MAV ZU: KIRILL VA LOTIN YOZUVI ASOSIDAGI O‘ZBEK ALIFBOLARI SAMARQAND – 2023

Reja: 1. O‘zbekistonda lotin yozuviga o‘tish (1929). 2. Sovet xalqining umumiy tili va umumiy yozuvi masalasi. 3. Ya ngi o‘zbek lotin alfaviti (1993).

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. Болтаев М. Лотин ёзувига асосланган янги ўзбек алифбоси ва имлоси. Ўқув қўлланма. Қайта ишланган учинчи нашри. – Самарқанд: СамДУ нашри, 2004. 2. Eltazarov J.D. O‘zbekistonda 20-asrda amalga oshirilgan yozuv va imlo islohotlari tarixidan (sotsiolingvistik tahlil). – Samarqand: SamDU nashri, 2017. 3. O‘zbek tilining kirilll va lotin alifbolaridagi imlo lug‘ati. – Т .: “Sharq”, 1999. 4. Boltayev M. Yangi o‘zbek alifbosi va uni takomillashtirish // Til, ta’lim, tarjima xalqaro jurnali, 2022, 3-son. 5. Дониёров Х.Д. Фонетика. Графика. Орфография // Ҳозирги ўзбек адабий тили. I . Университетлар ва педагогика институтларининг филология факультети талабалари учун дарслик. – Тошкент: Ўқитувчи, 1980. 6. Джамалханов Х. Основы узбекской графики. – Ташкент: Фан, 1991. 7. Фазылов Э.И. Развитие алфавита и орфографии за 60 лет // Опыт совершенствования алфавитов и орфографий народов СССР. – M ., 1982. 8. Резолюция Первого научного съезда по вопросу орфографии узбекского языка. – Ta шкент , 1934. 9. Боту . T ил ва имло масаласи устида бир неча сўз // Ta нланган асарлар . –To шкент : Шарқ , 2004.

O‘zbek yozuvining XX asr tarixi murakkab jarayonlarga boyligi bilan xarakterlanadi. Bu davrda o‘zbek yozuvi bir necha marotaba tub isloh qilindi – bir grafik tizimdan boshqa grafik tizimga ko‘chirildi. Jahon xalqlarining yozuv tarixida bunday xodisa kamdan kam uchraydi. 1-davr – arab grafikasiga asoslangan yillar (1900-1929) 2-davr – lotin grafikasiga asoslangan yillar (1929-1940) 3-davr – rus grafikasiga asoslangan yillar (1940-1995) 4-davr – ikki yozuvlikka asoslangan yillar (1995-2010)

1926-yildayoq O‘zbekiston Markaziy Ijroiya Qo‘mitasining IV sessiyasida arab yozuvidan voz kechish va lotin alfavitiga o‘tish haqida dastlabki qaror qabul qilinadi. Respublikada Ya ngi O‘zbek Alifbosi Markaziy Qo‘mitasi (YO‘A MQ) tuziladi. YO‘A MQ tarkibi Y. Oxunboboyev (rais), R.Inog‘omov (rais o‘rinbosari), Minxo‘jayev (rais o‘rinb.), A.Ikromov, F.Xo‘jayev, Fitrat, Elbek, M.Ramziy kabi mas’ul xodimlar hamda olim va ijodkorlardan iborat edi. Bu tashkilotning matbuot organi o‘tgan asrning 20-30- yillarida o‘zbek ilmiy va ijodiy jamoatchiligi orasida mashhur bo‘lgan "Alanga" jurnali edi. 1927-yil may oyida Samarqandda O‘rta Osiyo respublikalari va Qozog‘istondagi turkiy xalqlar yozuvlari masalasida mintaqaviy kengash bo‘lib o‘tdi. O‘zbekiston va boshqa respublikalar yangi alfavit qo‘mitalarining barcha a’zolari ishtirokida o‘tkazilgan mazkur kengashda yangi alfavitni tuzish va hayotga joriy etish bo‘yicha fikr almashdilar, ammo bu kengashda O‘rta Osiyodagi turkiy xalqlar uchun tuzilajak yangi alfavitlarni unifikatsiya qilish masalalari muhokama qilinmagan yoki qilingan bo‘lsa ham tegishli qarorlar qabul qilinmagan shekilli, o‘zbek, qozoq, qirg‘iz, turkmanlardagi lotin alfavitlarining umumiy taraflari juda oz edi.