logo

Ta’limning innovasion shakllari masofali o’qitish

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

34.32421875 KB
  T a ’ l i m n i n g   i n n o v a s i o n   s h a k l l a r i :   m a s o f a l i   o ’ q i t i s h
                 
Reja:
1. Masofaviy	
 ta’lim.    	Masofaviy	 ta’lim	 texnologiyasi
2. Masofaviy	
 ta’lim	 texnologiyasida	 o’qituvchilarning	 faoliyati.
3. Masofaviy	
 ta’lim	 tizimida	 produktiv,	 reproduktiv,	 muammoli	 bayon,	 evristik
va	
 ilmiy	 izlanish	 (tadqiqot)	 metodlar.
4. Masofaviy	
 ta’lim	 tizimida	 mashg’ulot	 shakllari.
5. Masofaviy	
 ta’limning	 yetakchi	 modellari.
6. Masofaviy	
 ta’limning	 tamoyillari.
7. Masofaviy	
 ta’limni	 amalga	 oshirish	 bosqichlari.
 
    Masofaviy   o’qitish - yangi va	 ancha	 progressiv	 bo’lgan	 o’qitish	 shaklidir.	 Bu
usulni ng   turli	
 xil	 ta’lim	 muassasalariga,	 xususan ,   iqtisodiy,	 ijtimoiy,	 huquqiy
sohalarga	
 tadbiqi	 o’quvchi-talaba	 va	 o’qituvchi(pedagog)larni   dunyoning	 ilg’or
ilmiy	
 maktablarining	 yuqori	 sifatli	 o’quv - uslubiy	 ishlanmalari,	 zamonaviy	 va
so’nggi	
 axborotlaridan,	 qayerda	 bo’lishidan	 qat’iy	 nazar,	 to’g’ridan-to’g’ri
foydalanish	
 imkoniyatini	 beradi.	 Bularning	 barchasini	 e’tiborga	 olgan	 holda	 Oliy
va	
 o’rta	 maxsus	 ta’lim	 vazirligi	 «Ustoz»   fondi	 qiyofasida	 jahon	 institutlari	 bilan
oliy	
 ta’limda	 masofaviy   o’qitish	 usuli	 komponentlarini	 ta t biq	 qilish	 haqida
kelishuv	
 tuzildi.	 
Bunday
 loyiha,	 nafaqat	 O’zbekiston	 uchun ,   balki	 O’rta	 Osiyoning
barcha   h ududlari	
 va	 Qozog’iston   hamda   hamdo’stlik   davlatlari	 uchun	 masofaviy
o’qitish	
 sohasida	 jahon	 banki	 institutining	 ilg’or	 loyihalaridandir.
Jahon	
 banki	 loyihasi	 masofaviy	 o’qitish	 tizimini	 rivojlantirish	 uchun
boshlang’ich	
 maydon	 bo’ladigan	 masofaviy	 o’qitish	 tarmoqlari	 infratuzilmasi	 baza
elementlarini	
 yaratish ,   masofaviy	 o’qitish	 usullarini	 qo’llash	 sohasini	 kengaytirish
va	
 masofaviy	 o’qitishni	 amalga	 oshiruvchi	 zamonaviy	 texnologiyalarni
rivojlantirishni	
 ko’zda	 tutadi.	 Toshkent	 shahrida	 joylashgan   universitetlarda	 jahon
banki	
 loyihasini ng   muvaffaqiyatli	 qo’llanilishi	 uning	 hayotiyligi	 va	 yuqori
ko’rsatkichga	
 erishilganligini	 tasdiqladi.  
Oliy	
 o’quv	 yurtlaridan	 30	 nafardan	 ortiq	 yetuk	 o’qituvchilar	 tanlab	 olinib,	 ular
masofadan	
 o’qitishlar   bo’yicha	 qayta	 tayyorlandi.	 2000	 yilda	 jahon	 banki
tashabbusi	
 bilan	 Moskva	 va	 Bishkekda	 o’qitish	 markazlari	 tashkil	 etilib,	 unga
taklif	
 etilgan	 qatnashchilar	 yangi	 o’quv	 metodologiyasini	 masofadan	 rejimli
boshqarish	
 va	 elektron	 kurslari	 metodlari	 bo’yicha	 qayta	 tayyorlandi.	 Loyihaning
universitet	
 ishtirokchilari	 uchun	 iqtisodiy	 yo’nalishlar	 bo’yicha	 masofaviy	 o’qitish
tartibida	
 mashg’ulotlar	 o’tkazish	 uchun	 texnik	 baza	 vositalari	 tashkil	 etildi.
Internetga	
 ulanish	 yo’llari	 izlanmoqda.	 Bularning	 barchasi	 berilgan	 texnologiya
turlarining	
 istiqbollari	 to’g’risida	 gapirishga	 imkon	 beradi.
Masofaviy	
 	o’qitishning	 	an’anaviy	 	o’qitish	 	shakllaridan	 	quyidagi
xususiyatlarini	
 farqlash	 mumkin; Egiluvchanlik .  O’ziga	 qulay	 vaqtda,	 joyda	 va	 sharoitda	 o’qitish
imkoniyatini	
 beradi.
Modullik .  	
O’quv	 kursiga	 bog’liq	 bo’lmagan	 holatda	 shaxsiy	 hamda	 guruh
talabiga	
 javob	 beradigan	 o’quv	 rejasini	 amalga	 oshiradi.
  Qurshov .  	
Bir	 vaqtda	 ko’p	 ishtirokchilarga	 o’quv	 axboroti	 bo’yicha	 murojaat
qilish ,	
 t armoq	 yordamida	 o’zaro	 axborot	 almashinuvini	 to’g’ri	 tashkil   etish
imkonini	
 beradi .
  Tejamkorlik .  	
O’quv	 maydonlari,	 texnik	 vositalar,   moddiy	 va	 ma’naviy
ashyol ardan	
 unumli	 foydalanish,	 o’quv	 axborotlarini	 to’plangan	 va	 bir	 xillikka
keltirilgan	
 holda	 ifodalash	 hamda	 ular ni	 o’zlashtiruvchi	 m utaxassislarni
tayyorlash   bo’yicha   xarajatlarni	
 kamaytiradi.
Texnologiklik .  	
Ta’lim	 berish	 jarayonida	 insonni	 jahon ning   industrial
fazo si ga	
 kiritishga	 imkon	 beradigan	 yangi	 axborot	 va	 telekommunikasion
texnologiyalardan	
 foydalanish.
  Ijtimoiy teng huquqlilik .   O’qituvchining	
 turar	 joyidan,	 salomatligi,	 moddiy
ta’minlanganligidan	
 kelib	 chiqib ,	 katta	 ko’pchilikka   mustaqil	 ta’lim	 uchun	 teng
imkoniyat	
 yaratiladi.
Baynalmi l allik .  	
Ta’lim	 xizmatlari	 bozorida	 erishilgan	 yutuqlarning	 eksporti
va	
 importi	 ta’minlanadi.
  O’qituvchi(pedagog)larning   yangi   vazifalari .  	
Masofaviy	 	o’qitish
o’qituvchi(pedagog)ning	
 vazifalarini	 kengaytiradi	 va	 yangilaydi.	 O’qitilayotgan
kurslarni	
 	doimo	 	takomillashtirish,   tinglovchilarning   ijodiy	 	faolligini
va   ularning   malakasini	
 oshirish,	 kiritilgan	 yangilik	 va	 innovasiyalarga	 mos
bilim   berish   jarayon larini   muvofiqlashtirish	
 zarur.
Masofaviy	
 o’qitish	 talabaga	 ijobiy	 ta’sir	 etadi.	 O’zini	 o’zi	 tashkil	 etishda,
bilim	
 olishga	 intilishda,	 kompyuter	 texnikasi	 bilan	 o’zaro	 ishlash	 va	 mustaqil
ma’suliyatli	
 vazifalarni	 hal	 qilishda	 uni ng   ijodiy	 va	 tafakkur	 salohiyatini	 o’stiradi.
Masofaviy	
 o’qitish	 sifati	 kunduzgi	 ta’lim	 olish	 tartibidan	 sifat	 jihatidan
qolishmaydi. Masofaviy	
 o’qitish	 quyidagi	 ijtimoiy	 ahamiyatli	 masalalarni
yechishga	
 ta’sir	 etishi	 lozim : - ta’lim xizmatlarida	 aholining	 ehtiyojini	 amalga	 oshirish;
- sifatli	
 tayyorlangan	 mutaxassislar	 bilan	 davlat	 ehtiyojlarini	 qondirish ;
- aholini ng   ijtimoiy	
 va	 professional	 harakatchanligini	 oshirish;
- tadbirkorlik	
 va	 ijtimoiy	 faolligi,	 o’zligini	 anglashi	 tevarak-atrof	 to’g’risidagi
bilimlarni	
 kengaytirish;
- davlatimizning	
 oliy	 maktablarida	 yig’ilgan	 bilimlar	 hamda	 kadrlarning
moddiy	
 salohiyatini	 saqlash	 va	 ko’paytirish;
- -butun	
 jahon	 hamjamiyati	 chegarasida	 ta’lim	 fazosining	 har	 bir	 nuqtasida
nostrifikasiyalangan	
 ta’lim	 olish	 imkoniyatini	 ta’minlashni	 o’z	 ichiga	 olgan	 yaxlit
ta’lim	
 fazosini	 rivojlantirish;
- geosiyosiy	
 masalalarni	 yechish   va	 boshqalar.
       	
  O’qitish   mazmuni .	 O’qitish	 jarayoni,	 usullari	 va	 tashkiliy	 tartibi   hamda
a malga	
 oshirilishi	 uning	 tarkibi	 bilan	 ifodalanadi.
O’qitish   obyekti .	
 	Masofaviy	 	o’qitish da   ta’lim	 	xizmatlaridan
foydalanuvchi lar   ushbu	
 	usulda	 	ta’lim	 	oluvchilar   uning   obyekti	 	bo’ladi.
  O’qitish   subyektlari .	
 Masofaviy	 o’qitish	 subyekti	 o’qituvchi	 (pedagog)lar
hisoblanadi.	
 O’qituvchi	 (pedagog)	 ta’lim	 jarayonining	 yuqori	 samarasini
ta’minlashda	
 asosiy	 bo’g’indir.	 Masofaviy	 o’qitish	 o’qituvchi	 (pedagog)
faoliyatining	
 	muhim   ahamiyatini	 	uning     maslahatchi lik	 	funksiyasida
hamda   informatika	
 va	 telekommunikasiyalar	 asoslarini	 bilishi da	 ta’kidlaydi .
O’qitish usullari .	
 Masofaviy	 o’qitish	 tartibi	 o’z	 ichiga	 beshta	 umumdidaktik
o’qitish	
 usullarini	 qamrab	 oladi:	 informasion-reseptiv,	 reproduktiv ,   muammoviy
ifoda	
 etish,	 evristik	 va	 tadqiqot.	 Ular	 o’qituvchi	 (pedagog)	 va	 o’quvchi-
talabalarning	
 o’zaro	 harakat lari   pedagogik	 aktlarining	 butun	 to’plamlarini	 o’z
ichiga	
 qamrab	 oladi.
O’qitish   usuli .	
 O’qitish	 maqsadlariga	 erishish	 uchun	 o’qituvchi	 (pedagog)
va	
 o’quvchi-talabalar	 o’zaro	 harakati	 ta’siri ning	 me’yoriy   tizimi ni   nazariy
tasavvurlab	
 beradigan	 didaktik	 turkumdir.
O’qitish   mazmuni .	
 Bu	 o’quv	 axborot i ning	 tarkibi,	 tuzilishi ,   ma’lumot lar i
hamda	
 masalalar,	 topshiriqlar	 va	 mashg’ulotlar	 to’plami ni	 aks	 ettiradi ,   o’qitish jarayonlari va	 ularning	 metodikasini	 belgilaydi,	 bilim	 oluvchi lar ning   kasbiy
malaka	
 va	 idroklar i ni	 shakllantiradi,	 mehnat	 faoliyatining	 dastlabki	 tajribasini
yig’ishga	
 imkon	 beradi.
        O’qitish   vositalari .	
 Masofaviy	 o’qitish	 ta’limi	 jarayonida	 an’anaviy	 ta’lim
bilan	
 birga	 innovasion	 o’qitish	 vositalaridan	 ham	 foydalaniladi.	 Ular   AKT
ni   qo’llashga	
 hamda	 ta’minot	 texnologiyasi	 sohasida	 so’nggi	 erishilgan	 natijalarga
asoslangan.
  O’quv-ilmiy   va     moddiy   asosi .	
 O’quv	 dasturlariga	 mos	 bo’lgan,	 o’qitish
uchun	
 zarur	 moddiy	 va	 texnikaviy	 to’plam.	 U	 o’z	 ichiga	 o’quv	 va	 o’quv -
yordamchi	
 joylarni,	 o’qitish ning   texnika viy   vositalari,	 o’quv	 qo’llanmalari	 va
boshqa	
 o’quv-uslubiy	 materiallarni	 oladi.
Moliyaviy-iqtisodiy   tizim .	
 Ta’limda	 bozor	 munosabatlari	 qatnashchilari
sifatida	
 faqat	 ta’lim	 muassasalari	 ta’lim	 xizmati	 buyurtmachilari	 bo’lib	 kelmasdan,
balki	
 davlat	 ham	 buyurtmachi	 va	 iste’molchi	 bo’ladi.
Masofaviy   o’qitishning   tashkiliy   asoslari .  	
Masofaviy	 	o’qitish
texnologiyasidan	
 foydalanuvchi	 o’quv	 tashkilotlari	 faoliyatini	 tahlil	 qilish,	 umumiy
tashkillashtirishning	
 o’ziga	 xosligini	 ochib	 ber a di:
- uzluksiz	
 ta’lim;
- o’quv	
 jarayonining	 olib	 borilishiga	 individual	 yondashish;
- geografik	
 joylashishi	 uzoq	 bo’lgan	 o’quv	 muassasalarini	 yetakchi	 oliy	 o’quv
yurtlari	
 bazasi	 markazida	 masofaviy	 o’qitishni	 markazlashtirish;
- tinglovchilar	
 yo’nalishiga	 ko’ra	 o’qituvchi(pedagog)-maslahatchilarning
mavjudligi.
        Masofaviy   o’qitishning   qulayligi .	
 Kelgusida	 maqsadga	 muvofiq	 ravishda
laboratoriya	
 amaliyotlarini	 o’tkazishni	 qisqartirish	 mumkin.
  Masofaviy   o’qitish   nazorati .	
 	Bu	 	o’rganilayotgan	 	o’quv
materiallarini ng   nazariy	
 o’zlashtiri li sh	 natijalarini	 tekshirishdan	 iborat.	 Test
haqiqatdan	
 ham    	fan	 bo’yicha	 juda	 ko’p	 savollardan	 tashkil	 topgan	 bo’lishi	 kerak
hamda	
 har	 bir	 savol	 uchun	 bir	 nechta	 javob	 variantlari	 taklif	 etiladi.	 Talaba	 ular
orasidan	
 to’g’ri	 javobni	 tanlashi	 lozim.	 Testlar	 o’z-o’zini	 tekshirishga	 yaxshi mo’ljallangan va	 individual	 mashg’ulotlar	 uchun	 juda	 qulay.
Masofaviy	
 o’qitish	 qatnashchilari ,   ya’ni	 tinglovchilar,	 o’quvchi-talabalar    	va
o’qituvchi(pedagog)lar	
 yetarli	 darajada	 tayyor	 bo’lishlari,	 ya’ni	 masofaviy
o’qitishni ng   o’rga t ish	
 usullaridan,	 vositalaridan	 va	 tashkiliy	 shakllaridan	 foydalana
bilishlari	
 kerak.	 Shuning	 uchun	 ham	 fundamental	 informatika   AKTlarning	 nazariy
va	
 amaliy    	asosi	 sifatida     masofaviy	 o’qitishning   harakatga	 keltiruvchi	 kuchi	 va
uning     ajralmas	
 qismi	 bo’lishi	 shart.  	Masofaviy	 o’qitish	 talabaga	 ijobiy
ta’sir	
 etadi.	 O’zini	 o’zi	 tashkil	 etishda,	 bilim	 olishga	 intilishda,	 kompyuter
texnikasi	
 bilan	 o’zaro	 ishlash	 va	 mustaqil	 ma’suliyatli	 vazifalarni	 hal	 qilishda
uni ng   ijodiy	
 va	 tafakkur	 salohiyatini	 o’stiradi.	 Masofaviy	 o’qitish	 sifati	 kunduzgi
ta’lim	
 olish	 tartibidan	 sifat	 jihatidan	 qolishmaydi. Masofaviy	 o’qitish	 quyidagi
ijtimoiy	
 ahamiyatli	 masalalarni	 yechishga	 ta’sir	 etishi	 lozim :
- ta’lim	
 xizmatlarida	 aholining	 ehtiyojini	 amalga	 oshirish;
- sifatli	
 tayyorlangan	 mutaxassislar	 bilan	 davlat	 ehtiyojlarini	 qondirish ;
- aholini ng   ijtimoiy	
 va	 professional	 harakatchanligini	 oshirish;
- tadbirkorlik	
 va	 ijtimoiy	 faolligi,	 o’zligini	 anglashi	 tevarak-atrof	 to’g’risidagi
bilimlarni	
 kengaytirish;
- davlatimizning	
 oliy	 maktablarida	 yig’ilgan	 bilimlar	 hamda	 kadrlarning
moddiy	
 salohiyatini	 saqlash	 va	 ko’paytirish;
- -butun	
 jahon	 hamjamiyati	 chegarasida	 ta’lim	 fazosining	 har	 bir	 nuqtasida
nostrifikasiyalangan	
 ta’lim	 olish	 imkoniyatini	 ta’minlashni	 o’z	 ichiga	 olgan	 yaxlit
ta’lim	
 fazosini	 rivojlantirish;
- geosiyosiy	
 masalalarni	 yechish   va	 boshqalar.
        O’qitish   mazmuni .	
 O’qitish	 jarayoni,	 usullari	 va	 tashkiliy	 tartibi   hamda
a malga	
 oshirilishi	 uning	 tarkibi	 bilan	 ifodalanadi.
  O’qitish   obyekti .  	
Masofaviy	 	o’qitish da   ta’lim	 	xizmatlaridan
foydalanuvchi lar   ushbu	
 	usulda	 	ta’lim	 	oluvchilar   uning   obyekti	 	bo’ladi.
O’qitish   subyektlari .  	
Masofaviy	 o’qitish	 subyekti	 o’qituvchi	 (pedagog)lar
hisoblanadi.	
 O’qituvchi	 (pedagog)	 ta’lim	 jarayonining	 yuqori	 samarasini
ta’minlashda	
 asosiy	 bo’g’indir.	 Masofaviy	 o’qitish	 o’qituvchi	 (pedagog) faoliyatining 	muhim   ahamiyatini	 	uning     maslahatchi lik	 	funksiyasida
hamda   informatika	
 va	 telekommunikasiyalar	 asoslarini	 bilishi da	 ta’kidlaydi .
O’qitish usullari .	
 Masofaviy	 o’qitish	 tartibi	 o’z	 ichiga	 beshta	 umumdidaktik
o’qitish	
 usullarini	 qamrab	 oladi:	 informasion-reseptiv,	 reproduktiv ,   muammoviy
ifoda	
 etish,	 evristik	 va	 tadqiqot.	 Ular	 o’qituvchi	 (pedagog)	 va	 o’quvchi-
talabalarning	
 o’zaro	 harakat lari   pedagogik	 aktlarining	 butun	 to’plamlarini	 o’z
ichiga	
 qamrab	 oladi.
  O’qitish   usuli .  	
O’qitish	 maqsadlariga	 erishish	 uchun	 o’qituvchi	 (pedagog)
va	
 o’quvchi-talabalar	 o’zaro	 harakati	 ta’siri ning	 me’yoriy   tizimi ni   nazariy
tasavvurlab	
 beradigan	 didaktik	 turkumdir.
  O’qitish   mazmuni .  	
Bu	 o’quv	 axborot i ning	 tarkibi,	 tuzilishi ,   ma’lumot lar i
hamda	
 masalalar,	 topshiriqlar	 va	 mashg’ulotlar	 to’plami ni	 aks	 ettiradi ,   o’qitish
jarayonlari	
 va	 ularning	 metodikasini	 belgilaydi,	 bilim	 oluvchi lar ning   kasbiy
malaka	
 va	 idroklar i ni	 shakllantiradi,	 mehnat	 faoliyatining	 dastlabki	 tajribasini
yig’ishga	
 imkon	 beradi.
O’qitish   vositalari .  	
Masofaviy	 o’qitish	 ta’limi	 jarayonida	 an’anaviy	 ta’lim
bilan	
 birga	 innovasion	 o’qitish	 vositalaridan	 ham	 foydalaniladi.	 Ular   AKT
ni   qo’llashga	
 hamda	 ta’minot	 texnologiyasi	 sohasida	 so’nggi	 erishilgan	 natijalarga
asoslangan.
O’quv-ilmiy   va     moddiy   asosi .  	
O’quv	 dasturlariga	 mos	 bo’lgan,	 o’qitish
uchun	
 zarur	 moddiy	 va	 texnikaviy	 to’plam.	 U	 o’z	 ichiga	 o’quv	 va	 o’quv -
yordamchi	
 joylarni,	 o’qitish ning   texnika viy   vositalari,	 o’quv	 qo’llanmalari	 va
boshqa	
 o’quv-uslubiy	 materiallarni	 oladi.
Moliyaviy-iqtisodiy   tizim .	
 Ta’limda	 bozor	 munosabatlari	 qatnashchilari
sifatida	
 faqat	 ta’lim	 muassasalari	 ta’lim	 xizmati	 buyurtmachilari	 bo’lib	 kelmasdan,
balki	
 davlat	 ham	 buyurtmachi	 va	 iste’molchi	 bo’ladi.
  Masofaviy   o’qitishning   tashkiliy   asoslari .  	
Masofaviy	 	o’qitish
texnologiyasidan	
 foydalanuvchi	 o’quv	 tashkilotlari	 faoliyatini	 tahlil	 qilish,	 umumiy
tashkillashtirishning	
 o’ziga	 xosligini	 ochib	 ber a di:
- uzluksiz	
 ta’lim; - o’quv jarayonining	 olib	 borilishiga	 individual	 yondashish;
- geografik	
 joylashishi	 uzoq	 bo’lgan	 o’quv	 muassasalarini	 yetakchi	 oliy	 o’quv
yurtlari	
 bazasi	 markazida	 masofaviy	 o’qitishni	 markazlashtirish;
- tinglovchilar	
 yo’nalishiga	 ko’ra	 o’qituvchi(pedagog)-maslahatchilarning
mavjudligi.
  Masofaviy   o’qitishning   qulayligi .  	
Kelgusida	 maqsadga	 muvofiq	 ravishda
laboratoriya	
 amaliyotlarini	 o’tkazishni	 qisqartirish	 mumkin.
Masofaviy o’qitish nazorati .  	
Bu	 o’rganilayotgan	 o’quv	 materiallarini ng   nazariy
o’zlashtiri li sh	
 natijalarini	 tekshirishdan	 iborat.	 Test	 haqiqatdan	 ham    	fan	 bo’yicha
juda	
 ko’p	 savollardan	 tashkil	 topgan	 bo’lishi	 kerak	 hamda	 har	 bir	 savol	 uchun	 bir
nechta	
 javob	 variantlari	 taklif	 etiladi.	 Talaba	 ular	 orasidan	 to’g’ri	 javobni	 tanlashi
lozim.	
 Testlar	 o’z-o’zini	 tekshirishga	 yaxshi	 mo’ljallangan	 va	 individual
mashg’ulotlar	
 uchun	 juda	 qulay.	 Masofaviy	 o’qitish	 qatnashchilari ,   ya’ni
tinglovchilar,	
 o’quvchi-talabalar    	va	 o’qituvchi(pedagog)lar	 yetarli	 darajada	 tayyor
bo’lishlari,	
 ya’ni	 masofaviy	 o’qitishni ng   o’rga t ish	 usullaridan,	 vositalaridan	 va
tashkiliy	
 shakllaridan	 foydalana	 bilishlari	 kerak.	 Shuning	 uchun	 ham	 fundamental
informatika   AKTlarning	
 	nazariy	 	va	 	amaliy    	asosi	 	sifatida     masofaviy
o’qitishning   harakatga	
 keltiruvchi	 kuchi	 va	 uning     ajralmas	 qismi	 bo’lishi	 shart.
Masofaviy	
 o’qitish	 usuli	 an’anaviy	 ta’lim	 shakllaridan	 farq	 qiladi.	 U
o’quvchi-talabalarni	
 o’ziga	 qulay	 vaqtda,	 joyda	 va	 sharoitda	 o’qitish	 imkonini
beradi.	
 O’quv	 kursiga	 bog’liq	 bo’lmagan	 holda	 shaxsiy	 va	 guruh	 talabi	 asosida
o’quv	
 rejalari	 ishlab	 chiqiladi.	 O’qitish	 jarayonida	 o’quvchi-talabalarga	 ilmiy
axborot	
 va	 ma’lumotlar	 bo’yicha	 markazlashgan	 tarmoq	 orqali	 o’zaro	 axborot
almashinuvini	
 joriy	 etish	 mumkin.	 O’quv	 maydonlari,	 texnik    	va	 transport
vositalaridan	
 samarali	 foydalanish,	 ma’lumotlarni	 yig’ib	 bir	 tizimga	 solingan	 holda
ifodalab	
 berilishi	 va	 mutaxassislarni	 qayta	 tayyorlashda	 ham	 xarajatlarni
kamaytirishga	
 erishilishi	 kutilmoqda.   Ta’lim-tarbiya	 berish	 jarayonida	 eng
zamonaviy	
 axborot,	 telekommunikasiya	 va   turli	 samarali   texnologiyalardan
foydalaniladi.
 	
Masofaviy	 ta’lim	 o’qituvchi	 (pedagog)   va   mutaxassislarning	 ham	 vaqtini tejab, imkoniyati	 darajasidan	 kelib	 chiqqan	 holda	 moddiy	 manfaatdorligini	 oshirish
bilan	
 mustaqil	 ta’lim	 olish	 uchun	 keng	 sharoit	 yaratib	 beradi.	 Ta’lim	 sohasida
erishilayotgan	
 yutuqlarning	 jahon	 ta’lim	 tizimi	 doirasida	 almashinuvini	 tashkil
etish,	
 bu	 sohadagi	 yutuqlarni	 qo’lga	 kiritishni	 ta’minlashi	 shubhasizdir.
Masofaviy	
 o’qitish	 usuli	 mutaxassis	 o’qituvchi(pedagog)larning	 oldiga
yangidan-yangi	
 	dolzarb	 	vazifalarni	 	qo’ymoqda.	 	Chunki	 	o’quv
materiallarining   muntazam   to’ldirib	
 	borilishi,   ta’lim	 	beruvchilarning   ijodiy
yondashuv	
 	hamda	 	yangiliklar	 	bilan   o’z   malakasini	 	oshirishlari	 	va	 	bu
ko’rsatkichlarni	
 jahon	 ilmi	 yutuqlari	 bilan	 muvofiqlashtirib	 borishlari	 talab
etilmoqda.	
 Bu	 o’qitish	 usuli	 ta’lim	 talabiga	 asosan	 o’quvchi-talabaning	 o’z	 ustida
ishlashini	
 tashkil	 etish,	 ko’proq	 bilim	 olishga	 intilishi,	 kompyuter	 bilan	 mustaqil
ishlash	
 va	 olgan	 bilimlaridan	 ijodiy	 foydalanishini	 ta’minlaydi	 hamda	 olingan
bilimlar	
 maxsus	 o’quv-uslubiy	 nashrlar,	 testlar	 bilan	 tekshirilib,	 to’ldirilishi
mumkin.
 	
Axborot	 texnologiyalarining	 keng	 miqyosda	 joriy	 etilishi	 bilan	 masofaviy
o’qitishni	
 bir	 qator	 ijtimoiy	 ahamiyatga	 molik	 masalalarni	 yechishda    	ham	 joriy
etish	
 mumkin.	 Ta’lim	 sohasiga	 bo’lgan	 fuqarolarning	 ehtiyojlarini	 qondirishda
qulayliklar	
 yaratish	 bilan	 respublikamizning	 malakali	 mutaxassislarga	 bo’lgan
talabi	
 ham	 qondiriladi.	 Shuningdek,	 fuqarolarning	 ijtimoiy	 va	 kasbiy	 faolliklarini
oshirishga	
 erishish	 mumkin.	 Xususiy	 tadbirkorlik	 bilan	 mashg’ul    	shaxslarning
jamiyat	
 hayotidagi	 faolligini	 mustahkamlab,	 ularning	 dunyoqarashini	 boyitishga
xizmat	
 qiladi.	 Bu	 esa	 oliy	 ta’lim	 tizimida	 yig’ilgan	 ilmiy	 yutuqlar,	 mutaxassis
xodimlar	
 	va	 	ularning	 	ishtirokida	 	yurtimizning	 	iqtisodiy	 	salohiyatini
mustahkamlashdek	
 ustuvor	 rejalarni	 amalga	 oshirish	 vazifasini	 qo’ymoqda.
Masofaviy	
 ta’lim	 berish	 usuli	 respublikamiz	 sarhadlarini	 bosib	 o’tib,	 mustaqil
davlatlar	
 hamdo’stligi	 va	 jahon	 miqyosidagi	 yirik	 ta’lim	 markazlari	 bilan
muloqotda	
 bo’lib,	 ta’lim	 olishning	 yangi	 zamonaviy	 yaxlit	 ta’lim	 imkoniyatini
yaratishga	
 xizmat	 qiladi.
Masofaviy	
 	o’qitish   geografik    	jihatdan   turlicha   joylashgan   ta’lim
muassasalari   uchun	
 mo’ljallangan	 edi.	 Lekin	 zamonaviy	 axborotlar	 va telekommunikasiya texnologiyalarining	 rivojlanishi	 ta’lim-tarbiya	 jarayonini	 uzoq
masofadan	
 turib	 amalga	 oshirishga	 yo’l	 ochib	 berdi.	 Natijada	 masofaviy	 o’qitish
uslubi	
 asosida	 o’qitish	 tez	 vaqt	 ichida	 Oliy	 va	 o’rta	 maxsus	 o’quv	 yurtlarida
o’qitishda	
 yangi	 uslublarni	 qo’llashga	 yana	 bir	 turtki	 bo’ldi.	 Masofaviy	 o’qitish
bo’yicha	
 Xalqaro	 Kengashning	 tahlillari	 shuni	 ko’rsatmoqdaki,	 bugungi	 kunda
jahon	
 miqyosida	 10	 milliondan	 ortiq	 talabalar	 shu	 uslub	 asosida	 ta’lim	 olishmoqda.
AQShda	
 shu	 uslub	 asosida	 o’qitish	 maqsadida	 yangi	 o’quv	 markazlari	 barpo
etilmoqda	
 hamda	 ular	 milliy	 kadrlarni	 zamon	 talablari	 asosida	 tayyorlash	 va	 qayta
tayyorlash	
 afzalliklariga	 egadir.
Masofaviy	
 o’qitishning	 quyidagi	 afzalliklari	 mavjud:
        1.O’qitishning	
 ijodiy	 muhiti.   Mavjud	 ko’pgina	 uslublar	 asosida	 o’qituvchi
(pedagog)	
 ilm	 toliblarini	 o’qitadi,	 o’quvchi-	 talabalar	 esa	 faqat	 berilgan	 materialni
o’qiydilar.	
 Taklif	 qilinayotgan	 masofaviy	 o’qitish	 asosida	 esa	 o’quvchi-
talabalarning	
 o’zlari	 kompyuter	 axborotlar	 bankidan	 kerak	 bo’lgan    	ma’lumotlarni
qidirib	
 topadi	 va	 o’zlarining	 tajribalari   yordamida   boshqalar	 bilan	 yaxshi
muloqotda	
 bo’lishini	 ta’minlaydi	 hamda	 o’z	 o’rnida	 mehnat	 ta’limi	 olishini
rag’batlantiradi.    	
2.   Mustaqil	 ta’lim	 olish	 imkoniyatining   borligi .    	Masofaviy
o’qitish	
 asosida	 ta’lim	 berish	 boshlang’ich,	 o’rta,	 oliy	 va	 malaka	 oshirish
bosqichlarini	
 o’z	 ichiga	 qamrab	 oladi.	 Tayyorgarligi	 turli	 darajada	 bo’lgan
inspektorlar	
 o’zlarining	 shaxsiy	 dars	 jadvallari	 asosida	 ishlashlari	 va	 o’zining
darajasidagi	
 talabalar	 bilan	 muloqotda	 bo’lishi	 mumkin.
3.	
 Ish	 joyidagi	 katta	 o’zgarishlar.   Masofaviy	 o’qitish	 asosida	 ta’lim	 berish
turi	
 millionlab	 insonlarga,	 hammadan	 ham	 ishlab	 chiqarishdan	 ajralmagan	 holda
ta’lim	
 olayotgan	 yoshlar	 uchun	 qulay	 shart-sharoitlarni	 yaratib	 beradi.	 Bunday
uslub	
 asosida	 o’qitish	 kadrlarni	 tayyorlashda	 muhim	 o’rin	 tutadi.
 	
4.	 O’qitish	 va	 ta’lim	 olishning	 yangi	 va	 unumli	 vositasi.   Statistik	 ma’lumotlar
shuni	
 ko’rsatadiki,	 masofaviy	 o’qitish	 asosida	 ta’lim	 berish,	 ishlab	 chiqarishdan
ajralgan	
 holda	 o’qish	 kabi	 unumlidir.	 Bundan	 tashqari,	 masofaviy	 o’qitish	 asosida
ta’lim	
 olish	 oliy	 o’quv	 yurti	 tomonidan	 qo’yilgan	 chegaradan	 ham	 chetga	 chiqib
ketadi.	
 Bunday	 asosda	 ta’lim	 olayotgan	 o’quvchi-talabalarning	 boshqalardan ustunligi ularni	 eng	 yaxshi,	 sifatli	 materiallar	 va	 o’qituvchi	 (pedagog)lar	 bilan
ta’minlashdir.	
 Ta’lim	 berish	 va	 boshqarish	 uslubiyotiga	 asoslangan	 holda
o’qituvchi	
 (pedagog)	 auditoriyada	 o’qitish	 shartlaridan	 xoli	 bo’lishi	 kerak.
Masofaviy o’qitishning axborot-texnologik asoslari.
          Axborot texnologiyasi   –	
 obyekt,	 jarayon	 yoki	 hodisalarning	 holati	 haqidagi
yangi	
 	ma’lumotlarni   targ’ib	 	etish	 	uchun   ma’lumotlarni	 	yig’ish
usullari   va   ma’lumotlarni	
 yetkazib	 ber uvchi   vositalar	 majmuidan	 foydalanish
jarayonidir.	
 Axborot	 texnologiyalari	 ta’limiy	 mahsulot	 va	 xizmatlar ni   tashkil
etishda	
 dastgoh	 hisoblanadi.
Ta’limiy   mahsulot   –	
 ta’lim	 jarayoniga	 ta t biq	 qilish	 uchun	 ifodalangan
ma’lumotlar	
 majmuidir.
Zamonaviy   axborot   texnologiyasi          -	
 	shaxsiy	 	kompyuter	 	va
telekommunikasiya	
 	vositalaridan	 	foydalanuvchi	 	axborot	 	texnologiyasidir.
Jamiyatni   axborotlashtirish   –	
 fuqarolarning	 axborotga	 bo’lgan	 ehtiyojini
va	
 ularning	 huquqlarini	 amalga	 oshirishni	 qanoatlantirishdagi	 maqbul
shartlarni   bajarish ,	
 davlat	 va	 hokimiyat,	 mahalliy	 va	 o’zini	 o’zi	 boshqarish
organlarini ng	
 talablari	 asosida   axborot	 resurslaridan	 foydalan gan	 holda     jamoat
birlashmalarini	
 tashkil	 etish   va	 ular	 faoliyatini	 yo’lga	 qo’yishning   ijtimoiy-
iqtisodiy	
 va	 ilmiy-texnik	 jarayon lar idir.
Ta’lim	
 jarayonini	 axborotlashtirish	 - bu    	jamiyatni	 axborotlashtirishning
muhim   bo’g’ini   hisoblanadi.
Ta’limni	
 axborotlashtirish	 quyidagi	 qulayliklar   va	 afzalliklar	 bilan	 bog’liq
o’zgarishlard a   qatnashadi :
- jamiyatning	
 har	 bir	 a’zosi	 haqidagi	 ma’lumotlarni	 va	 bilimlarni	 olishga	 yo’l
ochib	
 berishda;
- shaxs   uchun   intellektual	
 va	 ijodiy	 qulayliklarini	 rivojlantirishda;
- jamiyatning	
 	har	 	bir	 	a’zosi	 	hayotida   uning   faoll igi	 	evaziga   malaka
oshirish   xizmatlarini   tezkor	
 o’zgartirishda;
- masofaviy	
 	o’qitish	 	o’zib	 	ketuvchi   (ilg’or)   ta’limni   tashkil
etish   va   uning   samarasini	
 oshirishni	 ta’minlashda; - ta’lim 	mahsulotlarini	 	va	 	xizmatlarini   yaratish	 	va	 	tashkil	 	etish
maqsadida   turli     axborot	
 texnologiyalar ini   qo’lla shda ;
- guruhlash,	
 turlash,	 hisoblash,	 ma’lumotlarni	 agregatlash	 uchun   AKT
xizmatlaridan	
 maksimal	 darajada	 foydalanishda ;
- masofaviy	
 o’qitish	 qatnashchilarining	 axborot	 talablarini	 qondirish	 uchun
boshqaruv	
 axborot	 texnologiyalari dan	 samarali	 foydalanishda ;
- masofaviy	
 	o’qitish	 	qatnashchilari   bilan	 	AKT	 	vositalarining   o’zaro
axborot   almashuvi	
 jarayonlarida ;
- fa nlar	
 bo’yicha	 ekspertlarning   to’plagan	 bilimlar   mahsulotlarini	 masofaviy
o’qitish dan   foydalanuvchilar	
 tomonidan	 oli nishining	 keng     imkoniyatini	 beruvchi
ekspert	
 tiziml i   axborot	 texnologiyalari ni	 ishga	 tushirishda	 va	 shu	 kabilar .
 	
   B unday	 tashkiliy-metodik
masalalarning   asosiy	
 yechimlaridan	 biri	 –	 bu	 yangi	 ta’lim	 texnologiyalarini
kiritish,	
 shu	 bilan	 birga ,   respublikaning   uzluksiz	 ta’lim   tizimida ,	 aynivsa,	 birinchi
pavbatda,	
 oliy	 ta’limda   masofaviy    	o’qitish	 uslubi	 o’z	 o’rnini	 egallashi
kerakligidadir.	
 Dunyoda	 masofaviy	 o’qitish	 uslubini	 qo’llash	 bo’yicha	 juda	 katta
tajriba	
 orttirilgan	 
 	
 Jumladan,	 tajribali	 o’qituvchilar   va   mutaxassislar ning   o’qitilayotgan	 kishiga
yakka	
 tartibda	 yordam	 berish,	 talabalar	 o’qishini	 turli	 uslubda	 nazorat	 qilish,
ularning	
 bilim	 saviyasi   va	 malakaviy	 mukammalligini   baholash   maqsadida	 AKT
turli	
 variantlaridan	 foydalanishi   tufayli	 talaba	 va	 o’quvchilarning	 o’qish	 sifati	 va
mehnat	
 unumdorligi	 oshadi.
Masofaviy    
o’qitish	 	uslubini ng   sifatli	 	qo’llani li shi   borasida   quyidagi
yo’llanmalar   shakllanmoqda :       O’qitilayot
gan   borliqni   markazlashtirish.    	
Respublikamiz	 va	 xorijlik	 olimlar	 hamda
mutaxassislarning	
 bilim	 va	 tajribalarini	 qo’llash,	 zamonaviy	 o’quv	 qurollaridan
foydalanish	
 e’tiborda	 tutiladi.	 Bunda	 turli	 o’quv	 manbalaridan	 foydalanish,
talabalarni	
 axborot	 bilan	 ta’minlash,	 bu	 axborot	 esa	 o’z	 navbatida,	 butun	 dunyo
mutaxassislari	
 bilimlaridan,	 elektron	 kutubxonalardan	 olingan	 axborotlar dan foydalanish   talaba va   o’quvchilar	 hamda	 ularning   o’qituvchilar i   uchun	 katta
imkoniyatlar	
 yaratadi.
O’qituvchiga   talabni   kuchaytirish.    	
Ta’lim	 jarayonining	 standart	 holda
jamlanishi,	
 o’qituvchi(pedagog)larning	 bilim	 darajasini	 oshirish	 majburiyatini
yuklaydi.	
 Bu	 uslublar	 ularning	 ish	 natijasi	 va	 bilim	 darajasini ng   ko’tarilishiga
yordam	
 beradi.
Erkin
 va	 standartlatirilgan   ta’lim	 berish	 jarayonining	 ta’minlanishi,	 uzluksiz
monitoring	
 imkoniyati,	 o’quv	 jarayonlarining	 to’g’ri	 nazorat	 qilinishi	 va
boshqarilishi,	
 oliy	 va	 o’rta	 maxsus	 ta’lim	 vazirligi	 va	 o’quv	 yurtlari	 tomonidan
o’qituvchi	
 va	 talabalarning	 bilim	 saviyasini ng   tekshirilishi	 (ta’lim	 jarayonida
talaba	
 va	 o’qituvchilarning	 harakatlarini	 nazorat	 qilish,	 bunga	 talabaning	 faolligi
va	
 o’qituvchi	 ishining	 unumliligi,	 talabalarni	 attestasiyadan	 o’tkazish   bilan
bog’liq   amallar	
 ham	 kiradi)   masofaviy	 ta’limda	 ham	 yo’lga	 qo’yilishi	 shart .
O’qituvchilarni	
 qayta	 tayyorlash	 va   ularning	 malakasini	 oshirish   tizimlarining
samaradorligini	
 oshirish da	 ham	 bunday	 tadbirlar	 amal	 qiladi .
 	
                              
O’qitish   turining   egiluvchanligi    .      	
Qulay	 vaqtda	 shug’ullanish	 mumkinligi,
qulay	
 joyda	 va	 qulay	 tezlikda	 o’quvchi-talabalarning	 bilim	 qabul	 qilishining	 turli
shakllarini	
 qo’llash	 mumkinligi,	 ular    	tomonidan	 modellashtirish	 va	 ko’rgazmali
vositalarni	
 joyida	 qo’llash,	 axborot	 va	 bilimlarni	 yetkazishda	 ko’rgazmali,   amaliy
va	
 boshqa	 metodlardan	 unumli   foydalanish   ikoniyatlarining	 mavjudligi	 ta’limning
ushbu	
 shakli	 egiluvchanligini	 ifodalaydi .
O’qituvchining   roli   va        uning   pedagogik        imkoniyatlar    i   .      	
O’qituvchining
o’quvchi-talabaga	
 nisbatan	 shaxsiy	 yondashuvining	 turli	 shakllarini	 qo’llash   va	 h ar
bir	
 o’quvchi-talabaning	 bilim	 darajasi	 va	 tayyorgarligi ni	 har	 tomonlama	 o’rganish
sharoitining	
 mavjudligida	 ko’rinadi.
  O’quvchi-talabaning   bilim   va   tadqiqot   motivlari        hamda        stimullarini   
rivojlantirish .   O’quvchi-talabaning	
 o’qituvchi(pedagog)ga	 va	 o’zaro	 muloq o t i da
ishonchsizlik	
 hissiyoti   bilan	 bog’liq     psixologik	 to’siqlarni	 yo’qotish,	 talabaning intellektual 	va	 	ilmiy	 	imkoniyatlarini   hamda   o’zini	 	o’zi	 	ta rbiyalash	 	va
takomillashtirish	
 shart-sharoitlarini	 kengaytirishga	 yordam	 beradi .   Shuningdek,
bilim	
 oluvchilarning	 aqliy	 va	 jismoniy	 mehnati	 uyg’unligini	 ta’minlaydi.
          Iqtisodliligi    .      	
Bu	 tizim	 o’qitishdagi	 kechikishlarni	 kamaytirishni	 ta’minlaydi.
O’qitish	
 xonalaridan	 foydalanish,	 yo’l	 xarajatlari	 va	 taklif	 qilishga	 malakali
o’qituvchi(pedagog)lar	
 uchun	 ularning	 asosiy	 ish	 joyidan	 haq	 to’lash	 xarjatlarini
kamaytiradi.	
 Ular	 o’z	 bilimlarini	 masofadan	 o’qitish	 shaklida	 uzatishlari	 mumkin.
Sog’lig’i,	
 ijtimoiy	 va	 moddiy	 ta’minlanganligidan	 qat’iy	 nazar,	 bilim	 olishning
keng    	
imkoniyatlari	 yaratilib,	 ijtimoiy	 tenglik	 yuzaga	 keladi.
  O’qitish doirasida musobaqa muhitini rasmiylashtirish    .     Masofadan	
 o’qitish
texnologiyasi	
 bu	 – jamiyatni	 axborotlashtirish	 umumiy	 oqimi	 va	 yo’llari	 bilan
jipslashgan	
 bo’lib,	 masofaviy    	o’qitishning	 texnik	 vositalarini	 axborotlashtirish
tizimlari	
 va	 oliy	 o’quv	 yurtlaridagi	 o’qitish	 jarayonini	 avtomatlashtirish	 tizimlari
bilan	
 zamonaviy	 axborotlashtirish	 texnologiyasi	 asosida	 birlashuvini	 ta’minlaydi.
              Masofaviy          o’qitish   usulidan   foydalanishning   kamchiligi      –
 o’qituvchi	 va
talaba	
 o’rtasidagi	 bevosita	 muloqot	 va	 psixologik	 birlikning	 chegaralanganligidir.
Umuman	
 olganda,	 masofaviy	 o’qitish	 tizimi	 o’quvchi-talabalarda	 ta’lim
tizimidagi    	
bo’layotgan	 dunyoviy	 o’zgarishlar,	 texnik	 vositalardan	 foydalanish
yo’llari,	
 uning	 qanchalik	 afzallik	 tomonlari	 va	 shu	 bilan	 birgalikda	 qanday
kamchiliklari	
 kamchiliklari	 mavjudligi	 haqida	 ma’lumot	 beradi. FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.A:8.  Pedagogy	 and	 Practice:	 Teaching	 and	 Learning	 in	 Secondary	 Schools.	 
2.	
 A:9.	 Michael	 Uljens.School	 Didactics	 and	 Learning:	 A	 School	 Didactik	 Model	 
Framing	
 an	 Analysis	 of	 Pedagogical	 Implications	 of	 Learning	 Theory	 2008-y.	 
3.	
 A:10.	 John	 Dewey,	 how	 we	 think	 (1910).	 Martin,	 Jay.The	 Education	 of	 John
Dewey.	
 (2003)	 Columbia	 University	 Press.Gutek	 Gerald	 L.	 (2009)	 New
Perspectives	
 on	 Philosophy	 and	 education.	 Pearson	 Education	 Inc.
4.A:6.	
  Pedagogic	 texnologiyalar	 va	 pedagogic	 mahorat.	 2009.	 Tosh.H.T.	 Omonov,
N.X.	
 Xo’jayev,	 S.A.	 Madyarova.
5.	
 A:2.	 Azizxo`jaeva	 N.N.	 «Pedagogik	 texnologiya	 va	 pedagogik	 mahorat»	 -T.:
2003	
 – 174	 b 
6.	
 A:1.	 “Innovatsion	 ta’lim	 texnologiyalari	 vapedagogik	 kompetentlik”-T.:2016
N.A.	
 Muslimov,	 M.	 Usmonboveya	 
7.	
 Bespalko	 V.P.	 Pedagogika	 i progressivn ы ye	 texnolog.	 obucheniya.	 - M.,	 1995.	 
8.	
 A:5.	 Ishmuxamedov	 R.,	 Abduqodirov	 A.,	 Pardayev	 A.	 Ta’limda	 innovasion
texnologiyalar.	
 O’zbekiston	 Respublikasi	 Prezidentining	 “Iste’dod”	 jamg’armasi.
Toshkent,	
 2008	 yil,	 180	 bet	 -------------
9.	
 A:4.	 Sayidahmedov	 N.,	 Ochilov	 M.,	 Yangi	 pedagogik	 texnologiyalarning
mohiyati	
 va	 zamonaviy	 loyihasi	 T.,	 1999.-55b	 
10.	
 A:7.	 Selevko	 G.K.	 Sovremennie	 texnologii.	 Moskva,	 Narodnoe	 obrazovanie.
199	
 R.A.	 Mavlonova,	 
11.	
 Pityukov	 V.Yu.	 Osnov ы  	pedagogicheskoy	 texnologii.	 – M.:	 Gnom-press,	 1999.
12.A:3.	
 Yo`ldoshev	 J,	 Usmonov	 S.	 Pedagogik	 texnologiya	 asoslari.	 Toshkent.
O`qituvchi,	
 2004.	 

  T a ’ l i m n i n g i n n o v a s i o n s h a k l l a r i : m a s o f a l i o ’ q i t i s h                   Reja: 1. Masofaviy  ta’lim.     Masofaviy  ta’lim  texnologiyasi 2. Masofaviy  ta’lim  texnologiyasida  o’qituvchilarning  faoliyati. 3. Masofaviy  ta’lim  tizimida  produktiv,  reproduktiv,  muammoli  bayon,  evristik va  ilmiy  izlanish  (tadqiqot)  metodlar. 4. Masofaviy  ta’lim  tizimida  mashg’ulot  shakllari. 5. Masofaviy  ta’limning  yetakchi  modellari. 6. Masofaviy  ta’limning  tamoyillari. 7. Masofaviy  ta’limni  amalga  oshirish  bosqichlari.    

Masofaviy o’qitish - yangi va  ancha  progressiv  bo’lgan  o’qitish  shaklidir.  Bu usulni ng   turli  xil  ta’lim  muassasalariga,  xususan ,   iqtisodiy,  ijtimoiy,  huquqiy sohalarga  tadbiqi  o’quvchi-talaba  va  o’qituvchi(pedagog)larni   dunyoning  ilg’or ilmiy  maktablarining  yuqori  sifatli  o’quv - uslubiy  ishlanmalari,  zamonaviy  va so’nggi  axborotlaridan,  qayerda  bo’lishidan  qat’iy  nazar,  to’g’ridan-to’g’ri foydalanish  imkoniyatini  beradi.  Bularning  barchasini  e’tiborga  olgan  holda  Oliy va  o’rta  maxsus  ta’lim  vazirligi  «Ustoz»   fondi  qiyofasida  jahon  institutlari  bilan oliy  ta’limda  masofaviy   o’qitish  usuli  komponentlarini  ta t biq  qilish  haqida kelishuv  tuzildi.   Bunday  loyiha,  nafaqat  O’zbekiston  uchun ,   balki  O’rta  Osiyoning barcha   h ududlari  va  Qozog’iston   hamda   hamdo’stlik   davlatlari  uchun  masofaviy o’qitish  sohasida  jahon  banki  institutining  ilg’or  loyihalaridandir. Jahon  banki  loyihasi  masofaviy  o’qitish  tizimini  rivojlantirish  uchun boshlang’ich  maydon  bo’ladigan  masofaviy  o’qitish  tarmoqlari  infratuzilmasi  baza elementlarini  yaratish ,   masofaviy  o’qitish  usullarini  qo’llash  sohasini  kengaytirish va  masofaviy  o’qitishni  amalga  oshiruvchi  zamonaviy  texnologiyalarni rivojlantirishni  ko’zda  tutadi.  Toshkent  shahrida  joylashgan   universitetlarda  jahon banki  loyihasini ng   muvaffaqiyatli  qo’llanilishi  uning  hayotiyligi  va  yuqori ko’rsatkichga  erishilganligini  tasdiqladi.   Oliy  o’quv  yurtlaridan  30  nafardan  ortiq  yetuk  o’qituvchilar  tanlab  olinib,  ular masofadan  o’qitishlar   bo’yicha  qayta  tayyorlandi.  2000  yilda  jahon  banki tashabbusi  bilan  Moskva  va  Bishkekda  o’qitish  markazlari  tashkil  etilib,  unga taklif  etilgan  qatnashchilar  yangi  o’quv  metodologiyasini  masofadan  rejimli boshqarish  va  elektron  kurslari  metodlari  bo’yicha  qayta  tayyorlandi.  Loyihaning universitet  ishtirokchilari  uchun  iqtisodiy  yo’nalishlar  bo’yicha  masofaviy  o’qitish tartibida  mashg’ulotlar  o’tkazish  uchun  texnik  baza  vositalari  tashkil  etildi. Internetga  ulanish  yo’llari  izlanmoqda.  Bularning  barchasi  berilgan  texnologiya turlarining  istiqbollari  to’g’risida  gapirishga  imkon  beradi. Masofaviy   o’qitishning   an’anaviy   o’qitish   shakllaridan   quyidagi xususiyatlarini  farqlash  mumkin;

Egiluvchanlik .  O’ziga  qulay  vaqtda,  joyda  va  sharoitda  o’qitish imkoniyatini  beradi. Modullik .   O’quv  kursiga  bog’liq  bo’lmagan  holatda  shaxsiy  hamda  guruh talabiga  javob  beradigan  o’quv  rejasini  amalga  oshiradi.   Qurshov .   Bir  vaqtda  ko’p  ishtirokchilarga  o’quv  axboroti  bo’yicha  murojaat qilish ,  t armoq  yordamida  o’zaro  axborot  almashinuvini  to’g’ri  tashkil   etish imkonini  beradi .   Tejamkorlik .   O’quv  maydonlari,  texnik  vositalar,   moddiy  va  ma’naviy ashyol ardan  unumli  foydalanish,  o’quv  axborotlarini  to’plangan  va  bir  xillikka keltirilgan  holda  ifodalash  hamda  ular ni  o’zlashtiruvchi  m utaxassislarni tayyorlash   bo’yicha   xarajatlarni  kamaytiradi. Texnologiklik .   Ta’lim  berish  jarayonida  insonni  jahon ning   industrial fazo si ga  kiritishga  imkon  beradigan  yangi  axborot  va  telekommunikasion texnologiyalardan  foydalanish. Ijtimoiy teng huquqlilik .   O’qituvchining  turar  joyidan,  salomatligi,  moddiy ta’minlanganligidan  kelib  chiqib ,  katta  ko’pchilikka   mustaqil  ta’lim  uchun  teng imkoniyat  yaratiladi. Baynalmi l allik .   Ta’lim  xizmatlari  bozorida  erishilgan  yutuqlarning  eksporti va  importi  ta’minlanadi.   O’qituvchi(pedagog)larning yangi vazifalari .   Masofaviy   o’qitish o’qituvchi(pedagog)ning  vazifalarini  kengaytiradi  va  yangilaydi.  O’qitilayotgan kurslarni   doimo   takomillashtirish,   tinglovchilarning   ijodiy   faolligini va   ularning   malakasini  oshirish,  kiritilgan  yangilik  va  innovasiyalarga  mos bilim   berish   jarayon larini   muvofiqlashtirish  zarur. Masofaviy  o’qitish  talabaga  ijobiy  ta’sir  etadi.  O’zini  o’zi  tashkil  etishda, bilim  olishga  intilishda,  kompyuter  texnikasi  bilan  o’zaro  ishlash  va  mustaqil ma’suliyatli  vazifalarni  hal  qilishda  uni ng   ijodiy  va  tafakkur  salohiyatini  o’stiradi. Masofaviy  o’qitish  sifati  kunduzgi  ta’lim  olish  tartibidan  sifat  jihatidan qolishmaydi. Masofaviy  o’qitish  quyidagi  ijtimoiy  ahamiyatli  masalalarni yechishga  ta’sir  etishi  lozim :

- ta’lim xizmatlarida  aholining  ehtiyojini  amalga  oshirish; - sifatli  tayyorlangan  mutaxassislar  bilan  davlat  ehtiyojlarini  qondirish ; - aholini ng   ijtimoiy  va  professional  harakatchanligini  oshirish; - tadbirkorlik  va  ijtimoiy  faolligi,  o’zligini  anglashi  tevarak-atrof  to’g’risidagi bilimlarni  kengaytirish; - davlatimizning  oliy  maktablarida  yig’ilgan  bilimlar  hamda  kadrlarning moddiy  salohiyatini  saqlash  va  ko’paytirish; - -butun  jahon  hamjamiyati  chegarasida  ta’lim  fazosining  har  bir  nuqtasida nostrifikasiyalangan  ta’lim  olish  imkoniyatini  ta’minlashni  o’z  ichiga  olgan  yaxlit ta’lim  fazosini  rivojlantirish; - geosiyosiy  masalalarni  yechish   va  boshqalar.           O’qitish mazmuni .  O’qitish  jarayoni,  usullari  va  tashkiliy  tartibi   hamda a malga  oshirilishi  uning  tarkibi  bilan  ifodalanadi. O’qitish obyekti .   Masofaviy   o’qitish da   ta’lim   xizmatlaridan foydalanuvchi lar   ushbu   usulda   ta’lim   oluvchilar   uning   obyekti   bo’ladi. O’qitish subyektlari .  Masofaviy  o’qitish  subyekti  o’qituvchi  (pedagog)lar hisoblanadi.  O’qituvchi  (pedagog)  ta’lim  jarayonining  yuqori  samarasini ta’minlashda  asosiy  bo’g’indir.  Masofaviy  o’qitish  o’qituvchi  (pedagog) faoliyatining   muhim   ahamiyatini   uning     maslahatchi lik   funksiyasida hamda   informatika  va  telekommunikasiyalar  asoslarini  bilishi da  ta’kidlaydi . O’qitish usullari .  Masofaviy  o’qitish  tartibi  o’z  ichiga  beshta  umumdidaktik o’qitish  usullarini  qamrab  oladi:  informasion-reseptiv,  reproduktiv ,   muammoviy ifoda  etish,  evristik  va  tadqiqot.  Ular  o’qituvchi  (pedagog)  va  o’quvchi- talabalarning  o’zaro  harakat lari   pedagogik  aktlarining  butun  to’plamlarini  o’z ichiga  qamrab  oladi. O’qitish usuli .  O’qitish  maqsadlariga  erishish  uchun  o’qituvchi  (pedagog) va  o’quvchi-talabalar  o’zaro  harakati  ta’siri ning  me’yoriy   tizimi ni   nazariy tasavvurlab  beradigan  didaktik  turkumdir. O’qitish mazmuni .  Bu  o’quv  axborot i ning  tarkibi,  tuzilishi ,   ma’lumot lar i hamda  masalalar,  topshiriqlar  va  mashg’ulotlar  to’plami ni  aks  ettiradi ,   o’qitish

jarayonlari va  ularning  metodikasini  belgilaydi,  bilim  oluvchi lar ning   kasbiy malaka  va  idroklar i ni  shakllantiradi,  mehnat  faoliyatining  dastlabki  tajribasini yig’ishga  imkon  beradi. O’qitish vositalari .  Masofaviy  o’qitish  ta’limi  jarayonida  an’anaviy  ta’lim bilan  birga  innovasion  o’qitish  vositalaridan  ham  foydalaniladi.  Ular   AKT ni   qo’llashga  hamda  ta’minot  texnologiyasi  sohasida  so’nggi  erishilgan  natijalarga asoslangan. O’quv-ilmiy va moddiy asosi .  O’quv  dasturlariga  mos  bo’lgan,  o’qitish uchun  zarur  moddiy  va  texnikaviy  to’plam.  U  o’z  ichiga  o’quv  va  o’quv - yordamchi  joylarni,  o’qitish ning   texnika viy   vositalari,  o’quv  qo’llanmalari  va boshqa  o’quv-uslubiy  materiallarni  oladi. Moliyaviy-iqtisodiy tizim .  Ta’limda  bozor  munosabatlari  qatnashchilari sifatida  faqat  ta’lim  muassasalari  ta’lim  xizmati  buyurtmachilari  bo’lib  kelmasdan, balki  davlat  ham  buyurtmachi  va  iste’molchi  bo’ladi. Masofaviy o’qitishning tashkiliy asoslari .   Masofaviy   o’qitish texnologiyasidan  foydalanuvchi  o’quv  tashkilotlari  faoliyatini  tahlil  qilish,  umumiy tashkillashtirishning  o’ziga  xosligini  ochib  ber a di: - uzluksiz  ta’lim; - o’quv  jarayonining  olib  borilishiga  individual  yondashish; - geografik  joylashishi  uzoq  bo’lgan  o’quv  muassasalarini  yetakchi  oliy  o’quv yurtlari  bazasi  markazida  masofaviy  o’qitishni  markazlashtirish; - tinglovchilar  yo’nalishiga  ko’ra  o’qituvchi(pedagog)-maslahatchilarning mavjudligi.         Masofaviy o’qitishning qulayligi .  Kelgusida  maqsadga  muvofiq  ravishda laboratoriya  amaliyotlarini  o’tkazishni  qisqartirish  mumkin. Masofaviy o’qitish nazorati .   Bu   o’rganilayotgan   o’quv materiallarini ng   nazariy  o’zlashtiri li sh  natijalarini  tekshirishdan  iborat.  Test haqiqatdan  ham     fan  bo’yicha  juda  ko’p  savollardan  tashkil  topgan  bo’lishi  kerak hamda  har  bir  savol  uchun  bir  nechta  javob  variantlari  taklif  etiladi.  Talaba  ular orasidan  to’g’ri  javobni  tanlashi  lozim.  Testlar  o’z-o’zini  tekshirishga  yaxshi