Fizika fanini boshqa fanlar bilan aloqasi Dars ishlanmasi

Загружено в:

02.03.2025

Скачано:

0

Размер:

1.2 MB
BIR SOATLIK OCHIQ DARS
ISHLANMASI
                       
                        
DARSNING  TEXNOLOGIK  XARITASI
  
Mavzu:  
Fizika fanini boshqa fanlar bilan aloqasi
Darsning maqsad va vazifalari: Ta’limiy:(bilim, ko’nikma va malakalarini 
shakllantirib boorish) – dastlabki 
ma’lumotlarni
Va mavzu materiallarini qabul qilish, ular 
haqida fikr yuritish;
Tarbiyaviy: o’quvchilarni estetik ruhda 
taarbiyalash, ustoz va o’rtoqlari fikrlarini 
hurmat qilishni o’rgatish
Rivojlantiruvchi: fanni amaliyot bilan bog’lab 
olib borish, mustaqil fikrlash, mavzuni hayotiy 
misollar bilan bog’lash, o,z fikr mulohazalarini 
1 erkin bayon etish ko’nikmalarini rivojlantirish
O’quv jarayonining mazmuni O’qquvchilar ongiga fizikaga oid 
tushunchalarni sindirish
O’quv jarayonini amalga oshirish 
texnalogiyasi Metod:fizika  klaster, aql 
charxi,mazayka,serigini top,test
Shakl: Noan’anaviy, kichik-guruhlarda ishlash
Doska:Doska, bo’r, darslik, tarqatma 
materiallar’ mavzuga oid slayidlar.
Nazorat:Og’zaki, savol-javob, kuzatish, yozma.
Baholash:O’quvchilarning ishtirokiga qarab
   Darsning shiori: “To’xtama,  o’qi o’rgan koinot ilmin , zero 
tinmay aylanar kurrai zamin “ 
Dars uchun qoidalar: 1. Intizomga rioya qilish
2. Darsga faol qatnashish
3. Vaqtdan unumli foydalanish
4. Fizikani fanlar bilan bog’liqligini izohlash
O‘quvchilarda shakllangan
fanga oid umumiy kompetensiyalar: .   TK3-o`zini-o`zi   rivojlantirish
kompetensiyasi
TK6-matematik   savodxonlik,   fan
va   texnika   yangiliklaridan   xabardor
bo`lish   hamda   foydalanish
kompetensiyasi
B1
O‘quvchilarda   tayanch
kompetensiyalarning   quyidagi
elementlari shakllanadi:
Kommunikativ kompetensiya:
O‘z fikrini og’zaki va yozma tarzda
aniq   va   tushunarli   bayon   qila   olish,
ijtimoiy   moslashuvchanlik,   jamoaviy
hamkorlikda ishlay olish;
O‘zaro   muloqotda   muomala
madaniyatiga amal qilish;
muloqotda   suhbatdosh   fikrini
hurmat   qilgan   holda   o’z   pozitsiyasini
himoya qila bilish.
Axborot   bilan   ishlash
kompetensiyasi:
mavjud   axborot   manbalaridan
2 (internet,   televizor,   gazeta-jurnal,   radio
(audio-video   yozuv),   telefon,   kompyuter,
elektron   pochta   va   boshq.)   foydalana
olish;
media   vositalardan   zarur   bo’lgan
axborotlarni izlab topa olish, saralash va
foydalanishda   media-madaniyatga   rioya
qilish.
O’zini   o’zi   rivojlantirish
kompetensiyasi:
shaxs   sifatida  doimiy  ravishda  o’z-
o’zini   rivojlantirish,   hayot   davomida
o’qib-o’rganish, bilim, tajribani mustaqil
ravishda muntazam oshirib borish;
ma’naviy,   ruhiy   va   intellektual
kamolotga intilish;
3 Dars jarayoni va uning bosqichlari
  Bosqich Bajaradigan ishlar 
mazmuni Faoliyat
  Metod Vaqt
1- bosqich
Tashkiliy qism Ommaviy ishlar, 
o’quvchilarni 
guruhlarga bo’lish Kuzatish 2-minut
2- bosqich
Fizika va tarix 
fanlarning bo’liqligi Olimlarni suratiga 
qarab kimligini topib
uni ijodi haqida 
gapirib berish U kim bu nima 10-minut
3- bosqich
Fizika rasm 
fanlarning bo’liqligi Qirqilgan bir necha 
rasmlar berilgan 
ularni joy-joyiga 
quyib qoidani tuzish 
kerak  Mazayka
10-minut
4-bosqich
Fizika va 
matematika 
fanlarning bo’liqligi Masalalar yechish Masalalar bozori 8-minut
5-bosqich
Fizika va biologiya 
fanlarning bo’liqligi Hayvonlarni 
tezligiga karab tartib
bilan joylashtirish Klaster metodi 5-minut
6-bosqich
Fizika va jismoniy 
tarbiya fanlarning 
bo’liqligi Formulani, nomini, 
birligini topib 
o’yniga quyish kerak Sherigini  top 10-minut
4 Tashkiliy qisimdan so’ng o’quvchilar bilan birgalikda har bir guruh sardorini 
aniqlab , guruhlar nomlab olind va guruhlarda ishlash uchun lozim bo’lgan 
qoidalar tushuntirildi.
1-guruh  “Yosh fiziklar” jamosi
2-guruh “Nyuton” jamosi    
Musobaqa  boshlanishidan oldin 7-sinf  o’quvchilarining ikkala guruh sardorlari 
ularning shiorlari va guruh a’zolari bilan tanishtirdi va guruh a’zolari fizikaga oid 
sherlar bilan boshladi.
Fizikadir fanlar sardori
Balki, shundami, ko’p  uning xaridori
Uni sevib dilda o’qiymiz bizlar
Mana hozir guvoh bo’lasiz  sizlar
Naqadar go’zaldir  dunyoning ishi
Shoir unga boqib she’rlar to’qiydi
Undagi jonsizu borliqni,
Sirin ochmoq bo’lib ilm o’qiydi.
Tabiatda ko’pdir fizik qonunlar
Birin anglay olsak, oh qani edi.
Barin anglamoq uchun, fursat boy bermay
Bilim sinashmoqni boshladik qani
O’tiladigan fanlarimiz hammasi bir-biri bilan chambarchas bog’liqligini 
hammamiz bilamiz.Bundan kelib chiqadiki fanlarni bir-biriga bog’lab o’quvchilar-
ga tushuntirsak maqsadga muvofiq bo’lar edi.
Fizika  va  tarix  aloqasi
Bu topshiriqda  tariximizda yashab ijod qilgan 4nafar olimlarni va ijodini o’rganib 
kelish belgilangan edilar. 4 nafar o’quvchi chiqib ularni rasmlarini  kimligini topib 
ijodi haqida gapirib berish kerak, bu vaqtda ikkala guruh a’zolariga testlar beriladi.
      
Fizika va rasim  aloqasi
5 Bu topshiriqda 2guruhdan 2nafardan o’quvchi chiqib  bir nechta bulak qilib 
qirqilgan rasmlar to’plamini olib berilgan qoidani to’g’rilab tuzib chiqish kerak.
Qoidani to’g’riligiga ishonchhosil qilish uchun orqa tarafidagi rasmga qarab bilish 
mumkin. Bu vaqtga guruh  a’zolariga mantiqiy savollar beriladi.
Bir jismga ikkinchi jism
ta’sir etmagunch u 
o’zini tinch yoki to’qri 
chiziq tekis harakatini  
saqlaydi.
6 7 O’zaro ta’sirlashuvchi 
ikki jism bir-biriga 
miqdor jihatdan teng va
to’g’ri chiziq bo’yicha 
qarama-qarshi 
tomonlarga yo’nalgan 
kuchlar bilan ta’sir 
qiladi.
8                                           
                 
                                        
   
9             
       Fizika va matematika musobaqasi
Bu topshiriqda masala beriladi 2 guruhdan 1 nafardan o’quvchi chiqib ishlaydi.
1. Massasi 2 kg bo’lgan jism, 3 rad/s tezlik bilan aylanmoqda. Bunda markazdan qochma 
kuch 18 N ga teng bo’lsa, aylanish radiusi nimaga teng.
Berilgan |         Formula              Yechish
               
m=2 kg             F mq=m R       R= 18N/ 2kg*3rad/s =3mῳ
=3 rad/s     	
ῳ
                    R=F/m            Javob: 3m	
ῳ
F=18N
————
R=?
2.Gorizantal holatdagi yog’och taxtaning sirtida yog’ochdan yasalgan 5 kg massali taxtacha 
sirpantirilmoqda. Bunda hosil bo’lgan sirpanish ishqalanish kuchini toping.μ=0.4  g=10N/kg 
ga teng.
Berilgan               Formula                Yechish    
m=5 kg               Fi(s)=μN               Fi(s)=0,4*5kg*10N/kg=20N
μ=o,4                   
                            N=mg
g=10 N/kg          Fi(s)=μmg             Javob:20N
Fi(s)=? 
                  Fizika va biologiya musobaqasi  
Bu topshiriqda ikkala guruhdan 1nafardan o’quvchi doskaga chiqib hayvonlarni va qushlarni 
tezligiga qarab tartib bilan joylashtirish kerak.
.  Qoplon – 112 km/soat               . Afrika tuyaqushi – 80 km/soat      
.  Jayron – 95 km/soat                  . Lochin – 64-77 km/soat
.  Arislon- 65 km/soat                  . Qaldirg’och – 54-63 km/soat
.  Quyon- 60 km/soat                   . Ninachi – 36 km/soat
.  Bo’ri- 55-60 km/soat                . Chumchuq – 35 km/soat
.  Jirafa – 51 km/soat                   . Asalari – 25 km/soat
.  Kenguru-48 km/soat                . Pashsha – 18 km/soat
.  Ot – 46 km/soat                       . May qo’ng’izi – 11 km/soat
 
10                                                                     
                                                                                                                                                     
                                                                                                                                             
                                                                                                                                               Jayron
Ot
Qoplon
Kenguru Ari slon QuyonJirafaBo’ri
Hayvonlar  
11                                                                                                                              
                                                                                                                                                  
                                                                                                                                               
                                                                                                                                                Qaldir-
g’och
Ninachi
Afrika 
tuyaqushi
May 
qo’ngizi Asalari PashshaChumchuqLochin
Qushlar
12                                    Fizika va jismoniy tarbiya musobaqasi
Bu topshiriqda guruhlardagi har bir o’quvchilar navbatma-navbat chiqib fizik formula nomi 
va birligini topib to’g’ri tartib bilan joylashtirish kerak.
   Nomi                                         Formula                                     Birligi
      Tezlik                                            V=S/t                                        m/s
      Quvvat                                           N=A/t                                      W
     Mexanik ish                                   A=F*S                                      J
     Tezlanish                                       a=V-Vo/t                                  m/s
    Aylanish chastotasi                               ν=n/∆t                               1/s
   
   Aylanish davri                                   T=∆t/n                                     s
  Markazga intilma tezlanish               a=Vˆ2/R                                   m/s2
 Chiziqli tezlik                                    v=∆ /∆t                                    m/sS̆͝͝͝͝͝
Burchar tezlik                                     ω=∆φ/∆t                                   rad/s
Nyutonning ikkinchi qonuni              a=F/m                                       N
Nyutonning uchunchi qonuni             F =F                                          N
Yuklama                                           P=m(g+a)                                    N
Vazinsizlik                                       P=m(g-a)                                     N
Markazdan qochma kuch                Fmq=mV/R                                  N
Sirpanish ishqalanish                      F =μP                                            N
Dumalash ishqalanish                    F=μP/R                                          N
Bosim                                             P=F/S                                            Pa
Zichlik                                            ρ=m/V                                          kg/m
Og’irlik kuchi                                 P=mg                                             N
Kuch momenti                                M=F*l                                           N*m
                                                                                                                                                          
13 V=S/t
Tezlik
m/s
14 Quvvat
N=A/t
W
15 Mexanik ish
A=F*S
J
16 Tezlanish
a=V-Vo/t
m/s2
17 Aylanish
chastotasi
υ=n/∆t
1/s
18 Aylanish davri
T=∆t/n
s
19 Markazga
intilma
tezlanish
a=mV /R
m/s2
20 Chiziqli tezlik
V=∆ /∆tS	
̆
m/s
21 Burchak tezlik
ω=∆φ/∆t
rad/s
22 Nyutonning
ikkinchi
qonuni
a=F/m
N
23 Nyutonning
uchunchi
qonuni
F 1 =F 2
N
24 Yuklama
P=m(g+a)
N
25 Vazinsizlik
P=m(g-a)
N
26 Markazdan
qochma kuch
F mq =mV /R
N
27 Sirpanish
ishqalanish
kuchi
F i(s) =μP
N
28 Dumalash
ishqalanish
kuchi
F i(d) =μP/R
N
29 Bosim
P=F/S
Pa
30 Zichlik
ρ=m/V
kg/m3
31 Kuch momenti
M=F*l
N*m
32 Og’irlik kuchi
P=mg
N
33 Massasi 2 kg bo’lgan jism, 3 rad/s tezlik bilan aylanmoqda. Bunda
markazdan qochma kuch 18 N gat eng bo’lsa, aylanish radiusi nimaga
teng?
Gorizantal holatdagi yog’och taxtaning sirtida yog’ochdan yasalgan 5 kg
massali taxtacha sirpanmoqda. Bunda hosil bo’lgan sirpanish ishqalanish
kuchini toping. μ=0,4  g=10N/kg  ga teng
                                        Test                                                                                
                                                                                                                                                           
1. Tezlanish formulasi qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan
A) V=S/t      B) a=V-Vo/t    S) P=F/S       D) a=mV2/R
2.Xalqoro birliklar sistemasida kuchning birligi qanday.
A) N             B) Pa               S) m/s            D) kN
3.Gapni davom ettiring. Vaqt birligi ichida bosib o’tilgan yo’lga……. Deyiladi.
A) kuch     B) ish          S) tezlik          D) tezlanish
4. Kuch qanday asbob bilan o’lchanadi.
A) Barometr     B) Manometr     S) Termometr      D) Denonometr
5.Massa so’zining ma’nosini ayting.
A) jonsiz tabiat    B) o’g’irlik       S) katta kichik    D) bo’lak,parcha
6. Erkin tushish tezlanishining qiymatini qaysi javobda to’ri ko’rsatilgan?
A) 19.62m/s        B) 3,.6m/s         S) 39,24m/s        D) 9,81m/s
7. 72 km/soat necha m/s ga teng?
 A) 15m/s           B) 20 m/s          S) 10 m/s             D) 25 m/s
8. Traktor yer haydash vaqtida plugni 10000 N kuch bilan tortadi. Bunda 1000m yo’lda 
qancha  ish bajaradi?
A) 10000000J     B) 20000000J     S) 1000000J       D) 100000J
9. Birinchi kosmik tezlik qiymati qancha?
A) 11,2 km/s       B) 16,7km/s        S) 7,9km/s        D)7,73km/s
10. Gapni davom ettiring . Jismning Yerga tortilish kuchi ….. deb ataladi.
A) jismning og’rligi                B) og’irlik kuchi 
S)vazinsizlik                            D) yuklama
Savol     1     2     3         4    5    6      7    8    9     10
Javob   B    A     S   
   D
     D    D  
   B    A    S         B
34                                         Savollar
1. Nima sababdan quduq suvi qishda issiq yozda yaxtay?
2. Xom tuxum bilan pishgan tuxumni qanday ajratish mumkin?
3. Olovni muz yordamida hosil qilib bo’ladimi?
4. 5 hafta necha soatdan iborat?
5. Benzinni letirlab sotib olinishini bilasiz uni kunning qaysi vaqtida olish foydali?
6. Uy derazalarida “fortochka”lar nima sababdan yuqori qismiga qo’yiladi?
7. Kamalak qanday paydo bo’ladi?
8. Nima uchun ovozni hovliga nisbatan xonada yaxshi eshitamiz?
9. Qanday suvda tuxum chukmaydi?
10. Erkin tushush tezlanishining qiymati nechaga teng?
Musobaqa oxirida o’qituvchilar o’quvchilarning ijodiy ishlarini ko’rsatib baholandi,
jamoalarning ballari eshittirilib, g’olib jamoaga maqtov yorliqlari topshirildi.
Xulosa:
  
Fizika fanini o’zlashtirishda o’quvchilarning o’zini erkin tutish, fikirlash qobilyatini o’stirish eng
asosiy omillardan biri, shu fanga bo’lgan qiziqishini uyg’ota olish. Bu o’z –ozidan bo’lmaydi, 
buning uchun bolalarni dars jarayoniga jalb qilish, mavzuni qiziqarli qilib, kurgazmali qilib, 
tushuntirib berish etarli emas. Ko’p hollarda ayrim o’quvchilar, xayollari boshqa darsda bo’lib 
o’tiradi. Bunday paytlarda qiziqarli masala yoki teskor savollar bu o’quvchilarni dars jarayoniga 
qaratish kerak. O’qitish jaroyoniga qiziqarli fizika kiritish va undan to’ri foydalanish 
o’quvchilarga mustaqil fikrlash, diqqat, faol, mantiqiy, fakir qobilyatini o’stiradi. 
 Fizika darsidaqiziqarlilikni joriy qilish, o’quvchilarning fizika darsiga qiziqishni uyg’otish bilan 
bir qatorda ma’naviy rivojlantiradi. O’smirlik davrining boshlang’ich bosqichida mustaqillikka 
intiladi, masala va vazifalarni yechishda o’zini namoyish qilishga harakat qiladi. Fizika fani 
hayotimizda qanchalik muhim o’rin tutushini o’rgana bashlaydi. Tabiatdagi barcha jonsiz 
narsalarni kelib chiqishini o’rgana boshlaydilar ,ulardan qanday foydalanishni va o’zlari ham 
ixtiro qilishga harakat qiladilar.Ana shunda o’quvchilarda fanga qiziqish o’g’ota olamiz.
 
35                                                                                                                                                         
                                                                                                                                                
FIZIKA-TARIX
FIZIKA-RASM
FIZIKA-
MATEMATIKA
FIZIKA-BOTANIK A
FIZIKA-JISMONIY
TARBIYA
36

BIR SOATLIK OCHIQ DARS ISHLANMASI DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI Mavzu: Fizika fanini boshqa fanlar bilan aloqasi Darsning maqsad va vazifalari: Ta’limiy:(bilim, ko’nikma va malakalarini shakllantirib boorish) – dastlabki ma’lumotlarni Va mavzu materiallarini qabul qilish, ular haqida fikr yuritish; Tarbiyaviy: o’quvchilarni estetik ruhda taarbiyalash, ustoz va o’rtoqlari fikrlarini hurmat qilishni o’rgatish Rivojlantiruvchi: fanni amaliyot bilan bog’lab olib borish, mustaqil fikrlash, mavzuni hayotiy misollar bilan bog’lash, o,z fikr mulohazalarini 1

erkin bayon etish ko’nikmalarini rivojlantirish O’quv jarayonining mazmuni O’qquvchilar ongiga fizikaga oid tushunchalarni sindirish O’quv jarayonini amalga oshirish texnalogiyasi Metod:fizika klaster, aql charxi,mazayka,serigini top,test Shakl: Noan’anaviy, kichik-guruhlarda ishlash Doska:Doska, bo’r, darslik, tarqatma materiallar’ mavzuga oid slayidlar. Nazorat:Og’zaki, savol-javob, kuzatish, yozma. Baholash:O’quvchilarning ishtirokiga qarab Darsning shiori: “To’xtama, o’qi o’rgan koinot ilmin , zero tinmay aylanar kurrai zamin “ Dars uchun qoidalar: 1. Intizomga rioya qilish 2. Darsga faol qatnashish 3. Vaqtdan unumli foydalanish 4. Fizikani fanlar bilan bog’liqligini izohlash O‘quvchilarda shakllangan fanga oid umumiy kompetensiyalar: . TK3-o`zini-o`zi rivojlantirish kompetensiyasi TK6-matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetensiyasi B1 O‘quvchilarda tayanch kompetensiyalarning quyidagi elementlari shakllanadi: Kommunikativ kompetensiya: O‘z fikrini og’zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, ijtimoiy moslashuvchanlik, jamoaviy hamkorlikda ishlay olish; O‘zaro muloqotda muomala madaniyatiga amal qilish; muloqotda suhbatdosh fikrini hurmat qilgan holda o’z pozitsiyasini himoya qila bilish. Axborot bilan ishlash kompetensiyasi: mavjud axborot manbalaridan 2

(internet, televizor, gazeta-jurnal, radio (audio-video yozuv), telefon, kompyuter, elektron pochta va boshq.) foydalana olish; media vositalardan zarur bo’lgan axborotlarni izlab topa olish, saralash va foydalanishda media-madaniyatga rioya qilish. O’zini o’zi rivojlantirish kompetensiyasi: shaxs sifatida doimiy ravishda o’z- o’zini rivojlantirish, hayot davomida o’qib-o’rganish, bilim, tajribani mustaqil ravishda muntazam oshirib borish; ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish; 3

Dars jarayoni va uning bosqichlari Bosqich Bajaradigan ishlar mazmuni Faoliyat Metod Vaqt 1- bosqich Tashkiliy qism Ommaviy ishlar, o’quvchilarni guruhlarga bo’lish Kuzatish 2-minut 2- bosqich Fizika va tarix fanlarning bo’liqligi Olimlarni suratiga qarab kimligini topib uni ijodi haqida gapirib berish U kim bu nima 10-minut 3- bosqich Fizika rasm fanlarning bo’liqligi Qirqilgan bir necha rasmlar berilgan ularni joy-joyiga quyib qoidani tuzish kerak Mazayka 10-minut 4-bosqich Fizika va matematika fanlarning bo’liqligi Masalalar yechish Masalalar bozori 8-minut 5-bosqich Fizika va biologiya fanlarning bo’liqligi Hayvonlarni tezligiga karab tartib bilan joylashtirish Klaster metodi 5-minut 6-bosqich Fizika va jismoniy tarbiya fanlarning bo’liqligi Formulani, nomini, birligini topib o’yniga quyish kerak Sherigini top 10-minut 4

Загрузите документ, чтобы увидеть его полностью.