logo

XORAZM MA’MUN AKADEMIYASIDA TABIIY VA IJTIMOIY FANLARNING RIVOJI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1122.9912109375 KB
MAVZU:XORAZM MA’MUN AKADEMIYASIDA TABIIY VA 
IJTIMOIY FANLARNING RIVOJI
REJA:

1.XORAZM MA’MUN AKADEMIYASINING TASHKIL 
TOPISHI

2.XORAZM MA’MUN AKADEMIYASINING ILMIY 
FAOLIYATI

3.XORAZM MA’MUN AKADEMISINING YORDAMCHI 
FANLARI                   
Xorazim mamun akademiyasi , Ma muniylar akademiyasi — ʼ ʼ
Xorazmda 10-asr oxiri — 11-asr boshlarida faoliyat ko rsatgan 	
ʻ
ilmiy muhit. Ma muniylar davlati (992—1017) tarixi bilan 	
ʼ
bevosita bog liq. Siyosiy, iqtisodiy, harbiy qudratga erishgan 	
ʻ
xorazmshoxlar davlati mamlakatni birlashtirish, unda tartib 
o rnatish bo yicha tadbirlarni boshlab yuborgan. Kun tartibida 	
ʻ ʻ
davlat ichki va tashki siyosatini olib borishda mafkuraviy 
masalalarni hal qilish turgan. Ali ibn Ma mun (997—1010) dono 	
ʼ
va zukko maslahatchilarga muhtoj bo lgan. Uning baxtiga 	
ʻ
tog asi, Abu Nasr ibn Iroq o z davrining o ta bilimdon olimi 	
ʻ ʻ ʻ
bo lgan. 1004-yilning boshida Ibn Iroq taklifi bilan Beruniy 
ʻ
Gurganjga qaytib kelgan; Ma mun saroyida ilm ahli uchun 	
ʼ
yaxshi sharoit yaratib berilgan. Bu 2 shaxs Yaqin va O rta 	
ʻ
Sharkdagi ko plab olimlar bilan shaxsiy yozishmada bo lganlar. 	
ʻ ʻ
Ularning taklifi bilan Nishopur, Balx, Buxoro va hatto arab 
Iroqidan ko plab olimlar Gurganjga kelishgan.	
ʻ                   XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI                   
Xorazm ma mun akademiyasi asosini quyidagi ʼ
olimlar tashkil etgan: Abu Nasr Mansur ibn Ali 
ibn Iroq al Ja diy (10-asr — 1034), Abulxayr ibn 	
ʼ
Hammor (941 — 1048), Abu Saxl Iso ibn Yah yo 	
ʼ
al Masihiy al Jurjoniy (970—1011), Abu Rayhon 
Muhammad ibn Ahmad al Beruniy, Abu Ali al 
Husayn ibn Abdulloh ibn Sino, Abu Ahmad ibn 
Muhammad ibn Ya qub ibn Miskavayh (1030-yil 	
ʼ
v.e.), Abu Mansur Abdulmalik ibn Muhammad ibn 
Ismoil as Saolibiy al Naysaburiy (961 — 1038), 
Ahmad ibn Muhammad asSahriy (1015-yilv.e.), 
Abu Ali al Hasan ibn Horis alHububiy alXorazmiy 
(10—11-asrlar), Abu Abdulloh Muhammad ibn 
Homid al Xorazmiy (10—11-asrlar) va boshqa                                      
.Xorazm ma mun akademiyasining yana bir ʼ
zabardast krmusiy olimi Ibn Sino jahon fani 
taraqqiyotiga ulkan hissa qo shgan. Xususan, uning 	
ʻ
"Tib qonunlari" asari butun dunyoga mashhur 
bo lgan. Xorazmda Ibn Sino, asosan, mat. va 	
ʻ
astronomiya bilan shug ullangan. Olimning Aristotel 	
ʻ
ta limoti xususida Beruniy bilan va o zining shogirdi 	
ʼ ʻ
Baxmanyor bilan yozishmalari tarixda mashhurdir. 
Bu yozishmalar savoljavob tarzida bulib, unda 
Beruniy va Ibn Sino fazo, issiqlikning tarqalishi, 
jismlarning issikdan kengayishi, nurning aks etishi 
va sinishi kabi masalalarda ilmiy munozara olib 
borganlar. Ibn Sino xorazmshoxlar vaziri Abul 
Husayn asSahliy bilan do stlashib, unga atab 	
ʻ
alkimyoga oid "Risola aliksir" ("Iksir haqida risola") 
asarini yozgan.                                      
1997-yil noyabr oyida akademiyaning tarkibida 
arxeologiya, tarix va falsafa, til va adabiyot, biologiya 
muammolari bo limlari tashkil qilinib, 9 ilmiy mavzu ʻ
bo yicha ilmiy tadqiqotlar olib borildi.Arxeologiya, tarix 	
ʻ
va falsafa bo limining xodimlari "Xorazmda qadimgi va 	
ʻ
o rta asrlar o zbek davlatchiligi tarixi", "O zbek xalqining 	
ʻ ʻ ʻ
etnik tarixida Xorazm vohasining o rni", "Xorazm viloyati 	
ʻ
arxeologik yodgorliklarini tadqiq qilish" mavzulari 
bo yicha ilmiy izlanishlar olib borishdi.Til va adabiyot 	
ʻ
bo limida, "9—13-asrlarda Xorazm yozma adabiyoti va 
ʻ
og zaki epos", "9—13-asrlar Xorazm yodnomalari tili" 
ʻ
mavzusi bo yicha Xorazm yozma adabiyoti va og zaki 	
ʻ ʻ
afsonalari hamda rivoyatlar Avestodagi mifologik qatlam 
bilan qiyosiy tahlil qilindi. Og zaki va yozma namunalar 	
ʻ
tahlili orqali adabiy va badiiy tillarga xos xususiyatlar, 
ularning o zaro ta siri o rganildi.	
ʻ ʼ ʻ                                      
.Xorazm ma mun akademiyasi jamoasi ilmiy ʼ
tadqiqotlarni xalqxo jaligi talablari asosida 	
ʻ
shakllantirish, ularni dolzarb masalalarni 
yechishga qaratish, byudjet mablag larining 	
ʻ
samaradorligini oshirishda ustuvor fundamental 
tadqiqotlarni amalga oshirishga 
intilmoqda.2003-yildan boshlab akademiyada 2 
fundamental va 8 amaliy dasturlar bo yicha 58 	
ʻ
xodim, shu jumladan, 2 akad., 8 fan doktori va 
24 fan nomzodlari ilmiy izlanishlarni amalga 
oshirmoqda.O zbekiston Respublikasi Vazirlar 	
ʻ
Mahkamasining 2004-yil 9 noyabrdagi qaroriga 
muvofiq, 2005-yilda X.Xorazm ma mun 	
ʼ
akademiyasining 1000-yilligi nishonlanishi 
belgilandi.                                      FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
RO’YXATI

1.Ad. Abu Rayhon Beruniy, Qadimgi xalklardan 
qolgan yodgorliklar,

2.Tanlangan asarlar, 1j., T., 1968;

3. Sadullayev A., Xorazm Ma mun akademiyasi, ʼ
Xiva, 2000; 

4.Sadullayev A., Sotliqov A., Xorazm Ma mun 	
ʼ
akademiyasining tarixiy iddizlari, Urganch, 
2003.                   ETIBORINGIZ UCHUN 
RAXMAT

MAVZU:XORAZM MA’MUN AKADEMIYASIDA TABIIY VA IJTIMOIY FANLARNING RIVOJI REJA:  1.XORAZM MA’MUN AKADEMIYASINING TASHKIL TOPISHI  2.XORAZM MA’MUN AKADEMIYASINING ILMIY FAOLIYATI  3.XORAZM MA’MUN AKADEMISINING YORDAMCHI FANLARI

 Xorazim mamun akademiyasi , Ma muniylar akademiyasi — ʼ ʼ Xorazmda 10-asr oxiri — 11-asr boshlarida faoliyat ko rsatgan ʻ ilmiy muhit. Ma muniylar davlati (992—1017) tarixi bilan ʼ bevosita bog liq. Siyosiy, iqtisodiy, harbiy qudratga erishgan ʻ xorazmshoxlar davlati mamlakatni birlashtirish, unda tartib o rnatish bo yicha tadbirlarni boshlab yuborgan. Kun tartibida ʻ ʻ davlat ichki va tashki siyosatini olib borishda mafkuraviy masalalarni hal qilish turgan. Ali ibn Ma mun (997—1010) dono ʼ va zukko maslahatchilarga muhtoj bo lgan. Uning baxtiga ʻ tog asi, Abu Nasr ibn Iroq o z davrining o ta bilimdon olimi ʻ ʻ ʻ bo lgan. 1004-yilning boshida Ibn Iroq taklifi bilan Beruniy ʻ Gurganjga qaytib kelgan; Ma mun saroyida ilm ahli uchun ʼ yaxshi sharoit yaratib berilgan. Bu 2 shaxs Yaqin va O rta ʻ Sharkdagi ko plab olimlar bilan shaxsiy yozishmada bo lganlar. ʻ ʻ Ularning taklifi bilan Nishopur, Balx, Buxoro va hatto arab Iroqidan ko plab olimlar Gurganjga kelishgan. ʻ

XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI

 Xorazm ma mun akademiyasi asosini quyidagi ʼ olimlar tashkil etgan: Abu Nasr Mansur ibn Ali ibn Iroq al Ja diy (10-asr — 1034), Abulxayr ibn ʼ Hammor (941 — 1048), Abu Saxl Iso ibn Yah yo ʼ al Masihiy al Jurjoniy (970—1011), Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al Beruniy, Abu Ali al Husayn ibn Abdulloh ibn Sino, Abu Ahmad ibn Muhammad ibn Ya qub ibn Miskavayh (1030-yil ʼ v.e.), Abu Mansur Abdulmalik ibn Muhammad ibn Ismoil as Saolibiy al Naysaburiy (961 — 1038), Ahmad ibn Muhammad asSahriy (1015-yilv.e.), Abu Ali al Hasan ibn Horis alHububiy alXorazmiy (10—11-asrlar), Abu Abdulloh Muhammad ibn Homid al Xorazmiy (10—11-asrlar) va boshqa