OSHQOZON Y ARASI — SABABLARI, ALOMATLARI, TASHX ISLASH, DAVOLASH, PARHEZ, OLDIN I OLISH REJA: 1   Oshqozon yarasi  belgilari  va  alomatlari 2   Oshqozon  yarasi  sabablari o 2.1   Xavf  omillari 3   Oshqozon  yarasining  asoratlari 4   Oshqozon  yarasini  tashxislash 5   Oshqozon  yarasini  qanday  davolash  mumkin? o 5.1   Antibiotiklar  bilan  davolash o 5.2   Shilliq  qavatining  himoyasini  kuchaytiradigan  vositalar o 5.3   Antisekretor  preparatlar o 5.4   Boshqa  preparatlar o 5.5   Operatsiya  o’tkazishga  ko’rsatmalar 6   Oshqozon  yarasi  bo’lgan  bemorlarning  ovqatlanishi o 6.1        Oshqozon   yarasi   bo’lganda   nimalarni   tanovul   qilish    mumkin? o 6.2   Ratsiondan  nimani  chiqarib  tashlash  kerak? 7   Oshqozon  yarasini  oldini  olish

OSHQOZON YARASI  BELGILARI  VA  ALOMATLARI Rivojlanayotgan patologik jarayonning asosiy alomatlarini bilish yordam uchun shifokorga tezroq uchrashish va natijada kasallikning erta tashxislanishini ta’minlaydi, bu esa jarrohlik aralashuvisiz ham terapevtik ta’sirning muvaffaqiyatli bo’lishini kafolatlaydi. Ammo, ba’zida oshqozon yarasi o’zini namoyon qilmaydi, bu esa muntazam tekshiruvdan o’tib turish kerakligini ko’rsatadi. Odatda, me’da yarasining asimptomatik kechishi 25- 28% hollarda kuzatiladi va yara bemor o’limidan so’ng aniqlanadi. Oshqozon yarasini quyidagi alomatlarga ko’ra   payqash mumkin: Qorinning yuqori  qismida joylashgan og’riq   hissi . Ushbu alomat 75% hollarda namoyon bo’ladi. Bemorlarning yarmi intensiv bo’lmagan og’riq hissidan shikoyat qiladilar, qolgan 50% da alkogolli ichimliklar yoki achchiq oziq-ovqatlarni iste’mol qilish paytida, ovqatlanishlar oralig’i uzoq vaqt bo’lganida va jismoniy mashqlar bajarish paytida ko’proq kuchayadigan og’riq kuzatiladi;  Jig’ildon  qaynashi    . Bu hissiyot oshqozonning agressiv muhitga ega bo’lgan kislotali sharbati qizilo’ngachning bo’shlig’iga tushib, uning devorlarini qo’zg’atishi sababli paydo bo’ladi. Ushbu alomat tez-tez kuzatiladi va bemorlarning 80 foizida aniqlanadi. Jig’ildon qaynashi odatda ovqatlanishdan keyin 1-2 soat davomida paydo bo’ladi;  Ba’zan  qayt  qilish  bilan  birga  kechadigan   ko’ngil  aynishi   hissi . Ushbu belgi oshqozon motorikasining buzilishidan kelib chiqadi. Oshqozon yarasida qayt qilish ovqatdan keyin 1,5-2 soat o’tgach kuzatiladi va oshqozon bo’shatilishi sayin yengillik hissi kela boshlaydi. Shuning uchun ko’pincha bemorlar qusishni ixtiyoriy ravishda chaqirishadi;  Ishtahaning  pasayishi oshqozon yarasi kasalligida odamning ovqatlanishdan keyin og’riqni boshdan kechirishidan xavfsirash yoki oshqozon-ichak tizimi motorikasi buzilishi sabab kuzatilishi mumkin;

 Og’iz bo’shlig’iga  me’da  shirasining  nazoratsiz  ravishda  ko’tarilishi bilan  tavsiflanadigan  kekirish . Bunday holda, bemor og’zida achchiq yoki nordon ta’mni his qiladi;  Gaz  hosil  bo’lishining  oshishi ;  Ovqat  qabul  qilishdan  keyin  kuzatiladigan  qorindagi  og’irlik  hissi ;  Tezda  to’yib  qolish  tuyg’usi ;  Axatning buzilishi. Ko’pincha bemorlar ich qotishidan shikoyat qilishadi, ich ketishi esa peptik yara uchun xos emas. Defakatsiya bilan bog’liq qiyinchiliklar bemorlarning 50 foizigacha qismida kuzatiladi, ayniqsa, oshqozon yarasining kuchayishi davrida. Oshqozon yarasining tashqi belgilaridan biri tilda kulrang karash borligidir, bu alomat deyarli doimo oshqozon-ichak trakti bilan bog’liq muammolar mavjudligini ko’rsatib turadi. Bemorda kaftlarning ortiqcha terlashi va epigastral hududga bosib ko’rilganda og’riq hissi paydo bo’lishi ham kuzatilishi mumkin. Oshqozon yarasida og’riqning tabiati asosan shikastlanishning lokalizatsiyasiga bog’liq. Bemorlarning shikoyatlariga qarab, shifokor oshqozonning bu yoki boshqa qismida yara mavjudligiga shubha qila oladi. OSHQOZON  YARASI  SABABLARI Hozirgi vaqtda oshqozon yarasi Helicobacter pylori bakteriyasi bilan zararlanishdan kelib chiqishi isbotlangan (75% hollarda). Bu bakteriya spiralsimon bo’lib, oshqozonning agressiv muhitiga moslashgan va xlorid kislotasini neytrallashtirish qobiliyatiga ega. Ushbu bakteriyalar hayotiy faoliyati mahsulotlarining ta’siri ostida oshqozon shilliq qavatining hujayralari nobud bo’ladi, bu esa oshqozon yarasining rivojlanishiga olib keladi. Ushbu bakteriyani yuqtirib olish qiyin emas, manbai uning tashuvchisidir, u so’lak, zararlangan ovqat va suv, dezinfektsiya qilinmagan tibbiy asboblar, iflos idishlar orqali, shuningdek onadan homilaga yuqadi. Oshqozon  yarasining  rivojlanishiga  olib  keladigan  boshqa  sabablar orasida  quyidagilarni  ajratish  mumkin:  Dori  vositalarini  qabul  qilish . Birinchidan, kasallikning rivojlanishiga NYQP (aspirin, indometatsin, diklofenak, butadion, ketoprofen, ibuprofen) ta’sir ko’rsatadi. Bemorning yoshi 65 yoshdan oshganida, shuningdek, me’da-

ichak yo’lidan qon ketish hollari aniqlangan bo’lsa, agar dorilarni katta dozalarda qabul qilish talab etilsa, agar davolash antikoagulyantlar yoki glyukokortikoidlarni qo’llash bilan birga olib borilsa kasallanish xavfi ortadi. Yaralar paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin bo’lgan boshqa dorilar orasida sitostatiklar, kaliy preparatlari va antigipertenziv dorilar mavjud;  Boshqa kasalliklar natijasi, jumladan sil , qandli diabet , Kron kasalligi, giperparatireoz, o’pka saratoni, gepatit, jigar sirrozi , pankreatit , sifilis va boshqalar;  Oshqozon  jarohatlanishi , qonning infekstiyalanishi, har qanday shok holatlari, tananing katta yuzalari kuyishi va muzlashi;  Stress    ,  yomon  oziqlanish,  yomon  odatlar,  beqaror  hissiy  holat . Shu jumladan, qahvani suiiste’mol qilish oshqozon yarasi rivojlanishiga ta’sir qiluvchi omillardan biridir;  Genetik  omil , xususan, yaqin qarindoshlarda o’xshash patologik jarayon mavjudligi. Bundan tashqari, birinchi qon guruhi bo’lgan shaxslarda oshqozon yarasi hosil bo’lish xavfi yuqoriroq ekanligi aniqlangan (o’rtacha 40%ga). XAVF  OMILLARI Oshqozon  yarasi  rivojlanishiga  olib  keladigan  omillar  juda  ko’p,  ammo quyida  ulardan  eng  keng  tarqalganlari  keltiriladi:  Chekish (nafaqt sigareta, balki sigara va chilim ham);  Alkogolli ichimliklarni suiiste’mol qilish;  Tez-tez va yuqori dozalarda kofein saqlovchi gazlangan va boshqa ichimliklarni ichish;  Tartibsiz ovqatlanish;  Oshqozon shilliq qavatiga zarar yetkazishi mumkin bo’lgan juda sovuq yoki juda issiq ovqatlarni iste’mol qilish;  Yallig’lanishga qarshi preparatlarni doimiy qabul qilish (masalan, ibuprofen);  Tez-tez depressiya yoki stressli vaziyatlar;  Bulochka va pirojnoe kabi mahsuotlarni tez-tez va ortiqcha iste’mol qilish. OSHQOZON  YARASINING  ASORATLARI Oshqozon yarasi jiddiy asoratlarning rivojlanishi bilan xavfli bo’lib, ularning aksariyati o’limga olib kelishi mumkin. Yaraning  eng  xavfli  oqibatlari  orasida  quyidagi  patologiyalarni  ajratish mumkin:

 Penetratsiya . Bunday holda oshqozon devorining vayron bo’lishi kuzatiladi, oshqozon yarasining tubi esa oshqozon ostiga joylashgan a’zo bo’lib qoladi. Ko’pincha bundan me’da osti bezi aziyat chekadi, ammo ba’zida bu jarayon kichik charvi, o’t pufagi, ichak yoki jigarga ham o’z ta’sirini o’tkazishi mumkin. Oshqozon tomonidan ishlab chiqarilgan xlorid kislota me’da osti bezini parchalay boshlaydi va o’tkir destruktiv pankreatitning rivojlanishiga olib keladi. Bemorda penetratsiya mavjudigi o’rab oluvchi tabiatli o’tkir og’riqlar, tana haroratining kiritik darajalargacha ko’tarilishi va qondagi alfa- amilaza darajasining oshishi bilan namoyon bo’ladi. Yallig’lanishning barcha belgilari kuzatiladi, ovqatlanish yoki mavsumdan qat’iy nazar, oshoqozondagi og’riqlar muntazam ravishda mavjud bo’ladi. Penetratsiya mavjudligini aniqlash uchun oshqozonni rentgenologik tekshiruvi va FGS o’tkazish zarur;  Oshqozonning perforatsiyasi , bunda oshoqozon devorlari vayron bo’lishi oqibatida uning tarkibi qorin bo’shlig’iga tushadi. Oshqozon devorining perforatsiyasiga turtki bo’ladigan omillarga kuchli jismoniy zo’riqishlar, achchiq oziq-ovqat mahsulotlar, shuningdek, alkogolli ichimliklar qabul qilishni ko’paytirilishi kiradi. Bunday holda, bemor qorin bo’shlig’idagi kuchli og’riqlardan, umumiy zaiflik hissidan shikoyat qiladi, tananing zaharlanishi belgilari mavjud. To’satdan yuzaga kelgan teshilish og’riqli shokka olib kelishi mumkin, 10 soatdan keyin bemorda peritonit rivojlanadi. Bunday holatda FGS taqiqlanadi, oshqozonni rentgen qilish kerak;  Oshqozondan  qon  ketishi . Aynan ushbu asorat ko’pincha o’limga olib keladi va oshqozon yarasi holatlarining 20 foizi ga to’g’ri keladi. Ko’pincha penetratsiya bilan birga kuzatiladi. Bunday holatda, bemor qayt qiladi, qayt massasi qahva quyqasiga o’xshash bo’ladi, qon yo’qotishning umumiy belgilari mavjud. Axlat qora va qatronsimon bo’lib qoladi. Qon bosimi tushadi, nafas qisilishi, taxikardiya , terlash paydo bo’ladi. Qon ketishini o’z vaqtida to’xtatish kerak, aks holda bu o’limga olib keladi.  Malignizatsiya , bunda yara oshqozon saratoniga aylanadi, ammo bu juda kam uchraydi va bemorlarning 3 foizida qayd qilinadi. O’n ikki barmoqli ichakning yaralari deyarli hech qachon saraton o’smalariga aylanmaydi. Agar oshqozon yarasining transformatsiyasi sodir bo’lsa, bemor tezda vazn yo’qotadi, oziq-ovqat, ayniqsa go’shtli taomlar qabul qilishdan bosh tortadi. O’sma jarayoni rivojlanishi bilan bemor isitmadan aziyat chekadi, qayt qiladi, ko’pincha qon bilan. Tibbiy yordamga murojaat qilinmasa, organizm o’limga olib kelishi mumkin bo’lgan to’liq holdan toyganlik holiga keladi. Agar oshqozon yarasining saratonga aylanganligiga shubha qilinadigan bo’lsa, o’z vaqtida FGS va uch nuqtali biopsiya (materiallar yaraning devorlaridan, tubi va chetlaridan olinadi) bajarilishi kerak;