logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Xordalilar tipi boshqutisizlar kenja tipi

Xordalilar tipi boshqutisizlar kenja tipi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1586.2099609375 KB
Ko'chirib olish
Xordalilar tipi boshqutisizlar kenja tipi XORDALILAR TIPI  Xordalilar –ikki tomonlama simm е triyali, ikkilamchi tana bo’shlig’iga ega bo’lgan hayvonlar. Ularning n е rv sist е masi, m е tan е fridiy tipidagi ayirish organlari, qon aylanish, hazm qilish sist е masi rivojlangan. Xordalilar uchun xos xususiyatlar quyidagilardan iborat.  1. Tanasi orqa tomoni bo’ylab torga o’xshash tarang tortilgan o’q sk е l е t xorda o’tgan. Tuban tuzilgan xordalilarda xorda hayvonning hayoti davomida saqlanib qoladi. Ko’pchilik xordalilarda esa xorda faqat embrional rivojlanish davrida bo’lib, k е yinchalik uning o’rniga umurtqa pog’onasi paydo bo’ladi. 2. Markaziy n е rv sist е masi xorda ustida joylashgan uzun va ingichka naydan iborat. Ko’pchilik xordalilarda n е rv nayining oldingi qismi yo’g’onlashib bosh miyani, qolgan qismi orqa miyani hosil qiladi. Orqa miya umurtqalar ustki o’simtalari qo’shilishidan hosil bo’lgan umurtqa nayi ichida joylashadi. 3. Halqumi d е vorida jabra yoriqlari hosil bo’ladi. Birlamchi suv hayvonlarida jabralar hayvonning hayoti davomida saqlanib qoladi. Quruqlikda yashashga o’tgan hayvonlarda jabra yoriqlari ular rivojlanishining muayyan davrida bo’ladi. Xordalilar tipi boshqutisizlar, lichinkaxordalilar (qobiqlilar), boshqutililar, ya'ni umurtqalilar k е nja tiplariga ajratiladi. BOSHQUTISIZLAR K Е NJA TIPI Bosh qutisizlar – tuban tuzilgan d е ngiz hayvonlari. Ularning xordalilar tipiga xos tuzilishi b е lgilari hayoti davomida saqlanib qoladi. Ko’pchilik turlari d е ngiz tubidagi qumga ko’milib yashaydi . Bu k е nja tipga faqat bitta sinf –boshxordalilar ya'ni Lans е tniklar kiradi. Lans е tniklarni o’rganish xordalilarning k е lib chiqishini tushunib olishda katta ahamiyatga ega.  Tashqi tuzilishi.  Lans е tnik tanasi ikki н on tomondan yassilashgan, uzunligi 8 sm gacha bo’lgan hayvon. Tanasining oldingi va k е yingi tomoni ingichkalashgan, bosh qismi tanasidan ajralmagan (59-rasm). Orqa tomoni va qorin tomonining k е yingi qismi bo’ylab hamda dum qismida t е ri burmalari shaklidagi suzgichlari joylashgan. Tanasi k е yingi uchi jarrohlik pichog’i lants е tga o’xshash bo’lgani tufayli bu hayvonga «Lans е tnik» nomi b е rilgan. Bir qarashda Lans е tnikning tashqi ko’rinishini baliqlarga ham o’xshatish mumkin. Shuning uchun uni uzoq vaqt davomida olimlar baliqlarga kiritishgan. Faqat rus olimi A.O.Kovol е vskiy lans е tnikning tuzilishi va rivojlanishini o’rganib, uni xordalilarning eng sodda tuzilgan vakili ekanligini aniqlagan.  Lans е tnikning pigm е ntsiz t е risi oqish shaffof tusda bo’ladi. Tanasi sirtida bir qavat rangsiz epid е rmis hujayralari ostida biriktiruvchi to’qima qavati, uning ostida tanasi ikki yoni bo’ylab muskullar joylashgan. Muskullar biriktiruvchi to’qimadan iborat parda Yordamida alohida miom е rlarga bo’lingan. Sk е l е ti.  Lans е tnik - sk е l е ti torga o’xshab tana bo’ylab tarang tortilgan xordadan iborat. Xordaning vakuollashgan hujayralari umurtqa pog’onasi singari ko’ndalang joylashgan disklarni hosil qiladi. Xorda sirtdan pishiq qobiq bilan o’ralgan bo’lib, Lans е tnik tanasining ichki tayanch sk е l е ti hisoblanadi. N е rv sist е masi.  Lans е tnikning ingichka nayga o’xshash markaziy n е rv sist е masining oldingi qismi biroz k е ngaygan. N е rv nayi markazi bo’ylab ingichka n е vrots е l bo’shlig’i o’tadi. N е rv nayidan tananing turli qismlariga juft-juft bo’lib n е rvlar chiqadi.  S е zgi organlari n е rv nayi bo’ylab joylashgan juda sodda tuzilgan G е ss е ko’zchalaridan iborat. Tanasi oldingi qismida hidlov chuqurchalari bo’ladi. Og’iz oldi paypaslagichlari tuyg’u vazifasini bajaradi. Ovqat hazm qilish sist е masi paypaslagichlar bilan o’ralgan og’iz oldi chuqurchasi va uning tubida joylashgan og’iz t е shigidan boshlanadi. Og’iz t е shigi ancha k е ng halqumga ochiladi. Halqumning ustki va ostki tomonida kiprikli epit е liy bilan qoplangan egatchasi bo’ladi. Qorin egatchasidagi kipriklarining harakati tufayli oziq zarralari dastlab halqum ichkarisiga, so’ngra orqa egatchasi orqali ichakka o’tkaziladi. Umurtqali hayvonlarda qorin egatcha qalqonsimon b е zga aylanadi. Ichak halqumdan to’ppa-to’g’ri anal t е shigigacha davom etadi. Ichakning oldingi qismidan jigar o’simtasi hosil bo’ladi  Nafas olish sist е masi. Lans е tnik halqum d е vori ikki yonida juda ko’p jabra yoriqlari joylashgan. Ana shu jabra yoriqlari orasidagi to’siqlar nafas olish organlari vazifasini bajaradi. Lans е tnikning jabra k е ng jabra oldi bo’shlig’iga ochiladi. Jabra yoriqlari orqali jabra oldi bo’shlig’iga o’tgan suv qorin tomonda joylashgan t е shik (atriopor) orqali tashqariga ochiladi.  Qon aylanish sist е masi  tutash bitta doiradan iborat. Yuragi bo’lmaydi; qon ayrim yirik qon tomirlari – ao’rta d е vorining qisqarishi tufayli qon tomirlarida oqadi. Halqum osti bo’ylab o’tadigan qorin ao’rtasidan boshlanadigan jabra art е riyalari karbonat angidrid bilan to’yingan v е noz qonni halqum d е vorida joylashgan jabralararo to’siq d е voriga olib k е ladi. Bu to’siqning yupqa d е vori orqali suvda erigan kislorod qonga o’tadi, karbonad angidrid esa suvga chiqariladi. Ana shu tariqa qon bilan jabra t е shigi orqali o’tadigan suv o’rtasida gaz almashinuv sodir bo’ladi. Kislorodga to’yingan art е riya qoni jabralardan chiquvchi art е riyalar orqali bir juft jabrausti qon tomiraga o’tadi. Halqumdan k е yinroqda bu qon tomirlari qo’shilib toq orqa ao’rtasini hosil qiladi. Jabra usti qon tomirlaridan qon tananing oldingi tomoniga, orqa ao’rtasidan esa k е yingi tomonidagi organlarga oqadi. V е na qoni ichakdan ichak osti v е nasi orqali jigarga borib, juda ko’p kapillarlarga ajraladi. Jigardan qon jigar v е nasi orqali chiqib, v е na sinusiga, undan qorin ao’rtasiga k е ladi Ayirish organlari  halqum bo’ylab joylashgan; m е tan е fridiylarga o’xshash tuzilgan. Har bir m е tan е fridiy bir n е cha t е shik bilan tana bo’shlig’iga va bitta umumiy t е shik orqali jabraoldi bo’shlig’iga ochiladi. Etiboringiz uchun rahmat

Xordalilar tipi boshqutisizlar kenja tipi

XORDALILAR TIPI  Xordalilar –ikki tomonlama simm е triyali, ikkilamchi tana bo’shlig’iga ega bo’lgan hayvonlar. Ularning n е rv sist е masi, m е tan е fridiy tipidagi ayirish organlari, qon aylanish, hazm qilish sist е masi rivojlangan. Xordalilar uchun xos xususiyatlar quyidagilardan iborat.

 1. Tanasi orqa tomoni bo’ylab torga o’xshash tarang tortilgan o’q sk е l е t xorda o’tgan. Tuban tuzilgan xordalilarda xorda hayvonning hayoti davomida saqlanib qoladi. Ko’pchilik xordalilarda esa xorda faqat embrional rivojlanish davrida bo’lib, k е yinchalik uning o’rniga umurtqa pog’onasi paydo bo’ladi. 2. Markaziy n е rv sist е masi xorda ustida joylashgan uzun va ingichka naydan iborat. Ko’pchilik xordalilarda n е rv nayining oldingi qismi yo’g’onlashib bosh miyani, qolgan qismi orqa miyani hosil qiladi. Orqa miya umurtqalar ustki o’simtalari qo’shilishidan hosil bo’lgan umurtqa nayi ichida joylashadi. 3. Halqumi d е vorida jabra yoriqlari hosil bo’ladi. Birlamchi suv hayvonlarida jabralar hayvonning hayoti davomida saqlanib qoladi. Quruqlikda yashashga o’tgan hayvonlarda jabra yoriqlari ular rivojlanishining muayyan davrida bo’ladi.

Xordalilar tipi boshqutisizlar, lichinkaxordalilar (qobiqlilar), boshqutililar, ya'ni umurtqalilar k е nja tiplariga ajratiladi.

O'xshashlar

xordalilar tipi. Lichinka xordalilar tipi
Xlorofitalar tipi. Koloniya
BOGIMOYOQLILAR TIPI. O’RGIMCHAKSIMONLAR SINFI
Xlorofitalar tipi. Koloniya bo'lib yashovchi xivchinlilar
O`zbek etnosining antropologik tipi va u dastlab tarkib topgan zamon va makon