T a ’ l i m n i n g i n n o v a s i o n s h a k l l a r i : a r a l a s h o ’ q i t i s h Reja: 1. Guruhli mashg’ulotlar davomida “blended learning” (aralash o’qitish). 2. Aralash ta’limda o’qituvchi rahbarligi. 3. Aralash o’qitishdagi Yevropa ta’limi modellari. 4. Aralash ta’limning shakllari.

Respublikamiz ta lim tizimida olib borilayotgan islohotlar o qitish tiziminiʼ ʼ jahon andozalariga moslashtirishni va eng samarali usullarga asoslanishni taqoza etmoqda. Elektron ta lim jarayonini tashkillashtrish hozirgi zamon talabidir. ʼ Shuning uchun aralash ta lim (Blended Learning) asosida ta lim tizimi tashkil ʼ ʼ etishni yo lga qo yish ta lim samaradorligini oshirishga olib kelishi shubhasiz. ʼ ʼ ʼ Bizning nazarimizda, bu borada aralash ta lim ananaviy va elektron ta’lim tizimida ʼ o qitish ishlarini takomillashtrish, ommalashtirish, aralash ta lim bo yicha ʼ ʼ ʼ rivojlangan davlatlar tajribasini chuqur o rganish aralash ta lim milliy modelini ʼ ʼ yaratilishiga imkon yaratadi. Bugungi globallashuv jarayonida ta’lim olishning internet texnologiyalariga asoslanganligini inobatga olgan holda, aralash ta’limni qo’llash metodikasini ishlab chiqish ahamiyatga molik masalalardan hisoblanadi. Aralash ta’lim zamonaviy ta’limning nisbatan yangi va tobora ommalashib borayotgan shakli sanalib, onlayn o’quv materiallari hamda o’qituvchi rahbarligida guruhda ta’lim olishga asoslangan o’qitish shaklidir. Elektron ta’lim qanchalik qulay bo’lmasin, ana’naviy ta’lim natijasida olinadigan nutq va ijtimoiy-madaniy ko’nikmalarning rivojlanish darajasini bera olmaydi. Shunga qaramay elektron ta’lim an’anaviy ta’limga nisbatan samarali natija bermoqda. Buning natijasida an’anaviy ta’limning elektron ta’lim bilan birgalikdagi, ya’ni aralashgan holdagi turi samarali natija berishi yaqqol ko’rinmoqda. Aralash ta’lim an’anaviy, masofaviy va ineraktiv ta’limning birgalikda olb borilishidir. An’anaviy ta’lim insonlarda muloqot qobiliyatini rivojlantirib, ijtimoiylashrtirsa, elektron ta’lim bilim olish jarayonini tezlashtiriradi. O’quv jarayoni odamlarning ehtiyojlariga mos keladigan va o’z shaklida mobil telefonga ega bo’lgan zamonaviy modelga o’tishni talab qilmoqda. Ushbu model sizga ta’lim jarayonini takomillashtirish va bir vaqtning o’zida bir nechta muhim masalalarni hal qilish imkonini beradiyu Axborot texnologiyalarining rivojlanishi turli sohalarda aralash ta’limni rivojlantirish va qo’llashga yordam beradi. O’quv jarayonida AKTning vazifasi ma’ruzalar, videolar, taqdimotlar va hokazolarni uzatish va saqlash hisoblanadi. Aralash ta’limda ushbu funksiyalar o’quv jarayonida o’qituvchilar va talabalar

o’rtasida o’zaro muloqot va shu muloqotni amalga oshirishga qaratilgan. Muloqot texnologiya orqali qo’llab-quvvatlanadi: suhbatlar, bloglar, videokonferentsiya, Skype va boshqalar. AKT orqali ta’lim va aralash ta’lim o’rtasidagi farqning oxirgi mezonlari o’quv jarayonida o’qituvchining roli hisoblanadi. Avvalo, ta’lim jarayonida o’qituvchining o’rni axborot texnologiyalarining paydo bo’lishi bilan o’zgarib borayotganini aytish kerak. Bu endi klassik o’qituvchi emas, balki ta’lim muhiti bo’yicha yo’naltiruvchi yoki maslahatchidir. Aralash ta’limda o’qituvchining o’rni o’quv jarayonini tashkil etuvchi bo’lib, o’qituvchi talabalarning mustaqil faoliyatini tashkil etadi va qo’llabquvvatlaydiyu Blended learning (Aralash ta’lim) - bu kompyuter grafikasi, audio va video, interfaol elementlar va boshqalar kabi maxsus axborot texnologiyalaridan foydalanadigan elektron o’qitish elementlari bilan sinfda o’qitishning an’anaviy shakllarining kombinatsiyasi. Blended learning - onlayn o quv materiallari hamda o qituvchi rahbarligidaʼ ʼ guruhda ta lim olishga asoslangan o qitish shakli. Ushbu shakldagi o qitish ʼ ʼ ʼ jarayonida talaba mustaqil ta lim oladi, ammo ayni vaqtda unga guruh va ʼ o qituvchi tomonidan yordam ko rsatiladi. Guruhli mashg ulotlar davomida ʼ ʼ ʼ aralash o qitish “blended learning”ning qo llanilishi tufayli har bir talaba o quv ʼ ʼ ʼ materiallarini o zlashtirish borasida o zida ro y berayotgan ijobiy o zgarishlarni ʼ ʼ ʼ ʼ namoyon etgan holda muloqot ko nikmalarini o zlashtirib boradi, o tilgan ʼ ʼ ʼ materiallarni takrorlaydi va yangi mavzuni o rganishga tayyorlanadi. ʼ Aralash ta’lim ko p holatlarda topshiriqlarga tayanadi va asosiy, muhim ʼ ma lumotlar negizida tashkil etiladi, qo shimcha materiallar esa talabaga onlayn ʼ ʼ platforma orqali uzatib beriladi. Talaba mustaqil ta lim olar ekan, guruhning ʼ boshqa a zolari bilan onlayn rejimda tashkil etilayotgan muhokamada ishtirok etish ʼ orqali hamkorlik qiladi. Auditoriyada va onlayn rejimda tashkil etilayotgan mashg ulotlar vaqt miqdori bo yicha o zaro mos kelishi turlicha o zgarib turishi ʼ ʼ ʼ ʼ mumkin. Ta limning turli bosqichlarida masofaviy va mustaqil ta lim samarali ʼ ʼ ravishda qorishtirib yuboriladi.

Blended learning metodik yutuqlari va afzalliklariga quyidagilarni kiritish mumkin: • Dars jadvalining qulayligi. O`quvchi o`ziga ma'qul bo`lgan vaqtda o`quv jarayoniga qatnashishi mumkin. • Qulay foydalanish manzillari. O`quvchi internet kafe, uy, mexmonxona, ish joyida va boshqa joylardan o`quv jarayoniga qatnashishi mumkin. • Qulay o`qish tempi. Ta'lim o`quvchilarning yangi bilimlarni tushunishi tempida o`tkaziladi. • Qulay o`quv reja. O`quv rejani talabalarga individual va davlat ta'lim talablariga mos holatda tashkil qilish mumkin. • Ma'lumotlar bazasini to`planishi. Oldingi o`qigan talabalar bilimlarini to`plash va undan foydalanish imkoniyati. • Kurgazmali qulayliklar. Multimediya imkoniyatlaridan to`lik foydalanish imkoniyati. • Malakali o`qituvchilarni tanlab ta'lim jarayoniga jalb qilish. • O’quv resurslaridan kuniga 24 soat foydalanish ikmoni. • Ta'lim harajatlarini nisbatan kamligi. Ammo masofaviy ta'limning salbiy tomonlari ham borligi haqida aytish lozim. Ularga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: • O’qituvchi bilan jonli muloqotning yo’qligi. Ushbu sababdan talabalar asosan virtual holatdagi ta'lim turida emas, balki oddiy (kunduzgi va sirtqi) ta'lim turlarida o`qish istagida bo`lishadi. • Davlat masofaviy ta'lim standartlari yo`qligi va natijada davlat nusxasidagi diplom berilmasligi. Shu sababdan ko`pgina masofaviy ta'lim kurslari bitiruvchilariga faqat ushbu kursni bitirganligi haqida sertifikat yoki guvoxnomalar berishadi. • Virtual muhit va texnika ta'minot bilan bog`liqligi. Masofaviy ta'lim internet borligi, undan foydalanish narxi, tezligi va servislar mavjudligiga, maxsus kommunikatsion texnikalar mavjudligi va ular ishlashiga taalluqli.

• O'quv vositalaridan samarasiz foydalanish resurslarning isrof qilinishiga olib kelishi mumkinligi. • Talabalar texnologiya haqida asosiy bilimga ega bo'lishlari va o'rganish istagi bo'lishi kerakligi. • Yuqori texnologiyalar texnik xizmat ko'rsatishda ancha qimmatligi. Masofaviy ta'lim nuqtai nazaridan aralash ta’lim o'quv jarayonini amalga oshirishda ko'proq moslashuvchanlikni (erkinlikni) ta'minlaydi. Moslashuvchanlik o'quv jarayonining bir necha jihatlarini o'z ichiga oladi. Birinchidan, o'qituvchi o'quv materiallarini taqdim etishda ko'proq erkinlikka ega. Endi u dars paytida barcha materiallarni tarqatishga majbur emas. O'qituvchi barcha materiallarni ikkiga ajratish imkoniyatiga ega, aytaylik, birini dars davomida berish uchun, boshqasini esa talabalar tarmoqdagi mustaqil ish yoki Internetdagi boshqa manbalar orqali olishlari uchun. Ikkinchidan, aralashtirilgan ta'lim o'qituvchilarga monitoring va baholashda ko'proq moslashuvchanlik va erkinlikni beradi. O'qituvchi onlayn test, post topshiriqlari, testlarni va hatto semestr oxirida yakuniy testni o'tkazish imkoniyatiga ega. Bunday imkoniyat o'qituvchi uchun ham talabalar uchun ham qulay. O'qituvchi o'quvchilarning faoliyatini baholashga ko'proq vaqt ajratadi va talabalar o'zlarining topshiriqlari bo'yicha istalgan joydan, darsga kelmasdan ishlashlari mumkin. Aralashtirilgan ta'lim jarayonida o'qituvchilar xatti- harakatlarni nazorat qila olmaydilar va bunday qilmasliklari kerak. Hozirgi kunda axborot eng asosiy ishlab chiqaruvchi resurslardan biriga, iqtisodiyot va umuman jamiyatning rivojlanish poydevoriga aylanmoqda. Yangi axborot kommunikatsion texnologiyalar hozirgi kunda eng dolzarb mavzulardan biri bo’lib kelmoqda, sababi har bir sohani o’rganish, izlanish va tajriba ortirish uchun turli usullardan foydalanish kerak bo’ladi. Shuning ushun yangi axborot kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Respublikamizda olib borilayotgan islohatlarning tarkibida yuqori malakali mutaxassislarning roli benihoya kattadir. Prezidentimiz ta’kidlaganidek, “Ertangi kun yangicha fikrlay oladigan zamonaviy bilimga ega bo’lgan yuksak