Mavzu: Dorivor o’simliklarning kasalliklari va zararkunandalari va ularga qarshi kurash chora tadbirlari. MUNDARIJA I.KIRISH ………………………………………………………...………2 II.Asosiy qism……………………………………………………….……3 2.1 Kimyoviy himoya usuli………………………...…………… 4-9 2.2 Biologik himoya usuli…………………………….………… 10-11 2.3 Zararkunandalar va o'simliklar kasalliklariga qarshi kurash usullari .………………………………………………………………….. 12-22 2.4 Fitonsidlar yordamida o'simliklarni biologik himoya qilish ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… III.Xulosa………………………………………………….……….23 IV.Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………24

KIRISH O zbekiston Respublikasida O simliklarni himoya qilishq. sohasidagi ʻ ʻ davlat boshqaruvi va nazorati O zbekiston Respublikasi Qishloq va suv ʻ xo jaligi vazirligi, Sog liqni saqlash vazirligining Davlat ʻ ʻ sanitariyaepidemiologiya xizmati, Tabiatni muhofaza qilish davlat qo mitasi va boshqalar davlat boshqaruvi organlari tomonidan amalga ʻ oshiriladi. O zbekiston Respublikasining "Qishloq xo jaligi ʻ ʻ o simliklarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o tlardan himoya ʻ ʻ qilish to g risida" Qonuni (2000-yil 31 avgust) O simliklarni himoya ʻ ʻ ʻ qilishq.ni ta minlash, O simliklarni himoya qilishq. vositalarining inson ʼ ʻ sog ligiga, atrof muhitga zararli ta sirining oldini olish bilan bog liq ʻ ʼ ʻ munosabatlarni tartibga soladi.Hosilni samarali himoya qilishga zararkunanda va kasalliklarning rivojlanishi hamda ko payishi ʻ prognozini tuzish, zararkunandalar miqsori hamda kasalliklar o chog ini ʻ ʻ o z vaqtida aniqlash maqsadida ekin, ko chatlarni, shuningdek, begona ʻ ʻ o tlarni tekshiruvdan o tkazish, turli usul va vositalar qo llab ʻ ʻ ʻ o simliklarga ishlov berish kabi choratadbirlar sistemasini rejali ravishda ʻ qo llab erishiladi. Zararkunanda, kasalliklar va begona o tlarga qarshi ʻ ʻ bir qancha kurash usullari qo llanadi. O simliklarni agrotexnik himoya ʻ ʻ usuli tashkiliyxo jalik va ekinlar parvarishining texnik usullari, ʻ shuningdek, qishloq xo jaligi mahsulotlarini saqlash yo llari, ya ni ʻ ʻ ʼ zararkunandalarning ko payishi va to planishi, kasalliklarning ʻ ʻ rivojlanishiga qarshi kurash usullari (ekish muddati va usullari, tuproqqa ishlov berish, o g it solish normalari, begona o tlarga qarshi kurash, ʻ ʻ ʻ almashlab ekish, melioratsiya)ni o z ichiga oladi. Mexanik va fizik ʻ

himoya usullarita zararkunandaning qishloq xo jaligi o simliklari ichiga ʻ ʻ kirishiga qarshilik qiluvchi usullar (zararkunandani tutib olish, kuydirish, muzlatish, suv bostirish, elektr toki ta sirida yo q qilish va ʼ ʻ shu kabilar) kiradi. Zararkunandalarni jalb etib, so ngra nobud qilish ʻ uchun yorug lik tutqichlari, shuningdek, organik birikmalar — ʻ attraktantlardai foydalaniladi. 2.1Kimyoviy himoya usuli (o simliklar himoyasida) — o simlik ʻ ʻ zararkunandalari, kasalliklari va begona o tlarga qarshi kurashda ʻ kimyoviy moddalardan foydalanish. Jahon qishloq xo jaligida 1945- ʻ yildan keyin bir qator samarali preparatlar yaratilishi bilan keng qo llanila boshladi. Kimyoviy himoya usuliu.da faqatgina xo jalik ʻ ʻ hamda sanitariya-gigiyena jihatdan aprobatsiyadan o tgan va Davlat ʻ komissiyasi ruxsat etgan pestitsidlar qo llaniladi. Bu tadbirlarga rioya ʻ qilish qishloq xo jaligi mahsulotlarida pestitsidlarning butunlay ʻ qolmasligini yoki ular miqdorining yo l qo yilgan darajadan ortib ʻ ʻ ketmasligini ta minlaydi. O zbekistonda dehqonchilikning har bir ʼ ʻ tarmog i uchun kimyoviy vositalarni qo llash tadbirlari, ya ni har bir ʻ ʻ ʼ preparatning sarf me yori, ishlov berishni boshlash hamda tugatish ʼ muddatlari va takrorlash soni belgilangan. Kimyoviy himoya usuliu.da ko riladigan tadbirlar 2 xil bo ladi: oldini olish va zararkunandalarni ʻ ʻ yo q qilish. Oldini olish tadbirlari zararkunanda organizmlar ʻ o simliklarni shikastlamasdan oldin o tkaziladi (urug likni dorilash, ʻ ʻ ʻ kimyoviy preparatlarni ekish bilan birga yerga solish va boshqalar); bu maqsadda foydalaniladigan pestitsid o z ta sir kuchini qo llanilgandan ʻ ʼ ʻ

keyin ma lum muddat saqlab turishi kerak. 3ararkunandalarni yo q ʼ ʻ qilishga qaratilgan tadbirlar o simlikni shikastlay boshlagan ʻ zararkunandalarga qarshi amalga oshiriladi. Buning uchun ishlov berishni butun ekin maydonlari yoki daraxtzorlarda optimal muddatlarda o tkazish zarur. Kimyoviy himoya usuliu.dan to g ri foydalanish uchun ʻ ʻ ʻ zararkunandalar sonini muttasil hisobga olish amalga oshiriladi, shuningdek, zararkunanda va kasalliklarning rivojlanishi hamda ko payishi prognozi tuziladi, ularning zarar keltirish imkoniyati darajasi ʻ aniqlanadi, himoya tadbirlarining samaradorligi baholanadi. Zararkunandalar keng tarqalgan joylarda Kimyoviy himoya usuliu. tadbirlari ulardan boshqa samarali himoya choralari bo lmagandagina ʻ o tkaziladi. ʻ Pestitsidlardan uzoq vaqt va ilmiy asoslanmai turib foydalanish salbiy oqibatlarga olib kelishi — biotsenoz muvozanati buzilishi, atrof-muhit ifloslanishi, zararkunandalarda bir yoki bir guruh kimyoviy moddalarga nisbatan chidamlilik vujudga kelishi va natijada qarshi kurash samaradorligi keskin kamayishi mumkin (O zbekiston paxtachiligi ʻ tarixida butifosda foydalanish bo nga misol bo ladi). Dehqonchilikda ʻ ʻ foydali organizmlarga zarar keltirmay, fakat ba zi zararkunanda ʼ hasharotlargagina tanlab ta sir qiluvchi kimyoviy vositalar, ayniqsa, ʼ qadrlanadi. Kimyoviy himoya usuliu.da faqatgina zararkunandalarni zaharlaydigan moddalardan emas, balki hasharotlar xatti-harakatiga ta sir ko rsatuvchi preparatlar — attraktantlar, feromonlar, repellentlar, ʼ ʻ gormonal preparatlar va boshqa kimyoviy birikmalardan ham foydalaniladi. Kimyoviy moddalarning atrof-muhit uchun xavfeizligini ularni qo llash usuli va muddatlarini to g ri tanlash bilan ta minlash ʻ ʻ ʻ ʼ

mumkin. Kimyoviy himoya usuliu. ni agrotexnik, biologik va boshqa usullar bilan birga kompleks olib borish foydali hasharotlarni mumkin qadar saklab qolish hamda kimyoviy vositalar sarfini kamaytirish imkonini beradi. Bunday tadbirlar tizimi har bir ekin uchun ular ekiladigan zona sharoitlarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 4 mart sanasidagi “Mavjud yer maydonlaridan samarali foydalanish va 2021 yil hosili uchun qishloq xo‘jaligi ekinlarini oqilona joylashtirish to‘g‘risida” gi 121-sonli qaroriga muvofiq, Toshkent viloyatida 2021 yil hosili uchun 72 ming gektardan ortiq maydonda g‘o‘za parvarish qilinmoqda. Barchamizga ma lumki, dunyo dehqonchiligida har yili yetishtiriladiganʼ ekinlarning kasallik, zararkunanda hamda hasharotlar bilan zararlanishi