logo

Ikkilamchi jinsiy belgilar

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

71.125 KB
Mavzu: 
Ikkilamchi jinsiy 
belgilar * Jinsiy xususiyatlar
* Jinsiy xususiyatlar - 
bu organizmning jinsini  belgilaydigan 
tana a'zolarining tuzilishi va 
funktsiyalarining bir qator o'ziga xos 
xususiyatlari . Jinsiy xususiyatlar 
biologik va ijtimoiy ( jins ), xulq-atvor 
xususiyatlari deb ataladigan bo'linadi .  Farqlanuchi belgilari
Birlamchi va ikkilamchi belgilar  genetik 
jihatdan aniqlanadi, ularning tuzilishi bola 
tug'ilishidan ancha oldin 
urug'langan tuxumda yotqizilgan. Jinsiy 
xususiyatlarning keyingi 
rivojlanishi gormonlar ishtirokida sodir 
bo'ladi . Birlamchi jinsiy xususiyatlar 
reproduktiv tizim bilan bog'liq bo'lgan va 
genital organlarning tuzilishi bilan bog'liq 
bo'lgan belgilarni o'z ichiga oladi . Ikkilamchi jinsiy xususiyatlar
Ikkilamchi jinsiy belgilar tananing o'sishi 
va balog'at davrida shakllanadi. Erkaklarda ular 
soqol, mo'ylov o'sishi, past ovoz tembrining 
paydo bo'lishi va boshqa narsalarda, ayollarda - 
sut bezlarining rivojlanishida, tananing ma'lum 
xususiyatlari va boshqa belgilarning paydo 
bo'lishida namoyon bo'ladi. Odamlar va 
umurtqali hayvonlarda ikkilamchi jinsiy belgilar 
jinsiy bezlar faoliyatiga bog'liq. Odamlarning 
balog'atga etishish intensivligi ijtimoiy sharoitga, 
irsiyatga va boshqa sabablarga bog'liq. Uchinchi darajali jinsiy xususiyatlar
Yuqori tirik mavjudotlarda uchinchi 
darajali jinsiy xususiyatlar jinslarning 
xatti-harakatlaridagi psixologik va 
ijtimoiy-madaniy farqlardir. Ayniqsa, 
insoniyat jamiyatida uchinchi darajali 
jinsiy xususiyatlar turli madaniyatlarning 
ta'siri ostida. Shunday qilib, masalan, 
Shotlandiyada an'anaviy erkaklar kiyimi - 
bu kilt , ko'p mamlakatlarda yubka * Odamlarning jinsiy 
xususiyatlari
Biologik jins tuxumni spermatozoid bilan urug'lantirish 
vaqtida qo'yilgan bo'lsa -da , erta bosqichlarda jinsiy 
xususiyatlar deyarli farq qilmaydi. Intrauterin 
hayotning faqat uchinchi oyida erkak yoki ayol jinsiy 
a'zolari shakllanadi umumiy tuzilish . Asl tuzilish hatto 
tug'ilgandan keyin ham seziladi.
Jinsiy balog'at davrida jinsiy a'zolarning yakuniy 
rivojlanishi va ularning reproduktiv funktsiyalari sodir 
bo'ladi. Shu bilan birga, ikkilamchi jinsiy belgilar paydo 
bo'la boshlaydi. Qoida tariqasida, qizlarda bu jarayon 
o'g'il bolalarga qaraganda biroz oldinroq boshlanadi, 
ammo bu irsiyat , iqlim va ovqatlanish kabi omillarga 
bog'liq . Jinsiy xususiyatlarning namoyon bo'lishi odatda 
ma'lum bir tartibda sodir bo'ladi. Ikkilamchi jinsiy belgilar — odam va hayvonlarda bir jinsni 
ikkinchisidan farq qilishga imkon beradigan xususiyatlar 
majmuasi (birlamchi jinsiy belgilar bundan mustasno). Bu 
belgilar jinsiy gormonlar ta sirida voyaga yetgan davrda ʼ
rivojlanadi va hayot davomida saqlanadi (mas, tana o lchami va 	
ʻ
proporsiyasi, rangidagi farq; pavianlar va sherlar erkagining 
yoli; tuyoqli hayvonlar erkagining shoxi) yoki faqat kuyikish 
mavsumida paydo bo ladi (ayrim baliqlar va qushlarning rangi va 	
ʻ
tana shakli). Odamning I.j.b.— tana o lchami va proporsiyasi, 	
ʻ
jun qoplami, yog  to planishi, tovush tembridagi farq hamda 	
ʻ ʻ
xotin-qizlarda sut bezlarining , er-kaklarda esa bo g izdagi 	
ʻ ʻ
tog ayning rivojlanganligida ko zga tashlanadi (yana q. Jinsiy 	
ʻ ʻ
dimorfizm). Mavsumiy I.j,-b.ga hayvonlarning kuyikish davridagi 
xattiharakatlari (kurash tushish, urg ochisiga xushomad qilish, 	
ʻ
in yoki uyaqurish va h.k.) kiradi. I.j.b. har xil jinslarni bir-birini 
topish va bilib olishga imkon beradi, jinsiy bezlarning yetilishini 
tezlashtiradi, jinsiy tanlanishga olib keladi. * Jins (biologiyada) — jinsiy ko payishni ta minlaydigan ʻ ʼ
hamda erkak va urg ochi organizmlarni farq qilishga imkon 	
ʻ
beradigan belgilar majmui. Hayvonlarda J. belgilari 
organizmning morfologik, fiziologik, biokimyoviy 
xususiyatlari, murakkab xattiharakatlari va boshqa orqali 
namoyon bo ladi. J. belgilari birlamchi va ikkilamchi bo ladi. 	
ʻ ʻ
Birlamchi jinsiy belgilar (jinsiy bezlar, jinsiy yo llar va 	
ʻ
boshqalar) gametalar xosil bo lishi va urug lanishni 	
ʻ ʻ
ta minlaydi. Ikkilamchi jinsiy belgilar (tana o lchami va 	
ʼ ʻ
tuzilishi, boshi, pat yoki jun rangi, tarkibi va boshqalar) 
jinsiy ko payishda muayyan ahamiyatga ega. Erkaklik jinsiy 	
ʻ
bezlari (urug donlar) spermatozoidlar, urg ochilik jinsiy 	
ʻ ʻ
bezlari (tuxumdonlar) tuxum hujayralari ishlab chiqaradi. 
Spermatozoidning tuxum hujayra bilan qo shilishi tufayli 	
ʻ
zigota hosil bo ladi. Zigotadan yangi organizm rivojlanadi. 	
ʻ * Jinsiy bezlar ishlab chiqaradigan jinsiy 
gormonlar organizmning rivojlanishi, ikkilamchi jinsiy 
belgilarning shakllanishi va fiziologik jarayonlarning 
boshqarilishida muhim ahamiyatga ega. Ayrim jinsli 
organizmlarda urg ochilik (tuxum) va erkaklik (urug ) ʻ ʻ
gametalari urg ochi va erkak organizmlarda hosil bo ladi. 	
ʻ ʻ
Germafrodit organizmlarda (qarang ) urg ochilik va erkaklik 	
ʻ
jinsiy bezlari bitta organizmning o zida rivojlanadi. Gulli 	
ʻ
o simliklar gulining tuzilishiga ko ra bir J.li va ikki J.li bo ladi 	
ʻ ʻ ʻ
(qarang Gul). Bir J.li gullar bitta o simlikning o zida 	
ʻ ʻ
(qarang Bir uyli o simliklar) yoki boshqa-boshqa o simliklarda 	
ʻ ʻ
(qarang Ikki uyli o simliklar) joylashgan bo lishi mumkin. 
ʻ ʻ
Ba zan bitta o simlikning o zi bir jinsli va ikki jinsli gullarga 	
ʼ ʻ ʻ
ega bo ladi (qarang Poligamiya). J. jinsiy xromosomalar 	
ʻ
nazorati ostida rivojlanadi. Sut emizuvchilar urg ochisi 	
ʻ
hujayrlarida ikkita jinsiy (XX) xromosomalar, erkagi 
hujayralarida bittadan X va U xromosomalar bo ladi. Jinsiy 
ʻ
ko payishda urg ochi organizm faqat bir xil, ya ni X 	
ʻ ʻ ʼ
xromosomaga ega bo lgan gameta (tuxum hujayra)lar, erkak 	
ʻ
organizm esa ikki xil, ya ni X va U xromosomalarga ega bo lgan 	
ʼ ʻ
gameta (urug  hujayra)lar hosil qiladi	
ʻ * E ‘ tiboringiz uchun 
katta rahmat!

Mavzu: Ikkilamchi jinsiy belgilar

* Jinsiy xususiyatlar * Jinsiy xususiyatlar - bu organizmning jinsini  belgilaydigan tana a'zolarining tuzilishi va funktsiyalarining bir qator o'ziga xos xususiyatlari . Jinsiy xususiyatlar biologik va ijtimoiy ( jins ), xulq-atvor xususiyatlari deb ataladigan bo'linadi .

Farqlanuchi belgilari Birlamchi va ikkilamchi belgilar genetik jihatdan aniqlanadi, ularning tuzilishi bola tug'ilishidan ancha oldin urug'langan tuxumda yotqizilgan. Jinsiy xususiyatlarning keyingi rivojlanishi gormonlar ishtirokida sodir bo'ladi . Birlamchi jinsiy xususiyatlar reproduktiv tizim bilan bog'liq bo'lgan va genital organlarning tuzilishi bilan bog'liq bo'lgan belgilarni o'z ichiga oladi .

Ikkilamchi jinsiy xususiyatlar Ikkilamchi jinsiy belgilar tananing o'sishi va balog'at davrida shakllanadi. Erkaklarda ular soqol, mo'ylov o'sishi, past ovoz tembrining paydo bo'lishi va boshqa narsalarda, ayollarda - sut bezlarining rivojlanishida, tananing ma'lum xususiyatlari va boshqa belgilarning paydo bo'lishida namoyon bo'ladi. Odamlar va umurtqali hayvonlarda ikkilamchi jinsiy belgilar jinsiy bezlar faoliyatiga bog'liq. Odamlarning balog'atga etishish intensivligi ijtimoiy sharoitga, irsiyatga va boshqa sabablarga bog'liq.