logo

Janubiy Amerikaning tabiiy-geografik o‘lkalari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

4406.09765625 KB
Janubiy Amerikaning tabiiy-
geografik o‘lkalari. Aholisi    Tabiiy geografik o`lkalari
•
  Janubiy Amerika hududining relyefidagi tafovutlariga 
asoslanib, unda ikkita yirik tabiiy-geografik o‘lka 
ajratilgan - Tog‘li G‘arb va Tekislikli Sharq. O‘z navbatida, 
bu o‘lkalar tabiiy xususiyatlariga qarab bir necha 
kichikroq tabiat komplekslariga bo‘linadi. Jumladan 
tog‘li hududida Shimoliy, Markaziy va Janubiy And, 
tekislikli hududida esa Orinoko, Amazoniya, Gviana va 
Braziliya yassitog‘lari, Patagoniya kabi kichik tabiiy-
geografik o‘lkalarni ajratish mumkin. Quyida ayrim 
tabiat komplekslariga qisqacha tavsif beramiz.   Amazoniya
•
   Amazoniya materikning eng katta 
botqoqlashgan pasttekisligidir. U Gviana va 
Braziliya yassitog‘liklari oralig‘ida joylashgan. 
Bu pasttekislik platformaning botiq qismi 
dengiz, ko‘l va daryo yotqiziqlari bilan to‘lishi 
natijasida paydo bo‘lgan.
•
   Amazoniya Yer yuzidagi issiq va nam iqlimli 
o‘lka hisoblanadi. Amazoniya Amazoniya
•
Yil bo‘yi harorat +24°C, +27°C atrofida bo‘ladi. 
Yog‘ingarchilik 1500-3000 mm ni tashkil etadi. 
Daryo tarmoqlari nihoyatda zich joylashgan. 
Bu daryolar qor, muz, yomg‘ir suvlaridan 
to‘yinadi. Amazonkaning chap irmoqlari 
apreldan iyungacha, o‘ng irmoqlari esa 
dekabrdan fevralgacha to‘lib oqadi. Amazoniya •
Amazoniyaning g‘arbiy qismi ko‘p yarusli doimiy yashil 
ekvatorial o‘rmonlar bilan qoplangan. O‘rmonlarda 
yo‘g‘onligi 15 quloch keladigan baland bo‘yli seyba - paxta 
daraxti, qimmatli yog‘och beradigan sedrella daraxti, xilma-xil 
palmalar, Braziliya nomining kelib chiqishiga sabab bo‘lgan 
pay brazil daraxti (qizil daraxt), kakao daraxti, kauchuk 
beradigan geveya daraxti o‘sadi. Suv bosmaydigan yerlarda 
sutli daraxt, qizil rangli mango daraxti, braziliya yong‘og‘i 
ko‘p uchraydi. Bu kichik o‘lkada daraxt baqalari, turli xil 
ilonlar, eng katta ilon - anakonda, toshbaqa va kaltakesak 
kabi hayvonlar yashaydi. Daryolarda, shuningdek, kaymanlar, 
alligatorlar hamda baliqlar ko‘p uchraydi.
•
Amazoniya hududidagi cho‘kindi jinslar orasidan neft, tabiiy 
gaz, rangdor metallar, marganets, temir konlari topilgan. Seyba daraxti           Sedrella daraxti Braziliya yassitog‘ligi
•
  Braziliya yassitog‘ligi Amazonka va La-Plata pasttekisliklari 
hamda Atlantika okeani oralig‘ida joylashgan. U, asosan, eng 
qadimgi kristall va metamorfik tog‘ jinslaridan tuzilgan. Kristall 
jinslar orasida temir, olmos, oltin, uran rudalari, marganets, 
rangdor metall rudalarining katta konlari bor. Yassitog‘likning 
yuzasi chuqur daryo vodiylari bilan parchalangan, ular past-
baland qirlarni eslatadi. Yassitog‘likning katta qismi 
subekvatorial va tropik, janubiy qismi esa subtropik 
mintaqalarda joylashgan. Shuning uchun bu o‘lkada yanvarning 
o‘rtacha harorati +22°C dan -29°C gacha, iyulning o‘rtacha 
harorati +12°C gacha kuzatiladi. Yillik yog‘in miqdori o‘rtacha 
1400-2000 mm ga teng. Braziliya yassitog‘ligi Braziliya yassitog‘ligi
•
   Braziliya yassitog‘ligining barcha daryolari yomg‘irdan to‘yinadi, shu 
sababli daryolar rejimida qishda suv kamayadi, yozda esa daryolar 
to‘lib oqadi. Bu yerda doimiy sernam yashil tropik o‘rmonlar Atlantika 
okeanidan uzoqlashgan sari butazor savannalar hamda o‘tloq 
savannalar bilan almashinib boradi. Shimoliy qismidagi o‘rmonlarda 
yelimli palma o‘sadi. Janubida braziliya araukariyasi, doimiy yashil va 
aralash subtropik o‘rmonlar bor. O‘rmonlarning birinchi yarusida 
doimiy yashil o‘simliklar keng tarqalgan, ular orasida paragvay choyi 
alohida ajralib turadi. Siyrak o‘rmonlarda va savannalarda qizil 
tumshuq, yolli bo‘ri, qizil bug‘u, nandu tuyaqushi, tapirlar yashaydi.
•
   Yassitog‘likning daraxtlardan ochilgan joylarida paxta, shakarqamish, 
kakao va boshqa xil tropik ekinlar ekiladi. O‘lkaning daryolarida 
ostonalar va sharsharalar ko‘p. Ular juda katta gidroenergiya 
zaxirasiga ega bo‘lib, elektr stansiyalar qurilgan. Aholisi.
•
   Janubiy Amerikada  419  mln aholi yashaydi (201 6 -yil), ularning 
tarkibi juda murakkab. Materikka kishilar bundan 20 ming yillar 
ilgari Osiyodan kelgan. XVI asrda dastlab ispanlar bilan 
portugallar, keyinchalik esa Yevropa, Osiyo va Afrika 
mamlakatlaridan kelib o‘rnashgan.
•
   Hozirgi paytda Janubiy Amerikada insoniyatning har uchala irqi 
vakillari yashaydi. Lekin aholining tarkibi juda murakkablashib 
ketgan. Masalan, yevropaliklar bilan indeyeslarning 
chatishishidan hosil bo‘lgan avlodlar metislar, yevropaliklar 
bilan negrlar nikohi avlodlari mulatlar yashaydi. Indeyeslar bilan 
negrlar chatishmasi sambo deb ataladi. Aholining ko‘pchiligi 
ispan tilida, braziliyaliklar potrugal tilida so‘zlashadilar.
•
  TUB JOY AHOLISI YEVROPALIKLAR
AFRIKALIKLAR
ATSEKLAR                     MAYALAR PORTUGAL,
ISPANLAR
( KREOLLAR )
METIS MULAT
CAMBO

Janubiy Amerikaning tabiiy- geografik o‘lkalari. Aholisi 

Tabiiy geografik o`lkalari •   Janubiy Amerika hududining relyefidagi tafovutlariga asoslanib, unda ikkita yirik tabiiy-geografik o‘lka ajratilgan - Tog‘li G‘arb va Tekislikli Sharq. O‘z navbatida, bu o‘lkalar tabiiy xususiyatlariga qarab bir necha kichikroq tabiat komplekslariga bo‘linadi. Jumladan tog‘li hududida Shimoliy, Markaziy va Janubiy And, tekislikli hududida esa Orinoko, Amazoniya, Gviana va Braziliya yassitog‘lari, Patagoniya kabi kichik tabiiy- geografik o‘lkalarni ajratish mumkin. Quyida ayrim tabiat komplekslariga qisqacha tavsif beramiz.

Amazoniya •   Amazoniya materikning eng katta botqoqlashgan pasttekisligidir. U Gviana va Braziliya yassitog‘liklari oralig‘ida joylashgan. Bu pasttekislik platformaning botiq qismi dengiz, ko‘l va daryo yotqiziqlari bilan to‘lishi natijasida paydo bo‘lgan. •   Amazoniya Yer yuzidagi issiq va nam iqlimli o‘lka hisoblanadi.