T a ’ l i m n i n g i n n o v a s i o n s h a k l l a r i : m a s o f a l i o ’ q i t i s h                   Reja: 1. Masofaviy  ta’lim.     Masofaviy  ta’lim  texnologiyasi 2. Masofaviy  ta’lim  texnologiyasida  o’qituvchilarning  faoliyati. 3. Masofaviy  ta’lim  tizimida  produktiv,  reproduktiv,  muammoli  bayon,  evristik va  ilmiy  izlanish  (tadqiqot)  metodlar. 4. Masofaviy  ta’lim  tizimida  mashg’ulot  shakllari. 5. Masofaviy  ta’limning  yetakchi  modellari. 6. Masofaviy  ta’limning  tamoyillari. 7. Masofaviy  ta’limni  amalga  oshirish  bosqichlari.    

Masofaviy o’qitish - yangi va  ancha  progressiv  bo’lgan  o’qitish  shaklidir.  Bu usulni ng   turli  xil  ta’lim  muassasalariga,  xususan ,   iqtisodiy,  ijtimoiy,  huquqiy sohalarga  tadbiqi  o’quvchi-talaba  va  o’qituvchi(pedagog)larni   dunyoning  ilg’or ilmiy  maktablarining  yuqori  sifatli  o’quv - uslubiy  ishlanmalari,  zamonaviy  va so’nggi  axborotlaridan,  qayerda  bo’lishidan  qat’iy  nazar,  to’g’ridan-to’g’ri foydalanish  imkoniyatini  beradi.  Bularning  barchasini  e’tiborga  olgan  holda  Oliy va  o’rta  maxsus  ta’lim  vazirligi  «Ustoz»   fondi  qiyofasida  jahon  institutlari  bilan oliy  ta’limda  masofaviy   o’qitish  usuli  komponentlarini  ta t biq  qilish  haqida kelishuv  tuzildi.   Bunday  loyiha,  nafaqat  O’zbekiston  uchun ,   balki  O’rta  Osiyoning barcha   h ududlari  va  Qozog’iston   hamda   hamdo’stlik   davlatlari  uchun  masofaviy o’qitish  sohasida  jahon  banki  institutining  ilg’or  loyihalaridandir. Jahon  banki  loyihasi  masofaviy  o’qitish  tizimini  rivojlantirish  uchun boshlang’ich  maydon  bo’ladigan  masofaviy  o’qitish  tarmoqlari  infratuzilmasi  baza elementlarini  yaratish ,   masofaviy  o’qitish  usullarini  qo’llash  sohasini  kengaytirish va  masofaviy  o’qitishni  amalga  oshiruvchi  zamonaviy  texnologiyalarni rivojlantirishni  ko’zda  tutadi.  Toshkent  shahrida  joylashgan   universitetlarda  jahon banki  loyihasini ng   muvaffaqiyatli  qo’llanilishi  uning  hayotiyligi  va  yuqori ko’rsatkichga  erishilganligini  tasdiqladi.   Oliy  o’quv  yurtlaridan  30  nafardan  ortiq  yetuk  o’qituvchilar  tanlab  olinib,  ular masofadan  o’qitishlar   bo’yicha  qayta  tayyorlandi.  2000  yilda  jahon  banki tashabbusi  bilan  Moskva  va  Bishkekda  o’qitish  markazlari  tashkil  etilib,  unga taklif  etilgan  qatnashchilar  yangi  o’quv  metodologiyasini  masofadan  rejimli boshqarish  va  elektron  kurslari  metodlari  bo’yicha  qayta  tayyorlandi.  Loyihaning universitet  ishtirokchilari  uchun  iqtisodiy  yo’nalishlar  bo’yicha  masofaviy  o’qitish tartibida  mashg’ulotlar  o’tkazish  uchun  texnik  baza  vositalari  tashkil  etildi. Internetga  ulanish  yo’llari  izlanmoqda.  Bularning  barchasi  berilgan  texnologiya turlarining  istiqbollari  to’g’risida  gapirishga  imkon  beradi. Masofaviy   o’qitishning   an’anaviy   o’qitish   shakllaridan   quyidagi xususiyatlarini  farqlash  mumkin;

Egiluvchanlik .  O’ziga  qulay  vaqtda,  joyda  va  sharoitda  o’qitish imkoniyatini  beradi. Modullik .   O’quv  kursiga  bog’liq  bo’lmagan  holatda  shaxsiy  hamda  guruh talabiga  javob  beradigan  o’quv  rejasini  amalga  oshiradi.   Qurshov .   Bir  vaqtda  ko’p  ishtirokchilarga  o’quv  axboroti  bo’yicha  murojaat qilish ,  t armoq  yordamida  o’zaro  axborot  almashinuvini  to’g’ri  tashkil   etish imkonini  beradi .   Tejamkorlik .   O’quv  maydonlari,  texnik  vositalar,   moddiy  va  ma’naviy ashyol ardan  unumli  foydalanish,  o’quv  axborotlarini  to’plangan  va  bir  xillikka keltirilgan  holda  ifodalash  hamda  ular ni  o’zlashtiruvchi  m utaxassislarni tayyorlash   bo’yicha   xarajatlarni  kamaytiradi. Texnologiklik .   Ta’lim  berish  jarayonida  insonni  jahon ning   industrial fazo si ga  kiritishga  imkon  beradigan  yangi  axborot  va  telekommunikasion texnologiyalardan  foydalanish. Ijtimoiy teng huquqlilik .   O’qituvchining  turar  joyidan,  salomatligi,  moddiy ta’minlanganligidan  kelib  chiqib ,  katta  ko’pchilikka   mustaqil  ta’lim  uchun  teng imkoniyat  yaratiladi. Baynalmi l allik .   Ta’lim  xizmatlari  bozorida  erishilgan  yutuqlarning  eksporti va  importi  ta’minlanadi.   O’qituvchi(pedagog)larning yangi vazifalari .   Masofaviy   o’qitish o’qituvchi(pedagog)ning  vazifalarini  kengaytiradi  va  yangilaydi.  O’qitilayotgan kurslarni   doimo   takomillashtirish,   tinglovchilarning   ijodiy   faolligini va   ularning   malakasini  oshirish,  kiritilgan  yangilik  va  innovasiyalarga  mos bilim   berish   jarayon larini   muvofiqlashtirish  zarur. Masofaviy  o’qitish  talabaga  ijobiy  ta’sir  etadi.  O’zini  o’zi  tashkil  etishda, bilim  olishga  intilishda,  kompyuter  texnikasi  bilan  o’zaro  ishlash  va  mustaqil ma’suliyatli  vazifalarni  hal  qilishda  uni ng   ijodiy  va  tafakkur  salohiyatini  o’stiradi. Masofaviy  o’qitish  sifati  kunduzgi  ta’lim  olish  tartibidan  sifat  jihatidan qolishmaydi. Masofaviy  o’qitish  quyidagi  ijtimoiy  ahamiyatli  masalalarni yechishga  ta’sir  etishi  lozim :

- ta’lim xizmatlarida  aholining  ehtiyojini  amalga  oshirish; - sifatli  tayyorlangan  mutaxassislar  bilan  davlat  ehtiyojlarini  qondirish ; - aholini ng   ijtimoiy  va  professional  harakatchanligini  oshirish; - tadbirkorlik  va  ijtimoiy  faolligi,  o’zligini  anglashi  tevarak-atrof  to’g’risidagi bilimlarni  kengaytirish; - davlatimizning  oliy  maktablarida  yig’ilgan  bilimlar  hamda  kadrlarning moddiy  salohiyatini  saqlash  va  ko’paytirish; - -butun  jahon  hamjamiyati  chegarasida  ta’lim  fazosining  har  bir  nuqtasida nostrifikasiyalangan  ta’lim  olish  imkoniyatini  ta’minlashni  o’z  ichiga  olgan  yaxlit ta’lim  fazosini  rivojlantirish; - geosiyosiy  masalalarni  yechish   va  boshqalar.           O’qitish mazmuni .  O’qitish  jarayoni,  usullari  va  tashkiliy  tartibi   hamda a malga  oshirilishi  uning  tarkibi  bilan  ifodalanadi. O’qitish obyekti .   Masofaviy   o’qitish da   ta’lim   xizmatlaridan foydalanuvchi lar   ushbu   usulda   ta’lim   oluvchilar   uning   obyekti   bo’ladi. O’qitish subyektlari .  Masofaviy  o’qitish  subyekti  o’qituvchi  (pedagog)lar hisoblanadi.  O’qituvchi  (pedagog)  ta’lim  jarayonining  yuqori  samarasini ta’minlashda  asosiy  bo’g’indir.  Masofaviy  o’qitish  o’qituvchi  (pedagog) faoliyatining   muhim   ahamiyatini   uning     maslahatchi lik   funksiyasida hamda   informatika  va  telekommunikasiyalar  asoslarini  bilishi da  ta’kidlaydi . O’qitish usullari .  Masofaviy  o’qitish  tartibi  o’z  ichiga  beshta  umumdidaktik o’qitish  usullarini  qamrab  oladi:  informasion-reseptiv,  reproduktiv ,   muammoviy ifoda  etish,  evristik  va  tadqiqot.  Ular  o’qituvchi  (pedagog)  va  o’quvchi- talabalarning  o’zaro  harakat lari   pedagogik  aktlarining  butun  to’plamlarini  o’z ichiga  qamrab  oladi. O’qitish usuli .  O’qitish  maqsadlariga  erishish  uchun  o’qituvchi  (pedagog) va  o’quvchi-talabalar  o’zaro  harakati  ta’siri ning  me’yoriy   tizimi ni   nazariy tasavvurlab  beradigan  didaktik  turkumdir. O’qitish mazmuni .  Bu  o’quv  axborot i ning  tarkibi,  tuzilishi ,   ma’lumot lar i hamda  masalalar,  topshiriqlar  va  mashg’ulotlar  to’plami ni  aks  ettiradi ,   o’qitish

jarayonlari va  ularning  metodikasini  belgilaydi,  bilim  oluvchi lar ning   kasbiy malaka  va  idroklar i ni  shakllantiradi,  mehnat  faoliyatining  dastlabki  tajribasini yig’ishga  imkon  beradi. O’qitish vositalari .  Masofaviy  o’qitish  ta’limi  jarayonida  an’anaviy  ta’lim bilan  birga  innovasion  o’qitish  vositalaridan  ham  foydalaniladi.  Ular   AKT ni   qo’llashga  hamda  ta’minot  texnologiyasi  sohasida  so’nggi  erishilgan  natijalarga asoslangan. O’quv-ilmiy va moddiy asosi .  O’quv  dasturlariga  mos  bo’lgan,  o’qitish uchun  zarur  moddiy  va  texnikaviy  to’plam.  U  o’z  ichiga  o’quv  va  o’quv - yordamchi  joylarni,  o’qitish ning   texnika viy   vositalari,  o’quv  qo’llanmalari  va boshqa  o’quv-uslubiy  materiallarni  oladi. Moliyaviy-iqtisodiy tizim .  Ta’limda  bozor  munosabatlari  qatnashchilari sifatida  faqat  ta’lim  muassasalari  ta’lim  xizmati  buyurtmachilari  bo’lib  kelmasdan, balki  davlat  ham  buyurtmachi  va  iste’molchi  bo’ladi. Masofaviy o’qitishning tashkiliy asoslari .   Masofaviy   o’qitish texnologiyasidan  foydalanuvchi  o’quv  tashkilotlari  faoliyatini  tahlil  qilish,  umumiy tashkillashtirishning  o’ziga  xosligini  ochib  ber a di: - uzluksiz  ta’lim; - o’quv  jarayonining  olib  borilishiga  individual  yondashish; - geografik  joylashishi  uzoq  bo’lgan  o’quv  muassasalarini  yetakchi  oliy  o’quv yurtlari  bazasi  markazida  masofaviy  o’qitishni  markazlashtirish; - tinglovchilar  yo’nalishiga  ko’ra  o’qituvchi(pedagog)-maslahatchilarning mavjudligi.         Masofaviy o’qitishning qulayligi .  Kelgusida  maqsadga  muvofiq  ravishda laboratoriya  amaliyotlarini  o’tkazishni  qisqartirish  mumkin. Masofaviy o’qitish nazorati .   Bu   o’rganilayotgan   o’quv materiallarini ng   nazariy  o’zlashtiri li sh  natijalarini  tekshirishdan  iborat.  Test haqiqatdan  ham     fan  bo’yicha  juda  ko’p  savollardan  tashkil  topgan  bo’lishi  kerak hamda  har  bir  savol  uchun  bir  nechta  javob  variantlari  taklif  etiladi.  Talaba  ular orasidan  to’g’ri  javobni  tanlashi  lozim.  Testlar  o’z-o’zini  tekshirishga  yaxshi