logo

Kordinata to‘rlari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1246.453125 KB
KORDINATA TO‘RLARI RE JA
•
1.KORDINATA
•
2.GEOGRAFIK KORDINATALAR
•
3.ASTANOMIK KORDINATALAR • KOORDI N ATA LA R ( LOTIN CHA :  CO  — 
„ BI RGA LI KDA “ ,  ORDI N ATUS  — „TA RTI BLAN GA N “ , 
„ A N IQLA N GA N “ ) —  N UQTA N I N G  TOʻGʻRI  CHI ZI Q, 
TEKI SLI K, FA ZO VA  TURLI  Y UZA LA RDAGI  
HOLATI N I  AN I QLOVCHI  SON LAR. MA SA LA N , 
GEOGRA FI YA DA  MA ʼLUM N UQTA  J OY LA SHGA N  
KEN GLIK VA  UZUN LI KN I  KOʻRSATUVCHI  SON LA R 
(QARAN G:  GEOGRA FI K KOORDIN ATA LA R ); 
A STRON OMI YA DA YORI TQI CHN I N G OSMON  
SFERA SI DAGI  HOLATI N I  BELGILOVCHI SON LAR. •
N UQTA N I N G KOORDI N ATALARI  BI ROR 
KOORDI N ATA  SI STEMA SI DA  A N IQLA N ADI . 
MA SA LA N , BI R N UQTA DAN  OʻTUVCHI  OʻZA RO TI K 
UCH TOʻGʻRI  CHIZI Q FA ZODA  KOORDI N ATALAR 
SI STEMA SI N I  TA SHQI L QI LA DI. BUN DA   {\
DI SPLAY STY LE M}  N UQTA N IN G 
KOORDI N ATA LA RI   {\DI SPLAY STY LE X =OA} ,  {\
DI SPLAY STY LE U=OB} ,  {\DI SPLAY STY LE 
Z=OS}  BOʻLA DI  • GEOGRAFIK KOORDINATALAR —  YER  SATHIDAGI 
NUQTANING VAZIYATINI  EKVATOR  TEKISLIGI VA 
BOSHLANGʻICH MERIDIAN TEKISLIGIGA NISBATAN 
OʻLCHANGAN KENGLIK VA UZUNLIK DEB ATALUVCHI 
BURCHAK QIYMATLARI.  ASTRONOMIK  VA  GEODEZIK  G. K. 
BOʻLADI. REFERENS-ELLIPSOID SIRTIDA GEODEZIK 
OʻLCHASHLAR NATIJASIDA OLINGAN VA HISOBLANGAN 
KENGLIK VA UZUNLIK GEODEZIK KOORDINATALAR 
DEYILADI. ULAR, ODATDA, V VA J HARFLARI BILAN 
BELGILANADI. •
ASTRONOMI K KOORDINATA LAR OʻSHA NUQTALARNING 
REFERENS-ELLIPSOI D SIRTIDA OSMON 
YORITQICHLARINI KUZATI SH ORQALI ANIQLANGA N 
KOORDINATALA RGA AY TILADI. BU KOORDINATA LAR R 
VA  U BILAN BELGILANADI. GEODEZIK KOORDINATALAR 
BERILGAN NUQTADAN REFERENS-ELLI PSOID USTIGA 
TUSHI RILGAN NORMAL CHIZIGʻIGA BOGʻLIQ, G. K. ESA 
OʻSHA  NUQTADAN TUSHI RILGAN SHOVUN CHIZIGʻIGA 
NISBATAN OLINADI. KENGLI KLAR MERIDIAN BOʻY LAB 
EKVATORNING HA R IKKI TOMONIGA QARA B 0° DAN 90° 
GACHA HISOBLANADI  VA EKVATORDAN SHIMOLIDAGI 
KENGLIKLAR SHIM., J ANUBIDAGI LARI — J ANUBI Y  
KENGLIKLAR DEB ATA LADI. •
MAS, TOSHKENT SHA HRI 4GZS SH.K.DA J OY LA SHGAN. 
UZUNLI KLAR BOSHLANGʻICH MERIDIA N 0° DAN 360° 
GACHA YOKI SHARQQA (SHARQIY  UZUNLIK), YOX UD 
GʻARBGA (GʻARBIY  UZUNLI K) HISOBLANADI . MAS, 
SAMARKA ND SHAHRI 67° SHQ. U.DA J OY LASHGA N. 
SHUNINGDEK, BOSHLANGʻICH MERIDI AN 0° DA N 180° 
GACHA SHA RQQA VA GʻARBGA HISOBLASHDA HAM 
QOʻLLANILADI. ULAR PA RALLELLAR BOʻY LAB 
HI SOBLANADI •
X A LQARO KELISHUVGA MUVOFIQ, LONDON CHEKKASI DAGI  
ESKI  GRINVI CH ASTRONOMIK RASA DX ONASIDAN  OʻTUVCHI  
MERI DIAN „ BOSHLA NGʻICH MERIDI AN“ , „ NOLINCHI 
MERI DIAN“  DEB QA BUL QILI NGAN. QADI MDA 
UZUNLIKLARNI  OʻLCHASHDA TURLI J OY LARDAN OʻTGAN 
MERI DIANLAR — FERRO OLA RI ( KANAR OROLLA RI DA ), 
PARIJ ,  BERLIN ,  RI M ,  NANKIN  RA SADX ONALARI, ROSSI YA 
UCHUN 19-A SRGACHA PULKOVO RASA DX ONASIDAN 
OʻTGAN MERI DIA N BOSH MERIDIAN QILIB OLINGAN. 
SHARQDA  OʻRTA ASRLARDA X ARITA TUZISHDA X OʻJ AND 
SH.DAN OʻTGAN MERIDI ANNI  BOSH MERIDIAN DEB QA BUL 
QI LINGANLI GI TOʻGʻRISI DA MAʼLUMOTLAR BOR.  •
TOʻGʻRI  BURCHAKLI  KOORDI N ATA LAR — 
KOORDI NATA  OʻQLARI OʻZA RO 
PERPEN DIKULYAR BOʻLGAN  SI STEMAGA 
N ISBATA N  KOORDI N ATA LAR. AFFIN  
KOORDI NATA LARI N IN G X USUSIY  HOLI. 
AGAR TOʻGʻRI  BURCHA KLI  
KOORDI NATA LARK. SI STEMADA  HAR BI R 
OʻQ BOʻY ICHA  MASSHTAB OʻLCHOV 
BI RLI KLARI TEN G BOʻLSA, DEKART 
KOORDI NATA LAR TIZIMI  HOSIL BOʻLA DI •
AGAR X  VA  U N I NG QI Y MATLARI  NI SBATI  
J UDA  KATTA BOʻLSA , YQF(X ) FUN KSIYA 
GRAFI GI NI  TEGI SHLICHA  TAN LAN GA N  
MASSHTABLI  TOʻGʻRI BURCHA KLI 
KOORDI NATA LARK.DA TA SVIRLASH QULAY. 
X -A BSI SSA O'QI  Y -ORDIN ATA O'QI  Z-
APLIKATA O'QI  •
BIZ KO'RGANIMIZDA A KOORDINATA XARITASI BIZ UNI 
QANDAY TALQIN QILISHNI BILISHIMIZ KERAK, CHUNKI U 
BIZGA AKS ETTIRADIGAN JOYLAR HAQIDA JUDA KO'P 
MA'LUMOT BERISHI MUMKIN. USHBU XARITADA 
GEOGRAFIK KOORDINATALAR TIZIMI, YA'NI ER YUZINING 
ISTALGAN NUQTASIGA ISHORA QILUVCHI TIZIM 
ISHLATILADI. BUNING UCHUN U IKKITA BURCHAK 
KOORDINATASIDAN FOYDALANADI, YA'NI KENGLIK VA 
UZUNLIK. •
AGAR KOORDINATALI XARITANI QANDAY 
TALQIN QILISHNI VA UNING QANCHALIK 
MUHIMLIGINI BILMOQCHI BO'LSANGIZ, BU 
SIZNING XABARINGIZ.  •
KOORDINATA XARITASI BU IKKI BURCHAKLI KOORDINATALI GEOGRAFIK 
KOORDINATALAR TIZIMIDAN FOYDALANADIGAN XARITA:  KENGLIK, BU SHIMOLNI, 
YAXSHI JANUBNI VA UZUNLIKNI BILDIRADI, BU SHARQ YOKI G'ARBNI 
BILDIRMAYDI.  AGAR BIZ ERNING MARKAZIGA NISBATAN ER YUZINING LATERAL 
BURCHAKLARINI BILMOQCHI BO'LSAK, SHUNCHAKI UNING AYLANISH O'QIGA TO'G'RI 
KELISHIMIZ KERAK •
KOORDINATA XARITASI NIMA EKANLIGINI BILISH UCHUN BA'ZI BIR ASOSIY 
TUSHUNCHALARNI BILISHIMIZ KERAK. BIRINCHI NARSA - BU QANDAY 
O'XSHASHLIKLARNI BILISHDIR. EKVADOR - BU ERNING AYLANISH O'QIGA 
PERPENDIKULYAR BO'LGAN XAYOLIY TSIRK. SHUNING UCHUN, BU BITTA DOIRA. 
BUNDAN TASHQARI,  UNING ASOSIY XUSUSIYATI SHUNDAKI, U QUTBLARDAN 
TENG MASOFADA JOYLASHGAN VA AYNAN SHU NARSA SAYYORAMIZNI IKKITA 
YARIM SHARGA AJRATADI. 
•
SHIMOLIY QISMIDA BIZ SHIMOLIY YARIM SHARGA EGAMIZ, U EKVATORDAN 
SHIMOLIY QUTBGACHA BO'LGAN YARIM SHARDAN IBORAT. BOSHQA TOMONDAN, 
BIZDA JANUBIY YARIM SHAR, YA'NI EKVATORDAN JANUBIY QUTBGACHA BO'LGAN 
YANA BIR YARIM SHAR. JANUBIY QUTBDA ANTARKTIDA JOYLASHGAN •
EKVATORNING SHIMOLIDA HAM, JANUBIDA HAM PARALLELLIKLAR MAVJUD VA ULAR 
EKVATORNING KICHIK DOIRALARI KETMA-KETLIGI. USHBU DOIRALAR YOKI XAYOLIY 
VA ULAR QUTBLARGA YAQINLASHGANDA KICHIKROQ BO'LADI. HAR BIR DOIRA 
ORASIDAGI MASOFA BIR XIL, SHUNING UCHUN U PARALLEL DEB NOMLANADI KOORDINATA XARITASIDA ALOHIDA 
PARALLELLIKLAR

KORDINATA TO‘RLARI

RE JA • 1.KORDINATA • 2.GEOGRAFIK KORDINATALAR • 3.ASTANOMIK KORDINATALAR

• KOORDI N ATA LA R ( LOTIN CHA :  CO  — „ BI RGA LI KDA “ ,  ORDI N ATUS  — „TA RTI BLAN GA N “ , „ A N IQLA N GA N “ ) —  N UQTA N I N G  TOʻGʻRI CHI ZI Q, TEKI SLI K, FA ZO VA TURLI Y UZA LA RDAGI HOLATI N I AN I QLOVCHI SON LAR. MA SA LA N , GEOGRA FI YA DA MA ʼLUM N UQTA J OY LA SHGA N KEN GLIK VA UZUN LI KN I KOʻRSATUVCHI SON LA R (QARAN G:  GEOGRA FI K KOORDIN ATA LA R ); A STRON OMI YA DA YORI TQI CHN I N G OSMON SFERA SI DAGI HOLATI N I BELGILOVCHI SON LAR.

• N UQTA N I N G KOORDI N ATALARI BI ROR KOORDI N ATA SI STEMA SI DA A N IQLA N ADI . MA SA LA N , BI R N UQTA DAN OʻTUVCHI OʻZA RO TI K UCH TOʻGʻRI CHIZI Q FA ZODA KOORDI N ATALAR SI STEMA SI N I TA SHQI L QI LA DI. BUN DA   {\ DI SPLAY STY LE M}  N UQTA N IN G KOORDI N ATA LA RI   {\DI SPLAY STY LE X =OA} ,  {\ DI SPLAY STY LE U=OB} ,  {\DI SPLAY STY LE Z=OS}  BOʻLA DI