Janubiy Amerikaning tabiiy-geografik o‘lkalari
![Janubiy Amerikaning tabiiy-
geografik o‘lkalari. Aholisi](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_1.png)
![Tabiiy geografik o`lkalari
•
Janubiy Amerika hududining relyefidagi tafovutlariga
asoslanib, unda ikkita yirik tabiiy-geografik o‘lka
ajratilgan - Tog‘li G‘arb va Tekislikli Sharq. O‘z navbatida,
bu o‘lkalar tabiiy xususiyatlariga qarab bir necha
kichikroq tabiat komplekslariga bo‘linadi. Jumladan
tog‘li hududida Shimoliy, Markaziy va Janubiy And,
tekislikli hududida esa Orinoko, Amazoniya, Gviana va
Braziliya yassitog‘lari, Patagoniya kabi kichik tabiiy-
geografik o‘lkalarni ajratish mumkin. Quyida ayrim
tabiat komplekslariga qisqacha tavsif beramiz.](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_2.png)
![](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_3.png)
![](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_4.png)
![Amazoniya
•
Amazoniya materikning eng katta
botqoqlashgan pasttekisligidir. U Gviana va
Braziliya yassitog‘liklari oralig‘ida joylashgan.
Bu pasttekislik platformaning botiq qismi
dengiz, ko‘l va daryo yotqiziqlari bilan to‘lishi
natijasida paydo bo‘lgan.
•
Amazoniya Yer yuzidagi issiq va nam iqlimli
o‘lka hisoblanadi.](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_5.png)
![Amazoniya](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_6.png)
![Amazoniya
•
Yil bo‘yi harorat +24°C, +27°C atrofida bo‘ladi.
Yog‘ingarchilik 1500-3000 mm ni tashkil etadi.
Daryo tarmoqlari nihoyatda zich joylashgan.
Bu daryolar qor, muz, yomg‘ir suvlaridan
to‘yinadi. Amazonkaning chap irmoqlari
apreldan iyungacha, o‘ng irmoqlari esa
dekabrdan fevralgacha to‘lib oqadi.](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_7.png)
![Amazoniya](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_8.png)
![•
Amazoniyaning g‘arbiy qismi ko‘p yarusli doimiy yashil
ekvatorial o‘rmonlar bilan qoplangan. O‘rmonlarda
yo‘g‘onligi 15 quloch keladigan baland bo‘yli seyba - paxta
daraxti, qimmatli yog‘och beradigan sedrella daraxti, xilma-xil
palmalar, Braziliya nomining kelib chiqishiga sabab bo‘lgan
pay brazil daraxti (qizil daraxt), kakao daraxti, kauchuk
beradigan geveya daraxti o‘sadi. Suv bosmaydigan yerlarda
sutli daraxt, qizil rangli mango daraxti, braziliya yong‘og‘i
ko‘p uchraydi. Bu kichik o‘lkada daraxt baqalari, turli xil
ilonlar, eng katta ilon - anakonda, toshbaqa va kaltakesak
kabi hayvonlar yashaydi. Daryolarda, shuningdek, kaymanlar,
alligatorlar hamda baliqlar ko‘p uchraydi.
•
Amazoniya hududidagi cho‘kindi jinslar orasidan neft, tabiiy
gaz, rangdor metallar, marganets, temir konlari topilgan.](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_9.png)
![Seyba daraxti Sedrella daraxti](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_10.png)
![Braziliya yassitog‘ligi
•
Braziliya yassitog‘ligi Amazonka va La-Plata pasttekisliklari
hamda Atlantika okeani oralig‘ida joylashgan. U, asosan, eng
qadimgi kristall va metamorfik tog‘ jinslaridan tuzilgan. Kristall
jinslar orasida temir, olmos, oltin, uran rudalari, marganets,
rangdor metall rudalarining katta konlari bor. Yassitog‘likning
yuzasi chuqur daryo vodiylari bilan parchalangan, ular past-
baland qirlarni eslatadi. Yassitog‘likning katta qismi
subekvatorial va tropik, janubiy qismi esa subtropik
mintaqalarda joylashgan. Shuning uchun bu o‘lkada yanvarning
o‘rtacha harorati +22°C dan -29°C gacha, iyulning o‘rtacha
harorati +12°C gacha kuzatiladi. Yillik yog‘in miqdori o‘rtacha
1400-2000 mm ga teng.](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_11.png)
![Braziliya yassitog‘ligi](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_12.png)
![Braziliya yassitog‘ligi
•
Braziliya yassitog‘ligining barcha daryolari yomg‘irdan to‘yinadi, shu
sababli daryolar rejimida qishda suv kamayadi, yozda esa daryolar
to‘lib oqadi. Bu yerda doimiy sernam yashil tropik o‘rmonlar Atlantika
okeanidan uzoqlashgan sari butazor savannalar hamda o‘tloq
savannalar bilan almashinib boradi. Shimoliy qismidagi o‘rmonlarda
yelimli palma o‘sadi. Janubida braziliya araukariyasi, doimiy yashil va
aralash subtropik o‘rmonlar bor. O‘rmonlarning birinchi yarusida
doimiy yashil o‘simliklar keng tarqalgan, ular orasida paragvay choyi
alohida ajralib turadi. Siyrak o‘rmonlarda va savannalarda qizil
tumshuq, yolli bo‘ri, qizil bug‘u, nandu tuyaqushi, tapirlar yashaydi.
•
Yassitog‘likning daraxtlardan ochilgan joylarida paxta, shakarqamish,
kakao va boshqa xil tropik ekinlar ekiladi. O‘lkaning daryolarida
ostonalar va sharsharalar ko‘p. Ular juda katta gidroenergiya
zaxirasiga ega bo‘lib, elektr stansiyalar qurilgan.](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_13.png)
![Aholisi.
•
Janubiy Amerikada 419 mln aholi yashaydi (201 6 -yil), ularning
tarkibi juda murakkab. Materikka kishilar bundan 20 ming yillar
ilgari Osiyodan kelgan. XVI asrda dastlab ispanlar bilan
portugallar, keyinchalik esa Yevropa, Osiyo va Afrika
mamlakatlaridan kelib o‘rnashgan.
•
Hozirgi paytda Janubiy Amerikada insoniyatning har uchala irqi
vakillari yashaydi. Lekin aholining tarkibi juda murakkablashib
ketgan. Masalan, yevropaliklar bilan indeyeslarning
chatishishidan hosil bo‘lgan avlodlar metislar, yevropaliklar
bilan negrlar nikohi avlodlari mulatlar yashaydi. Indeyeslar bilan
negrlar chatishmasi sambo deb ataladi. Aholining ko‘pchiligi
ispan tilida, braziliyaliklar potrugal tilida so‘zlashadilar.
•](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_14.png)
![TUB JOY AHOLISI YEVROPALIKLAR
AFRIKALIKLAR
ATSEKLAR MAYALAR PORTUGAL,
ISPANLAR
( KREOLLAR )
METIS MULAT
CAMBO](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_15.png)
![](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_16.png)
![](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_17.png)
![](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_18.png)
![](/data/documents/111854f3-fdbc-44cb-80bf-9ca925ca68d5/page_19.png)
Janubiy Amerikaning tabiiy- geografik o‘lkalari. Aholisi
Tabiiy geografik o`lkalari • Janubiy Amerika hududining relyefidagi tafovutlariga asoslanib, unda ikkita yirik tabiiy-geografik o‘lka ajratilgan - Tog‘li G‘arb va Tekislikli Sharq. O‘z navbatida, bu o‘lkalar tabiiy xususiyatlariga qarab bir necha kichikroq tabiat komplekslariga bo‘linadi. Jumladan tog‘li hududida Shimoliy, Markaziy va Janubiy And, tekislikli hududida esa Orinoko, Amazoniya, Gviana va Braziliya yassitog‘lari, Patagoniya kabi kichik tabiiy- geografik o‘lkalarni ajratish mumkin. Quyida ayrim tabiat komplekslariga qisqacha tavsif beramiz.
Amazoniya • Amazoniya materikning eng katta botqoqlashgan pasttekisligidir. U Gviana va Braziliya yassitog‘liklari oralig‘ida joylashgan. Bu pasttekislik platformaning botiq qismi dengiz, ko‘l va daryo yotqiziqlari bilan to‘lishi natijasida paydo bo‘lgan. • Amazoniya Yer yuzidagi issiq va nam iqlimli o‘lka hisoblanadi.