МАВЗУ : Абу Али Ибн Сино фалсафаси

Режа: • 1.Абу Али Ибн Сино машҳур қомусий олимдир. • 2.Абу Али Ибн Синонинг илмий мероси • 3.Абу Али Ибн Сино- билиш ва мантиқ ҳақида.

1.Абу Али Ибн Сино машҳур қомусий олимдир. • Абу Али ибн Сино (980-1037) жаҳон маданиятига буюк ҳисса қўшган машҳур қомусий олим – табиатшунос, файласуф, тиббиёт илми донишманди, астроном, математик мусиқашунос, ёзувчи ва шоир эди. Ибн Сино Абу Наср Форобий, Абу Райҳон Беруний, Муҳаммад ал-Хоразмий, Ал- Фарғонийлар қаторида Ўрта Осиё халқлари маданиятини ўрта асрлар шароитида дунё маданиятининг олдинги қаторига кўтарган буюк мутафаккирлардан биридир. Ибн Синонинг ёшлиги ва йигитлик чоғлари Бухоро шаҳрида ўтди. Сомонийлар давлатининг пойтахти бўлган Бухоро шаҳри узоқ, тарихий илм-маърифат анъаналарига эга бўлиб сомонийлар сулоласи ҳукмронлиги даврида илм-фан маркази эди. • Шарқ илм-маърифат анъаналарига эга бўлган сомонийлар давлатининг пойтахти Бухоро шаҳри бутун Мовароуннаҳрда, Хуросонда, Ўрта ва Яқин Шарқдаги машҳур фан-маданият марказларидан бирига айланган эди. Бухоро шаҳрида бадиий ҳунармандчилик, заргарлик, бўёқ ва қоғоз тайёрлаш, ўймакорлик, меъморлик ривожланган. Шунингдек, тиббиёт, фалсафа, санъат, тарих, ҳуқуқшунослик илмлари билан шуғулланувчи уламо, араб, форс ва туркий тилларда ижод қилувчи файласуф олимлар, адиблар ва шоирлар тўпланган эди. • Ибн Сино яшаган даврда юртимизда илм-фан юқори чўққига кўтарилди. Табиий фанлар соҳасида Абу Райҳон Беруний, Абу Саид Масиҳий, Абу Наср ибн Ироқ каби буюк сиймолар ижод этдилар. Ибн Мискавайҳ (вафоти 1030), Абу Мансур ас-Саолибий (961-1038) каби олимлар фалсафа, тарих ва адабиёт соҳасида қалам тебратиб, йирик илмий асарлар яратдилар. • Ибн Сино фалсафий таълимоти яратилган даврда араб, форс тилида чоп этилган асарлар тадқиқотчилар томонидан ўрганилган ва бу давр маънавий ҳаёти ҳақида мустақил бажарилган илмий ишлар амалга оширилган.

• Файласуф тадқиқотчи Ас-Саолибийнинг “Йатимат ад-даҳр” асарида Бухоро шаҳрида яшаган 47 та арабийнавис шоир, адиблар, файласуфлар ҳақида қимматли маълумот берилиб, уларнинг асарларидан айрим намуналар келтирилган. Бу шеърий парчалар қасида, ҳажвиёт, васф ва бошқа жанрларда ёзилган ижод намунасидир. Бухоро шаҳрида яшаган ва ижод қилган шоирлар, ёзувчиларнинг ҳикоялари орасида сомонийлар давлати амирлари, вазирлар ва бошқа амалдорлар фаолияти танқид қилинган ҳажвий шеърлар ҳам учрайди. Ўз тақдири, қашшоқлик ва замонанинг, яшаб турган жамиятдаги нобопликдан шикоят қилиб ёзилган мисралар ҳам мавжуддир. • Ибн Сино илмий ижодий фаолиятининг бир қисми Исфаҳон ва Ҳамадонда ўтган. 1014 йилдан бошлаб умрининг охиригача Ҳамадон шаҳрида яшаган ва бу ернинг илмий, маданий, адабий муҳити билан бевосита алоқадор бўлган. • Буюк файласуф олим Ибн Сино фалсафа, табиат, тиббиёт ва бошқа фанлар соҳасида ёзган кўплаб асарлари қаторида бадиий адабиётда, мусиқада ҳам самарали ижод этиб, бир қанча асарларини қолдирган. Юқорида келтирилган шаҳарларнинг деярли ҳаммасида Ибн Сино яшаган ва шубҳасиз, адабий ҳаёт билан танишган ва шоирлар, файласуф олимлар билан мулоқотда бўлган эди. Ибн Синонинг фалсафий меросини чуқур ўрганиш бу масалани янада ойдинлаштиради.