ДА Р МА ВЗУИ : МАЪ НОИ ЛУГА ВИ ВА ДАСТУРИ К А ЛИМА

МАЪНОИ ЛУГАВИ ВА ДАСТУРИ КАЛИМА Ҳар як калимаи мустақилмаъно дорои маънои луғавӣ ва да- стурӣ мебошад. Маънои дастурии калима ба маънои луғавии он алоқаи зич дорад. Муносибати байни маҷмӯи овоз, предмет ё ҳодиса, ки тафаккури мо онро ба ин восита муқаррар месозад, мафҳуми калимаро ташкил менамояд, ки вайро маънои луғавии калима меноманд. Маънои луғавии калима маънои аслии ка- лима мебошад. Маънои луғавии калима аз маънои моддӣ14 ва маънои муштақ15 ба вуҷуд меояд. Ифодакунандаи маънои моддӣ решаи калима буда, ба мафҳуми ҷудогонаи предмет, ҳодиса ва муносибати воқеият марбут мебошад.

ДОНО ДОНОӢ ДОНИШМАНД ДОНИШ НОДОН НОДОНИ Чунончи, дар калимаҳои

Маънои муштақи (калимасозии) калима бо воситаи вандҳо“ падид меояд. Масалан, “наългар” пасванди - гар номи шахсро тавассути касбу пеша ифода кардааст ва ё дар калимаи “ хонача” тобиши маъноии хурдӣ ба воситаи пасванди шакл- сози -ча падид омадааст. Дар як калима ҳам маънои моддӣ ва ҳам маънои муштақ муттаҳид карда мешавад. Чунончи, маънои “ тешаи хурд” дар калимаи “тешача” аз маънои моддӣ, ки дар решаи калима (теша) ҳаст ва аз маънои муштақ, ки бо пасванди -ча ифода ёфтааст, ба вуҷуд меояд. Дар калимаҳое, ки ба ҳис- саҳо — созаҳо ҷудо намешаванд, маънои луғавию моддӣ бо ҳам мувофиқат мекунад. Масалан, дар калимаи булбул” маънои моддию луғавии калима мурғаки хушовоз — андалеб, ҳазор- дастон бе вандҳо — бо воситаи калимаи решагӣ ифода гаштааст.

Маънои дастурии калима чунин маънои муҷаррадест, ки дар асоси муносибати парадигмӣ ва алоқаи синтагматикии! (дар ибора ва ҷумла ) калима зоҳир мегардад. Маъное, ки ба маънои луғавии калима илова шуда, муносибатҳои гуногун - муносибати ба калимаҳои дигар, ба шахси фоил, муносибати гӯянда ба фикри гуфташуда ва монанди инҳоро ифода мекунад маънои дастури мебошад