logo

DAVLAT BYUDJETINING MAZMUNI VA UNING IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDAGI AHAMIYATI

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

418.0439453125 KB
DAVLAT BYUDJETINING MAZMUNI VA UNING 
IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDAGI AHAMIYATI
REJA; 
• Davlat budjeti.
• Davlat  budjetining   mohiyati , funktsiyalari va ahamiyati .
• Budjet taqchilligi va uni moliyalashtirish	 vositalari.   Yurtimiz  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyotida  qo‘lga 
kiritilayotgan  yuksak  natijalar,  eng  avvalo,  yangidan-
yangi  zamonaviy  tarmoq  va  ishlab  chiqarish 
quvvatlarining  yo‘lga  qo‘yilishi,  buning  ta’sirida 
mamlakatimiz  iqtisodiy  salohiyatining  sezilarli  darajada 
ortib  borayotgani,  yaratilayotgan  mahsulot  va 
ko‘rsatilayotgan  xizmat  turlarining  ko‘payib,  sifatining 
tubdan  yaxshilanib  borishi,  bir  so‘z  bilan  aytganda, 
iqtisodiyotimizning  yangicha  mazmun  va  mohiyat  kasb 
etib  borishida  mustaqil  taraqqiyot  yo‘lining  to‘g‘ri 
tanlangani,  amalga  oshirilayotgan  iqtisodiy  siyosat 
strategiyasining  har  tomonlama  puxta  asoslangan 
hamda  xalqimizning  fidokorona  mehnati  eng  muhim  va 
asosiy omil bo‘lib xizmat qilmoqda.   Bu  omillarning  yagona  maqsad  –  yurt  tinchligi  va  ravnaqi, 
xalqimiz  farovonligi  yo‘lida  jamiyatimizning  doimo  hamjihat 
bo‘lib  kelayotgani  o‘ta  murakkab  mustaqil  taraqqiyot  yo‘lini 
bosib o‘tishda naqadar og‘ir  sinovlardan muvaffaqiyatli o‘tishga 
imkon  yaratdi.  Birgina  misol,  2008  yilda  boshlangan,  bugungi 
kunga  qadar  salbiy  ta’sir  va  oqibatlari  saqlanib  qolayotgan, 
keyingi  yillarda  rivojlangan  mamlakatlarda  o‘zining  yangi 
“xuruji”ni namoyon etayotgan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi 
nafaqat   ayrim   mamlakatlar ,  balki  dunyoning  deyarli  barcha 
qitalarida  iqtisodiy  siyosatning  zaif  jihatlarini,  ayniqsa,  bank-
moliya  tizimining  “mo‘rt”  bo‘g‘inlarini  oshkor  etib  qo‘ydi.  Ana 
shunday  murakkab  bir  sharoitda  mamlakatimiz  iqtisodiyoti, 
bizning  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyot  modelimiz  yana  bir  bor 
hayot  sinovidan  muvaffaqiyatli  o‘tib,  o‘zini  to‘la  oqlagani  har 
qanday e’tirof va e’tiborga munosibdir. Davlat  byudjetining   mohiyati , funktsiyalari   
va ahamiyati 
• Hozirgi sharoitda davlat byudjeti ijtimoiy (ishlab chiqarish) munosabatlarining 
bir  qismini  ifoda  etib,  davlatning  ixtiyoriga  mamlakatda  yaratilgan  yalpi  ichki 
mahsulot (milliy daromad)ning nisbatan kattagina qismini to’plash va uni jamiyat 
taraqqiyotining  turli  sohalarini  (iqtisodiyot,  maorif,  sog’liqni  saqlash,  fan, 
madaniyat,  ijtimoiy  ta’minot,  boshqaruv,  mudofaa  va  boshqalar)  rivojlanishiga 
yo’naltirish imkonini beradigan muhim taqsimlash vositasidir. 
Mohiyatiga  ko’ra  davlat  byudjeti  mamlakat  moliya  tizimining  tarkibiy  qismi 
bo’lib,  shunga  mos  ravishda  moliya  tizimiga  doir  barcha  xususiyatlarga  ega  va 
unga  tegishli  bo’lgan  barcha  funktsiyalarni  bajaradi.  Bir  vaqtning  o’zida,  davlat 
byudjeti faqat o’ziga xos bo’lgan xarakterli xususiyatlarga ham egadirki, ular o’z 
navbatida ,  davlat  byudjetini  moliya  tizimining  boshqa  bo’linmalaridan  ajratib 
turadi  va  unda  markaziy  o’rinni  egallashga  imkon  beradi.  Davlat byudjetining xarajatlari  xuddi uning daromadlari singari, ikkiyoqlama 
xarakterga ega. Bir tomondan, bu davlatning xarajatlari, boshqa tomondan esa
  — sub’ektlarning ixtiyoriga tushadigan qaytarilmaydigan mablag’lar bo’lib, 
ularning daromadlariga aylanadi va ular tomonidan turli maqsadlarga
  mo’ljallangan tegishli fondlarni  shakllantirishda  foydalaniladi.  Ana  shu  ik
kiyoqlama  xarakter  davlat byudjeti  xarajatlarining  yakuniy  emas,  balki  ta
qsimlash  jarayonlarining  oraliq bosqichi ekanligidan dalolat beradi. Bu erda 
byudjet fondlarining egasi  — davlat va  pul  mablag’larini  oluvchilar  —  su
b’ektlar  o’rtasida  yangi  taqsimlash munosabatlari  paydo  bo’ladi.  Daromad
lar  singari,  davlat  byudjetining  xarajatlari ham  ob’ektiv  iqtisodiy  kategori
yadir.  U  kategoriya  sifatida  byudjetli  taqsimlash munosabatlarining  ma’lu
m  bir  yakuniy  qismini  abstrakt  holda  umumlashtiradi. 
Ularning moddiylashuvi byudjetdan sub’ektlarga pul mablag’larining teskari 
oqimi bilan xarakterlanadi.   Budjet taqchilligi va uni moliyalashtirish	 
vositalari.
• Davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari muvozanatda bo’lishini taqozo 
qiladi.  Lekin  ko’pchilik  hollarda  davlat  byudjeti  xarajatlarining  daromadlardan 
ortiqchaligi kuzatiladi, buning oqibatida byudjet taqchilligi ro’y beradi. Bu holning 
sabablari  ko’p  bo’lib,  ularning  ichida  davlatning  jamiyat  hayotining  barcha 
sohalaridagi  rolining  uzluksiz  o’sib  borishi,  uning  iqtisodiy  va  ijtimoiy 
vazifalarining kengayishi alohida o’rin tutadi. Byudjet taqchilligining o’sishi yoki 
kamayishi mutlaq miqdorda	
 va uning yalpi ichki mahsulot (YaIM)ga	 nisbatida aniq 
namoyon bo’ladi.   ETI BORI NGI Z 
UCHUN 
RA HMAT

DAVLAT BYUDJETINING MAZMUNI VA UNING IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDAGI AHAMIYATI REJA; • Davlat budjeti. • Davlat  budjetining   mohiyati , funktsiyalari va ahamiyati . • Budjet taqchilligi va uni moliyalashtirish  vositalari.

Yurtimiz ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida qo‘lga kiritilayotgan yuksak natijalar, eng avvalo, yangidan- yangi zamonaviy tarmoq va ishlab chiqarish quvvatlarining yo‘lga qo‘yilishi, buning ta’sirida mamlakatimiz iqtisodiy salohiyatining sezilarli darajada ortib borayotgani, yaratilayotgan mahsulot va ko‘rsatilayotgan xizmat turlarining ko‘payib, sifatining tubdan yaxshilanib borishi, bir so‘z bilan aytganda, iqtisodiyotimizning yangicha mazmun va mohiyat kasb etib borishida mustaqil taraqqiyot yo‘lining to‘g‘ri tanlangani, amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosat strategiyasining har tomonlama puxta asoslangan hamda xalqimizning fidokorona mehnati eng muhim va asosiy omil bo‘lib xizmat qilmoqda.

Bu omillarning yagona maqsad – yurt tinchligi va ravnaqi, xalqimiz farovonligi yo‘lida jamiyatimizning doimo hamjihat bo‘lib kelayotgani o‘ta murakkab mustaqil taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tishda naqadar og‘ir sinovlardan muvaffaqiyatli o‘tishga imkon yaratdi. Birgina misol, 2008 yilda boshlangan, bugungi kunga qadar salbiy ta’sir va oqibatlari saqlanib qolayotgan, keyingi yillarda rivojlangan mamlakatlarda o‘zining yangi “xuruji”ni namoyon etayotgan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi  nafaqat ayrim mamlakatlar , balki dunyoning deyarli barcha qitalarida iqtisodiy siyosatning zaif jihatlarini, ayniqsa, bank- moliya tizimining “mo‘rt” bo‘g‘inlarini oshkor etib qo‘ydi. Ana shunday murakkab bir sharoitda mamlakatimiz iqtisodiyoti, bizning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot modelimiz yana bir bor hayot sinovidan muvaffaqiyatli o‘tib, o‘zini to‘la oqlagani har qanday e’tirof va e’tiborga munosibdir.