logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasi fаnigа kirish. Etnоlogiya fаni prеdmеti, mаqsаd vа vаzifаlаri, tаdqiqоt usullаri. Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasigа оid mаnbаlаr va tаriхiy-etnologik tаsnifi

Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasi fаnigа kirish. Etnоlogiya fаni prеdmеti, mаqsаd vа vаzifаlаri, tаdqiqоt usullаri. Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasigа оid mаnbаlаr va tаriхiy-etnologik tаsnifi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

640.146484375 KB
Скачать
MAVZU: Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasi fаnigа kirish. Etnоlogiya fаni prеdmеti, mаqsаd vа vаzifаlаri, tаdqiqоt usullаri. Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasigа оid mаnbаlаr va tаriхiy-etnologik tаsnifi Ko`riladigan masalalar: • Etnologiyaga oid adabiyotlar tahlili • Dastlabki etnografik ma’lumotlarni vujudga kelishi. • O`zbekistonda etnologiya fanining taraqqiyoti va muammolari • Jahonda etnologiya maktablarini vujudga kelishi Etnografiya Qadimgi yunoncha so`z “ etnos”- xalq “ grafo”- yozish , ta`riflash“ Xalqni ta`riflash” “xalqshunoslik” Etnografiya: Xalqlarning tabiiy-geografik joylashuvi Etnogenezi va etnik tarixi Antropologik va etnolingvistik xususiyatlari Moddiy madaniyati Maishiy turmush tarzi Ijtimoiy hayoti va oila-nikoh munosabatlari Marosimlari va urf-odatlari Ma`naviy hayoti va diniy e`tiqodlarihaqida m a`lum ot beradi ETNOGRAFIYA Mustaqil fan sifatida XIX asrning o`rtalarida vujudga keldi Bu atamani XVI asr oxirida nemis yozuvchisi Iogan Zummer ishlatgan XVIII asr oxirida va 1808-yilda mashur jurnallar shu nom bilan chiqa boshlagan 1830-yilda fransuz tabiatshunosi va fizigi Jak Amper tomonidan alohida fan sohasi sifatida qo`llanilgan. Etnografiyaning asosiy tadqoiqot obyekti yer yuzidagi barcha etnoslar: urug`- qabilalar elatlar xalqlarmillatlar hisoblanadi Etnograflarning diqqat markazida: Hozirgi davrdagi xalq va elatlarning maishiy va madaniy hayotida paydo bo`layotgan barcha yangiliklar , ijtimoiy o`zgarishlar , turmush tarzidagi umumiy va xususiy belgilar hamda boshqa muhim masalalar, muammolar turadi. Dastlabki etnografik bilimlar qanday vujudga kelgan? Ayrim qo`shni qabila , xalq va elatlarning maishiy turmushi , madaniyati , urf-odatlari , etnik xususiyatlarini o`rganish , ularni aniq tushunish amaliy ehtiyojlarini qondirish taqozosi bilan vujudga kelgan. Eng qadimgi sharq mamlakatlarida uzoq-yaqin qo`shnilar bilan samarali savdo-sotiq munosabatlarini o`rnatish,shuningdek, ularga qarshi muvaffaqiyatli urushlar olib borish uchun birinchi navbatda etnografik bilimlarga ega bo`lish zarur edi. “ Gilgemish” , “Sinuxeta sarguzashtlari” Tosh va qabrtoshlarga bitilgan zafarnomalar Tell-Amarnda topilgan arxiv hujjatlari Qadimgi Shumer va Ossuriya obidalaridagi yozuvlar Tavrot(Bibliya)n ing “podsholar kitobi” va “Payg`ambarlar” qismlariDastlabki etnografik ma`lumotlar: orqali bizgacha yetib kelgan O`zbekistonda etnografiya fanining • vujudga kelishi va rivojlanish bosqichlari XIX asrning 2-yarmi XX asrning 17- yillarida Turkiston o`lkasining o`zlashtirilishida rus tadqiqotchilari tomonidan o`zbek xalqining hayoti , turmushi , urf-odat va an`analarini o`rganishda ahamiyatga molik qadamlar qo`yildi. Aynan 20-30- yillarda etnografik masalalarini nazariy anglash jarayoni boshlandi. Etnografiya shakllandi va rivojlandi O`zbekistonning barcha hududida, jumladan, Toshkent, Farg`ona vodiysi, Samarqand, Buxoro va Xiva shaharlarida etnografik tadqiqotlar olib borildi. Markaziy Osiyo etnografiyasini o`rganishda V.V.Bartoldning roli katta bo`ldi. U 1920-yilda Buxoro va Xiva respublikalarini qo`shgan holda Turkistonning etnografik xaritasini tuzish g`oyasini amalga oshirdi. 1917-1930-yillar o`zbekistonda tarix fani va uning tarkibiy qismi etnografiyaning yaratilishi,tashkil etilishi va tarkiblanishi davri bo`ldi O`zbekistonda etnografiya maktabining shakllanishida Leningraddagi Antropologiya va etnografiya muzeyi hamda SSSR Faning 1933-yilda tashkil etilgan Etnografiya instituti katta rol o`ynadi. 1940-1950-yillarda etnografiya fani tashkil etilishining ba`zi yo`nalishlari : O`zbekiston etnografiya fani, birinchidan, respublika tarix fanining uzviy qismi ikkinchidan, sobiq Ittifoq etnografiya fanining tarkibiy qismi bo`lgan. 1930-yillarda asos solingan milliy etnografiya maktabining shakllanishi ro`y bergan. O`zbekiston etnografiyasi sobiq Ittifoq markazi olimlarining diqqat markazida ediki, bu hol respublika etnografiya fanini tashkil etish va to`laqonli rivojlantirish yo`lida qiyinchiliklar keltirib chiqardi. Etnografiya fani rivoji ayanchliligi bilan mashhur “bir qoliplik konsepsiya”sini shafqatsiz joriy etish sharoitida kechdi. 1960-19 8 0-yillar O`zbekiston etnografiya fani uchun g`oyat qizg`in va samarali davr bo`ldi Bu davrda muhim siyosiy tarbiyaviy ahamiyatga ega ekaniga qaramay,mahalliy toponimika va etnotoponimika materiallarini o`rganishga kam ahamiyat berildi. “ Xo`jalikni rivojlantirish amaliyoti” nuqtai nazaridan O`zbekiston xalqlari hayoti va turmushidagi o`zgarishlar mavzui faol o`rganildi. O zbekiston ʻ etnografiya fanining ilmiy tekshirish uslublari, nazariy asoslari, rivojlanish ustuvorliklari va istiqbollarini aniqlovchi tadqiqotlar vujudga keldi O zbek xalqi an anaviy ʻ ʼ madaniyatini o rganishda ʻ “ y evropatsentrizm" nuqtai nazaridan yondoshishga, qator ijtimoiy institut va hodisalarga "o tmish sarqiti" deb qarashga chek ʻ qo yildi. ʻ O zbekiston Respublikasi Vazirlar ʻ Mahkamasining "O zbekiston FA ʻ Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish" haqidagi qarori (1998 yil 27 iyul) tarix fani va uning qismi etnografiya ning vazifalarini mazmun - mohiyat jihatdan tubdan o zgartirdi. ʻ 2000—2001 yillarda Termiz va Qarshida etn ografiya tadqiqotlar markazi tashkil etildi.O zbekiston ʻ mustaqillikka erishishi bilan Respublikamizd a etnografiya fani yangi sifat bosqichiga o tdi. ʻ XIX asrda etnologiyada mashhur oqimlar va maktablar vujudga keldi. Ular: evolyutsionizm diffuzionizm strukturualizmetnologiyaning tarixiy Amerika maktabimadaniy revalitalizm Эдвард Беннет Тайлор ( E . B . Tyler , 1832 — 1917 yy ) Льюис Генри Морган (L. H. Morgan, 1818 — 1881 yy) Джеймс Фрезер (J. Frazer, 1854 — 1941 yy) Джон Мак-Леннон (J.F. Maclennon, 1827 — 1881 yy) Адольф Бастиан (A. Bastian) Иоганн Бахофен ( J . Bachofen, 1815 – 1887 yy ) Дж. Лаббок (J. Lubbock )Evolyutsionizmning yirik namoyandalari: Diffuzionizmning mashhur vakillari: Фридрих Рaтцель (F. Ratzel, 1844 — 1904 yy ) Эрланд Норденшельд (E. Nordenskiold, 1877 — 1938 yy ) Роберт Гребнер ( R . Gr a ebner,1877-1934 yy ) Вильгельм Шмидт (W. Sch m idt, 1868- 1954 yy ) Лео Фробениус (L. Frobenius, 1873 — 1938 yy ) Г. Элиот-Смит (G. Elliot Smith) Б. Малиновский (B. Malinovski, 1884 – 1942 yy ) Б. Малиновский (B. Malinovski, 1884 – 1942 yy ) А. Рaдклифф-Браун (A. Radcliff- Brawn, 1881 – 1955 yy ) Funksionalizmning mashhur vakillari: Ushbu yo`nalishning asoschilari Emil Dyurkgeym(1858- 1917yy) va L.Levi-Bryul (1857-1939yy ) lardir.Sotsiologiya maktabi vakillari etnologiyaning asosini jamiyatda deb hisoblaganlar. « Jamiyatni oddiy individlarga kiritib bo`lmaydi », - degan qarash ustuvor edi . Sotsiologiya maktabi vakillarining ta`kidlashicha , jamiyat odamlar orasidagi o`zaro ongli aloqalari natijasida tashkil topgan. Sotsiologiya maktabi Etnopsixologiya maktabi namoyondalarining ta`kidlashicha “madaniyat” mavhum tushunchadan ko`ra kengroqdir, lekin bu borada birinchi o`rinda individ,shaxs turadi.Asoschilari: Р. Линтон, Э.Сепир, Р. Бенедикт, М. Мид, А. Кардинер va boshqalar. Psixiantropologik nazariyaga bo`lgan ehtiyoj natijasida etnopsixologik maktab taraqqiy etdi. Etnopsixologiya maktabi Etnografiya o`z tadqiqotlarini: Antropologiya Arxeologiya Lingvistika Sotsiologiya San`atshunoslik fanlari bilan aloqadorlikda amalga oshiradi Tarixiy manbalar • Arxiv hujjatlari • Og`zaki ijod namunalaridanEtnik jarayonni tadqiq qilishda foydalaniladi Etnologik tadqiqot usullariDala tadqiqotlari Yozma manbalarni o`rganish Xalq og`zaki ijod namunalarini to`plash Statistik ma`lumotlarni tahlil qilish Bir joyda uzoq davr yashab, kuzatish yo`li bilan o`tkazilgan tadqiqotlar eng samarali ekanligini mashhur etnograflar alohida qayd etganlar. Bunday tadqiqot usuli statsionar tadqiqot deb nomlangan. Qisqa muddatda, yilning ma`lum mavsumlarida o`tkaziladigan tadqiqot ishlari ekspeditsiya usuli bo`lib hozir keng tarqalgan va u mavsumiy usul deyiladi. АDАBIYOTLАR : A.X.Doniyorov, A.A.Ashirov, O.Bo’riyev Markaziy Osiyo Xalqlari etnografiyasi, etnogenezi va etnik tarixi. Toshkent ‘’YANGI NASHR’’ 2011 9 saxifadan 48 saxifagacha bo’lgan ma’lumotlardan foydalandim. Qolaversa internet saxifalaridan ham foydalandim. A.Ashirov, Sh.Atadjonov “Etnologiya” o`quv qo`llanma, T. 2007. 1-bob. Etnologiyaning ijtimoiy fanlar tizimida tutgan o`rni. Uning asosiy tushunchalari va o`ziga xosligi. 8-sahifadan 37-sahifagacha berilgan ma`lumotlardan foydalandim. 2-bob. Etnologiyaning asosiy yo`nalishlari va maktablari. 44-sahifadan 64-sahifagacha berilgan ma`lumotlardan foydalandim. “ O`zbekiston milliy ensiklopediyasi” 10-jild. Davlat ilmiy nashriyoti, T. 2005 y. 281-sahifadan 285-sahifagacha berilgan ma`lumotlardan foydalandim. E`tiboringi z uchun raxmat.

MAVZU: Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasi fаnigа kirish. Etnоlogiya fаni prеdmеti, mаqsаd vа vаzifаlаri, tаdqiqоt usullаri. Markaziy Osiyo xalqlari etnologiyasigа оid mаnbаlаr va tаriхiy-etnologik tаsnifi

Ko`riladigan masalalar: • Etnologiyaga oid adabiyotlar tahlili • Dastlabki etnografik ma’lumotlarni vujudga kelishi. • O`zbekistonda etnologiya fanining taraqqiyoti va muammolari • Jahonda etnologiya maktablarini vujudga kelishi

Etnografiya Qadimgi yunoncha so`z “ etnos”- xalq “ grafo”- yozish , ta`riflash“ Xalqni ta`riflash” “xalqshunoslik”

Etnografiya: Xalqlarning tabiiy-geografik joylashuvi Etnogenezi va etnik tarixi Antropologik va etnolingvistik xususiyatlari Moddiy madaniyati Maishiy turmush tarzi Ijtimoiy hayoti va oila-nikoh munosabatlari Marosimlari va urf-odatlari Ma`naviy hayoti va diniy e`tiqodlarihaqida m a`lum ot beradi

ETNOGRAFIYA Mustaqil fan sifatida XIX asrning o`rtalarida vujudga keldi Bu atamani XVI asr oxirida nemis yozuvchisi Iogan Zummer ishlatgan XVIII asr oxirida va 1808-yilda mashur jurnallar shu nom bilan chiqa boshlagan 1830-yilda fransuz tabiatshunosi va fizigi Jak Amper tomonidan alohida fan sohasi sifatida qo`llanilgan.

Похожие

Markaziy Osiyo xalqlari
Markaziy Osiyo
Sharqiy Osiyo xalqlari
GʻARBIY OSIYO xalqlari
Markaziy Osiyo mamlakatlari