logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. muzeylarning o’quv tarbiyaviy ishda tutgan o’rni

muzeylarning o’quv tarbiyaviy ishda tutgan o’rni

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1279.62109375 KB
Скачать
• MAV ZU:MUZEY LARN ING O’QUV TARBIYAV IY ISHDA TUTGAN O’RN I RE J A: 1. O` zbek ist on  t arixi muzey i 2. Muzey t urlari 3. Muzey zallarida 4. O` lk ashunoslik t o` garagini t ashk il et ish O` LKASHUNOSLIK MANBALARI ORASI DA HAQI QIY ILMIY VA MADANIY -MA` RIFIY MUASSASAGA AY LANIB QOLGAN MUZEY NING O` RNI VA AX AMIYATI KATTADIR. U MODDIY VA MA` NAV IY MADANIYAT YODGORLIKLARINI NG ASL NUSX ALARINI, ARX EOLOGIYA, ETN OGRAFIYA, TOMONIMIKAGA OID MATERI ALLARN I TO` PLAY DI, SAQLAY DI VA ILMIY ASOSDA O` RGANIB TAX LIL QI LADI, NATIJ ALARINI ESA EKSPOZITSIYA SIFATIDA OMMALASHTIRADI. Y IG` ILGAN VA MUZEY DA SAQLAN AYOTGAN BARCHA MATERI ALLAR MUZEY N ING ILMIY BAZASINI TASHKIL ETADI VA UNI NG IJ ODIY FAOLIYATI DA ASOS BO` LIB X IZMAT QILADI. MANA SHU MANBALAR ASOSIDA MUZEY LAR I LMIY TADQIQOT VA I LMIY HAMDA MADANIY -MA` RIFI Y TA` LIM-TARBI YA ISHLARINI OLIB BORADI. 1. O` ZBEKISTON TARIX I MUZEY I O` TMISHI HAQI DA BIR NECHA SO` Z M. T. OY BEK NOMI DAGI O` ZBEKISTON TARIX I MUZEY I TURKISTONNI NG MASHHUR OLIMLARI VA J AMOAT ARBOBLARIN ING HARAKATI BILAN VA BEVOSITA RAHBARLI GI HAMDA YORDAMIDA 1976 Y ILDA TASHKIL ETI LGAN. O` ZBEKISTON VA UMUMAN BUTUN TURKI STONNING YODGORLIKLARI KO` PDAN BUYON OLIMLARNIN G DI QQATINI O` ZIGA J ALB QILIB KELARDI. X IX ASR DAVOMIDA OSORI ATI QALAR USTIDA ARX EOLOGIK KUZATISHLAR, QIDIRUV ISHLARI OLIB BORI LDI. BU SOHADA P. I. LERH N . I. VESELOVSKIY, V. A. J UKOV SKIY, V. V. BARTOL’D, M. S. ANDREEV, V. L.,V YATKIN, A. A. DIVAEV, L. A. ZI MIN, V. A. KALLAUR, E. F. KAL’, B. N. KASTAL’SKIY, A. L. KUN, N. P. OSTROUMOV, N. N. PANTUSOV, A, A. SEMYONOV, E. T. SMI RN OVLAR TO` PLAGAN MATERIALLAR O` ZBEKISTON (TURKISTON)N ING QADIMIY YODGORLIKLARINI HISOBGA OLISH, TA` RIFLASH VA TEKSHIRISH ILMIY MUASSASALARI : I MPERATOR ARX EOLOGIYA KOMI SSI YASI, RUS ARX EOLOGIYA J AMIYATI NING SHARQ BO` LIMI, SHUNI NGDEK, 1903 Y IL APRELDA TASHKIL QILIN GAN O` RTA VA SHARQIY OSY YO TARIX IY, ARX EOLOGIYA, LINGV ISTIKA VA ETN OGRAFIYA J AMI YATLARI NING QIMMATBAHO MATERI ALLARI HAMDA RUS HAVASKOR KOLLEKTSI YACHILARI: BARSHCHEV SKIY, VYATKIN , DOBROSMI SLOV, KASTAL’SKI Y, KOMAROV, PETROV -BORZNA, POSLOV SKIY, STOLYAROV, TEREN T’EV, TROFIMOV VA BOSHQALAR TO` PLAGAN KO` PDAN-KO` P A J OY IB MATERIALLAR BU MUZEY N ING ASOSI Y FON DLARIN I TASHKIL ETADI . MUZEY IN I TASHKIL QI LISHDA A. P. FEDCHEN KO FAOL I SHTIROK ETGAN . U TABI IYOT ANTROPOLOGIYA VA ETNOGRAFIYAGA OID MATERI ALLAR TO` PLAGAN. BU MATERIALLAR DASTLABKI EKSPON AT SIFATI DA MUZEYGA QO` Y ILGAN. FEDCHENKO VAFOTI DAN SO` NG BU ISHGA N . A. SEVERTSEV, I. V. MUSHKETOV, V. F. OSHANI N KABI MASHHUR RUS OLIMLARI KATTA HI SSA QO` SHDILAR. BIRINCHI MAHALLIY ARX EOLOG AKROM POLVON ASQAROVNI NG X IZMATLARI HAM KATTADI R. AKROM POLVON ASQAROV O` ZI TO` PLAGAN JUDA KO` P A J OY IB YODGORLIKLAR (FAQAT TANGA-CHAQALARDAN 15 MINGDAN KO` PROG` I NI MANA SHU MUZEYGA TOPSHI RGAN ) MUZEY FON DINI ANCHA BOY ITGAN . UMUMAN, BU MUZEY N ING OCHI LISHI VA UN ING FAOLI YATI O` LKAN ING MADANIY HAYOTIDA MUHI M VOQEA BO` LDI. MUZEY EKSPONATLARI X ALQARO KO` RGAZMALARDA NAMOY ISH QILINDI , UN DA TUZILGAN KATALOGLAR ESA HOZIRCHA O` Z AHAMIYATI NI YO` QOTGAN EMAS. ASRI MI ZNI NG BOSHLARI DA, YA` N I 20- Y I LLARDAN KEY I N BU MUZEY HAQIQIY I LMI Y VA MADANI Y -MA` RIFIY MUA SSASAGA BO` LI B QOLDI . MUZEY J AMOASI O` ZBEKI STON X ALQLARI NI NG QADI M ZAMONLARDAN BUYONGI TARI X I N I O` RGANI SH Y UZASI DAN I LMI Y TEKSHI RISH ISHLARI OLI B BORMOQDA. MUZEY FONDI RESPUBLIKANI NG HAMMA VI LOYATLARI GA Y UBORI B TURI LADI GAN ARX EOLOGI YA, ETNOGRAFI YA I LMI Y SAFARLA RIN I NG MATERI ALLARI BILAN DOI MI Y RAVI SHDA BOY I TI LMOQDA. HOZI RGI VAQTDA MUZEY DA 40 MI NGDAN ORTI Q ARX EOLOGI YAGA OI D EKSPON ATLAR, 44 MI NG QADI MGI PUL NUSX ALARI , 10 MI NGDAN ORTIQ TURLI -TUMAN ETNOGRAFI YAGA OI D BUY UMLAR, 2 MI NGDAN ORTI Q NOYOB YODGORLI K BUY UMLAR MAVJ UD. MUZEY FONDI DAGI MATERI ALLAR ORASIDA QO` SHN I RESPUBLI KALAR — TURKMANI STON, TOJ I KI STON VA QI RG` I ZISTON GA TAALLUQLI MA` LUMOTLAR HAM KO` P. MUZEY DA ASOSAN MATERI ALLARNI N G ASL N USX ALARI , SHUNI N GDEK, MAKETLAR, BADI I Y VA GRAFI K TASVI RLAR,  CHI ZMALAR , DI AGRA MMALAR, RASMLAR QO` Y I LGAN. EKSPON ATLAR ORASI DA N OYOB NARSALAR KO` P. 1917 Y ILDAN KEY I NGI DAVR X RON OLOGI K RAVISHDA 1965 Y I LGACHA KO` RSATI LGAN. MUZEY 1967 Y ILDA X I X ASRNI N G ME` MORCHI LI K YODGORLI KLARIDAN BIRI HI SOBLAN GAN BI NOGA KO` CHDI . BU BI NODA 1919 Y I LDA BUTUN ROSSIYA MARKAZI Y IJ ROI YA QO` MITASI VA RSFSR X ALQ KOMISSARLA RI SOVETI NI NG TURKI STON ISHLARI BO` Y I CHA KOMISSI YASI (TURKKOMI SSI YA) ISHLAGAN EDI . BU BI NODA 45 TA ZAL BO` LI B, ULARDA 7 MI NGDAN ORTIQ EKSPONAT J OY LASHTI RI LGAN.  • MUZEY TURLARI  RESPUBLI KAMIZ HUDUDI DA UCH TURDAGI MUZEY LAR MAV J UD BO` LIB, BI RINCHI TURDAGI MUZEY LARGA I LMI Y -TADQI QOT VA MADANIY -MA` RIFI Y ISHLARI NI OLI B BORADIGAN MUZEY LAR KIRADI. ULAR BIR VAQTNI NG O` ZIDA I LMIY -TADQIQOT VA MA DA NIY -MA` RIFI Y HAMDA TA` LIM-TA RBI YAV IY I SHLARNI OLI B BORA DI. I KKI NCHI TURDAGI MUZEY LA RGA FAQAT BIR SOHA BO` Y I CHA ILMI Y -TADQI QOT ISHLARI OLI B BORADI GAN MUZEY LABORATORIYALARI GA EGA BO` LGA N MAX SUS MUZEY LAR (MASALAN, O` ZBEKI STON FANLA R AKADEMIYA SI QOSHIDAGI BAKTERI OLOGI YA VA MI NERALOGIYA MUZEY I) KI RADI VA NIHOYAT, UCHI NCHI TURDAGI MUZEY LARGA FAQAT O` QUV TURI DAGI " MUZEY LAR KI RA DI. BU MUZEY NING ASOSI Y MAQSADI O` QUV J ARAYONI NI YA X SHI LASHDAN I BORAT. MUZEY TURLARI KO` P J I HATDAN UNDA SAQLANAYOTGAN KOLLEKTSI YA FONDLARI NI NG X ARAKTERIGA VA ULAR FAOLIYATI NI NG YO` NA LI SHIGA BOG` LI QDI R. SHUNI NGDEK, TURLI FAN SOHALARI GA BO` LI NGAN MUZEY LA R HAM BOR. BU MUZEY LAR ORASI DA KO` PROQ MA` LUM BO` LGA NLARI YOKI FAQAT O` SHA SOHD MUTAX ASSI SLARIGAGI NA RAV SHAN BO` LGAN MA` LUM TARMOQNI AKS ETTIRUVCHI MUZEY LAR HAM MAV J UD. MASA LAN, TOSHKENTDAGI M. T. OY BEK NOMLI O` ZBEKISTON TARIX I MUZEY INI , TASV I RI Y SA N` AT MUZEY I NI ALI SHER NAVOIY NOMLI ADABI YOT MUZEY INI , TURKI STON HARBIY OKRUGI MUZEY I NI , TABI ATSHUNOSLI K MUZEY I NI KO` PCHILI K OMMA YAX SHI BI LADI, AMMO ARX EOLOGIYA, ETNOGRAFI YA, HA RBI Y -TARIX I Y, MEMORI AL, REGI ONAL, SAN` ATSHUNOSLI K, TEX NI K MUZEY LARNI KO` PROQ O` SHA SOHA MUTA X ASISSLARI BI LADI LAR. BULARDA N TASHQARI YANA TOSHKENTDA MURAKKAB VA KOMPLEKS SOHA LI MUZEY LA R X AM MAV J UD. TOSHKENTDAGI MAV J UD MUZEY LAR O` ZBEK VA BOSHQA QARDOSH X ALQLAR TOMONI DAN TASHKIL ETI LGAN TURLI -TUMAN SOHALARNING UZOQ O` TMI SHDAN TO HOZI RGI KUNGA QADAR BO` LGAN RI VOJ LA NI SHINI KO` RSATISH BILAN BI R QATORDA , O` RTA OSIYO X ALQLARI NING, SHU J UMLADAN, O` ZBEK X A LQI NING I BTI DOI Y J AMOA, QULDORLIK, FEODA LI ZM DAV RI DAGI HAMDA 1917 Y ILGACHA BO` LGA N DAV RDAGI HAYOT YO` LINI A KS ETTIRUVCHI EKSPONATLAR BI LA N BIRGA TO` NTARISHDAN KEY INGI TURKI STONDA SHO` ROLA R HOKI MI YATINI NG O` RNATILISHI GA DOIR, FUKAROLAR URUSHI X A LQ X O` J ALI GI NI QAY TA TI KLASH, MAMLAKATDA ELEKTRLASHTI RI SH RE J ASINI NG AMALGA OSHI RI LI SHIGA DOI R MATERI ALLAR HAM MUZEY EKSPONATLARI I CHI DA J OY OLGA N. MUZEY ZALLARIDA MUZEY ZALLARI TOMOSHABINLARNI O`ZBEKISTON TARIXI MUZEYI EKSPOZITSIYASIDA BO`LGAN MODDIY MADANIYAT YODGORLIKLARI BILAN TANISHTIRISHNI NAZARDA TUTADI. MUZEY FONDLARI ASOSAN TO`RT KATTA DAVRGA BO`LINGAN BO`LIB, ULAR QUYIDAGICHA NOMLANGAN: «IBTIDOIY JAMOA VA QULDORLIK TUZUMI DAVRI», «FEODALIZM DAVRI», «TURKISTON CHOR ROSSIYASI TARKIBIDA» VA NIHOYAT TO`RTINCHI BO`LIM «O`ZBEKISTON TARIXINING 1917 — 1990 YILLARDAGI DAVRI» DEB NOMLANADI. IBTIDOIY JAMOA VA TSULDORLIK TUZUMI DAVRI DEB NOMLANGAN BIRINCHI BO`LIM IBTIDOIY JAMOA ODAMLARINING YASHAGAN MAKONLARIGA TA`RIF BERISH BILAN BOSHLANADI.IBTIDOIY ODAMLAR CHAYLALARDA, G`ORLARDA YASHAGANLAR. 1938 YILDA BOYSUNTOVNING TESHIKTOSH G`ORIDA (SURXONDARYO VILOYATI) QADIMIY TOSH DAVRI (MUST’E DAVRI)DA ODAM YASHAGANLIGI ANIQLANDI. G`ORNING ICHI KENG, BALANDLIGI 21 METRCHA KELADI. G`OR ICHIDA GULXAN QOLDIQLARI, TOSHDAN YASALGAN MEHNAT QUROLLARI, YOVVOYI QUSH VA HAYVONLAR — AYIQ, KIYIK, TOG` ECHKISINING SUYAKLARI TOPILDIKI, BU HOL TESHIKTOSHDA YASHAGAN ODAMLAR OVCHILIK BILAN KUN KECHIRGANLIKLARIDAN DALOLAT BERADI. YUQORIDAGI TA`RIFGA BINOAN TESHIKTOSH G`ORI (MAKETI) QO`YILGAN. TESHIKTOSH G`ORIDAGI CHUQURDA 8 — 9 YASHAR BOLANING SKELETI TOPILGAN. QABR ATROFIDA TOG` ECHKISINING SHOXLARI YOTGAN EKAN. MASHHUR ANTROPOLOG-HAYKALTAROSH M. M. GERASIMOV SUYAK TUZILISHLARIGA QARAB BOLANING HAYKALINI YARATDI. BOLANING BOSH SUYAGI JUDA SIQIQ, PESHANASI YAYDOQ, PAST, QOSH- QOVOG`I OSILIB TURADI. CHAYNASH MUSKULLARI BAQUVVAT, IYAGI TEKIS. BOSH SUYAGINING HOLATI VA BUKCHAYGAN QOMATI O`SHA VAQT ODAMINING XALI QADDINI ROSTLAB YURISHGA ODATLANMAGANIDAN DALOLAT BERADI. U O`Z QIYOFASI BILAN EVROPADA YASHAGAN NEANDERTAL’ TURIDAGI ODAMLARGA JUDA O`XSHAYDI. QADIMGI ODAMLARNING TIRIKCHILIGI ASOSAN OVCHILIK VA YIG`UVCHILIK BILAN KECHGAN. O`LAR TOG` ECHKISI, YOVVOYI OT, AYIQ,QOPLONLARNI OV QILISHGAN. OV KO`P ODAM ISHTIROKINI TALAB QILGANIDAN IBTIDOIY ODAMLARNI JIPSLASHTIRGAN. YARALANGAN YIRTQICH H.AYVON BILAN OLISHUVDA KO`PINCHA ODAMLAR HALOK BO`LGANLAR. O`LJANI BIRGA BAHAM KO`RGANLAR, ORTIG`INI EHTIYOT QILIB QO`YGANLAR. AYOLLAR YIG`UVCHILIK — MEVA-CHEVA TERISH, ILDIZ KOVLASH BILAN SHUG`ULLANGANLAR, MEHNAT QUROLLARI TAYYORLAGANLAR. «IBTIDOIY ODAM SINANTROP OVDA. ERAMIZDAN 600 — 400 MING YIL ILGARI» DEB NOMLANGAN MAKET XUDDI JONLIDAY QILIB ISHLANGAN. T. SODIQOV TOMONIDAN CHIZILGAN «MALIKA TO`MARIS QASOS OLMOQDA» NOMLI SURATGA QUYIDAGICHA TA`RIF BERILGAN: MILODDAN OLDINGI VI ASRDA O`RTA OSIYOGA FORSLAR HUJUM QILGANLAR. • MI LODDAN OLDI NGI , 529 YI LDA BOSQI NCHI LA R MA SSAGETLA R TOMONI DAN TOR-MOR QI LI NA DI, PODSHOH, KI R ESA O` LDI RI LADI . A FSONA DA TA LQI N QI LI NI SHICHA, MA SSAGETLA R MA LI KA SI TO` MA RI S KI RN IN G BOSHI NI QON TO` LDI RI LGA N MESHGA TASHLATA R EKA N: « Y URTIMI ZGA QON I CHGA NI KELDI NG. MA NA ENDI TO` YI B-TO` YI B QON ICHGI N» DEGA N. MI LODDA N OLDI NGI 521 Y ILDA PODSHO DORO BOSHCHI LIGI DA FORS GALA LA RI BOSTI RI B KELA DI . SHI ROQ DEGA N CHO` PON YO` L KO` RSATA MAN DEB, ULARNI J A ZI RA MA CHO` LU BI YOBONDA ADA SHTIRADI . TILKA -PORA QI LI NAYOTGA N SHI ROQ: « MEN G` A LA BA QI LDI M, X A LQI MNI HA LOQATDA N QUTQARDI M» DEB MA RDONA X I TOB QI LA DI .O` SHA VAQTLA RDA O` RTA OSI YODA X UKMRON BO` LGA N OTA SHPA RA STLA R URF-ODATI GA KO` RA O` LGA N ODA MN IN G J A SADI TOQQA OLIB CHI QI LI B, « SUKUNAT MI NORASI » DEGA N J OYGA QO` YI LA R EKA N. QUSHLAR J A SA DNI NG ETI NI CHO` QI B EB, SUYAGI NI TOZA LAB QO` YI SHA R EKA N. SHU SUYA KLAR DA FN YASHI GI — OSSUA RI YGA SOLI B KO` MI LA R EKA N. OSSUA RI YLA R QUSHLAR, HAYVONLA R, ODA MLA R RA SMI CHI ZILIB BEZATI LGA N BO` LAR EKA N. MUZEYDA QO` YQI RI LGA N QA L` A DAN TOPI LGAN « UTI RGA N AYOL TA SVI R ETI LGA N OSSUA RI Y» N IN G A SL N USX A SI QO` Y ILGA N. MILODDAN OLDI NGI 329 YI LDA ALEKSA NDR MA KEDON SKIY (I SKA NDA R ZULQA RNAYN) QO` SHI NLA RI O` RTA OSI YOGA BOSTI RI B KI RGA N. X A LQ BOSQI NCHILA RGA QA RSHI BOSH KO` TARI B CHI QQA N. RASSOM M. NA BIEV CHI ZGAN RA SMDA SPITAMEN CHAVA NDOZLARIN IN G MA ROKA NDA (SA MA RQAN D) ATROFIDA MAKEDONI YA LI KLA R QO` SHI NI GA HUJ UMI TA SVIRLA NGAN . QULDORLI K DAVRI DA SAVDO-SOTIQ ISHLA RI RI VOJ TOPADI . A LEKSAN DR MAKEDONSKI Y  HUKMRON LI GI ZA MONI GA , YUN ON-BAQTRI YA VA KUSHON PODSHOLI GI DAVRI GA OID TA NGA PULLA RGA SHOHLA R, TA NGRILA R TA SVI RI , HUKMDORLA RNI MA DH ETUVCHI YOZUVLA R ZA RB ETI LGA N EKA N. BU TOPI LGA N TA NGA PULLA R QULDORLI K DAVLATLA RI O` RTA SI DA SAVDOSOTI Q RI VOJ LA NGA NLIGI DA N DA RA K BERA DI . BU ERDA « FI L SURATI SOLI NGA N KUMUSH QUYUSHQON QUBBASI » N IN G A RX EOLOGLAR TOMONI DA N TOPI LGA N ASL NUSX A SI HAM QO` YI LGA N. ZA RGA RLIK BUYUMLA RI , KUMUSH ZEB-ZI YN ATLA R ZODAGON J A NGCHI LARNI NG OTLA RI GA BEZAK BO` LARDI . O` LA RDA Y UNON-BAQTRIYA ZODAGONLA RI NI NG J A NGOVA R HAYOTIDA N MA NZA RA LA R CHIZI LGA N. TERMI ZDA TOPILGA N VA A SL NUSX ASI QO` Y I LGA N « BA ZM KO` RIN ISHI TA SVI RLA NGA N IDI SH» J UDA X ARAKTERLI DI R. 1932 Y I LDA A MUDA RYODA « OKTYA BRYONOK» KATERI DA KETAYOTGA N CHEGA RACHI LA R AYRITOMGA YAQI N J OYDA OQ TOSH KO` RGA NLA R. BU NOG` ORACHI TA SVI RI O` YI B SOLIN GA N TOSH FOI Z EKA N. 1934 Y ILDA O` SHA ERGA PROFESSOR M. E. MA SSON BOSHCHI LI GI DA EKSPEDITSI YA YUBORI LDI . SHUNDAY QI LI B, A MUDA RYONI NG QI RG` OG` IDAGI AYRITOMDA MILODI MI ZNI NG I — I I A SRLA RIGA OID BUDDA IBODATX ONA SI TOPI LDI . U OHA K TOSHDA N I SHLAN GA N A J OY I B FRI Z BI LAN BEZATI LGA N EDI. FRI ZDA A KA NT BA RGLA RI ORA SI GA I SHLAN GA N SOZAN DA LA R VA GULCHA MBA RLA R TA SVI RI KO` ZGA TA SHLAN ADI . BU KUSHA NLA R ZAMONI DAN QOLGA N N OYOB SA N` AT YODGORLI GI DI R. • BU J OYGA « AY RI TOM FRI ZI» N IN G A SL NUSX A SI QO` Y I LGAN . TUPROQQA L` A MI LODI MIZN I NG I II —I V A SRLA RI DA X ORA ZM HUKMRON LA RI N IN G POY TAX TI BO` LGA N . SHA HA R TO` G` RI TO` RTBURCHAK SHA KLI DA BO` LI B, GI R ATROFI QALI N QO` RG` ON DEVOR, BURCHA KLA RI DA KVA DRAT MEZA N A LA R QA D KO` TARGA N EKA N. QO` RG` ON I CHIDA IKKA LA BETI GA I MORAT TUSHGA N KENG KO` CHA BO` LGA N . SHA HA RN IN G SHI MOL QISMIDAGI UCH QAVATLI I MORAT SHOH. SA ROY I BO` LIB, UN IN G ZA LLA RI GO` ZA L HAY KA LLA R VA N AQSHLA R BI LAN BEZATI LGAN . HAY KA LLA RDA X ORA ZMN IN G I LOHI Y LA SHTI RI LGA N HUKMRON LA RI VA ULARNI N G LASHKA RLARI TA SVIRLA N GA N . MUZEY DA TUPROQQAL` A SA ROY I DA N TOPI LGA N « QIZI L BOSH» HAY KA LIN I VA O` SHA SA ROY DEVORIDAGI « A RFA CHA LUVCHI AYOL» RA SMIN I KO` RA MI Z. KUSHA N DAVRI SOPOL BUY UMLA R ISHLA B CHIQARISH RIVOJ TOPGAN LIGI BI LA N X A RA KTERLIDIR. ARX EOLOGI YAGA OID 284 QAZILMA LARNI N G KO` RSATISHICHA , O` SHA VAQTLA RDA NA FIS SOPOL BUY UMLA R — QIZI L LA K VA QIZI L BO` YOQ BERILGA N SI P-SI LLI Q QA DA HLA R, KOSA LAR, X UMCHA LA R, KO` ZACHA LAR VA BOSHQA I DISHLA R ISHLA N GA N . DIN I Y E` TI QODLA R BI LA N BOG` LIQ BO` LGA N TERRA KOTIK HAY KALCHA LA R — HOSILDORLI K MA ` BUDA SI AN A X ITA, ERKAKLA R VA CHAVA N DOZLA R TA SVI RLA NGA N HAY KA LCHA LAR J UDA A JOY I BLIGI BI LA N DIQQATN I O` ZIGA JA LB ETA DI . BU MUZEYGA SURXON DA RYO VI LOYATI DA N TOPI LGA N , MILODDA N ILGA RIGI I A SRGA DOIR « MA` BUDA AN A X I TA HAY KALCHASI» N I N G A SL N USX ASI QO` Y I LGA N . QA DI MGI A SKA RN IN G UST-BOSHI : BELI SI QILGA N CHAKMON , KEN G CHOLVOR, Y UMSHOQ ETI K, CHA RM BOSHLIQDA N I BORAT BO` LGA N . A SKA RLAR CHAP TOMON GA QILICH VA PI CHOQ, O` N G TOMON GA YOY VA O` QDON TAQQA N LA R. QO` LLA RI DA ESA UZUN N AY ZA BO` LGA N . BU VOQEAGA DA LIL SI FATI DA A MUDARYO X A ZI N A SI GA TEGISHLI TILLA PLA STIN KA DAGI « X ORA ZM J A NGCHISIN I N G UST-BOSHI » VA TA` RIFDA AY TI LGA N A SBOB-USKUN A LAR QO` Y ILGA N. EN DI O` ZBEKISTON TA RIX I MUZEY I DAGI « FEODALI ZM DAVRI » DEB N OMLA N GA N I KKI N CHI BO` LI MGA QISQACHA TO` X TALI B O` TA MI Z. BU BO` LIM SA MARQA N DDAGI « I SHRATX ON A» MA KETI N I TAN I SHTI RISH BI LA N BOSHLAN A DI. BU ERGA V— VI A SRLA RGA OI D BOLA LI KTEPA DA N TOPI LGA N RASM X A M QO` Y ILGA N . O` ZBEKISTON N IN G JA N UBI DAGI BOLA LI KTEPA FEODA LLA R QO` RG` ON I BO` LI B, TEVA RA K-ATROFI GA ZOVUR QA ZILGA N . QO` RG` ON NI N G I CHKA RI HOVLI SI YON MA -YON QURI LGAN I MORATLARNI BI RLA SHTIRGA N . ZA LLA RDA N BI RIN I N G DEVORIGA CHIROY LI RA SMLA R ISHLA N GA N . RA SMLA RDA N BIRI DA FEODA LLA RN I NG ZIYOFATI TA SVI RLA N A DI. ULA R ZA RBOF KI Y I MLARGA BURKA NI B, SUPA DA O` TI RI SHI BDI. ULA RN IN G ORQA SI DA X I ZMATKORLA R ULA RN I ELPIG` ICH BILA N ELPIMOQDA LA R. BU BO` LIMDA TURK ASKA RLARI QA BRI GA QO` Y I LA DIGAN TOSH HAY KA LCHA LA R HAM BOR. BU HAY KALCHA LA R KOSA YOKI OY N A USHLA B TURGA N A SKARNI TA SVI R ETA DI . HAY KA LCHALA R ATROFI GA MA ZKUR A SKA R O` LDI RGA N DUSHMA N N IN G SON I GA TENG BO` LGA N TOSH TERI LGA N . BU ERGA VI I — VII I A SRLA RGA OI D BO` LGA N BU VOQEAN I A KS ET TIRUVCHI AN A SHUN DAY « TURK TOSH HAY KA LCHA SI » N IN G A SL N USX A SI QO` Y ILGA N . PA N JA KEN T SO` G` DLA RN IN G I LK FEODA L SHA HRI BO` LI B, UN I A RA BLA R X A ROB QI LGA N LA R. ROSSI YA FA NLA R A KA DEMI YA SI N IN G A RX EOLOGIYAGA OID I LMIY SA FA RI KO` P Y ILLA R MOBAY N I DA BU ERDA QAZI SH ISHLA RI OLI B BORDI . N ATI JA DA MUHTASHA M QO` RG` ON VA SA ROY LA R, TURA R J OY LAR, HUN A RMA NDCHILI K USTAX ON ALA RI , KATTA -KI CHIK DO` KON LA R, QATORLA SHGA N KO` CHALA R OCHI LDI . ZODAGON LA RN IN G UY LARI VA IBODATX ON A LA RNI N G DEVORLARIGA RAN G-BARA N G BO` YOQLA RDA RA SMLA R SOLIN GAN , O` Y MAKOR YOG` OCH HAY KA LCHA LAR I SHLA N GA N . BULA R ZODAGONLA RN IN G TURMUSHI , KURA SHI , ZIYOFAT-BA ZMLA RI NI TASVI RLAY DI . BULA R A J OY I B SA N ` AT YODGORLI KLA RI BO` LISHI BI LA N BI RGA SO` G` DLA RN IN G QIYOFA SI , KIY I M-KECHAGI , QUROL-YA ROG` LA RI HAQIDA TA SAVVUR BERA DI . BO` LI MDA PA N J AKEN TDA N TOPI LGA N DEVORGA I SHLAN GA N « CHAVA N DOZLA R» RA SMI DA N BIR KO` RIN I SH BERILGA N . BUX ORODA N 40 KILOMETR G` A RB TOMON DA QA DIMIY VA RA X SHA SHA HRIN IN G X A ROBA LA RI BOR. BU SHA HA RDA V I — VII A SRLA RDA BUX ORO VOHA SIN I N G HUKMDORLA RI YA SHAGA N LA R. 1938 — 1953 Y ILLA RDA O` ZBEKISTON FA N LA R A KA DEMIYA SIN IN G (U 1943 Y ILDA TA SHKIL ETILGA N ) V. A . SHISHKIN BOSHCHILIGIDAGI ILMIY SA FA RI SHA HA RDA A RX EOLOGI YAGA OID QA ZISH ISHLA RI OLIB BORDI. QO` RG` ON ICHIDA X UKMDORLA RN IN G MUX TA SHA M QA SRI TOPILDI. BU I KKI QAVATLI IN SHOOTN IN G CHOR ATROFIN I AY VON LA R VA DA BDA BA LI ZA LLA R QURSHAGA N HOVLILA RI BO` LGA N . ZA LLA R RA N G-BA RA N G BO` YOQLI RA SMLA R VA O` Y MA KOR GA N CH N AQSHLA R BILA N BEZATILGA N VA RA X SHA SHA HA R-QO` RG` ON IN IN G IKKI QAVATLI HA SHA MATLI IN SHOOTI N I V. A . N IL’SEN TA ` MI RI A SOSIDAGI RA SMDA KO` RISH MUMKIN . HA R X IL MA N ZA RA LA R — QO` CHQOR OVI, SA KRA B CHOPAYOTGA N A RX A RLA R, O` Y IN GA TUSHAYOTGA N RAQQOSA , SUVDA SUZIB Y URGA N BA LIQLA R, YOPI RILI B UCHIB KETAYOTGA N KUSHLA R TA SVIRLA N GA N . TOK BA RGI VA UZUM BOSHLA RI TA SVIRLA N GA N GI RIX N IN G CHIZIQLA RI BIR- BIRIGA CHIRMA SHIB KETGA N . BU SA ROY N IN G MUHTA SHA MLIGI TILLA RDA DOSTON BO` LIB KETDI, DEB BE J IZ AY TILMAGA N . VA RA X SHA DA N TOPILGA N « YA RA DOR QO` Y» TA SV IRI HA M BERILGA N . VI A SRN IN G 80- Y ILLA RIDA HOZIRGI BUX ORO V ILOYATI HUDUDIDA ISTIQOMAT QILGA N TURK KA MBAG` A LLA RI TURK X OQON IGA VA MA HA LLIY FEODA LLA RGA QA RSHI QO` ZG` OLON KO` TA RGA N LA R. QO` ZG` OLON GA TURK SHA HZODA SI A BRO` Y BOSHCHILIK QILGA N . BOY LA R, J UMLA DA N , KATTA MULKDOR DEHQON « BUX ORX UDOT» SHIMOLGA QOCHIB, ULUG` X OQON QORACHURIN DA N MA DA D SO` RAGA N . 585 Y ILDA QO` ZG` OLON SHA FQATSIZLIK BILA N BOSTIRILGA N . A BRO` Y QATL QILIN GA N , QO` ZG` OLON CHI KA MBAG` A LLA R QAY TIB KELGA N BOY LA RGA QUL QILIB BERILGA N . BU ERDA V. I. KAY DA LOV CHIZGA N « A BRO` Y QO` ZG` OLON I» DEB N OMLA N GA N RA SM QO` Y ILGA N . 1200 Y ILLIK KITOB (A RA B X A LIFA SI USMON GA TEGISHLI QUR` ON )DA N KO` CHI RMA N USX A BERILGA N . 1200 Y I L ILGA RI KUFIY X ATIDA YOZILGA N BU KITOB VIII A SRGA OID N OYOB YODGORLIKDI R. QUR` ON 353 VA RAQ BO` LIB, EN I 68 SM, BO` Y I 53 SM, YOZUV 50X 40 SM O` RIN EGA LLAY DI. HA R BETI 12 SATRDA N IBORAT. QUR` ON SA MA RQA N DDAGI HOJ I A HROR MA SJ IDIDA SAQLA N GA N . O` RTA OSI YO ROSSIYA TOMON IDA N BOSIB OLIN GA N DA N KEY IN GEN ERA L A BRA MOV BU QA DIMIY QO` LYOZMA N I KATTA PULGA SOTIB OLIB, TURKISTON GEN ERA L-GUBERN ATORI K. P. KA UFMA N GA SOVG` A QILGA N . 1869 Y IL 24 OKTYA BRDA BU KUR` ON PETERBURG IMPERATOR X A LQ KUTUBX ON A SIGA Y UBORILDI. 1917 Y ILDA N KEY IN N OYOB QO` LYOZMA O` RTA OSIYO X A LQIGA QAY TA RILGA N . O` RTA OSIYONING HUNARMAND USTALARI X — X II I ASR BOSHLARIDA A J OY I B SOPOL VA SHI SHA IDISHLAR YASAGANLAR. QAZIB OLINGAN RUDADAN METALL IDISHLAR VA BEZAKLAR QUYGANLAR. BU DAVRDA HUNARMANDCHI LIK J UDA TARAQQIY ETGAN. X — X II ASRLARDA A J OY IB GULLAR SOLI B ISHLANGAN SOPOL IDISH-TOVOQLARNING ENG NAFISLARI MUZEY DAN J OY OLGAN. FEODALIZM DAVRIDA O` RTA OSIYODA ME` MORCHILI K VA BINOKORLIK YANADA RIVOJ TOPADI . BUX ORODAGI ISMOIL SOMONIY MAQBARASI (X ASRDA QURILGAN), MINORAI KALON (X I I ASRDA QURILGAN), TERMI Z SHOHLAR SAROY I, X ORAZM SHOHLAR SAROY I (X I I ASR BOSHLARI DA QURILGAN ) ME` MORCHILIKNING A J OY I B NAMUNALARIDANDIR. O` Y MAKOR, MURAKKAB NAFIS GEOMETRIK VA O` SIMLI K NUSX A ORNAMENTLAR QILI SH KENG TUS OLGAN . BU TA` RIFLARDAN SO` NG ISMOIL SOMONIY MAQBARASI, J ARQO` RG` ON MINORASI, MINORAI K ALON KABI BIR QATOR A J OY IB MAQBARA VA MINORALAR RASMLARI BERILGAN. ABU ALI I BN SINO (980—1037) — SHARQDA NOM CHIQARGAN ULUG` QOMUSIY OLIMDI R. U FALSAFA, FALAKIYOT ILMI, SHE` RIYAT BI LAN SHUG` ULLANGAN, X USUSAN, TI BBIYOT BOBIDA J UDA SHUHRAT QOZONGAN EDI. IBN SI NO HAR X IL KASALLIKLARNI O` RGANIB, ULARNING PAY DO BO` LISH SABABLARINI ANIQLADI, J UDA KO` P DORI- DARMONLAR KASHF QI LDI. I BN SINONING J ARROHLIK SOHASIDAGI X I ZMATLARI HAM KATTA. UNI NG « TIB QONUNLARI» HOZI R HAM EVROPA VA SHARQ SHIFOKORLARI UCHUN DASTURULAMAL BO` LIB KELMOQDA. MUZEY DA MUSAVVIR M. NABIEV YARATGAN ANA SHU BUY UK SIY MO — ABU ALI IBN SI NONI NG RASMI TURIBDI. ABU RAY HON AL-BERUNIY (973 — 1048) X ORAZMLIK MASHHUR QOMUSIY OLI M. UNING ILMIY FAOLIYATI X ILMA-X IL FANLARNI QAMRAB OLGAN. BERUNIY TARI X CHI VA FAY LASUF, GEOGRAF, MINERALOG, FALAKI YOT ILMI BILI MDONI EDI . U 150 DAN ORTI Q ASAR YOZGAN. « QADIMIY X ALQLARDAN QOLGAN YODGORLIKLAR» , HI NDISTONGA OID « HI NDLARNING AQLGA SI G` ADIGAN VA SIG` MAY DIGAN TA` LIMOTLARINI ANIQLASH K ITOBI» , SHUNINGDEK, KATTA AX AMI YATGA EGA BO` LGAN « MINERALOGIYA» VA BOSHQA J UDA KO` P ASARLAR YARATDI . OLIMNING M. NABIEV TOMONI DAN CHIZI LGAN RASMI HAM MUZEY EKSPOZITSIYALARI ICHIDAN O` RIN OLGAN. CHINGI ZX ON 1220 Y ILDA BUX ORONI BOSI B OLGACH, SAMARQANDGA Y URISH QILDI. UNGA CHIG` ATOY VA O` QTOY X ON HAM QO` SHI NLARI BILAN KELIB QO` SHI LDI. SAMARQAND GARNIZONI 50 MING KISHIDAN ORTIQ EDI. ULAR TO` RT KECHA-KUNDUZ  SHAHARNI HIMOYA QILIB , BESHINCHI KUNI TASLIM BO` LDI LAR. FAQAT 400 BAHODIR QAL` ANI MUDOFAA QILI B QATTIQ OLISHDI , BIROQ HAMMALARI HALOK BO` LISHDI. MO` G` ULLA RGA QA RSHI KURA SHDA TEMUR MALIK BOSHCHILIGIDAGI X O` J A N D J A NGCHILARI QA HRAMON LIK N A MUNA LA RINI KO` RSATDILA R. ULA R OLDIN SHAHA RN I MUDOFA A QILDILAR, SO` NGRA TEMUR MA LIK MIN GTA J A N GCHISI BILAN SIRDA RYODAGI OROLLA RDA N BIRIGA CHEKIN DI. MO` G` ULLA RN ING KA MON O` QI ULA RGA ETMA SDI, ULA R DA MBA QURMOQCHI BO` LDILAR. LEK IN TEMUR MA LIK J A N GCHILA RI DA MBA NI BUZAVERDILA R. TEMUR MA LIK O` Z ODA MLA RINI QAY IQLA RGA O` TQA ZIB, KECHA SI SIRDA RYONIN G QUY I OQIMI TOMON J O` NA B K ETDI. RIVOYATLA RGA QA RAGAN DA , MO` G` ULLA R DA RYOGA TO` G` ON-ZA NJ IR TORTGA N LA R, AMMO J A SUR TEMUR MA LIK TO` SIQNI BUZIB, X ORA ZMGA YO` L OLGA N. BU ERDA TEMUR MA LIK BOSHCHILIGIDAGI X O` J AN D MUDOFAA SI VA MO` G` ULLA RNIN G ZAN J IR-TO` G` ONIN I BUZIB O` TIB KETAYOTGA N TEMUR MA LIK KEMA LA RI TA SVIRLA N GA N RASM BOR. MO` G` ULLA R VA ULAR BILAN TIL TOPISHGA N MA HALLIY FEODA LLA R DEHQON VA HUN A RMA N DLARN I TA LON-TOROJ QILIB, ZULM O` TK AZGA NLA R. SAY YOH PLA N O KA RPIN I BUN DAY DEB YOZA DI: « MO` G` ULLA R X A R BIR HUN A RMA N DGA G` ALLA NI J UDA K AM TORTIB BERISHA DI, HA FTADA UCH MA RTA J UDA OZ MIQDORDA GO` SHT BERISHADI. MEHN ATKA SHLA R OLDIDA YO HUQUQSIZLIK VA OCHLIKDA N O` LISH YOKI QO` ZG` OLON KO` TA RISH MA SALA SI TURA RDI» . 1238 Y ILDA BUX ORODA MO` G` ULLA RGA QA RSHI QO` ZG` OLON KO` TA RILDI. UNGA TOROB DEGAN QISHLOQLIK MA HMUD BOSHCHILIK QILDI. FEODALLA R MO` G` UL OTRYA DLA RIN I YORDA MGA CHAQIRDILA R, A MMO QO` ZG` OLON CHILA R ULARNI TOR-MOR QILISHDI. MA HMUD TOROBIY HA LOK BO` LDI, QO` ZG` OLON ESA BOSTIRILDI. 1365 Y ILDA MO` G` ULISTON X ONI ILYOSX O` J A BOSHCHILIGIDA MO` G` UL OTRYA DLA RI SAMA RQA N DGA Y URISH BOSHLA DILAR. SA MA RQA NDDA QO` RG` ON DEVOR YO` Q EDI. O` LK A HOKIMI A MIR HUSAY N VA UNIN G IX TIYORIDA X IZMAT QILAYOTGA N TEMUR SHAHARNI DUSHMA N GA TA SHLA B KETDILA R. SHUN DA N SO` N G KOSIB A BUBA KIR KA LAVIY, SIPOHIY Y IGIT X URDA K BUX ORIY VA MUDA RRIS HA MDA MAVLONOZODA BOSHLIQ X A LQ SA MA RQA NDN I MUDOFA A QILISHGA OTLA N DILA R. BU HA RA KAT TA RIX DA SA RBADORLA R QO` ZG` OLON I DEB ATA LA DI. QO` ZG` OLON CHILA R FAQAT BIR J OY DA N KIRISHGA YO` L QO` Y IB, BOSHQA YO` LLA RN I TAQA -TAQ BEK ITDILA R. SHU OCHIQ YO` LDA N SHAHA RGA KIRGA N MO` G` ULLA R PISTIRMA LARGA DUCH KELDILA R VA TOR-MOR QILIN DILA R.  MUSAVVIR V. N ECHAEV TOMON IDA N CHIZILGA N « 1365 Y IL, SA MARQA NDDA BO` LIB O` TGA N SA RBADORLA R QO` ZG` OLON I» DEB NOMLA NGA N RA SM DIQQATGA SA ZOVORDIR. O` RTA OSIYO J A NGCHISIN IN G A SOSIY QUROLI MAX SUS LA K BILA N BO` YA LGAN KA MON VA O` QLAR SOLIN GA N O` QDON EDI. SHU BILA N BIRGA , J A NGCHIDA N AY ZA , QILICH, DUBULG` A , UZUN ENGIL N AY ZA VA A RQON , SHA X SIY CHODIR, 10 K UNLIK OZIQ-OVQAT, SUV VA QO` SHIMCHA OTLA R BO` LA RDI. SHU J OY DA Y UQORIDAGI AY TILGAN LA RNIN G X DMMASINI O` ZIDA MUJ A SSA MLA SHTIRGA N « O` RTA OSIYO J A N GCHISI» N ING SURATI QO` Y ILGA N . TEMUR DAVRIDA VA UNIN G AVLODLA RI — TEMURIY LA R DAVRIDA SAROY LA R, MA SJ ID, MA DRASA LAR QURILISHI MISLI KO` RILMAGA N DARA J A DA AVJ OLIB K ETDI. X IV — X V A SRLA RDA QURILGA N SHOHIZIN DA MAQBA RA SI, GO` RI AMIR, ISHRATX ON A , BIBIX ON IM MA SJ IDI, ULUG` BEK MA DRA SA SI, OSMON O` PAR MIN ORALA R VA BOSHQA A J OY IB YODGORLIKLA R BIZN ING ZA MON A MIZGACHA ETIB KELGA N . BO` MUHTA SHA M IMORATLARN ING FA SA DLA RI RA N G- BA RA NG SIRLI N AQSHLA R BILAN BEZATILGA N . ESHIK, DA RVOZALA R O` Y MA KORLIK SA N ` ATIN ING Y UKSA K N AMUN ASI BO` LIB, DEVORLA RIGA ZA RHA L NAQSHLA R BERILGAN . HA R BIRI SA N ` ATN ING N OYOB N AMUN A SI BO` LMISH BU YODGORLIKLARDA X IV — X V A SRLARDAGI X A LQ USTA LA RININ G DA HOSI, BEN IHOYA GO` ZA L YODGORLIK-LA R BUN YOD ETGA N ME` MORLA RNIN G TEN GI YO` Q MA HORATI O` Z A K SINI TOPGA N . BU ERDA SA MARQA NDDAGI « BIBIX ON IM MA SJ IDIN ING, « GO` RI A MIR» MAQBA RA SINING RA SMLA RI QO` Y ILGA N . 1428 Y ILDA SA MA RQA NDGA YAQIN KO` X AK TEPALIGIDA ULUG` BEKN IN G KO` RSATMA SIGA BIN OA N SHARQDA ENG KATTA OBSERVA — RA SA DX ON A QURILGA N EDI. BU KATTA BINON ING ICHKA RISIGA OSMON GUMBA ZI CHIZILGA N EDI. UN DAGI ASOSIY A SBOB ER OSTIDA QURILGA N ASTRON OMIYA A SBOBI — SEKSTA N T EDI. SA MARQA ND OLIMLA RI OSMON YORITKICHLA RI HA RA KATIN I KUZATIB ULUG` BEK RA HBARLIGIDA « ZIJ I J ADIDI KO` RAGONIY» J A DVALINI TUZGAN LA RKI, BU J A DVA L O` SHA VAQTLA RDA MA ` LUM BO` LGA N J A DVA LLA RDA N Y UKSAK DA RA J A DA A N IQLIGI BILA N FA RQ QILGA N . SHUN IN G UCHUN X VII A SRDA EVROPA DA CHIZILGAN RA MZIY GRAVY URA DA ULUG` BEK A STRON OMIYA HOMIYA SI — URA NIYA YONIDA N FAX RLI O` RIN OLGA N . ULUG` BEK ILM-FAN HOMIY SI EDI. BUX ORO MADRASASIDA O` Y IB YOZILGAN UNING « BILIM OLISHGA INTILISH — HAR BIR MUSULMON VA MUSLIMANING BURCHIDIR» SHIORI RUHONIY LAR VA FEODALLARNING G` AZABINI KELTIRGAN EDI. SHUNING UCHUN ULAR ULUG` BEKNING O` G` LI ABDULLATIFGA OTASIGA QARSHI ISYON QO` ZG` ATISHGA YORDAM BERDILAR. 1449 Y ILDA FEODALLAR VA RUHONIY LARNING IG` VOSI BILAN ULUG` BEK O` LDIRILDI. MUZEY DA SAMARQANDDAGI « ULUG` BEK RASADX ONASI» NING V. A. NIL’SEN TOMONIDAN TA` MIRLANGAN UMUMIY KO` RINISHINING RASMI QO` Y ILGAN. 1941 Y ILDA DAVLAT KOMISSIYASI TEMUR, UNING O` G` ILLARI VA NEVARALARINING MOZORLARINI OCHIB KO` RDI. SHU KOMISSIYANING A` ZOLARIDAN ANTROPOLOG OLIM M. M. GERASIMOV ULARNING BOSH SUYAKLARI ASOSIDA QIYOFALARINI TIKLADI. TEMUR VA UNING NEVARASI — FALAKIYOTSHUNOS ULUG` BEKNING HAY KAL SURATI DIQQATGA SAZOVORDIR. M. GERASIMOV TOMONIDAN TIKLANGAN TEMUR VA ULUG` BEKLARNING HDY KAL SURATLARI TARTIB BILAN MUZEY EKSPONATLARI QATORIDAN J OY OLGAN. BULARDAN TASHQARI, « ULUG` BEK J AHONNING MASHHUR ASTRONOMLARI ORASIDA» DEGAN (X VII ASR) GRAVY URA HAM QO` Y ILGAN. MUZEY DA A. ABDULLAEV CHIZGAN ULUG` O` ZBEK SHOIRI ALISHER NAVOIY (1441 — 1501) NING RASMI HAM BOR. UNING FAOLIYATI X UROSONNING X V ASR IKKINCHI YARMI MADANIY HAYOTI BILAN UZVIY BOG` LIQDIR. UNING A J OY IB LIRIK SHE` RLAR TO` PLAMI « CHOR DEVON» AY NIQSA, MASHHUR « X AMSA» SI VA BOSHQA J UDA KO` P ASARLARI J AHON MADANIYATIGA QO` SHILGAN BEBAHO HISSADIR. NAVOIY ASARLARI O` SHA VAQTNING ENG YAX SHI RASSOMLARI, J UMLADAN, « SHARQ MINIATY URASINING PIRI» BEHZOD MINIATY URALARI BILAN BEZALGAN. MASHHUR O` ZBEK OLIMI, SHOIRI VA DAVLAT ARBOBI ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR (1483 — 1530) MINIATY URASI O` ZIGA DIQQATNI J ALB ETADI. UNING KALAMIDAN KAMOL TOPGAN « BOBURNOMA» QADIMIY O` ZBEK NASRIY J ANRIDA SHOH ASAR, DEB E` TIROF ETILGAN. TURKISTONDA DEHQONCHILIK MADANIYATI BOSHQA SOHALARDAN ANCHA ORQADA QOLIB, ASOSIY ISH QUROLLARI OMOCH, MOLA, KETMON VA SHU KABILAR EDI. • DEHQONLARNING KO` PCHI LIGI KAM ERLI VA MUTLAQO ERSIZ BO` LIB, ULAR BOYLA RDAN IJ ARAGA ER OLISHGA MA J BUR EDI LAR. ULAR CHORIKOR DEY ILA R EDI . O` LKADA KO` P SHUG` ULLANILA DIGAN HUNARLARDAN BIRI TO` QUVCHILIK EDI. LEKIN TO` QI SH USULI J UDA SODDA BO` LSA HAM MA X SUS MA LAKA TALAB QILARDI. KOSIBLA R 16—18 SOAT ZAX DO` KONDA O` TIRIB, ATIGI 4 — 6 GAZ BO` Z TO` QIB, MEHNATI GA NIHOYATDA KAM HAQ OLARDILAR. KULOLCHILIK, CHILANGARLIK, KO` NCHILIK HAM ANCHA TARAQQI Y ETGA N EDI . AYRIM RAYONLAR O` Z MA HSULOTLA RI BILA N: BUX ORO — TURLI-TUMAN MATOLA RI BILA N, CHUST — PICHOQ-X ANJ ARLARI BILAN , G` IJ DUVON — I DISH-TOVOQLARI , BILAN MA SHHUR EDI. MUZEYGA RASSOM V. I. EVENKO J UDA J ONLI QI LIB CHIZGAN « J AFOKASH DEHQON» DEGAN RASM VA TO` QUVCHINING DASTGOHI BI LAN OLINGAN MULYA J QO` Y ILGAN. « TURKISTON CHOR ROSSIYA SI TARKIBIDA» DEB NOMLANGAN UCHINCHI, BO` LIM « UYG` ONGAN SHARQ» FOTOLAVHASI BILAN BOSHLANADI . TURKI STON X ALQLARI HAYOTINING BA` ZI BIR X USUSIYATLARI O` RTA HOL DEHQON UY INING MUZEYDA TASVIRLANGAN ICHKI KO` RINISHIDA TO` LIQ KO` RSATILGA N. UY ODATDA POY DEVORSIZ VA X OM G` ISHTDAN QURI LAR VA DEVORLARI SOMON SUVOQ QILINARDI. UYNING I CHKI DEVORLARI DA RO` ZG` OR BUY UMLA RI — IDI SH-TOVOQ UCHUN TOKCHA LAR BO` LARDI. UY O` RTASI DA SAN DA L, CHOR ATROFI GA KO` RPACHA LAR YOZILARDI. DA HLIZDA O` CHOQ, HOVLIDA TANDI R BO` LARDI. MUZEY DAGI BU MANZARA HAYOTDA QAN DAY BO` LSA, X UDDI O` SHANDAY QILIB TASVI RLANGA N. O` RTA OSIYO ROSSIYA TOMONIDAN BOSIB OLINGANDAN SO` NG BU CHEKKA O` LKANING TABII Y BOY LIKLARI, TARIX I, MADANIYATI NI O` RGANI SH UCHUN O` ZGACHA SHAROIT TUG` ILDI. BU ERGA ROSSIYANI NG J A SUR VA ISTE` DODLI OLIMLARI BOSHCHILI GIDA ILMI Y EKSPEDITSIYALA R Y UBORILDI. ULARNING BIRI NCHI QATORI DA O` RTA OSIYONING MASHHUR TADQIQOTCHILA RI N. A. SEVERTSEV, A . P.  FEDCHENKO , I. V. MUSHKETOV, V. V. BARTOL’D BO` LGA NLAR. MUZEY DA V. V. BARTOL’D, A. P. FEDCHENKO, N. A. SEVERTSOV, ZOKIRJ ON FURQAT, MUHAMMAD AMINX O` J A MUQIMI YLARNING RA SMLARI NI KO` RASIZ. • « X I X ASRN ING I KKI NCHI YARMI DA TURKI STON X ALQLARI MADAN IYATI» MAVZUSINI O` TAYOTGAN DA O` QITUVCHI TURKISTON X ALQLARI MADANI YATI J UDA Y UKSAK DARA J ADA RIVOJ LANGAN BO` LIB, KO` P MING Y ILLI K TARAQQIYOT J ARAYONI NI BOSHDAN KECHI RGANIN I , BI ROQ BIR NECHA Y UZ Y ILLAR MOBAY N IDA. Y UZAGA KELGAN TARIX I Y SHART-SHAROITLAR, ISHLAB CHI QARUVCHI KUCHLAR VA MADANIYAT RIVOJ LANISH SUR` ATIN ING SUSAY ISHI ULARNI NG ER EGALI GI MUNOSABATLARI DOI RASI DAN VOZ KECHISHI GA I MKON BERMAGAN LIGI NI UQTI RIB O` TI SHI KERAK. RUS HUKUMATI HAM AHOLI TURMUSHI NIN G AN` ANAVIY SHAKLINI O` ZGARTI RISHDAN MAN FAATDOR EMASDI. CHUN KI QIY INCHI LIKLARDAN BOSHI CHI QMAGAN, X ALQNI BOSHQARISH OSON BO` LAR EDI . CHORI ZM X ALQN IN G O` QI B, KO` ZI OCHI LISHIDAN QO` RQAR, SHUNI NG UCHUN MUSULMON RUHON I Y LARI YORDAMI DA O` LKADA J AHOLAT VA MUTAASSI BLI KNI SAQLAB QOLI SHGA HARAKAT QI LARDI. O` QI TUVCHI MI LLIONLAB MEHNATKASHLARNI MADANIYATDAN , ZIYODAN, BI LIMLARDAN MAHRUM ETGAN CHORI ZMN IN G TESKARICHI LIK SIYOSATINI FOSH ETI SH BILAN BI RGA X ALQ OMMASI MA` RIFAT, ZIYO VA BILI MDAN BU QADAR MAHRUM QI LINGAN BUN DAY HECH BI R MAMLAKAT QOLMAGANIN I TA` KIDLASHI ZARUR. SHU BI LAN BIRGA, MAHALLIY AHOLI ROSSIYADAN KO` CHIB KELGAN HUNARMAN D VA DEHQON LARDAN SANOAT I SHLAB CHIQARISH VA QI SHLOQ X O` J ALIGI NI NG YANGI TEX N IKASIN I O` ZLASHTI RAR EDI. BOSMAX ONA VA LI TOGRAFIYAN ING PAY DO BO` LISHI O` RTA OSIYO AHOLISIN IN G MADANI Y HAYOTIDA MUHIM VOQEA BO` LDI. Y I RIK SHAHARLARDA MAHALLI Y TILLARDA GAZETALAR, J URNALLAR, KITOBLAR CHOP ETILA BOSHLADI. O` TGAN ASRNIN G 80- Y ILLARI DA A. S. PUSHKI N VA M. A. KRI LOV ASARLARIDAN AY RIMLARI O` ZBEK TILI GA TARJ IMA QILIN DI. 1870 Y Y LDA FALAKSHUN OSLIK RASADX ONASI VA KI MYOGARLI K LABORATORI YASI GA ASOS SOLI NDI. 1880 Y ILDA TOSHKETDA BIRIN CHI MARTA J AMOAT KUTUBXON ASI OCHI LDI . SHARQSHUNOS OLIMLAR QATOR ILMIY J AMIYATLAR TUZDILAR, TARIX I Y, ARX EOLOGIK MUZEY LAR, NABOTOT BOG` I OCHI LDI, SHIFOXON ALAR QURI LDI, CHECHAK VA BOSHQA KASALLIKLARGA QARSHI EMLASH YO` LGA QO` Y ILDI . MUSULMONLAR ORASIDA QADIMIYCHILI K VA J ADIDCHILI K TUS OLA BOSHLADI . TURKI STON BURJ UAZIYASI ORASI DA J ADI DLI K HARAKATI KENG TARQALDI ( J ADID ARABCHA SO` Z BO` LIB, YANGI USUL. DEGAN MA` N ONI BI LDIRADI). • J ADIDLAR YANGI USULDAGI MAKTABLAR TUZISH DASTURINI OLG` A SURDILAR, BU MAKTABLARDA ASOSAN TURKIY TIL VA TEOLOGIYA (DI N ASOSLARI ) ASOSIY DARS HISOBLANARDI. SAMARQAND, TOSHKENT, BUX ORO, CHORJ O` Y, TERMIZDA J ADIDLAR BIRLASHMASI TASHKIL QILINDI. TOSHKENT, BUX ORO VA SAMARQANDDA ULAR GAZETALAR HAM CHIQARA BOSHLADILAR. J ADI DLAR X ALQNI MA` RIFATGA CHAQIRDILAR, M. BEHBUDIY, A. FI TRAT, CHO` LPON, HAMZA, A. QODIRIY LAR BU BORADA FAOLLIK KO` RSATDILAR. TURKI STON HARBIY -ERSHUNOSLIK BO` LIMIGA 1867 Y ILDA ASOS SOLINIB O` LKANIN G ER USTI TUZI LI SHINI SURATGA OLISH BO` Y ICHA KATTA ISHLAR QILINDI. BU BO` LIM OLIMLARI TOMONIDAN O` RTA OSIYONING BIRINCHI BOSH X ARITASI TUZILGAN EDI. TURKISTON TABII Y BOY LI KLARINI I LMIY J IHATDAN O` RGANI SHGA SHARQSHUNOS OLIMLAR ANCHA HI SSA QO` SHDILAR. 1870 Y ILDA TABIAT, ANTROPOLOGI YA VA ETNOGRAFIYA HAVASKORLARI RUS J AMI YATINING TURKI STON BO` LIMI OCHILDI . N. A. SEVERTSOV, I . V. MUSHKETOV, V. F. OSHANINSI NGARI MASHHUR OLIMLAR BU J AMIYAT A` ZOLARI EDILAR. 1864—1882 Y ILLARDA O` RTA OSIYO HUDUDLARI VA TABIIY BOY LI KLARINI O` RGANI SHGA SANKT-PETERBURG FANLAR AKADEMIYASINI BOSHQARGAN GEOGRAF F. P. LITKO KATTA HISSA QO` SHDI. U 1873 Y ILDA O` ZBEKISTONDA BIRINCHI ILMIY MUASSASA — TOSHKENT FALAKSHUNOSLIK VA TABI ATSHUNOSLI K RASADX ONASI TASHKIL ETI SHDA J ONBOZLIK KO` RSATDI. X IX ASRNI NG IK KI NCHI YARMI DA P. P. SEMYONOV TYAN’SHANSKIY TYAN’-SHAN’ TOG` TIZMALARI KATTA QISMININ G TARKIBI VA TUZILISHI HAQIDA DASTLABKI QIMMATLI MA` LUMOTLARNI CHOP ETTIRDI . UNI NG X I ZMATLARI SHARAFIGA ISSIQKO` L SOHILI DA BIRINCHI HAY KAL O` RNATILGAN. A. P. FEDCHENKO FARG` ONA VODIY SI NI NG O` SIMLIKLAR DUNYOSINI TADQIQ ETISHDA KO` P ISHLAR QILDI VA O` LKA O` SIMLI K BOY LIGI NI NG YANGI MAN BALARINI OCHDI. I. V. MUSHKETOV G. D. ROMANOVSKIY BILAN BIRGALIKDA TURKISTON O` LKASINI NG BI RI NCHI ER USTI X ARITASINI TUZDI. I. V. MUSHKETOVNING OLTIN, TEMI R MA` DANI , QORAMOY, KO` MIR SINGARI KO` PLAB QAZILMA BOY LI KLARNI KASHF ETISHI, KEY INCHALI K O` RTA OSIYO J UMHURIYATLARI TABII Y BOY LIKLARINI NG O` ZLASHTIRILISHI 74 Y IL MOBAY NIDA ROSSIYA IMPERI YASI NING SHU BOY LIKLARGA BO` LGAN EHTI YOJ INI TA` MINLAB KELDI. SHARQSHUNOS, Y IRIK MUARRIX AKADEMIK V. V. BARTOL’DNING TURKISTON O` LKASI TARIX I VA URF- ODATLARINI, ELIN I O` RGANISH ASOSI DA YOZGAN « ETTI SUV TARIX IDAN LAVHALAR» , « TURKISTONN ING SUG` ORI LISH TARI X I» KABI O` NLAB KITOBLARI O` RTA OSIYO X ALQLARIGA BAG` ISHLANGAN. O` RTA OSIYODA ILKIY TADQIQOTLAR OLIB BORGAN SHARQSHUNOS OLIMLARNING FANGA QO` SHGAN HISSALARI DAN AY RIMLARINIGI NA KELTIRDI K, X OLOS DEB O` QITUVCHI O` Z NUTQINI YAKUNLAY DI . • O` QITUVCHI 1917 Y ILGI FEVRA L’ BURJ UA -DEMOKRATIK IN QILOBI N ATIJ A SIDA IKKI HOKIMIYATCHILIKNI NG VUJUDGA KELISHI, O` SHA KUN LA RDA TURKISTON LIK MARDIKORLA R, ISHCHI VA A SKA R DEPUTATLA R N A MOY I SHLA R, SO` N GRA MA JL ISLA R UY USHTIRGA N LIKLA RIN I AY TIB, BU N A MOY ISHLA R BOSHIDA O` ZBEK MA RDIKORI ESHON QUL MIRJA MOLOV TURGA N LI GIN I AY TISHI KERA K. U SA MA RQA N DGA KELGACH, BU ERDA « ZA HMATKA SHLA R I TTIFOQI» RA HBARLA RI DA N BIRIGA AY LA N A DI. 2 IY UN DA SHAY X ON TOHURDA 800 KISHI QATNA SHGA N MA RDIKOR ISHCHILA R MA JLI SI BO` LIB, U KELA J A KKA UMID SHIORI OSTIDA O` TA DI. TOSHKEN T MA HA LL IY ISHCHIL ARIN ING 1917 Y I L 14 MAY DA BO` LGA N MA J LISIDA MUSUL MON MEHN ATKA SHLA RI , ISHCHILA R DEPUTATLA RI SOVETIN ING N IZOMI TA SDIQLA N DI. N IZOMGA MUVOFIQ TA SHKIL IY BY URO 15 IY ULDA BO` LGA N Y IG` ILISHDA TOSHKEN T, SHA HA R MUSULMON ISHCHI VA KIL LA RI SHO` ROSIN I SAY LA SH TA KLIF QIL IN DI . UNGA 32 KISHI SAY L A NDI. IJ ROIYA KOMITET 8 KISHIDA N IBORAT BO` LDI . UN IN G BOSHLIG` I QIL IB SA LOHIDDIN MUFTIZODA SAY LA N DI. 1917 Y IL NI NG YOZIDA TOSHKEN TN IN G ESKI SHA X A RIDA 12 KA SA BA KOMITETI TUZILDI. UNGA SULTONX O` J A QOSIMX O` J A EV RA IS BO` LDI. O` SHA Y ILN IN G AVGUST OY I BOSHL ARIDA A N DIJON SHA HRIDA MUSULMON HUN A R A HL INI NG « SA N OY I « UL-ISLOM» KEN GA SHI TUZILDI. UN GA 1500 KISHI A ` ZO BO` LIB KIRDI. TOSHKEN TDA « X URSHID» , « SA DOY I TURKI STON» , « TURON » , « TURK ELI» , « N A J OT» , « KEN GA SH» , « SHO` ROY I ISLOM» , SA MA RQAN DDA « OY NA » , « HURRI YAT» , BUX ORODA « TURON » , « BUX OROY I SHA RI F» , QO` QON DA « SA DOY I FA RG` ON A » , « TI RIK SO` Z»   GA ZETA LA RI , « HURRIYAT» J URN A LI, FA RG` ON ADA « FA RG` ON A NIDOSI» GAZETA SI CHIQA BOSHLA DI. UL ARDA X A LQN IN G SIYOSIY FAOL BO` LISHI TA ` KIDLA NDI. 1917 Y IL 23 IY ULDA QO` QON DA FA RG` ON A VILOYATI MUSULMON MEHN ATKA SHL A RI QURULTOY I BO` LDI. 25 IY ULDA MA RG` ILON MEHN ATKA SHL A RI SHO` ROSI MA J LISI BO` LIB, U « FA RG` ON A ISHCHI VA A SKA R DEPUTATL ARI SHO` ROSIDA N MA RG` ILON SHA HRI MIL ITSIYA SI NIN G BUTUN TA RKIBIN I FRON T ORQA SIDA N QAY TIB KELGA N MA HA LLIY KISHILA R BILA N A LMA SHTIRISHN I» ILTIMOS QILDI. A MMO BOLSHEVIKLA R 1917 Y IL IY UL’ VOQEA LA RIDAN SO` N G PA RTIYA VI S` EZDI DASTURLA RI A SOSIDA OMMA N I ZO` R BERIB QUROLLI QO` ZG` OLON GA TAY YORL AB BORDILA R. O` QITUVCHI 28 OKTYABRDA TOSHKETDA QUROLLI QO` ZG` OLON BOSHLAN GA NI VA 1 NOYABRDA TURKISTON DAGI MUVAQQAT HUQUMAT AG` DA RIB TA SHLAN IB, TOSHKEN TDA HOKIMIYAT SHO` ROLAR QO` LIGA O` TGA N I VA TURKISTON O` LKA SIN IN G BOSHQA SHA HA RLARIDA HAM HOKIMIYAT BIRIN-KETIN BOL’SHEVIKLA R QO` LIGA O` TGAN IN I UQTIRADI. AY N IQSA, X ALQ KUTGAN MAQSA DLAR RO` YOBGA CHIQMAGA N TURKISTON X A LQLARIN IN G 1918—1920 Y ILLA RDA MILLIY -OZODLIK VA ERK UCHUN OLIB BORGA N KURA SHLA RI, SHO` ROLA RNIN G MILLIY SIYOSATDAGI X ATOLIKLARI VA ULA RNING OQIBATLA RI MUZEY MATERIALLARIDA DEYARLI YORITILMAGA N. 1924 Y ILDA DRA MA TEATRININ G BIR GURUH IJ ROCHILA RI: M. UYG` UR, A. HIDOYATOV, S. ESHONTO` RA EVA VA BOSHQA LAR MOSKVAGA O` QISHGA Y UBORILDI. ULA R E. VA X TA N GOV RA HBA RLIGIDA O` QIDILAR. O` ZBEK DRA MA TEATRI SAHNA SIDA N. V. GOGOLN ING « REVIZOR» , D. FURMAN OVNIN G « ISYON » , V. IVA NOVNING « 14 — 69 BRON EPOEZD» , SHEKSPIRN IN G « GA MLET» VA « OTELLO» ASA RLA RI QO` Y ILGA NLIGI O` ZBEK X ALQIN IN G SAN ` ATI NAQA DAR O` SGA NLIGIDA N DA LOLAT BERADI. MOSKVADA 1937 Y IL 21 MAY DAN 30 MAYGACHA O` TKAZILGA N O` ZBEK ADA BIYOTI VA SA N` ATI DEKADA SI RESPUBLIKA DA QISQA MUDDAT ICHIDA MA DAN IYAT SOHA SIDA KATTA MUVA FFAQIYATLARGA ERISHILGAN LIGINI KO` RSATDI. HAMZA N OMIDAGI O` ZBEK DAVLAT AKA DEMIK DRA MA TEATRI, O` ZBEKISTON DAVLAT FILARMONIYA SI HAMDA MUQIMIY NOMIDAGI O` ZBEK MUZIKALI DRAMA VA KOMEDIYA TEATRI MEHNAT QIZIL BAY ROQ ORDEN LA RI BILA N MUKOFOTLA NDILAR. O` ZBEKISTON MISOLIDA MUSTAMLAKA ZULMIDAN OZOD BO` LGAN MA MLA KATDA MA DAN IYAT N AQADA R TEZ O` SGA NLIGI KATTA N AMOY ISH QILIN DI. DASTLABKI BESH Y ILLIKLA R MOBAY NIDA O` ZBEK X A LQI SA NOATNI RIVOJ LA NTIRISHDA KATTA MUVAFFAQIYATLA RGA ERISHDI. O` ZBEKISTON SA NOATINING STRUKTURASI TUBDAN O` ZGARDI: SAN OATN ING QISHLOQ X O` JA LIK MA SHINA SOZLIGI, MINERAL O` G` IT ISHLA B CHIQARISH, KON SA NOATI, TO` QIMACHILIK SA NOATI KA BI YAN GI TA RMOQLA RI VUJUDGA KELDI. QUVASOY TSEMENT-OHAK KOMBINATI, TOSHKEN T TO` QIMACHILIK KOMBINATI, CHIRCHIQ X IMIYA KOMBINATI, « TA SHSEL’MASH» ZAVODLA RI QURILDI. « TASHSEL’MA SH» N IN G ISHGA TUSHIRILISHI BILA N KO` PLAB QISHLOQ X O` J ALIK MA SHIN ALA RI ISHLAB CHIQARILA BOSHLA DI. O` RUSHDA N OLDINGI IKKI BESH Y ILLIKDA O` ZBEKISTON DA 400 TA YA NGI KORX ONA QURILIB ISHGA TUSHIRILGA NDI. MUZEY DA O` SHA BIRINCHI BESH Y ILLIKDA TOSHKENTDA QURILGA N BIRINCHI ELEKTR ELEVATORIN ING RA SMINI HAM KO` RISH MUMKIN . • ULUG` VATAN URUSHI QA HRAMONI GENERAL-MAYOR SOBIR RA HI MON (1902—1945) G` OYAT ISTE` DODLI VA J ASUR HA RBI Y SA RKARDA , BI RINCHI O` ZBEK GENERA LI EDI . 1945 Y IL MA RT OY IDA GENERAL S. RAHIMOV DIV IZI YASI BOLTI Q BO` Y I DAGI KATTA PORT SHAHRI GDAN’SKKA YAQINLASHADI . SHIDDATLI J ANGLAR VAQTI DA U OG` I R YA RALANADI . S. RA HI MOV J ANGOVAR POSTDA, VATAN OZODLI GI VA MUSTAQILLI GI YO` LI DA O` ZI NI QURBON QI LDI . U J ANGOVAR X I ZMATLARI UCHUN I KKI NCHI DARA J ALI SUVOROV ORDENI, TO` RTTA J ANGOVA R QIZI L BAY ROQ ORDENI, QIZI L Y ULDUZ ORDENI VA « KAV KAZ MUDOFAASI UCHUN» MEDALI BILAN MUKOFOTLANGAN EDI . O` ZBEKI STON TARI X I MUZEY I DA GENERAL-MAYOR SOBIR RA HI MOVGA BAG` ISHLANGAN MAX SUS BURCHAK TASHKI L QI LI NIB, BU ERDA UNI NG HARBI Y KIY I M-KECHAKLA RI , QUROL-ASLA HALARI VA PIX SI Y HUJ J ATLARI, FOTOSURATLARI QO` Y I LGANKI, BULARNI NG HA MMASI YOSHLARNI HARBI Y VATANPARVARLIK RUHIDA TA RBI YALASHDA KATTA DALILIY HUJ J AT BO` LIB X I ZMAT QILA DI . 1941 Y I L DEKA BRI DA O` ZBEKISTONNING BI RI NCHI PREZI DENTI YO` LDOSH OX UNBOBOEV BOSHCHI LIGI DA BI RINCHI O` ZBEKI STON DELEGATSI YA SI FRONTGA J O` NAB KETDI. DELEGATSI YA A ` ZOLARI BI LAN SUHBATDA GENERAL L. A. GOVOROV BUNDAY DEY DI: « QABIH DUSHMAN MOSKVAGA YAQI NLASHI B, MOSKVA X AV F OSTIDA QOLGA NDA ... BIZLA R O` Z POZI TSI YA MI ZDA MUSTA HKAM TURDI K. BI Z BUTUN SOV ET X ALQI NI NG, SHU J UMLADAN, O` ZBEK X A LQI NING DOIMI Y YORDAMI VA QO` LLA B-QUV VATLASHI NI SEZIB TURDIK. QORLI MOSKVADA N QUYOSHLI O` ZBEKI STONGACHA — MI NGLARCHA KI LOMETR. AMMO BU MASOFA BI ZNI A J RATA OLMAY DI . BI Z BI LAMIZKI, SI Z BI ZLARGAYAQI N VA AZI ZDIRSI ZLAR, BIZ H,AM SIZTA YAQI N VA AZIZDI RMI Z» . MANA SHU SO` ZLAR « O` ZBEKI STON DELEGATSI YA SI G` ARBI Y FRONTDA» , « GENERAL-LEY TENANT L. A. GOVOROV O` ZBEKI STONNI NG BI RINCHI PREZIDENTI YO` LDOSH OX UNBOBOEV BILAN» DEGAN PA NNO OSTI GA YOZIB QO` Y I LGAN. 1943 Y I L 24 SENTYA BRDA URUSH QIY I NCHILI KLARI GA QARAMAY, O` ZBEKISTONDA FANLAR AKADEMI YASI TASHQI L ETI LDI . O` NGA 23 TA I LMI Y -TADQI QOT INSTI TUTLARI KI RDI, URUSH VAQTIDA O` ZBEKI STONGA KO` CHI RI B KELTI RILGAN MOSKVA, LENI NGRAD, KIEV, X A R’KOV OLIMLARI RESPUBLIKA OLIMLARI GA KATTA YORDAM BERDILAR. • O` SHA Y ILLARDA O` ZBEKISTONDA 43 TA OLIY O` QUV Y URTI BO` LIB, UNDAGI STUDENTLAR SONI 21 027 KISHINI TASHKIL QILGAN EDI . 52 TA TEX NIKUMDA ESA 10 068 O` QUVCHILAR O` QIRDI. MUZEYGA X ALQ KOMISSARLARI SOVETINING O` ZBEKI STON FANLAR AKADEMIYASINI TASHKIL ETISH HAQIDAGI QARORINING FOTOSURATI QO` Y ILGAN. O` ZBEK ISTONDA GAZ KONLARI ASOSAN BUX ORO-X IVA, FARG` ONA VA SURX ONDARYO RAYONLARI DA J OY LASHGAN. GAZLI KONI J UMHURI YATIMIZDAGI ENG Y IRIK KONLARDAN DIR. MUZEY DA GAZOPROVOD O` TKAZISH TASVIRLANGAN RASM BOR. O` ZBEKISTONDA QI SHLOQ X O` J ALIGI NI RIVOJ LANTIRISHNI NG NEGI ZLARIDAN BIRI KOMPLEKS MEX ANIZATSIYALASHTIRISHDIR. RESPUBLIKA J AMOA X O` J ALIKLARI TOBORA KO` PROQ YANGI TEX NIKA BILAN QUROLLANTIRILMOQDA. MASALAN, SIRDARYO VILOYATIDA YANGI TUZILGAN « SAY X UN» J AMOA X O` J ALIGINING BIR O` ZIDAGI NA 60 TA PAX TA TERISH KOMBAY NLARI ISHLAY DI, QO` RIQ ERLARDA TUZILGAN KOLX OZLARDA ESA 600 DAN ORTI Q PAX TA TERUVCHI ZANGORI KEMALAR ISHLAMOQDA. URUSHDAN KEY INGI Y ILLARDA QISHLOQ X O` J ALI GINI RI VOJ LANTIRISHDA ASOSAN PAX TACHILIK NI YANADA Y UKSALTIRI SH KO` ZDA TUTILGAN EDI. MIRZACHO` LNI O` ZLASHTI RISH ISHLARI BOSHLANIB, YANGI PAX TAKOR RAYONLAR VUJ UDGA KELDI . 1963 Y ILDA SIRDARYO VILOYATI TUZILDI . 1960 —1965 Y ILLAR MOBAY NIDA BU ERDA 37,4 MING GEKTAR QO` RIQ VA BO` Z ERLAR O` ZLASHTIRILIB, EKIN MAY DONIGA AY LANTIRILDI . TOSHKENT CHINNI ZAVODI O` ZINING X ILMA-X IL MAX SULOTLARI BILAN SHUHRAT QOZONDI. MI LLIY NAQSHLAR SOLINGAN IDISH-TOVOQLARGA, SHUNINGDEK, Y UBILEY LARGA HAMDA MUHIM VOQEALARGA ATAB I SHLANGAN BOSHQA HAR X IL SOVG` ALARGA QI ZIQISH KATTA. J UDA A J OY IB VA N OZIK DID BILAN ISHLANGAN TOSHKENT CHINNI ZAVODI MAHSULOTLARIDAN NAMUNALAR MUZEY DA O` Z AKSINI TOPGAN. X ULOSA QILIB SHUNI AY TI SH MUMKINKI, MUZEY MATERI ALLARI O` LKAMIZDAGI QADI M ZAMONLARDA YARATILGAN ENG NOYOB YODGORLIKLAR VA KEY INGI DAVRDA QO` LGA KIRITILGAN MUVAFFAQIYATLARNI NAMOY ISH QILI SH BILAN KENG MEHNATKASH OMMANI, SHU J UMLADAN, O` QUVCHI VA STUDENTLARNI VATANPARVARLIK RUHIDA TARBIYALASH ISHI GA X IZMAT QILADI. RIVOJ TOPGAN MUZEY LAR TARIX VA MADANI YAT YODGORLIKLARINI TARG` IB QILADIGAN MUHIM MASKANLARGA, OQIL VA FOZIL KISHI LAR ASARLARINI NG, ENG NODIR QO` LYOZMALARNI NG X ALQ USTALARI YASAGAN BUY UMLARNI NG X AZINALARI GA AY LANDI. HOZI R RESPUBLIKADA 31 TA DAVLAT VA 150 TA X ALQ MUZEY I BOR. ULARNING FONDIDA O` ZBEKISTON X ALQ USTALARINING NODIR ASARLARI ALOHIDA O` RIN OLIB TURIBDI. ETIBORIN GIZ UCHUN RA HMAT!!!

• MAV ZU:MUZEY LARN ING O’QUV TARBIYAV IY ISHDA TUTGAN O’RN I RE J A: 1. O` zbek ist on  t arixi muzey i 2. Muzey t urlari 3. Muzey zallarida 4. O` lk ashunoslik t o` garagini t ashk il et ish

O` LKASHUNOSLIK MANBALARI ORASI DA HAQI QIY ILMIY VA MADANIY -MA` RIFIY MUASSASAGA AY LANIB QOLGAN MUZEY NING O` RNI VA AX AMIYATI KATTADIR. U MODDIY VA MA` NAV IY MADANIYAT YODGORLIKLARINI NG ASL NUSX ALARINI, ARX EOLOGIYA, ETN OGRAFIYA, TOMONIMIKAGA OID MATERI ALLARN I TO` PLAY DI, SAQLAY DI VA ILMIY ASOSDA O` RGANIB TAX LIL QI LADI, NATIJ ALARINI ESA EKSPOZITSIYA SIFATIDA OMMALASHTIRADI. Y IG` ILGAN VA MUZEY DA SAQLAN AYOTGAN BARCHA MATERI ALLAR MUZEY N ING ILMIY BAZASINI TASHKIL ETADI VA UNI NG IJ ODIY FAOLIYATI DA ASOS BO` LIB X IZMAT QILADI. MANA SHU MANBALAR ASOSIDA MUZEY LAR I LMIY TADQIQOT VA I LMIY HAMDA MADANIY -MA` RIFI Y TA` LIM-TARBI YA ISHLARINI OLIB BORADI. 1. O` ZBEKISTON TARIX I MUZEY I O` TMISHI HAQI DA BIR NECHA SO` Z M. T. OY BEK NOMI DAGI O` ZBEKISTON TARIX I MUZEY I TURKISTONNI NG MASHHUR OLIMLARI VA J AMOAT ARBOBLARIN ING HARAKATI BILAN VA BEVOSITA RAHBARLI GI HAMDA YORDAMIDA 1976 Y ILDA TASHKIL ETI LGAN. O` ZBEKISTON VA UMUMAN BUTUN TURKI STONNING YODGORLIKLARI KO` PDAN BUYON OLIMLARNIN G DI QQATINI O` ZIGA J ALB QILIB KELARDI. X IX ASR DAVOMIDA OSORI ATI QALAR USTIDA ARX EOLOGIK KUZATISHLAR, QIDIRUV ISHLARI OLIB BORI LDI. BU SOHADA P. I. LERH N . I. VESELOVSKIY, V. A. J UKOV SKIY, V. V. BARTOL’D, M. S. ANDREEV, V. L.,V YATKIN, A. A. DIVAEV, L. A. ZI MIN, V. A. KALLAUR, E. F. KAL’, B. N. KASTAL’SKIY, A. L. KUN, N. P. OSTROUMOV, N. N. PANTUSOV, A, A. SEMYONOV, E. T. SMI RN OVLAR TO` PLAGAN MATERIALLAR O` ZBEKISTON (TURKISTON)N ING QADIMIY YODGORLIKLARINI HISOBGA OLISH, TA` RIFLASH VA TEKSHIRISH ILMIY MUASSASALARI : I MPERATOR ARX EOLOGIYA KOMI SSI YASI, RUS ARX EOLOGIYA J AMIYATI NING SHARQ BO` LIMI, SHUNI NGDEK, 1903 Y IL APRELDA TASHKIL QILIN GAN O` RTA VA SHARQIY OSY YO TARIX IY, ARX EOLOGIYA, LINGV ISTIKA VA ETN OGRAFIYA J AMI YATLARI NING QIMMATBAHO MATERI ALLARI HAMDA RUS HAVASKOR KOLLEKTSI YACHILARI: BARSHCHEV SKIY, VYATKIN , DOBROSMI SLOV, KASTAL’SKI Y, KOMAROV, PETROV -BORZNA, POSLOV SKIY, STOLYAROV, TEREN T’EV, TROFIMOV VA BOSHQALAR TO` PLAGAN KO` PDAN-KO` P A J OY IB MATERIALLAR BU MUZEY N ING ASOSI Y FON DLARIN I TASHKIL ETADI . MUZEY IN I TASHKIL QI LISHDA A. P. FEDCHEN KO FAOL I SHTIROK ETGAN . U TABI IYOT ANTROPOLOGIYA VA ETNOGRAFIYAGA OID MATERI ALLAR TO` PLAGAN. BU MATERIALLAR DASTLABKI EKSPON AT SIFATI DA MUZEYGA QO` Y ILGAN. FEDCHENKO VAFOTI DAN SO` NG BU ISHGA N . A. SEVERTSEV, I. V. MUSHKETOV, V. F. OSHANI N KABI MASHHUR RUS OLIMLARI KATTA HI SSA QO` SHDILAR. BIRINCHI MAHALLIY ARX EOLOG AKROM POLVON ASQAROVNI NG X IZMATLARI HAM KATTADI R. AKROM POLVON ASQAROV O` ZI TO` PLAGAN JUDA KO` P A J OY IB YODGORLIKLAR (FAQAT TANGA-CHAQALARDAN 15 MINGDAN KO` PROG` I NI MANA SHU MUZEYGA TOPSHI RGAN ) MUZEY FON DINI ANCHA BOY ITGAN . UMUMAN, BU MUZEY N ING OCHI LISHI VA UN ING FAOLI YATI O` LKAN ING MADANIY HAYOTIDA MUHI M VOQEA BO` LDI. MUZEY EKSPONATLARI X ALQARO KO` RGAZMALARDA NAMOY ISH QILINDI , UN DA TUZILGAN KATALOGLAR ESA HOZIRCHA O` Z AHAMIYATI NI YO` QOTGAN EMAS.

ASRI MI ZNI NG BOSHLARI DA, YA` N I 20- Y I LLARDAN KEY I N BU MUZEY HAQIQIY I LMI Y VA MADANI Y -MA` RIFIY MUA SSASAGA BO` LI B QOLDI . MUZEY J AMOASI O` ZBEKI STON X ALQLARI NI NG QADI M ZAMONLARDAN BUYONGI TARI X I N I O` RGANI SH Y UZASI DAN I LMI Y TEKSHI RISH ISHLARI OLI B BORMOQDA. MUZEY FONDI RESPUBLIKANI NG HAMMA VI LOYATLARI GA Y UBORI B TURI LADI GAN ARX EOLOGI YA, ETNOGRAFI YA I LMI Y SAFARLA RIN I NG MATERI ALLARI BILAN DOI MI Y RAVI SHDA BOY I TI LMOQDA. HOZI RGI VAQTDA MUZEY DA 40 MI NGDAN ORTI Q ARX EOLOGI YAGA OI D EKSPON ATLAR, 44 MI NG QADI MGI PUL NUSX ALARI , 10 MI NGDAN ORTIQ TURLI -TUMAN ETNOGRAFI YAGA OI D BUY UMLAR, 2 MI NGDAN ORTI Q NOYOB YODGORLI K BUY UMLAR MAVJ UD. MUZEY FONDI DAGI MATERI ALLAR ORASIDA QO` SHN I RESPUBLI KALAR — TURKMANI STON, TOJ I KI STON VA QI RG` I ZISTON GA TAALLUQLI MA` LUMOTLAR HAM KO` P. MUZEY DA ASOSAN MATERI ALLARNI N G ASL N USX ALARI , SHUNI N GDEK, MAKETLAR, BADI I Y VA GRAFI K TASVI RLAR,  CHI ZMALAR , DI AGRA MMALAR, RASMLAR QO` Y I LGAN. EKSPON ATLAR ORASI DA N OYOB NARSALAR KO` P. 1917 Y ILDAN KEY I NGI DAVR X RON OLOGI K RAVISHDA 1965 Y I LGACHA KO` RSATI LGAN. MUZEY 1967 Y ILDA X I X ASRNI N G ME` MORCHI LI K YODGORLI KLARIDAN BIRI HI SOBLAN GAN BI NOGA KO` CHDI . BU BI NODA 1919 Y I LDA BUTUN ROSSIYA MARKAZI Y IJ ROI YA QO` MITASI VA RSFSR X ALQ KOMISSARLA RI SOVETI NI NG TURKI STON ISHLARI BO` Y I CHA KOMISSI YASI (TURKKOMI SSI YA) ISHLAGAN EDI . BU BI NODA 45 TA ZAL BO` LI B, ULARDA 7 MI NGDAN ORTIQ EKSPONAT J OY LASHTI RI LGAN. 

• MUZEY TURLARI  RESPUBLI KAMIZ HUDUDI DA UCH TURDAGI MUZEY LAR MAV J UD BO` LIB, BI RINCHI TURDAGI MUZEY LARGA I LMI Y -TADQI QOT VA MADANIY -MA` RIFI Y ISHLARI NI OLI B BORADIGAN MUZEY LAR KIRADI. ULAR BIR VAQTNI NG O` ZIDA I LMIY -TADQIQOT VA MA DA NIY -MA` RIFI Y HAMDA TA` LIM-TA RBI YAV IY I SHLARNI OLI B BORA DI. I KKI NCHI TURDAGI MUZEY LA RGA FAQAT BIR SOHA BO` Y I CHA ILMI Y -TADQI QOT ISHLARI OLI B BORADI GAN MUZEY LABORATORIYALARI GA EGA BO` LGA N MAX SUS MUZEY LAR (MASALAN, O` ZBEKI STON FANLA R AKADEMIYA SI QOSHIDAGI BAKTERI OLOGI YA VA MI NERALOGIYA MUZEY I) KI RADI VA NIHOYAT, UCHI NCHI TURDAGI MUZEY LARGA FAQAT O` QUV TURI DAGI " MUZEY LAR KI RA DI. BU MUZEY NING ASOSI Y MAQSADI O` QUV J ARAYONI NI YA X SHI LASHDAN I BORAT. MUZEY TURLARI KO` P J I HATDAN UNDA SAQLANAYOTGAN KOLLEKTSI YA FONDLARI NI NG X ARAKTERIGA VA ULAR FAOLIYATI NI NG YO` NA LI SHIGA BOG` LI QDI R. SHUNI NGDEK, TURLI FAN SOHALARI GA BO` LI NGAN MUZEY LA R HAM BOR. BU MUZEY LAR ORASI DA KO` PROQ MA` LUM BO` LGA NLARI YOKI FAQAT O` SHA SOHD MUTAX ASSI SLARIGAGI NA RAV SHAN BO` LGAN MA` LUM TARMOQNI AKS ETTIRUVCHI MUZEY LAR HAM MAV J UD. MASA LAN, TOSHKENTDAGI M. T. OY BEK NOMLI O` ZBEKISTON TARIX I MUZEY INI , TASV I RI Y SA N` AT MUZEY I NI ALI SHER NAVOIY NOMLI ADABI YOT MUZEY INI , TURKI STON HARBIY OKRUGI MUZEY I NI , TABI ATSHUNOSLI K MUZEY I NI KO` PCHILI K OMMA YAX SHI BI LADI, AMMO ARX EOLOGIYA, ETNOGRAFI YA, HA RBI Y -TARIX I Y, MEMORI AL, REGI ONAL, SAN` ATSHUNOSLI K, TEX NI K MUZEY LARNI KO` PROQ O` SHA SOHA MUTA X ASISSLARI BI LADI LAR. BULARDA N TASHQARI YANA TOSHKENTDA MURAKKAB VA KOMPLEKS SOHA LI MUZEY LA R X AM MAV J UD. TOSHKENTDAGI MAV J UD MUZEY LAR O` ZBEK VA BOSHQA QARDOSH X ALQLAR TOMONI DAN TASHKIL ETI LGAN TURLI -TUMAN SOHALARNING UZOQ O` TMI SHDAN TO HOZI RGI KUNGA QADAR BO` LGAN RI VOJ LA NI SHINI KO` RSATISH BILAN BI R QATORDA , O` RTA OSIYO X ALQLARI NING, SHU J UMLADAN, O` ZBEK X A LQI NING I BTI DOI Y J AMOA, QULDORLIK, FEODA LI ZM DAV RI DAGI HAMDA 1917 Y ILGACHA BO` LGA N DAV RDAGI HAYOT YO` LINI A KS ETTIRUVCHI EKSPONATLAR BI LA N BIRGA TO` NTARISHDAN KEY INGI TURKI STONDA SHO` ROLA R HOKI MI YATINI NG O` RNATILISHI GA DOIR, FUKAROLAR URUSHI X A LQ X O` J ALI GI NI QAY TA TI KLASH, MAMLAKATDA ELEKTRLASHTI RI SH RE J ASINI NG AMALGA OSHI RI LI SHIGA DOI R MATERI ALLAR HAM MUZEY EKSPONATLARI I CHI DA J OY OLGA N.

MUZEY ZALLARIDA MUZEY ZALLARI TOMOSHABINLARNI O`ZBEKISTON TARIXI MUZEYI EKSPOZITSIYASIDA BO`LGAN MODDIY MADANIYAT YODGORLIKLARI BILAN TANISHTIRISHNI NAZARDA TUTADI. MUZEY FONDLARI ASOSAN TO`RT KATTA DAVRGA BO`LINGAN BO`LIB, ULAR QUYIDAGICHA NOMLANGAN: «IBTIDOIY JAMOA VA QULDORLIK TUZUMI DAVRI», «FEODALIZM DAVRI», «TURKISTON CHOR ROSSIYASI TARKIBIDA» VA NIHOYAT TO`RTINCHI BO`LIM «O`ZBEKISTON TARIXINING 1917 — 1990 YILLARDAGI DAVRI» DEB NOMLANADI. IBTIDOIY JAMOA VA TSULDORLIK TUZUMI DAVRI DEB NOMLANGAN BIRINCHI BO`LIM IBTIDOIY JAMOA ODAMLARINING YASHAGAN MAKONLARIGA TA`RIF BERISH BILAN BOSHLANADI.IBTIDOIY ODAMLAR CHAYLALARDA, G`ORLARDA YASHAGANLAR. 1938 YILDA BOYSUNTOVNING TESHIKTOSH G`ORIDA (SURXONDARYO VILOYATI) QADIMIY TOSH DAVRI (MUST’E DAVRI)DA ODAM YASHAGANLIGI ANIQLANDI. G`ORNING ICHI KENG, BALANDLIGI 21 METRCHA KELADI. G`OR ICHIDA GULXAN QOLDIQLARI, TOSHDAN YASALGAN MEHNAT QUROLLARI, YOVVOYI QUSH VA HAYVONLAR — AYIQ, KIYIK, TOG` ECHKISINING SUYAKLARI TOPILDIKI, BU HOL TESHIKTOSHDA YASHAGAN ODAMLAR OVCHILIK BILAN KUN KECHIRGANLIKLARIDAN DALOLAT BERADI. YUQORIDAGI TA`RIFGA BINOAN TESHIKTOSH G`ORI (MAKETI) QO`YILGAN. TESHIKTOSH G`ORIDAGI CHUQURDA 8 — 9 YASHAR BOLANING SKELETI TOPILGAN. QABR ATROFIDA TOG` ECHKISINING SHOXLARI YOTGAN EKAN. MASHHUR ANTROPOLOG-HAYKALTAROSH M. M. GERASIMOV SUYAK TUZILISHLARIGA QARAB BOLANING HAYKALINI YARATDI. BOLANING BOSH SUYAGI JUDA SIQIQ, PESHANASI YAYDOQ, PAST, QOSH- QOVOG`I OSILIB TURADI. CHAYNASH MUSKULLARI BAQUVVAT, IYAGI TEKIS. BOSH SUYAGINING HOLATI VA BUKCHAYGAN QOMATI O`SHA VAQT ODAMINING XALI QADDINI ROSTLAB YURISHGA ODATLANMAGANIDAN DALOLAT BERADI. U O`Z QIYOFASI BILAN EVROPADA YASHAGAN NEANDERTAL’ TURIDAGI ODAMLARGA JUDA O`XSHAYDI. QADIMGI ODAMLARNING TIRIKCHILIGI ASOSAN OVCHILIK VA YIG`UVCHILIK BILAN KECHGAN. O`LAR TOG` ECHKISI, YOVVOYI OT, AYIQ,QOPLONLARNI OV QILISHGAN. OV KO`P ODAM ISHTIROKINI TALAB QILGANIDAN IBTIDOIY ODAMLARNI JIPSLASHTIRGAN. YARALANGAN YIRTQICH H.AYVON BILAN OLISHUVDA KO`PINCHA ODAMLAR HALOK BO`LGANLAR. O`LJANI BIRGA BAHAM KO`RGANLAR, ORTIG`INI EHTIYOT QILIB QO`YGANLAR. AYOLLAR YIG`UVCHILIK — MEVA-CHEVA TERISH, ILDIZ KOVLASH BILAN SHUG`ULLANGANLAR, MEHNAT QUROLLARI TAYYORLAGANLAR. «IBTIDOIY ODAM SINANTROP OVDA. ERAMIZDAN 600 — 400 MING YIL ILGARI» DEB NOMLANGAN MAKET XUDDI JONLIDAY QILIB ISHLANGAN. T. SODIQOV TOMONIDAN CHIZILGAN «MALIKA TO`MARIS QASOS OLMOQDA» NOMLI SURATGA QUYIDAGICHA TA`RIF BERILGAN: MILODDAN OLDINGI VI ASRDA O`RTA OSIYOGA FORSLAR HUJUM QILGANLAR.

Похожие

O’zbekiston tarixida Temuriylar davlati tutgan o’rni
Axloqiy idealning falsafiy bilimlar tizimida tutgan o’rni.
Temuriy malikalarning ijtimoiy-siyosiy hayotda tutgan o’rni
Axloq va uning jamiyat hayotidagi tutgan o’rni
O’LKAMIZ TARIXINI O’RGANISHDA TOPONOMIKA FANINING TUTGAN O’RNI