logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi

Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9484.5791015625 KB
Ko'chirib olish
X alqaro iqt isodiy aloqalar geografi y asi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм X alqaro iqt isodiy aloqalar Xalqaro iqtisodiy aloqalar deb davlatlar o‘rtasidagi, xalqaro tashkilotlar va kompaniyalar ishtirokidagi xo‘jalik aloqalariga aytiladi. Bu aloqalarning bir nechta asosiy yo‘nalishlari mavjud (42-rasm). Xalqaro iqtisodiy aloqalarning xalqaro savdo, xalqaoro moliya munosabatlari, ilmiy texnik hamkorlik, ishlab chiqarishdagi ilmiy hamkorlik, xalqaro turizm kabi ko‘rinishlari mavjud. X alqaro iqt isodiy aloqalar k o‘rinishlari Ularning rivojanishiga ilmiy-texnik taraqqiyot, davlatlar orasidagi ijtimoiy-iqtisodiy tafovutlar, jahon mintaqalaridagi siyosiy vaziyat, xalqaro iqtisodiy integratsiya kabi omillar ta’sir ko‘rsatadi.X alqaro iqt isodiy aloqalar riv ojlanishiga t a’sir et uv chi omillar Xalqaro iqtisodiy aloqalarning asosiy ko‘rinishlari orasida xalqaro savdo muhim ahamiyatga ega. Savdo juda uzoq tarixga ega bo‘lganligiga qaramay, uning xalqaro miqyosga chiqishi jahon xo‘jaligi shakllanish vaqtlariga borib taqaladi. Davlatlar tashqi savdo hajmi tashqi savdo aylanmasi orqali aniqlanadi. Ushbu ko‘rsatkich davlatning xalqaro mehnat taqsimotida qanday o‘rin tutishini aniqlab beradi.Tashqi sav do ay lanmasi Xitoy, AQSH, Germaniya, Yaponiya, Fransiya tashqi savdo aylanmasi hajmiga ko‘ra jahonda yetakchilik qiladi (16-jadval). Xalqaro savdoning tarkibida mahsulotlar bilan savdo-sotiq qilish xizmatlar savdosiga qaraganda katta salmoqqa ega. Uning asosiy qismini mahsulotlar savdosi tashkil qiladi. Mashina va jihozlar, transport vositalari, elektronika, kimyoviy mahsulotlar xalqaro savdoda katta talab mavjud bo‘lgan tayyor mahsulotlar hisoblanadi. X alqaro sav do t ark ibi Iqtisodiy imkoniyatlari yuqori bo‘lgan jahonning rivojlangan davlatlari xalqaro savdoning 60% dan ortig‘ini tashkil qiladi. Tashqi savdoda davlatlar va mintaqalar orasida katta tafovutlar saqlanib qolmoqda. Ma’lumotlarga ko‘ra, G‘arbiy Yevropa, Shimoliy Amerika, Osiyo-Tinch okean mintaqasi hissasiga xalqaro savdoning deyarli 90% i to‘g‘ri kelmoqda. Ushbu mintaqalar asosan tayyor mahsulotlar va yuqori sifatli xizmatlarni eksport qilsa, Afrika, Osiyo, Okeaniya va Lotin Amerikasidagi rivojlanayotgan davlatlar jahon bozoriga asosan mineral resurslar, o‘rmon va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini olib chiqadi. Muayyan davr oralig‘ida ma’lum bir davlatning eksporti va importi qiymatlarining ayirmasi tashqi savdo balansi ni ko‘rsatadi. Davlatlarda mazkur ko‘rsatkich musbat yoki manfiy ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. Tashqi savdo balansida eksport miqdori yuqori bo‘lgan davlatlar orasida Xitoy, Germaniya, Rossiya kabi davlatlar alohida ajralib turadi. So‘nggi yillarda xorijda ishlab chiqarish sohalarini rivojlantirish maqsadida kapital qo‘yilma kiritish hamda foyda olish jarayoni — kapital eksporti kuchayib bormoqda. Katta miqdordagi kapital rivojlanayotgan davlatlar iqtisodiyotiga yo‘naltirilmoqda. AQSH, Yaponiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Xitoy kabilar jahonning eng yirik kapital eksportyorlari hisoblanadi Xalqaro turizm xalqaro iqtisodiy aloqalarning asosiy ko‘rinishlaridan biri bo‘lib, jahon YMMning deyarli 10% ini, xizmatlar eksportining esa ⅓ qismini beradi. Ispaniya, Gretsiya, Italiya, Misr kabi davlatlar mazkur sohani o‘z milliy iqtisodiyotlarining ixtisoslashgan tarmog‘iga aylantirgan. Turizmga ixt isoslashgan dav lat lar Jahon mintaqalari orasida Yevropa eng katta turistik oqimni qabul qilishi bilan ajralib turadi. Ushbu qit’a davlatlari orasida Fransiya, Ispaniya, Italiya, Germaniya, Buyuk Britaniya yillik tashrif buyuruvchi sayyohlar soniga ko‘ra jahonning birinchi o‘ntalik davlatlari orasidan o‘rin egallagan. So‘nggi yillarda Osiyoning ham xalqaro turizmdagi ahamiyati ortmoqda. Ayniqsa, Sharqiy, Janubi-sharqiy va Janubi-g‘arbiy Osiyo mamlakatlari katta miqdordagi sayyohlarni o‘ziga jalb qilmoqda. Unga mazkur hududlarga xos bo‘lgan go‘zal tabiiy sharoit, jahonga mashhur tarixiy yodgorliklar ko‘pligi, diniy ziyoratgohlarning mavjudligi katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Afrika qit’asi davlatlari orasida Shimoliy Afrika davlatlari alohida ajralib turadi. Qirg‘oqbo‘yida dam olishni xohlovchilar asosan Marokash, Tunis, Misrga tashrif buyursa, tarixiy turizm ixlosmandlarini Misr ehromlari, qadimiy Karfagen qoldiqlari o‘ziga jalb etadi. Afrikada yuzlab qo‘riqxona va milliy bog‘lar mavjud bo‘lib, ular ham muhim turistik obyektlar hisoblanadi. Tabiatsevarlarning katta qismi Keniya, Tanzaniya, Ruanda hududidagi milliy bog‘larga tashrif buyuradi (43-rasm) . JAR, Tunis, Misr va Marokash davlatlari sayyohlarning umumiy soniga ko‘ra qit’ada yetakchilik qiladi. Amerika qit’asi turizmida AQSH, Meksika, Karib havzasi davlatlari katta salmoqqa ega. Avstraliya va Okeaniya mintaqasi turizmida qirg‘oqbo‘yi hududlarda tashkil qilingan dam olish maskanlarining o‘rni katta. Hozirgi kunda an’anaviy turistik turlari (dengizbo‘yi, diniy, tarixiy) bilan bir qatorda ekoturizm,agroturizm, ishbilarmonlik, sport, shoping (savdo), ekstremal turizm kabi ko‘rinishlari ham rivojlanmoqda. © Foydalanilgan adabiyotlar: • V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva – Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Respublika ta’lim markazi, 2022 • @ edurtm_uz

X alqaro iqt isodiy aloqalar geografi y asi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

X alqaro iqt isodiy aloqalar Xalqaro iqtisodiy aloqalar deb davlatlar o‘rtasidagi, xalqaro tashkilotlar va kompaniyalar ishtirokidagi xo‘jalik aloqalariga aytiladi. Bu aloqalarning bir nechta asosiy yo‘nalishlari mavjud (42-rasm).

Xalqaro iqtisodiy aloqalarning xalqaro savdo, xalqaoro moliya munosabatlari, ilmiy texnik hamkorlik, ishlab chiqarishdagi ilmiy hamkorlik, xalqaro turizm kabi ko‘rinishlari mavjud. X alqaro iqt isodiy aloqalar k o‘rinishlari

Ularning rivojanishiga ilmiy-texnik taraqqiyot, davlatlar orasidagi ijtimoiy-iqtisodiy tafovutlar, jahon mintaqalaridagi siyosiy vaziyat, xalqaro iqtisodiy integratsiya kabi omillar ta’sir ko‘rsatadi.X alqaro iqt isodiy aloqalar riv ojlanishiga t a’sir et uv chi omillar

O'xshashlar

Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi
Tashqi iqtisodiy aloqalar
Jahon iqtisodiy geografiyasi kursining metodikasi
O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi
Qadimgi Rimda xalqaro aloqalar koʻrinishlari va diplomatik organlari