logo

Informatikadan darsdan tashqari mashg‘ulotlarni loyihalashtirish

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1236.1767578125 KB
MAVZU:  Informatikadan darsdan tashqari mashg‘ulotlarni 
loyihalashtirish.
Reja:
 Sinfdan tashqari darslarni tashkil etish
 Informatikadan musobaqalar tashkil etish
 Informatika fanidan to‘garak
 Xulosa
 Foydalanilgan internet saytlari        
            Informatikadan o tkaziladigan sinfdan tashqari darslarning ʻ
mazmuni dars mashg'ulotlarida egallangan bilimlarni kengaytirish va 
chuqudashtirishga qaratilgan bo lishi kerak. 	
ʻ Shundagina sinfdan 
tashqari mashg'ulotlar dars mashg'ulotlarining mantiqiy davomi bo Iib 	
ʻ
xizmat qila oladi. Maktab tajribasida informatikadan sinfdan tashqari 
ishlarning quyidagi turlari uchraydi: viktorina, tanlov, olimpiada, 
informatikadan devoriy gazetalar, to garak va boshqalar. Sinfdan 	
ʻ
tashqari mashg'ulotlar haqida ma’lumotlar Informatikadan sinfdan 
tashqari mashg'ulotlar deganda o quvchilarning Informatikadan 	
ʻ
bilitmlarini kengaytirish va chuqurlashtirish maqsadida tashldl qilingan
mashg'ulotlarni tushunamiz. Sinfdan tashqari ishning asosiy maqsadi 
o quvchilardagi fanga bo lgan qiziqishni rivojlantirish, ularni darsda 	
ʻ ʻ
olgan bilimlarini to ldiruvchi biilm, malaka va ko nikinalar bilan 	
ʻ ʻ
qurollantirishdan iborat. Shuning uchun sinfdan tashqari ishiarning turli
shakllaridan foydaianish mumkin. Quyida ana shunday mashg'ulot 
shakllari haqida to xtalamiz. Informatikadan viktorinalar 
ʻ
Informatikadan viktorinalar ma’lum tema, bo lim, yoki umuman 	
ʻ
Informatikaga doir masalalar bo yicha savol-javob o yini bo lib, ko p 	
ʻ ʻ ʻ ʻ
vaqt va katta tayyorgarlik talab qilmaydi. Informatikadan viktorinalar 
10-20 minut davom etadi. Bunda oldindan tayyodangan 5-6 savolga 
og'zaki yoki yozma javob olinadi. Informatikadan viktorinalarni tizimli 
o tkazib turish o quvchilarni masalalani turli usullarda yyechishga 	
ʻ ʻ
o rgatadi, ularning fikrlash va xozirjavoblik qobiliyatlarini kamol 
ʻ
toptiradi. Umuman, viktorinalar qizg'in musobaqa tarzida o tadi, eng 	
ʻ bilag'on topqir va hozirjavob o quvchini, yoki ilg'or sinfhi tanlash ʻ
imkonini beradi. Viktorinada qatnashish mutlaqo ixtiyoriy bo lib, 	
ʻ
o quvchilarning Informatikaga bo lgan qiziqishlarini oshirish, 	
ʻ ʻ
Informatikaga qiziquvchilarni aniqlash va keyinchalik ularni 
Informatika to garagiga jalb etish maqsadida o tkaziladi.	
ʻ ʻ
Albatta, viktorinada tavsiya etilgan savollar turlicha qiyinlikda bo lib, 	
ʻ
unga ko proq o quvchilarning qatnashuviga erishish kerak. 	
ʻ ʻ Informatikadan 
vikrorinalar har xil o tkazilishi mumkin. Quyida ikki xilini misol tariqasida 	
ʻ
keltiramiz: 1. Savollar (misol, masalalar) o qituvchi tomonidan 	
ʻ
o quvchilarga og'zaki beriladi yoki doskaga oldindan yozib qo yiladi. 	
ʻ ʻ
Javobni ham o quvchilar o g'zaki tayyorlaydilar. Yoki o z daftarlariga qisqa, 	
ʻ ʻ ʻ
ya’ni o zlari eslab turishlari uchun kerakli narsalarni yozib turadilar. 	
ʻ
O qituvchi o quvchilardan bir nechtasi qo l ko targuncha kutib turib, keyin 	
ʻ ʻ ʻ ʻ
birinchi bo lib qo l ko targan o quvchidan so raydi. Agar birinchi qo l 	
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
ko targan o quvchi noto g'ri javob bersa, ikkinchi, uchinchi qo l ko targan 	
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
o quvchilardan (to g'ri javob olguncha) so raladi; 2. Agar o qituvchi savolni 
ʻ ʻ ʻ ʻ
doskaga yoki katta qog'ozga oldihdan yozib qo yiladigan bo lsa u 	
ʻ ʻ o quvchilarga ishlash uchun buyruq beradi va javoblarni daftarga yozib ʻ
to g'riligiga ishonch qilgandan keyin qo l ko tarish kerakligini aytadi. 
ʻ ʻ ʻ
O qituvchi qo l ko targan o quvchilar oldiga borib berilgan savol, masala 
ʻ ʻ ʻ ʻ
yoki misol javobini ko radi. So ngra avval qo l ko targan o quvchiga javobni	
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
aytishga va javobini tushuntirib benshga ruxsat beradi. Informatikadan 
ertaliklar Informatikadan ertaliklar (kechalar) ommaviy tadbirlardan biri 
bo lib, o quvchilar va ota-onalar o rtasida informatikadan bilimlarni tarqatish	
ʻ ʻ ʻ
hamda o quvchilarning Informatikaga qiziqishini oshirish, shu bilan birga 	
ʻ
ularni Informatika to garaklarga ko proq jalb qilish maqsadida o tkaziladi. 	
ʻ ʻ ʻ
Informatikadan ertaliklarni bir sinf bilan yoki parallel sinflarni qo shib 	
ʻ
o tkazish mumkin. Ertalik o rta hisobda bir soat davom etishi mumkin. 	
ʻ ʻ
Ertalikni o tkazish uchun puxta tayyorgarlik ko rish kerak. Buning uchun 	
ʻ ʻ
eng kamida bir oy oldin o qituvchi chuqur o ylangan reja tuzib chiqishi 	
ʻ ʻ
kerak. Shundan keyin o quvchilar bilan suxbatlashib, ularga qilinadigan 	
ʻ
ishlarni taqsimlab chiqiladi. Bu ishga ota-onalarini ham jalb qilish mumkin. 
Ertalik dasturini kerakli materillar (she'r, qo shiq, boshqotinna, qiziqarli 	
ʻ
masala, matematik o yin, konkurs masalalari, viktorina savollari, ishtirokchi 	
ʻ
personajlar liboslari va boshqa) tayyor bo lgandan so ng yana bir marotaba 	
ʻ ʻ
ko rib chiqish va muhokamadan otkazish kerak. Bu muhokamada ertalikni 	
ʻ
(kecha) o tkazish uchun yordam bergan barchani taklif etish start. Ertalikni 	
ʻ
(kecha) o tkazishdan bir hafta oldin uning chiroyli bezatilgan va katta qilib 
ʻ
yozilgan dasturini ko rinarli joyga osib qo yish kerak. Dasturdagi ba’zi 	
ʻ ʻ
savollarga boshqa o quvchilar ham tayyorgarlik ko rishi mumkin. Ertalik 
ʻ ʻ
o tadigan xona (zal) iloji boricha ertalikka mosiab bezatiladi. Ertalikda 	
ʻ
(kecha) ishtirok etgan bolalar fantaziya qilish, muloxaza yuritish, to g'ri 	
ʻ
fikrlash va gapirishga o rganishadi. Demak, Informatikadan ertalik uchun 	
ʻ sarflangan vaqt faqat informatik qimmatga ega bo lmay, balki o quvchilar ʻ ʻ
uchun umummadaniy qimmatga va tarbiyaviy ahamiyatga ham egadir.
Yuqorida aytib o tilgan sinfdan tashqari ishlarda (10 mirmtlik, 	
ʻ
viktorina, ertalik va x.k.), asosan, butun sinf o quvchilari ishtirok etsa, 	
ʻ
Informatik musobaqalarda (konkurs, olimpiada) ko pchilik ishtirok etib, 	
ʻ
g'oliblar musobaqasi bilan yakunlanadi, ya’ni bu musobaqa bir necha kun 
(ko pincha 3 yoki 4) davom etadi. 	
ʻ 1-turda istagan hamma o quvchilar 	ʻ
qatnashishi mumkin. Unda muvaffaqiyatli qatnashgan o quvchilar II-turda 	
ʻ
qatnashadilar. II-turdan muvaflaqiyatli o tgan o quvchilar III-turda 	
ʻ ʻ
qatnashish huquqiga ega bo ladilar va x.k. I turni sinfdagi barcha o quvchilar	
ʻ ʻ
ishtkokidagi og'zaki qiziqarli savollar orqali viktorina shaklida o tkazish 	
ʻ
mumkin. Shunda g'olib chiqqan o quvchilar bilan Il-tur musobaqalar 	
ʻ
o tkaziladi. Shundan keyin parallel sinflar o quvchilari III-turda kuch 	
ʻ ʻ
sinashadi. Natijada sinf yoki maktab bo yicha eng kuchli o quvchilar 	
ʻ ʻ
aniqlanadi. Informatik ro znomalar o quvchilarda katta qiziqish uyg'otadi. ʻ ʻ
Informatik ro znoma odatda Informatika to garagi organi hisoblanadi, shu 	
ʻ ʻ
sababli ro znoma to garak a’zolarinaig kuchi bilan o qituvchining bevosita 	
ʻ ʻ ʻ
raxbarligida tayyorlalanadi. O qituvchi, ro zaomani tayyorlashda mumkin 	
ʻ ʻ
qadar o quvchilarning shaxsiy tashabbuskorligini oshirishga erishishi kerak. 	
ʻ
Devoriy ro znomalar quyidagi bo limlardan tashkil topishi mumkin: 	
ʻ ʻ
Informatika tarixidan bir shingil; Sinf o quvchiiarining Informatik xayoti; 	
ʻ
O quvchilarga o qish uchun tavsiya qilinadigan adabiyotlar; Masalalar 	
ʻ ʻ
(qiziqarli, maatiqiy, konkurs); Informatik o yinlar; Yumor; O tgan 	
ʻ ʻ
sonlardagi konkurs masalalarining yyechimi va javobini redkollegiyaga 
topshirgan o quvchilar haqida ma’lumot. Ro znomada Informatika faniga h 	
ʻ ʻ
issa qo shgan buyuk allomalar haqida qisqa, lekin maroqli hikoyalar berilishi	
ʻ
kerak. Biror alloma haqida hikoya qilinadigan bo Isa, uning rasmi va 	
ʻ
rasmning tagida bu olm haqidagi, uning ishlari to g'risidagi ma’lumot yoki 
ʻ
olim hayotidagi qiziq voqealar to g'risidagi kichikroq hikoya beriladi. Olim 	
ʻ
aytgan fikrlarni yoki u haqidagi boshqa olimlar aytgan so zlarni ko chirib 	
ʻ ʻ
yozish ham foydali. Ro z	
ʻ n omada beriladigan masalalarning shartlari qisqa, 
tez esda qoladigan bo lishi maqsadga muvofiqdir	
ʻ . O quvchilarning darsdan tashqari bo sh vaqtlarini unumli o tkazish, ʻ ʻ ʻ
iqtidorli bolalar bilan individual shug’ullanish hamda tarbiyasi og’ir 
bolalarga ijobiy ta’sir etish orqali ularning tarbiyasi va fanlarni o zlashtirish 	
ʻ
darajasini oshirishning yo llaridan biri – bu darsdan tashqari to garak 	
ʻ ʻ
mashg’ulotlarini tashkil etishdir.  Informatika fanidan tashkil etilgan 
to garaklarga bolalarni jalb etish boshqa fanlarga nisbatan bir muncha 	
ʻ
osonroq kechadi. Buning asosiy sabablaridan biri yoshlarning kompyuterga 
qiziqishidir. Xozirgi kunda kompyuterlarni barcha sohalarda unumli 
qo llanilishi turli sohalarga qiziquvchi bolalarni kompyuter to garaklariga 
ʻ ʻ
jalb etish imkonini beradi. Buning uchun albatta kompyuter honasi yetarlicha
dasturiy vositalar bilan ta’minlangan bo lishi kerak. Masalan, musiqaga 	
ʻ
qiziquvchilar uchun Soud Forge, rassomchilikka qiziquvchilar uchun Corel 
Draw va Photoshop, arxitekturaga qobiliyati borlar uchun AutoCad kabi 
dasturlar shular jumlasidandir. Bevosita informatika fanidan dasturlash 
tillarini o rganishga, veb-sahifalar tayyorlashga, taqdimot slaydlari yaratish 	
ʻ
sirlarini o rganishga yo naltirilgan to garaklar tashkil etish mumkin. Bunday 
ʻ ʻ ʻ
to garaklarni olib borishda amaliy ishlarni o quvchilarning qiziqishlarini 	
ʻ ʻ
hisobga olgan holda tanlash maqsadga muvofiq. Amaliy ishlarni bajarishda 
o quvchilarga ijodiy yondashishi uchun sharoit yaratish, to garakda ijodiy 
ʻ ʻ
muhitni shakllantirish, har bir o quvchining shaxsiy qobiliyatlari, 	
ʻ
imkoniyatlari va fazilatlarini ochishga yordam berish va ularni vatanimiz 
taraqqiyotiga yo naltirishga erishish muhim ahamiyatga ega. “Yosh 	
ʻ
dasturchi” to garagida o quvchilarning qiziqishlari va kompyuter honasining 	
ʻ ʻ
imkoniyatlaridan kelib chiqib Basic, Pascal, Visual Basic, Delphi dasturlash 
tillaridan biri o rgatiladi. 	
ʻ Quyida “Yosh dasturchi” to garagi uchun taxminiy 	ʻ
ish re j alarni keltiramiz.  Xulosa
Xulosa qilib shuni aytishim mumkinki biz o‘quvchilarni informatika 
fanidan yuqori natijalarga erishishiga ko‘maklashmoqchi bo‘lsak ular uchun 
imkoniyatlar eshigini keng ochishimiz zarur. Chunki xozirgi axborot asrida 
o‘quvchi yoshlarning informatika fanidan xabari yo‘q bo‘lishi bu juda ham 
achinarli holat. Demak biz bo‘lajak pedagoglar buning uchun bosh 
qotirishimiz zarur. Ular uchun darsdan keyingi mashg‘ulotlarni tashkil etish 
ayni muddaodir. Biz faqatgina informatikada emas boshqa ma’lum fanlarda 
ham bu usul juda ham samara berishidan xabarimiz bor. Shuning uchun 
darsdan keyingi mashg‘ulotlar qo‘yilishi shart va zarur deb o‘ylayman.
Informatika fanida tashkil etiladigan turli o‘yinlar haqida gapiradigan 
bo‘lsak, bu o‘yinlar asosan yosh  o‘quvchilarimiz uchun tashkil etiladi. Bu 
quyidagi sinflar bo‘lishi mumkin: 5-6-sinflar.
Chunki yuqoridagi o‘quvchilar hali yosh o‘quvchilardir va bu yoshdagi 
o‘quvchilar o‘yinqaroq bo‘lishadi. Bunday yoshdagi o‘quvchilarni darsga 
o‘yin orqali jalb qilish zarur. Foydalanilgan internet saytlar
1) www ziyonet.uz-Axborot ta’lim partali
2) www edu.uz-Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirlik partali
3) www tdpu.uz-Nizomiy nomidagi TDPU rasmiy sayt.

MAVZU: Informatikadan darsdan tashqari mashg‘ulotlarni loyihalashtirish. Reja:  Sinfdan tashqari darslarni tashkil etish  Informatikadan musobaqalar tashkil etish  Informatika fanidan to‘garak  Xulosa  Foydalanilgan internet saytlari

Informatikadan o tkaziladigan sinfdan tashqari darslarning ʻ mazmuni dars mashg'ulotlarida egallangan bilimlarni kengaytirish va chuqudashtirishga qaratilgan bo lishi kerak. ʻ Shundagina sinfdan tashqari mashg'ulotlar dars mashg'ulotlarining mantiqiy davomi bo Iib ʻ xizmat qila oladi. Maktab tajribasida informatikadan sinfdan tashqari ishlarning quyidagi turlari uchraydi: viktorina, tanlov, olimpiada, informatikadan devoriy gazetalar, to garak va boshqalar. Sinfdan ʻ tashqari mashg'ulotlar haqida ma’lumotlar Informatikadan sinfdan tashqari mashg'ulotlar deganda o quvchilarning Informatikadan ʻ bilitmlarini kengaytirish va chuqurlashtirish maqsadida tashldl qilingan mashg'ulotlarni tushunamiz. Sinfdan tashqari ishning asosiy maqsadi o quvchilardagi fanga bo lgan qiziqishni rivojlantirish, ularni darsda ʻ ʻ olgan bilimlarini to ldiruvchi biilm, malaka va ko nikinalar bilan ʻ ʻ qurollantirishdan iborat. Shuning uchun sinfdan tashqari ishiarning turli shakllaridan foydaianish mumkin. Quyida ana shunday mashg'ulot shakllari haqida to xtalamiz. Informatikadan viktorinalar ʻ Informatikadan viktorinalar ma’lum tema, bo lim, yoki umuman ʻ Informatikaga doir masalalar bo yicha savol-javob o yini bo lib, ko p ʻ ʻ ʻ ʻ vaqt va katta tayyorgarlik talab qilmaydi. Informatikadan viktorinalar 10-20 minut davom etadi. Bunda oldindan tayyodangan 5-6 savolga og'zaki yoki yozma javob olinadi. Informatikadan viktorinalarni tizimli o tkazib turish o quvchilarni masalalani turli usullarda yyechishga ʻ ʻ o rgatadi, ularning fikrlash va xozirjavoblik qobiliyatlarini kamol ʻ toptiradi. Umuman, viktorinalar qizg'in musobaqa tarzida o tadi, eng ʻ

bilag'on topqir va hozirjavob o quvchini, yoki ilg'or sinfhi tanlash ʻ imkonini beradi. Viktorinada qatnashish mutlaqo ixtiyoriy bo lib, ʻ o quvchilarning Informatikaga bo lgan qiziqishlarini oshirish, ʻ ʻ Informatikaga qiziquvchilarni aniqlash va keyinchalik ularni Informatika to garagiga jalb etish maqsadida o tkaziladi. ʻ ʻ Albatta, viktorinada tavsiya etilgan savollar turlicha qiyinlikda bo lib, ʻ unga ko proq o quvchilarning qatnashuviga erishish kerak. ʻ ʻ Informatikadan vikrorinalar har xil o tkazilishi mumkin. Quyida ikki xilini misol tariqasida ʻ keltiramiz: 1. Savollar (misol, masalalar) o qituvchi tomonidan ʻ o quvchilarga og'zaki beriladi yoki doskaga oldindan yozib qo yiladi. ʻ ʻ Javobni ham o quvchilar o g'zaki tayyorlaydilar. Yoki o z daftarlariga qisqa, ʻ ʻ ʻ ya’ni o zlari eslab turishlari uchun kerakli narsalarni yozib turadilar. ʻ O qituvchi o quvchilardan bir nechtasi qo l ko targuncha kutib turib, keyin ʻ ʻ ʻ ʻ birinchi bo lib qo l ko targan o quvchidan so raydi. Agar birinchi qo l ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ko targan o quvchi noto g'ri javob bersa, ikkinchi, uchinchi qo l ko targan ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ o quvchilardan (to g'ri javob olguncha) so raladi; 2. Agar o qituvchi savolni ʻ ʻ ʻ ʻ doskaga yoki katta qog'ozga oldihdan yozib qo yiladigan bo lsa u ʻ ʻ

o quvchilarga ishlash uchun buyruq beradi va javoblarni daftarga yozib ʻ to g'riligiga ishonch qilgandan keyin qo l ko tarish kerakligini aytadi. ʻ ʻ ʻ O qituvchi qo l ko targan o quvchilar oldiga borib berilgan savol, masala ʻ ʻ ʻ ʻ yoki misol javobini ko radi. So ngra avval qo l ko targan o quvchiga javobni ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ aytishga va javobini tushuntirib benshga ruxsat beradi. Informatikadan ertaliklar Informatikadan ertaliklar (kechalar) ommaviy tadbirlardan biri bo lib, o quvchilar va ota-onalar o rtasida informatikadan bilimlarni tarqatish ʻ ʻ ʻ hamda o quvchilarning Informatikaga qiziqishini oshirish, shu bilan birga ʻ ularni Informatika to garaklarga ko proq jalb qilish maqsadida o tkaziladi. ʻ ʻ ʻ Informatikadan ertaliklarni bir sinf bilan yoki parallel sinflarni qo shib ʻ o tkazish mumkin. Ertalik o rta hisobda bir soat davom etishi mumkin. ʻ ʻ Ertalikni o tkazish uchun puxta tayyorgarlik ko rish kerak. Buning uchun ʻ ʻ eng kamida bir oy oldin o qituvchi chuqur o ylangan reja tuzib chiqishi ʻ ʻ kerak. Shundan keyin o quvchilar bilan suxbatlashib, ularga qilinadigan ʻ ishlarni taqsimlab chiqiladi. Bu ishga ota-onalarini ham jalb qilish mumkin. Ertalik dasturini kerakli materillar (she'r, qo shiq, boshqotinna, qiziqarli ʻ masala, matematik o yin, konkurs masalalari, viktorina savollari, ishtirokchi ʻ personajlar liboslari va boshqa) tayyor bo lgandan so ng yana bir marotaba ʻ ʻ ko rib chiqish va muhokamadan otkazish kerak. Bu muhokamada ertalikni ʻ (kecha) o tkazish uchun yordam bergan barchani taklif etish start. Ertalikni ʻ (kecha) o tkazishdan bir hafta oldin uning chiroyli bezatilgan va katta qilib ʻ yozilgan dasturini ko rinarli joyga osib qo yish kerak. Dasturdagi ba’zi ʻ ʻ savollarga boshqa o quvchilar ham tayyorgarlik ko rishi mumkin. Ertalik ʻ ʻ o tadigan xona (zal) iloji boricha ertalikka mosiab bezatiladi. Ertalikda ʻ (kecha) ishtirok etgan bolalar fantaziya qilish, muloxaza yuritish, to g'ri ʻ fikrlash va gapirishga o rganishadi. Demak, Informatikadan ertalik uchun ʻ

sarflangan vaqt faqat informatik qimmatga ega bo lmay, balki o quvchilar ʻ ʻ uchun umummadaniy qimmatga va tarbiyaviy ahamiyatga ham egadir. Yuqorida aytib o tilgan sinfdan tashqari ishlarda (10 mirmtlik, ʻ viktorina, ertalik va x.k.), asosan, butun sinf o quvchilari ishtirok etsa, ʻ Informatik musobaqalarda (konkurs, olimpiada) ko pchilik ishtirok etib, ʻ g'oliblar musobaqasi bilan yakunlanadi, ya’ni bu musobaqa bir necha kun (ko pincha 3 yoki 4) davom etadi. ʻ 1-turda istagan hamma o quvchilar ʻ qatnashishi mumkin. Unda muvaffaqiyatli qatnashgan o quvchilar II-turda ʻ qatnashadilar. II-turdan muvaflaqiyatli o tgan o quvchilar III-turda ʻ ʻ qatnashish huquqiga ega bo ladilar va x.k. I turni sinfdagi barcha o quvchilar ʻ ʻ ishtkokidagi og'zaki qiziqarli savollar orqali viktorina shaklida o tkazish ʻ mumkin. Shunda g'olib chiqqan o quvchilar bilan Il-tur musobaqalar ʻ o tkaziladi. Shundan keyin parallel sinflar o quvchilari III-turda kuch ʻ ʻ sinashadi. Natijada sinf yoki maktab bo yicha eng kuchli o quvchilar ʻ ʻ aniqlanadi.