mustaqil o`zbekiston soliq tizimidagi islohatlar

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1228.71484375 KB

Скачать

MAVZU:MUSTAQIL O`ZBEKISTON
SOLIQ TIZIMIDAGI ISLOHATLAR

RE JA:
1. SOLIQ SIYOSATI TUSHUNCHASI VA UNING HUQUQIY NAZARIY ASOSLARI
2.MUSTAQILLIK YILLARIDA YURTIMIZDAGI SOLIQ TIZIMI VA SOLIQ TURLARI
3. YANGI O‘ZBEKISTON – YANGI SOLIQ TIZIMI, YANGI NATIJALAR, YANGI RE JALAR

SOLIQ , DAVLAT YOKI MAHALLIY BOSHQARUV FAOLIYATINI TAʼMINLASH UCHUN DAVLAT
ORGANLARI TOMONIDAN TASHKILOT VA JISMONIY SHAXSLARDAN YIGʻIB OLINADIGAN
TOʻLOVGA AYTILADI. DAVLAT BYUDJETI DAROMADLAR QISMINING ASOSIY MANBAI
SOLIQLAR HISOBLANADI. SHUNINGDEK, SOLIQ IQTISODIY TURKUM SIFATIDA, SOF
DAROMADNING BIR QISMINI BUDJETGA JALB QILISH SHAKLI BOʻLIB, MOLIYAVIY
MUNOSABATLARNING TARKIBIY QISMINI TASHKIL QILADI. SOLIQNING KELIB
CHIQISHI DAVLATNING PAYDO BOʻLISHI BILAN CHAMBARCHAS BOGʻLIQ BOʻLIB,
JUDA QADIMIY TARIXGA EGA. TARIXIY MANBALARDA BUNDAN 3760-YIL
MUQADDAM BOBIL DAVLATIDA HAMMURAPI QONUNLARI BILAN SOLIQNING
JORIY ETILGANI TOʻGʻRISIDA MAʼLUMOTLAR UCHRAYDI. HOZIRGI DAVRDA HAM
DAVLAT BA JARADIGAN VAZIFALARNI MABLAGʻ BILAN TAʼMINLASH MUAMMOSI
SOLIQNING OBYEKTIV ZARURLIGINI KELTIRIB CHIQARADI.
UNDIRISH USULIGA KOʻRA, TOʻGʻRI VA EGRI SOLIQGA BOʻLINADI. TOʻGʻRI SOLIQ
MOLMULK VA DAROMADGA BEVOSITA JORIY QILINADI VA SOLIQ TOʻLOVCHI
TOMONIDAN ORALIQ VOSITACHILARSIZ TOʻLANADI. KENG TARQALGAN TURLARI:
QOʻSHILGAN QIYMAT SOLIGʻI, DAROMAD SOLIGʻI, MEROS HAMDA HADYA SOLIGʻI,
TOVAR AYLANMASI SOLIGʻI, SAVDO SOLIGʻI, EKSPORTIMPORT SOLIGʻI VA BOSHQA
EGRI SOLIQ ( AKSIZLAR ) TOVAR (XIZMAT)LAR NARXLARIGA YOKI TARIFLARGA
KIRITISH MOʻLJALLANGAN VA KEYINCHALIK TOVARLAR ISTEʼMOLCHILARIGA
YUKLANADIGAN SOLIQ DAVLAT TUZUMI XUSUSIYATLARIGA KOʻRA, SOLIQ TIZIMI
UMUMDAVLAT (MARKAZIY) VA MAHALLIY (MAʼMURIY-HUDUDIY BIRLIKLAR) SOLIQ
VA YIGʻIMLARDAN TASHKIL TOPADI.

SOLIQ YORDAMIDA MILLIY DAROMADNING TEGISHLI QISMI TAQSIMLANADI VA QAYTA
TAQSIMLANADI. DAVLAT TOMONIDAN OLINADIGAN SOLIQLAR HAMDA ULARNING TASHKIL
QILINISH SHAKL VA USULLARI BIRGALIKDA SOLIQ TIZIMINI TASHKIL QILADI. MILLIY
IQTISODIYOTDA SOLIQLAR QUYIDAGI UCHTA MUHIM VAZIFANI BAJARADI:
DAVLAT XARAJATLARINI MOLIYALASHTIRISH ( FISKA L VA ZIFA SI );
IJTIMOIY TANGLIKNI YUMSHATISH (IJTIMOIY VAZIFASI);
IQTISODIYOTNI TARTIBGA SOLISH (TARTIBGA SOLISH VAZIFASI).
DAVLAT SARFLARI SOLIQ TUSHUMLARI HISOBIGA AMALGA OSHSADA, DAVLAT SARFLARI
MIQYOSINING OʻSISHI OʻZ NAVBATIDA SOLIQLARNING OʻSISHINI TAQOZO QILADI VA UNING
DARAJASINI BELGILAB BERADI. HOZIRGI DAVRDA UMUMIY TENDENSIYA BOʻLGAN DAVLAT
SARFLARINING VA SHUNGA MOS RAVISHDA SOLIQ HAJMINING OʻSIB BORISHINI QUYIDAGI
OMILLAR TAQOZO QILADI.
AHOLI SONINING OʻSISHI.
IJTIMOIY SOHA XIZMATLARI SIFATIGA TALABNING ORTISHI VA URBANIZATSIYA .
ATROF-MUHITNING IFLOSLANISHI .
DAROMADLAR TENGSIZLIGINI QISQARTIRISH DASTURLARINI AMALGA OSHIRISH.
MILLIY MUDOFAA , DAVLAT XAVFSIZLIGINI TAʼMINLASH XARAJATLARI HAJMINING OʻSISHI.
KORXONALAR FAOLIYATINI SOLIQ YORDAMIDA TARTIBGA SOLISH QUYIDAGI UMUMIY
TAMOYILLARI ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI:
BARCHA DAROMADLARDAN , ULARNING MANBALARIGA BOGʻLIQ BOʻLMAGAN HOLDA SOLIQ
UNDIRISHNING MAJBURIYLIGI;
SOLIQ UNDIRISHDA BARCHA UCHUN YAGONA UMUMDAVLAT SIYOSATI;
SAMARALI ISHLOVCHI KORXONALARDA HAMDA XOʻJALIK YURITISHNING ILGʻOR SHAKLLARI
UCHUN SOLIQ MEʼYORLARINING RAGʻBATLANTIRUVCHI ROLINI TAʼMINLASH;
SOLIQ TOʻLOVI BOʻYICHA BARCHA SUBʼEKTLAR MAJBURIYATI USTIDAN MOLIYAVIY NAZORAT.

SOLIQ STAVKASINI BELGILASH BIR QATOR TAMOYILLARGA ASOSLANADI.
N AFLILIK TA MOY ILI — TURLI SHAXSLARDAN, ULARNING SOLIQLAR HISOBIGA
MOLIYALASHTIRILADIGAN DASTURLARDAN FOYDALANISHI DARA JASIGA QARAB TURLICHA
SOLIQ UNDIRILISHI KERAKLIGINI BILDIRADI.
TOʻLOVGA LAYOQATLILIK TA MOY ILI — SOLIQ MIQDORI SOLIQ TOʻLOVCHINING BOYLIGI
VA DAROMADLARI DARAJASIGA MOS KELISHI ZARUR. BOSHQACHA AYTGANDA, SOLIQ
SOLISH DAROMADLARNING ADOLATLI TAQSIMLANISHINI TAQOZO QILISHI ZARUR.
ADOLATLILIK TAMOYILI — DAROMADLARI VA HUKUMAT DASTURLARIDAN FOYDALANISH
DARAJASI BOʻYICHA TENG BOʻLGAN KISHILAR TENG MIQDORDA SOLIQ TOʻLASHI ZARUR.
SOLIQ BOʻYICHA IMTIYOZLAR QONUNCHILIK BITIMLARIDA BELGILANGAN TARTIB VA
SHAROITLAR ASOSIDA OʻRNATILADI. AMALIYOTDA SOLIQ IMTIYOZLARINING QUYIDAGI
TURLARI KENG TARQALGAN:
— OBʼEKTLARNING SOLIQ OLINMAYDIGAN ENG KAM DARA JASINI BELGILASH;
— SOLIQ TOʻLASHDAN ALOHIDA SHAXS YOKI MAʼLUM GURUHLARNI (MASALAN, URUSH
FAHRIYLARINI) OZOD QILISH;
— SOLIQ DARA JASI STAVKASINI PASAYTIRISH;
— SOLIQ OLINADIGAN SUMMADAN CHEGIRISH;
— SOLIQLI KREDIT (SOLIQ OLISHNI KECHIKTIRISH YOKI SOLIQ SUMMASINI MAʼLUM
MIQDORGA KAMAYTIRISH).VA UNI HIZMAT QILADI

2.MUSTAQILLIK YILLARIDA YURTIMIZDAGI SOLIQ TIZIMI VA SOLIQ TURLARI
MUSTAQILLIK YILLARIDA SOLIQ TIZIMI ISLOHOTI RIVOJLANISHINI YAQQOL KO`RSATISH UCHUN
SHU DAVRNI UCH BOSQICHGA BO`LIB KO`RSATISH MUMKIN.
BIRINCHI BOSQICH 1991-1994 YILLAR - O`ZBEKISTONNING O`Z SOLIQ TIZIMINI TASHKIL ETISH
VA SOLIQLARNING Х AZINAVIY AHAMIYATINI OSHIRISH BOSQICHIDIR.
RESPUBLIKAMIZNING O`Z SOLIQ TIZIMINI YARATISHDA 1991 YIL 15 FEVRALDA QABUL
QILINGAN “KOR Х ONALAR, TASHKILOTLAR VA BIRLASHMALARDAN OLINADIGAN SOLIQLAR
TO`G`RISIDA”GI QONUN BIRINCHI QONUN BO`LDI. U O`ZIDA BIRINCHI MARTA SOLIQ
TIZIMINING TUZILISHI VA ISHLASHINING UMUMIY ASOSLARINI ANIQLAB BERDI, SOLIQLARNI
HISOBLASH VA UNDIRISH TARTIBINI O`RNATDI.
1992 YIL 9 DEKABRDA QABUL QILINGAN “O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI FUQOROLARI, CHET EL
FUQOROLARI VA FUQOROLIGI BO`LMAGANLARDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG`I
TO`G`RISIDA”GI QONUNGA BIR QANCHA O`ZGARISHLAR BILAN QABUL QILINDI. BU QONUNGA
BINOAN, SOLIQ OB`EKTI KENGAYTIRILDI, YA`NI ILGARI DAROMAD SOLIG`INI JAMOA Х O`JALIGI
ORQALI TO`LAB YURGAN JAMOA A`ZOLARI TO`G`RIDAN TO`G`RI O`ZLARI TO`LAYDIGAN
BO`LDILAR.
1993 YIL 7 MAYDA O`ZBEKISTON RESPUBLIKASINING “MAHALLIY SOLIQLAR VA YIG`IMLAR
TO`G`RISIDA” GI QONUNI QABUL QILINDI. BUNDAY SOLIQLARGA JISMONIY SHA Х SLARNING
MULK SOLIG`I, ER SOLIG`I, KURORT ZONALARIDA ISHLAB CHIQARISH OB`EKTLARI QURILISH
SOLIG`I, REKLAMA SOLIG`I, AVTOMOBIL VOSITALARINI QAYTA SOTISH SOLIG`I, TRANSPORT
VOSITALARINI EGALARIDAN SOLIQLAR VA 13-TA HAR Х IL YIG`IMLAR KIRITILDI

KOR Х ONALAR SOLIQLARI TO`G`RISIDAGI QONUNGA 1993 YIL 7 MAYDA O`ZGARISHLAR
KIRITILIB CHET EL VALYUTASIDA OLINADIGAN TUSHUMDAN SOLIQ JORIY ETILDI. BU
SOLIQDAN RESPUBLIKA VALYUTA FONDIGA A JRATMA AVVAL 25%, KEYINCHALIK 10% QILIB
BELGILANDI. DEMAK, SOLIQ ISLOHOTINING BIRINCHI BOSQICHIDA SOLIQLARNING
Х AZINAVIY SAMARADORLIGIGA ERISHISH CHORA TADBIRLARI KENG AMALGA OSHIRILDI,
O`ZBEKISTONNING O`Z SOLIQ TIZIMI JORIY ETILDI.
KOR Х ONALARDAN UNDIRILADIGAN O`RMONDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG`I VA BIR
QATOR BOSHQA SOLIQLAR BEKOR QILINDI. DAROMAD (FOYDA) SOLIG`I; QO`SHILGAN
QIYMAT SOLIG`I; AKTSIZ SOLIG`I; MOL-MULK SOLIG`I; RESPUBLIKADAN TASHQARIGA OLIB
CHIQILADIGAN MAHSULOTLAR VA Х OM ASHYO RESURSLARIGA SOLIQ JORIY ETILDI.
1993 YILDA ISHLAB CHIQILGAN TARTIBGA KO`RA ASOSIY VOSITALAR HISOBLANGAN
AMORTIZATSIYANING 30 FOIZI BYUDJETGA O`TKAZILDI.
Х AZINANI TO`LDIRISH, SHUNINGDEK RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISHINI
TA`MINLASH MAQSADIDA 6 FOIZLI RESURSLAR SOLIG`I JORIY ETILDI. SHUNINGDDEK, 1991
YIL 15 FEVRALDAGI «O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI FUQAROLARI, Х ORIJIY FUQAROLAR VA
FUQAROLIGI BO`LMAGAN SHA Х SLARDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG`I
TO`G`RISIDA»GI QONUNGA BIR QATOR O`ZGARTISHLAR KIRITILDI .

1993 YIL 7 MAY KUNI «MAHALLIY SOLIQLAR VA YIG`IMLAR TO`G`RISIDA»GI QONUN QABUL QILINDI VA USHBU
QONUNDA ULARGA TA`RIF BERILDI. JISMONIY SHA Х SLAR MOL-MULKIGA SOLINADIGAN SOLIQ, ER SOLIG`I, KURORT
ZONALARIDAGI ISHLAB CHIQARISH MAQSADLARIDAGI OB`EKTLAR QURILISHIGA SOLINADIGAN SOLIQ, REKLAMA
SOLIG`I, AVTOTRANSPORT VOSITALARNI OLIB SOTGANLIK UCHUN SOLIQ, ULARNING EGALARIGA SOLINADIGAN
SOLIQ-JAMI 19 TURDAGI HAR Х IL SOLIQLAR VA YIG`IMLAR MAHALLIY SOLIQLAR GURUHIGA KIRITILDI. 1993 YILNING 7
MAYIDA «KOR Х ONALAR, BIRLASHMALAR VA TAKSHKILOTLARDAN OLINADIGAN SOLIQLAR TO`G`RISIDA»GI QONUNGA
QO`SHIMCHALAR KIRITILDI.
SOLIQ ISLOHOTLARINING IKKINCHI BOSQICHI SOLIQLARNI BOZOR IQTISODI TALABLARIGA MOSLASHTIRISH VA
KOR Х ONALARNING ISHLAB CHIQARISHNI RAG`BATLANTIRISHGA QARATISH DAVRIDIR. BU DAVRGA 1995 —1997
YILLAR TO`G`RI KELADI.
BU DAVRDA SOLIQLAR ISHLAB-CHIQARISH SAMARODORLIGINI OSHIRISHGA TA`SIRINI KUCHAYTIRISHGA
BAG`ISHLANDI. ULARGA SOLIQLARDAN Х ILMA- Х IL IMTIYOZLAR BERILDI. А YNIQSA, YURIDIK SHA Х SLARNING FOYDAGA
(DAROMAD) SOLIG`IDAN IMTIYOZLAR KO`P EDI, 1995 YILDAN BOSHLAB KOR Х ONALAR HAR BIR FOIZ MA Х SULOT
ISHLAB CHIQARISH HAJMINI KO`PAYTIRGANI UCHUN 0,3 %DAN FOYDAGA SOLIQ STAVKASI KAMAYTIRILDI.
Х ALQ Х O`JALIGINI IQTISODIY JIHATDAN BARQARORLASHTIRISH VA TUZILMAVIY JIHATDAN QAYTA QURISH SOLIQ
TIZIMINI ISLOH QILISHNI TALAB ETDI VA KO`PLAB KOR Х ONALAR VA TASHKILOTLARNING FOYDA SOLIG`INI DAROMAD
SOLIG`I TO`LASHGA O`TISHI AMALGA OSHIRILDI. UNING O`RTACHA STAVKASI 37 FOIZ ETIB BELGILANDI. SOLIQ
TO`LOVCHILAR UCHUN IMTIYOZLAR KO`ZDA TUTILDI. 1995 YILDAN BOSHLAB SOLIQ TIZIMINI BIR Х ILLASHTIRISH
BOSHLANDI. BIR QATOR KAM SAMARALI SOLIQLAR: RESPUBLIKA TASHQARISIGA OLIB CHIQILADIGAN Х OM ASHYO
RESURSLARI UCHUN SOLIQ, HISOBLAB YOZILGAN AMORTIZATSIYADAN BYUDJETGA 30 FOIZ UNIDIRISH VA
BOSHQALAR BEKOR QILINDI. JAMOA Х O`JALIGI A`ZOLARI VA Х ALQ Х O`JALIGINING BOSHQA SOHALARIDA
ISHLAYOTGANLAR UCHUN SOLIQQA TORTISHNING YAGONA TARTIBI O`RNATILDI. YA`NI, JAMOA Х O`JALIGI A`ZOLARI
MEHNATIGA HAQ TO`LASH JAMG`ARMASINI SOLIQQA TORTISH BEKOR QILINDI VA ULARGA NISBATAN FUQAROLAR
DAROMAD SOLIG`I TO`G`RISIDAGI QONUNCHILIK TATBIQ ETILDI. FUQAROLAR DAROMADIGA SOLINADIGAN SOLIQ
SHKALASI O`ZGARTIRILDI.

UCHINCHI BOSQICHDA YURIDIK SHA Х SLARGA, BIRINCHI NAVBATDA KICHIK VA O`RTA KOR Х ONALAR UCHUN SOLIQQA TORTISH,
HISOBGA OLISH VA HISOBOTNING SODDALASHTIRILGAN TIZIMI BARPO ETILDI. KICHIK TADBIRKORLIK SUB`EKTLARI I Х TIYORIY ASOSDA
UMUMDAVLAT VA MAHALLIY SOLIQLAR HAMDA YIG`IMLAR JAMLANMASI O`RNIGA YAGONA SOLIQ TO`LAY BOSHLADILAR. VAZIRLAR
MAHKAMASINING 1998 YIL 15 APRELDAGI 159-SON QARORI BILAN KICHIK KOR Х ONALAR UCHUN SOLIQQA TORTISHNING
SODDALASHTIRILGAN TIZIMINI QO`LLASH TARTIBI TASDIQLANDI.
YAGONA SOLIQNING SOLIQQA TORTILADIGAN OBOROTLARGA NISBATAN FOIZLARDA QUYIDAGI STAVKALARI BELGILANDI:
SAVDO ( Х ARID, VOSITACHI, ULGURJI SOTISH, TA`MINOT KOR Х ONALARI)- 25 FOIZ;
QISHLOQ Х O`JALIGI KOR Х ONALARI – 5 FOIZ;
Х ALQ Х O`JALIGINING BOSHQA SOHALARI KOR Х ONALARI – 10 FOIZ;
А GAR ILGARI AKTSIZLANADIGAN TOVARLARNI ISHLAB CHIQARUVCHI KOR Х ONALAR SODDALASHTIRILGAN SOLIQQA TORTISH TIZIMI
KIRMAGAN BO`LSA, 1999 YILNING 1 OKTYABRIDAN BOSHLAB ULAR AKTSIZ SOLIG`INI TO`LASH SHARTI BILAN MAZKUR TIZIMNI
QO`LLASHLARI MUMKIN.
VAZIRLAR MAHKAMASINING 1998 YIL 10 APRELDAGI 153-SON QARORI BILAN TASDIQLANGAN SAVDO VA UMUMIY OVQATLANISH
KOR Х ONALARINI SOLIQQA TORTISH TARTIBIGA MUVOFIQ YALPI DAROMAD SAVDO KOR Х ONALARI UCHUN YAGONA SOLIQQA TORTISH
OB`EKTI BO`LDI.
1999 YILDAN BOSHLAB QISHLOQ Х O`JALIK KOOPERATIVLARI (SHIRKATLARI), FERMER Х O`JALIKLARI, AGROFIRMALAR, QISHLOQ Х O`JALIK
MAHSULOTLARINING BOSHQA ISHLAB CHIQARUVCHILARI PREZIDENTNING «QISHLOQ Х O`JALIGI TOVAR ISHLAB CHIQARUVCHILARI
UCHUN YAGONA ER SOLIG`INI AMALGA KIRITISH TO`G`RISIDA»GI FARMONI HAMDA VAZIRLAR MAHKAMASINING 1998 YIL 26
DEKABRDAGI 539-SON QARORI ASOSIDA ISHLAB CHIQILGAN BYUDJET BILAN HISOB-KITOBLAR ME Х ANIZMIGA KO`RA YAGONA ER
SOLIG`I TO`LOVCHILARI BO`LDILAR. U AMALDAGI BARCHA UMUMDAVLAT (ALKOGOLLI MAHSULOTLARGA AKTSIZ SOLIG`IDAN
TASHQARI) HAMDA MAHALLIY SOLIQLAR VA YIG`IMLAR JAMINI TO`LASH O`RNIGA AMALGA KIRITILDI. SHUNINGDEK, USHBU SOLIQ
TURIGA DOIR IMTIYOZLAR HAM BELGILANDI. BU QISHLOQ MEHNATKASHLARIGA HISOBOT HUJJATLARINI QISQARTIRISH IMKONINI
BERUVCHI SOLIQQA TORTISHNING SODDALASHTIRILISHIGA YANA BIR YORQIN MISOLDIR.

3.YANGI O‘ZBEKISTON – YANGI SOLIQ TIZIMI, YANGI NATIJALAR, YANGI RE JALAR
BUGUN , BIZNESDA TAMOMILA BOSHQACHA MUHIT. DAVLATIMIZ RAHBARI TASHABBUSI
BILAN ADOLATLI, SHAFFOF VA UZOQQA MO‘LJALLANGAN TIZIMNI YARATISHGA
QARATILGAN ISLOHOTLARNING AMALGA OSHIRILISHI NATIJASIDA BUTUNLAY YANGI SOLIQ
MAʼMURCHILIGI YUZAGA KELDI. BIRINCHI NAVBATDA, SOLIQLAR TURI 16 TADAN 9 TAGA ,
NAZORAT SHAKLLARI 13 TADAN 2 TAGA QISQARTIRILDI.
PREZIDENTIMIZ JORIY YIL 20 AVGUST KUNI TADBIRKORLAR BILAN O‘TKAZGAN TARIXIY
MULOQOTIDA SOLIQ SOHASIDAGI KO‘PCHILIKNING ESIDAN KO‘TARILGAN HOLATLARNI
YODGA SOLGANI BE JIZ EMAS. CHUNKI, YAQINGACHA TADBIRKORLARGA OG‘IR YUK BO‘LIB
KELGAN PENSIYA, MAKTAB VA YO‘L JAMG‘ARMALARIGA 3,2 FOIZLI YIG‘IMLAR BEKOR
QILINDI. BYUDJETDAN TASHQARI JAMG‘ARMALARGA MAZKUR YIG‘IMLARNI BEKOR QILISH
HISOBIGA HAR YILI QARIYB 6 TRILLION SO‘M MABLAG‘ QOLADIGAN BO‘LDI.
MOL-MULK, DAROMAD VA IJTIMOIY SOLIQLAR STAVKALARI 2 BAROBAR KAMAYTIRILDI.
QO‘SHILGAN QIYMAT SOLIG‘I 20 FOIZDAN 15 FOIZGA TUSHIRILDI, PANDEMIYADAN
KO‘PROQ ZARAR KO‘RGAN TARMOQLARGA IJTIMOIY SOLIQ 12 FOIZDAN 1 FOIZGA
PASAYTIRILIB, MOL-MULK VA YER SOLIQLARI TO‘LOVLARIDAN BUTKUL VOZ KECHILDI. BU
ESA, TADBIRKORLARGA IXTIYORIDA QOLGAN 2 TRILLION SO‘M MABLAG‘NI BIZNES
FAOLIYATIGA SARFLASH IMKONINI YARATDI.

– ODA MLA R KUN DA LI K HAYOTI DA I J OBI Y O‘ZGA RISHLA RN I , J UMLA DA N , SOLI Q
Y UKIDAGI Y EN GI LLIKLA RN I SEZA R EKA N , AVVA LA MBOR, MA MLA KATIMIZDA
A MA LGA OSHI RI LAYOTGA N ISLOHOTLA RGA I SHON CHI VA RAG‘BATI ORTA DI .
ILG‘OR ZA MON AVIY A X BOROT-KOMMUN I KATSI YA , IN TERN ET HA MDA RAQA MLI
TEX N OLOGI YA LA RN I N G J ORI Y ETI LI SHI Y UKSA LI SHN IN G EN G QISQA YO‘LIDA N
BORISHN I TA ʼMIN LAY DI. KEY I N GI PAY TDA TIZIMDA BU BORA DA QA N DAY
ISHLA R A MA LGA OSHI RI LDI ?
– QISQA VAQTDA SOHANI RAQAMLASHTIRISH, JUMLADAN, MAʼLUMOTLARNI QAYTA
ISHLASH MARKAZINI BOSQICHMA-BOSQICH MODERNIZATSIYA QILISH, O‘Z
NAVBATIDA, SOLIQ TO‘LOVCHILARGA RO‘YXATDAN O‘TISH, SOLIQ RE JIMINI
TANLASH, BYUDJET BILAN MUNOSABATLARINI ONLAYN KUZATISH, HISOBOTLARNI
SHAKLLANTIRISH VA TOPSHIRISH, SHAXSIY KABINETI ORQALI DUNYONING
ISTALGAN BURCHAGIDAN SOLIQ MA JBURIYATLARINI ELEKTRON TARZDA BA JARISH
IMKONIYATINI BERDI.
UMUMIY HISOBDA SOLIQ ORGANLARINING ELEKTRON DAVLAT XIZMATLARI
PORTALI – MY.SOLIQ.UZ DA 50 GA YAQIN SHU KABI MASOFAVIY XIZMATLAR YO‘LGA
QO‘YILDI. BULARSIZ BUGUNGI SOLIQ MAʼMURIYATCHILIGINI VA UMUMAN,
BUGUNGI TIZIM FAOLIYATINI TASAVVUR ETIB BO‘LMAYDI.

SHU BILAN BIRGA, YA N GI VOSITA LA R – ELEKTRON HISOBVA RAQ-FA KTURA, ELEKTRON
SHA RTN OMA , ON LAY N N A ZORAT KASSA TEX N IKA LA RI, RAQA MLI MA RKIROVKA ,
MA HSULOTLA RN IN G YAGON A ELEKTRON MILLIY KATA LOGI J ORIY ETILDI. HA R QA N DAY SOLIQ
N AZORATI TA DBIRLA RI OLDIN DA N OGOHLA N TIRISH VA IN SON OMILISIZ “ TA HLIKA -TA HLIL”
DA STURI ORQA LI 76 TA MEZON N I QA MRA B OLGAN SEGMEN TLASH A SOSIDA A MA LGA
OSHIRILMOQDA .
JORIY ETILAYOTGAN RAQAMLASHTIRISH JARAYONIDA, JUMLADAN, PREZIDENTIMIZNING 2019 YIL 6
SENTYABRDAGI “SAVDO VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHASIDAGI HISOB-KITOBLAR TIZIMIGA
ZAMONAVIY AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI JORIY QILISH HAMDA USHBU SOHADA JAMOATCHILIK
NAZORATINI KUCHAYTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA”GI FARMONIGA MUVOFIQ, 2019 YIL 1
YANVARDAN BOSHLAB TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI BOSQICHMA-BOSQICH ONLAYN VA VIRTUAL
KASSALARDAN FOYDALANISHGA O‘TKAZILYAPTI. BUGUNGI KUNDA 149,3 MINGTA XO‘JALIK
YURITUVCHI SUBYEKT 182,8 MINGDAN ORTIQ ONLAYN VA VIRTUAL KASSALAR BILAN TAʼMINLANDI.
MAZKUR QURILMALARNI SOTIB OLISHDA TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI XARA JATLARINI
KAMAYTIRISH MAQSADIDA BIRINCHI BOSQICHDA (2021 YIL 1 YANVARGA QADAR) HISOBLANGAN VA
TO‘LANISHI LOZIM BO‘LGAN FOYDA YOKI YAGONA SOLIQ TO‘LOVI YOXUD QATʼIY BELGILANGAN
SOLIQ SUMMASINI ONLAYN-NKMNI O‘RNATISH UCHUN TEGISHLI XARA JATLAR SUMMASIGA
KAMAYTIRISH TARZIDAGI IMTIYOZ TAQDIM ETILDI. NATIJADA TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI 22,7
MILLIARD SO‘M MIQDORIDAGI BYUDJETGA TO‘LASHI KERAK BO‘LGAN SOLIQLAR HISOBIDAN
XARA JATLARINI QOPLADI.

– MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTINI UZOQ MUDDATLI RIVOJLANTIRISH BORASIDA KENG KO‘LAMLI
ISLOHOTLAR AMALGA OSHIRILAYOTGAN SHAROITDA TIZIM UCHUN BUGUNGI KUN TALABIGA
JAVOB BERADIGAN, YOSH, YANGI AVLOD KADRLARINI TANLASH, TARBIYALASH VA MALAKALI ETIB
TAYYORLASH ALOHIDA AHAMIYAT KASB ETADI.
SHU MAQSADDA, PREZIDENTIMIZ TASHABBUSI BILAN DAVLAT SOLIQ QO‘MITASI
HUZURIDA FI SK A L IN STITUT TASHK IL ETI LDI VA JORIY YILDAN ILK BOR QABUL JARAYONLARI OLIB
BORILMOQDA. UNING O‘QUV DASTURLARI NUFUZLI OLIY TAʼLIM INSTITUTLARI VA XALQARO
MIQYOSDA QO‘LLANILADIGAN TAMOYILLARGA MUVOFIQ ISHLAB CHIQILDI.
BUGUNGI KUNDA TIZIMDAGI O‘RTA-MAXSUS MAʼLUMOTGA EGA BO‘LGAN 2516 NAFAR XODIM OLIY
MAʼLUMOTGA EGA BO‘LISH ISTAGIDA FISKAL INSTITUTGA HUJJAT TOPSHIRDI. SHUNINGDEK,
TIZIMDA ISHLOVCHI XODIMLARNING MALAKA VA KASBIY BILIMINI OSHIRISH MAQSADIDA 2021
YILNING O‘TGAN DAVRIDA 3 TA YO‘NALISHDA O‘QUV KURSLARI TASHKIL QILINDI VA JAMI 2 984
NAFAR XODIM O‘QITILDI.
DAVLAT SOLIQ XIZMATI ORGANLARI FAOLIYATIDA KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISHNING QATʼIY
POZITSIYASI MAVJUD. BU BORADA KOMPLAYENS-NAZORAT TIZIMI JORIY ETILGAN. SOHADA
KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISH MEXANIZMI VA FAOLIYAT SHAFFOFLIGINI TAʼMINLASHGA
QARATILGAN CHORA-TADBIRLARNING TIZIMLI RAVISHDA YO‘LGA QO‘YILGANI “ CERT
IN TERN ATION A L” IXTISOSLASHGAN XALQARO TASHKILOTI AUDITORLARI XULOSASIDA HAM QAYD
ETILDI. SHU YIL 23 AVGUST KUNI USHBU TASHKILOTNING DAV LAT SOLI Q QO‘MI TA SI MA RKA ZIY
A PPA RATI GA ISO37001:2016 X A LQA RO STA N DA RTI BO‘Y ICHA SERTIFIK ATI TOPSHIRILDI.

TAYA NCH SO` Z VA IBORA LAR
SOLIQ TIZIMI, EGRI SOLIQLAR, TO`G`RI SOLIQLAR, UMUMDAVLAT SOLIQLARI, MAHALLIY
SOLIQLAR VA YIG`IMLAR, YURIDIK SHA Х SLAR TO`LAYDIGAN SOLIQLAR, JISMONIY
SHA Х SLAR TO`LAYDIGAN SOLIQLAR, OBOROTDAN OLINADIGAN SOLIQLAR,
DAROMADDAN OLINADIGAN SOLIQLAR, MOL-MULK QIYMATIDAN OLINADIGAN
SOLIQLAR.

MAVZU:MUSTAQIL O`ZBEKISTON SOLIQ TIZIMIDAGI ISLOHATLAR

RE JA: 1. SOLIQ SIYOSATI TUSHUNCHASI VA UNING HUQUQIY NAZARIY ASOSLARI 2.MUSTAQILLIK YILLARIDA YURTIMIZDAGI SOLIQ TIZIMI VA SOLIQ TURLARI 3. YANGI O‘ZBEKISTON – YANGI SOLIQ TIZIMI, YANGI NATIJALAR, YANGI RE JALAR

SOLIQ , DAVLAT YOKI MAHALLIY BOSHQARUV FAOLIYATINI TAʼMINLASH UCHUN DAVLAT ORGANLARI TOMONIDAN TASHKILOT VA JISMONIY SHAXSLARDAN YIGʻIB OLINADIGAN TOʻLOVGA AYTILADI. DAVLAT BYUDJETI DAROMADLAR QISMINING ASOSIY MANBAI SOLIQLAR HISOBLANADI. SHUNINGDEK, SOLIQ IQTISODIY TURKUM SIFATIDA, SOF DAROMADNING BIR QISMINI BUDJETGA JALB QILISH SHAKLI BOʻLIB, MOLIYAVIY MUNOSABATLARNING TARKIBIY QISMINI TASHKIL QILADI. SOLIQNING KELIB CHIQISHI DAVLATNING PAYDO BOʻLISHI BILAN CHAMBARCHAS BOGʻLIQ BOʻLIB, JUDA QADIMIY TARIXGA EGA. TARIXIY MANBALARDA BUNDAN 3760-YIL MUQADDAM BOBIL DAVLATIDA HAMMURAPI QONUNLARI BILAN SOLIQNING JORIY ETILGANI TOʻGʻRISIDA MAʼLUMOTLAR UCHRAYDI. HOZIRGI DAVRDA HAM DAVLAT BA JARADIGAN VAZIFALARNI MABLAGʻ BILAN TAʼMINLASH MUAMMOSI SOLIQNING OBYEKTIV ZARURLIGINI KELTIRIB CHIQARADI. UNDIRISH USULIGA KOʻRA, TOʻGʻRI VA EGRI SOLIQGA BOʻLINADI. TOʻGʻRI SOLIQ MOLMULK VA DAROMADGA BEVOSITA JORIY QILINADI VA SOLIQ TOʻLOVCHI TOMONIDAN ORALIQ VOSITACHILARSIZ TOʻLANADI. KENG TARQALGAN TURLARI: QOʻSHILGAN QIYMAT SOLIGʻI, DAROMAD SOLIGʻI, MEROS HAMDA HADYA SOLIGʻI, TOVAR AYLANMASI SOLIGʻI, SAVDO SOLIGʻI, EKSPORTIMPORT SOLIGʻI VA BOSHQA EGRI SOLIQ ( AKSIZLAR ) TOVAR (XIZMAT)LAR NARXLARIGA YOKI TARIFLARGA KIRITISH MOʻLJALLANGAN VA KEYINCHALIK TOVARLAR ISTEʼMOLCHILARIGA YUKLANADIGAN SOLIQ DAVLAT TUZUMI XUSUSIYATLARIGA KOʻRA, SOLIQ TIZIMI UMUMDAVLAT (MARKAZIY) VA MAHALLIY (MAʼMURIY-HUDUDIY BIRLIKLAR) SOLIQ VA YIGʻIMLARDAN TASHKIL TOPADI.

SOLIQ YORDAMIDA MILLIY DAROMADNING TEGISHLI QISMI TAQSIMLANADI VA QAYTA TAQSIMLANADI. DAVLAT TOMONIDAN OLINADIGAN SOLIQLAR HAMDA ULARNING TASHKIL QILINISH SHAKL VA USULLARI BIRGALIKDA SOLIQ TIZIMINI TASHKIL QILADI. MILLIY IQTISODIYOTDA SOLIQLAR QUYIDAGI UCHTA MUHIM VAZIFANI BAJARADI: DAVLAT XARAJATLARINI MOLIYALASHTIRISH ( FISKA L VA ZIFA SI ); IJTIMOIY TANGLIKNI YUMSHATISH (IJTIMOIY VAZIFASI); IQTISODIYOTNI TARTIBGA SOLISH (TARTIBGA SOLISH VAZIFASI). DAVLAT SARFLARI SOLIQ TUSHUMLARI HISOBIGA AMALGA OSHSADA, DAVLAT SARFLARI MIQYOSINING OʻSISHI OʻZ NAVBATIDA SOLIQLARNING OʻSISHINI TAQOZO QILADI VA UNING DARAJASINI BELGILAB BERADI. HOZIRGI DAVRDA UMUMIY TENDENSIYA BOʻLGAN DAVLAT SARFLARINING VA SHUNGA MOS RAVISHDA SOLIQ HAJMINING OʻSIB BORISHINI QUYIDAGI OMILLAR TAQOZO QILADI. AHOLI SONINING OʻSISHI. IJTIMOIY SOHA XIZMATLARI SIFATIGA TALABNING ORTISHI VA URBANIZATSIYA . ATROF-MUHITNING IFLOSLANISHI . DAROMADLAR TENGSIZLIGINI QISQARTIRISH DASTURLARINI AMALGA OSHIRISH. MILLIY MUDOFAA , DAVLAT XAVFSIZLIGINI TAʼMINLASH XARAJATLARI HAJMINING OʻSISHI. KORXONALAR FAOLIYATINI SOLIQ YORDAMIDA TARTIBGA SOLISH QUYIDAGI UMUMIY TAMOYILLARI ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI: BARCHA DAROMADLARDAN , ULARNING MANBALARIGA BOGʻLIQ BOʻLMAGAN HOLDA SOLIQ UNDIRISHNING MAJBURIYLIGI; SOLIQ UNDIRISHDA BARCHA UCHUN YAGONA UMUMDAVLAT SIYOSATI; SAMARALI ISHLOVCHI KORXONALARDA HAMDA XOʻJALIK YURITISHNING ILGʻOR SHAKLLARI UCHUN SOLIQ MEʼYORLARINING RAGʻBATLANTIRUVCHI ROLINI TAʼMINLASH; SOLIQ TOʻLOVI BOʻYICHA BARCHA SUBʼEKTLAR MAJBURIYATI USTIDAN MOLIYAVIY NAZORAT.

SOLIQ STAVKASINI BELGILASH BIR QATOR TAMOYILLARGA ASOSLANADI. N AFLILIK TA MOY ILI — TURLI SHAXSLARDAN, ULARNING SOLIQLAR HISOBIGA MOLIYALASHTIRILADIGAN DASTURLARDAN FOYDALANISHI DARA JASIGA QARAB TURLICHA SOLIQ UNDIRILISHI KERAKLIGINI BILDIRADI. TOʻLOVGA LAYOQATLILIK TA MOY ILI — SOLIQ MIQDORI SOLIQ TOʻLOVCHINING BOYLIGI VA DAROMADLARI DARAJASIGA MOS KELISHI ZARUR. BOSHQACHA AYTGANDA, SOLIQ SOLISH DAROMADLARNING ADOLATLI TAQSIMLANISHINI TAQOZO QILISHI ZARUR. ADOLATLILIK TAMOYILI — DAROMADLARI VA HUKUMAT DASTURLARIDAN FOYDALANISH DARAJASI BOʻYICHA TENG BOʻLGAN KISHILAR TENG MIQDORDA SOLIQ TOʻLASHI ZARUR. SOLIQ BOʻYICHA IMTIYOZLAR QONUNCHILIK BITIMLARIDA BELGILANGAN TARTIB VA SHAROITLAR ASOSIDA OʻRNATILADI. AMALIYOTDA SOLIQ IMTIYOZLARINING QUYIDAGI TURLARI KENG TARQALGAN: — OBʼEKTLARNING SOLIQ OLINMAYDIGAN ENG KAM DARA JASINI BELGILASH; — SOLIQ TOʻLASHDAN ALOHIDA SHAXS YOKI MAʼLUM GURUHLARNI (MASALAN, URUSH FAHRIYLARINI) OZOD QILISH; — SOLIQ DARA JASI STAVKASINI PASAYTIRISH; — SOLIQ OLINADIGAN SUMMADAN CHEGIRISH; — SOLIQLI KREDIT (SOLIQ OLISHNI KECHIKTIRISH YOKI SOLIQ SUMMASINI MAʼLUM MIQDORGA KAMAYTIRISH).VA UNI HIZMAT QILADI

mustaqil o`zbekiston soliq tizimidagi islohatlar

10.08.2023

0

1228.71484375 KB

Похожие