logo

Jome as sahih va uning ahamiyati

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

180.0751953125 KB
  Jome as sahih va uning ahamiyati            
Imom Buxoriyning eng muhim va mashhur 
asari “Al-Jome  as- sahih” asaridir. Bu ʼ
asarning to liq nomi “al-Jome  al-musnad 	
ʻ ʼ
as-sahih al-muxtasar min umuril Rasululloh 
(sollallohu alayhi vasallam) va sunanihi va 
ayyamihi” deb nomlagan.

Asar hadis ilmida va musulmonlar orasida 
qisqacha “al-Jome  as-sahih”, aksar 	
ʼ
hollarda esa “Sahihul Buxoriy” nomi bilan 
mashhur ekani ma lum. Ulamolar bu asarni 
ʼ
Qur oni Karimdan keyingi eng sahih kitob 	
ʼ
deb biladilar.        
Hadis kitoblarining o ttizdan ortiq turlari mavjud. ʻ
Ular o zlarining yo nalishlari va maqsad qilingan 	
ʻ ʻ
mavzularining qamroviga qarab o zaro farqlanadi.	
ʻ

Birinchi tur hadis kitobi “Jome ” deyiladi. O zida 	
ʼ ʻ
sakkiz mavzudagi hadislarni jamlagan hadis kitobi 
“jome ” deb nomlanadi. O sha sakkiz mavzu 	
ʼ ʻ
quyidagilar: Siyrat, odob, tafsir, aqoid, fitnalar, 
qiyomat belgilari, fiqhiy hukmlar va manoqiblardir.

Imom Muslimning “Sahih” to plami yuqorida zikr 	
ʻ
qilingan ko plab ilmlarga oid hadislarni o z ichiga 	
ʻ ʻ
olsa-da, tafsir va qiyomat belgilariga oid hadislar 
mavjud bo lmagani bois u “Jome ” deb 
ʻ ʼ
atalmasligini Muborakfuriy “Tuhfa Ahvaziy” 
asarida qayd etib o tadi.	
ʻ        
Abu Iso Muhammad ibn Iso 
Termiziyning “Sunan” nomi 
bilan mashhur bo lgan “al-ʻ
Jome  al-muxtasar min as-	
ʼ
sunan an Rasulillah (sollallohu 
alayhi vasallam)” asari 
yuqorida ko rsatilgan sakkiz 	
ʻ
mavzuning barchasini o z 	
ʻ
ichiga oladi. Bu asar shu 
jihatdan Imom Buxoriyning 
asariga o xshaydi. Shundan 	
ʻ
kelib chiqib uni “Jome ” 	
ʼ
deyish ham mumkin bo ladi. 
ʻ
Shu bilan birga uning boblari 
fiqh kitoblarining tartibiga 
muvofiq bo lgani uchun 	
ʻ
“Sunan” ham deb nomlanadi.        
“ Ahli hadislar hadis ilmini devonga kiritib, tasnif 
qilganlarida uni to rt fandan iborat qilganlar:ʻ

Sunnat fani. Ya ni fiqhga oid narsalar. Molikning 	
ʼ
“Muvatto”si va So fyonning “Jome ”siga 	
ʻ ʼ
o xshash kitoblar.	
ʻ

Tafsir fani. Ibn Jurayjning kitobiga o xshash.	
ʻ

Siyrat fani. Muhammad ibn Is hoqning kitobiga 	
ʼ
o xshash.	
ʻ

Zuhd va Raqoiq. Ibn Muborakning kitobiga 
o xshash.
ʻ        
Imom Buxoriy mazkur to rt fanni bir kitobda jamlashni iroda qildi. ʻ
Shu bilan birga, imom Buxoriy o zidan oldingi va zamondosh 	
ʻ
ulamolar sahihligi haqida hukm qilgan hadislarnigina olishni 
yo lga qo ydi. Sanadi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga 	
ʻ ʻ
yetib boradigan hadislarnigina olishni ravo ko rdi. Kitoblardagi 	
ʻ
ba zi asarlar va shunga o xshash narsalar hadisga tobe bo lgan 	
ʼ ʻ ʻ
holdagina kelgan, asl bo lib kelmagan. Shuning uchun ham uning 	
ʻ
kitobi “Al-Jome  as-sahih al-musnad” deb nomlangan.	
ʼ

Imom Buxoriy o z zamonasida mavjud bo lgan barcha hadis 
ʻ ʻ
to plamlarni rioyasi qilgan, ularni jamlagan holda faqat sahih 	
ʻ
rivoyatlardan iborat asarni vujudga keltirdi.

Ibrohim ibn Ma qaldan rivoyat qilinadi: “Imom Buxoriyni 	
ʼ
hadislarni to plashga undagan narsa haqida o zi: “Biz Is hoq ibn 	
ʻ ʻ ʼ
Rohavayhni huzurida edik, Is hoq ibn Rohavayh: “Bizga ba zi 	
ʼ ʼ
do stlarimiz: “Agar sizlar Rasululloh (sallallohu alayhi 	
ʻ
vasallam)ning sunnat hadislarini jamlaydigan muxtasar bir kitob 
yozsalaringiz”, deb aytdi”, dedi. Mana shu gap meni qalbimga 
o rnashib qoldi va o sha kitobni jamlashga kirishdim”, deydi.	
ʻ ʻ         
                  
Imom Buxoriy: “Bu “Al-Jome  as- ʼ
sahih” asarini o n olti yilda yozganman 	
ʻ
va olti yuz ming hadisdan chiqarib 
olganman va bularni o zim bilan 	
ʻ
Allohning o rtasida hujjat qildim” – deb 	
ʻ
aytgan.

Jome da 97 ta kitob, ya ni mavzu bor. 	
ʼ ʼ
Boblari esa 3918 ta. Mavzuga aloqasi 
bo lgani uchun ba zida mavzu ichiga 	
ʻ ʼ
oyatlarni ham keltirgan.

Imom Buxoriy Rasululloh (sollallohu 
alayhi vasallam) dan ekanligi sahih 
bo lgan hamma hadislarni jamlashni 
ʻ
maqsad qilmaganlar. Chunki bu ish juda 
uzoq vaqt va mehnat talab qiladi. Imom 
Buxoriy buni o zlar ochiq-oydin 	
ʻ
aytadilar: “Bu kitobimga faqat sahih 
hadislarni kiritdim va yana sahih 
hadislardan ko prog ini tark 
ʻ ʻ
qildim”.Lekin Imom Buxoriy bir 
bobdagi asl hadisni tark qilsa, albatta uni 
o rniga boshqa bir hadis keltirgan.	
ʻ        
“ Al-Jome  as- sahih” asarida jamlangan ʼ
hadislarning adadi borasida 	
 mazkur ixtiloflar uni 
o rganuvchi imomlarning nazari turli bo lganidan 	
ʻ ʻ
kelib chiqishi mumkin. Ba zi imomlar mutobiat 	
ʼ
hadislarni o zidan oldingi hadisga qo shib hisob-	
ʻ ʻ
kitob qilsa, boshqalar uni alohida hisoblagan. Yana 
“Al-Jome  as- sahih” asarining nusxalari turli 	
ʼ
bo lganligi ham mazkur ixtilofga sabab bo lgan 	
ʻ ʻ
bo lishi mumkin. Aslida hadislarning raqami 
ʻ
imom Buxoriy tomonidan qo yilmagan, shuning 	
ʻ
uchun mazkur ixtiloflar kelib chiqishi tabiiy narsa 
bo ladi. Bugungi nashr qilingan ommaviy 	
ʻ
tarqalgan nusxalarda 7563 hadis raqamlangan 
ekanligini ham qayd qilish kerak.        
mom Buxoriy yuqoridagi ta rifga qo shimcha ravishda: ʼ ʻ
“Roviy o z shayxi bilan bir marta bo lsa ham uchrashishi 	
ʻ ʻ
sobit bo lishi kerak”, deydi.	
ʻ

Imom Muslim esa roviyning o z shayxi bilan uchrashishi 	
ʻ
mumkinligining o zini shart qiladilar, uchrashgani sobit 	
ʻ
bo lishi shart emas. Hatto imom Muslim bu borada ijmo  	
ʻ ʼ
qilinganini ham da vo qilgan. Shunga ko ra imom 	
ʼ ʻ
Muslim va uning fikrini qo llab-quvvatlaydigan 	
ʻ
muhaddislar muttasillik borasidagi mana shu 
tushunchalarga binoan sahih, deb aytgan hadislarni 
imom Buxoriy sahih deb bilmagan.

Hadisni sahih bo lishida roviyning adolatli bo lishi. 	
ʻ ʻ
Adolat lug atda to g rilik, mustahkamlik va odillikni 	
ʻ ʻ ʻ
ifoda etadi. “Adolatli odam” deganda gapidan va 
hukmidan rozi bo linadigan odam tushuniladi.	
ʻ        

E’tiboringiz uchun rahmat!

Bajardi:Turg’unov I

Jome as sahih va uning ahamiyati

 Imom Buxoriyning eng muhim va mashhur asari “Al-Jome as- sahih” asaridir. Bu ʼ asarning to liq nomi “al-Jome al-musnad ʻ ʼ as-sahih al-muxtasar min umuril Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) va sunanihi va ayyamihi” deb nomlagan.  Asar hadis ilmida va musulmonlar orasida qisqacha “al-Jome as-sahih”, aksar ʼ hollarda esa “Sahihul Buxoriy” nomi bilan mashhur ekani ma lum. Ulamolar bu asarni ʼ Qur oni Karimdan keyingi eng sahih kitob ʼ deb biladilar.

 Hadis kitoblarining o ttizdan ortiq turlari mavjud. ʻ Ular o zlarining yo nalishlari va maqsad qilingan ʻ ʻ mavzularining qamroviga qarab o zaro farqlanadi. ʻ  Birinchi tur hadis kitobi “Jome ” deyiladi. O zida ʼ ʻ sakkiz mavzudagi hadislarni jamlagan hadis kitobi “jome ” deb nomlanadi. O sha sakkiz mavzu ʼ ʻ quyidagilar: Siyrat, odob, tafsir, aqoid, fitnalar, qiyomat belgilari, fiqhiy hukmlar va manoqiblardir.  Imom Muslimning “Sahih” to plami yuqorida zikr ʻ qilingan ko plab ilmlarga oid hadislarni o z ichiga ʻ ʻ olsa-da, tafsir va qiyomat belgilariga oid hadislar mavjud bo lmagani bois u “Jome ” deb ʻ ʼ atalmasligini Muborakfuriy “Tuhfa Ahvaziy” asarida qayd etib o tadi. ʻ

 Abu Iso Muhammad ibn Iso Termiziyning “Sunan” nomi bilan mashhur bo lgan “al-ʻ Jome al-muxtasar min as- ʼ sunan an Rasulillah (sollallohu alayhi vasallam)” asari yuqorida ko rsatilgan sakkiz ʻ mavzuning barchasini o z ʻ ichiga oladi. Bu asar shu jihatdan Imom Buxoriyning asariga o xshaydi. Shundan ʻ kelib chiqib uni “Jome ” ʼ deyish ham mumkin bo ladi. ʻ Shu bilan birga uning boblari fiqh kitoblarining tartibiga muvofiq bo lgani uchun ʻ “Sunan” ham deb nomlanadi.

“ Ahli hadislar hadis ilmini devonga kiritib, tasnif qilganlarida uni to rt fandan iborat qilganlar:ʻ  Sunnat fani. Ya ni fiqhga oid narsalar. Molikning ʼ “Muvatto”si va So fyonning “Jome ”siga ʻ ʼ o xshash kitoblar. ʻ  Tafsir fani. Ibn Jurayjning kitobiga o xshash. ʻ  Siyrat fani. Muhammad ibn Is hoqning kitobiga ʼ o xshash. ʻ  Zuhd va Raqoiq. Ibn Muborakning kitobiga o xshash. ʻ