Kichik maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlar merosidan foydalanish

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.646484375 KB

Ko'chirib olish

Kichik maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy
tarbiyalashda mutafakkirlar merosidan foydalanish
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………..3
ASOSIY QISIM…………………………………………………..5
1. Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchilarni axloqiy tarbiyalashda Sharq
mutafakkirlari asarlari asosiy vosita sifatida………………………..
2. Mutafakkirlarimiz ilmiy merosi orqali boshlang’ich sinf o’quvchilarini axloqiy
sifatlarini shakllantirishning asosiy maqsad va vazifalari…………..
3. Ta’lim- tarbiya jarayonida boshlang`ich sinf o`quvchilarida axloqiy tarbiyani
shakllantirishning metodik yo`nalishlari……………………………
4. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida yangi pedagogic texnologiyalar orqali
allomalarimiz ilmiy merosini o’rganish va ular orqali o’quvchilarni axloqiy
tarbiyalashning amaliy yo’llari…………………………………….
XULOSA………………………………………………………….
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI……………..

KIRISH

Maktab yoshidagi yosh o'quvchilarni axloqiy tarbiyasi ta'limning ajralmas
qismidir. Bolalar rivojlanib ulg'aygan sayin, ularga hayot davomida xatti-
harakatlarini boshqaradigan qadriyatlar va axloqiy tuyg'ularni singdirish muhimdir.
Ushbu maqsadga erishishning bir usuli - o'tmishdagi buyuk mutafakkirlarning
merosiga tayanish. faylasuflar, mutafakkirlar va boshqa nufuzli shaxslar bolalarga
axloqiy yaxshi tanlov qilishning ahamiyati to'g'risida o'rgatish uchun ishlatilishi
mumkin bo'lgan ma’naviy ma’rifiy ishlarni qoldirdilar. Ushbu mutafakkirlarning
g'oyalari va ta'limotlarini o'rganib chiqib, o'qituvchilar yosh o’quvchilarga yaxshi
inson bo'lish va mazmunli hayot kechirish nimani anglatishini chuqur tushunishga
yordam berishlari mumkin. Ushbu yondashuv, shuningdek, o’quvchini tanqidiy
fikrlashga va o'z e'tiqodlari va qadriyatlari haqida mulohaza yuritishga
ilhomlantirishi mumkin, natijada ularning shaxsiy va intellektual o'sishiga hissa
qo'shadi.
Bundan tashqari, yosh o’quvchining axloqiy tarbiyasini boshqarish uchun
buyuk mutafakkirlarning merosidan foydalanish ularga hayotga kengroq nuqtai
nazar bilan qarashga yordam beradi. Turli falsafiy va axloqiy nuqtai nazarlarga
ta'sir qilish o’quvchini axloqiy qarorlarni qabul qilishda bir nechta nuqtai nazar va
yondashuvlarni ko'rib chiqishga undashi mumkin. Bu ularga turli xil e'tiqod va
qadriyatlarga ega bo'lgan odamlarga nisbatan hamdardlik va tushunishni
rivojlantirishga yordam beradi va murakkab axloqiy dilemmalarni boshqarishni
o'rganadi. Bundan tashqari, katta mutafakkirlar merosini yosh o’quvchining
axloqiy tarbiyasiga kiritish ularga tanqidiy fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirishga
yordam beradi. Turli axloqiy nazariyalar va tushunchalarning asoslarini o'rganish
orqali o’quvchi turli xil dalillar va g'oyalarni baholash va tahlil qilishni
o'rganishlari mumkin. Bu ularga axloqiy va ilmiy jihatdan qaror qabul qilish va
qaror qabul qilish qobiliyatiga ko'proq ishonch hosil qilishga yordam beradi.

Yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlar
merosidan foydalanish keyingi avlodda kuchli axloq va axloqiy javobgarlikni
shakllantirishda muhim vosita bo'lishi mumkin. O'tmishdagi buyuk allomalarning
tushunchalariga tayanib, o'qituvchilar o’quvchiga o'zlari, boshqalar va ularning
atrofidagi dunyo haqida chuqurroq tushunchalarni shakllantirishga yordam
berishlari mumkin, va ularni jamiyatning mas'uliyatli va o'ychan a'zolari bo'lishga
tayyorlash muhimdir . Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlarning merosi
o'quvchilarni sinfdan tashqari qo'shimcha o'rganish va shaxsiy o'sishga intilishi
mumkin. Ularni tarixdagi nufuzli shaxslarning g'oyalari va ta'limotlariga ochib
berish orqali o’quvchi o'rganishga bo'lgan muhabbat va atrofdagi dunyo haqida
qiziqishni rivojlantirishi mumkin. Bu shaxsiy va kasbiy hayotida bilim va o'z-o'zini
takomillashtirishga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlar
merosini yosh o’quvchining axloqiy tarbiyasiga kiritish ularga o'ziga xoslik va
maqsad hissini rivojlantirishga yordam beradi. Tarixdagi nufuzli shaxslarning
qadriyatlari va e'tiqodlarini o'rganish orqali o’quvchi o'zlarining shaxsiy shaxsiyati
va axloqiy kompaslarini rivojlantirishni boshlashlari mumkin. Bu ularga
hayotlarida ma'no va yo'nalishni topishga yordam beradi va o'z imkoniyatlarini
amalga oshirishga yo'naltiradi.
Ta'kidlash joizki, buyuk mutafakkirlarning merosidan axloqiy tarbiyada
foydalanish uning qiyinchiliklarisiz bo'lmaydi. Masalan, murakkab falsafiy va
axloqiy tushunchalarni yosh o’quvchi uchun ochiq va qiziqarli tarzda taqdim etish
qiyin bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlarning g'oyalari va
ta'limotlari o’quvchining yoshi va etuklik darajasiga mos keladigan tarzda taqdim
etilishini ta'minlash muhimdir. Bundan tashqari, ushbu mutafakkirlar yashagan
madaniy va tarixiy vaziyatni ularning ta'limotlari noto'g'ri talqin qilinishi va
noto'g'ri ishlatilishining oldini olish uchun hisobga olish kerak.
Ushbu qiyinchiliklarni engish uchun o'qituvchilar turli xil o'qitish usullari va
vositalaridan foydalanishlari mumkin, masalan, hikoyalar, rol o'ynash va interfaol
munozaralar, tushunchalarni yosh o’quvchi uchun yanada qulayroq va qiziqarli

qilish uchun bundan tashqari, o'qituvchilar buyuk mutafakkirlarning ta'limotlarini
o'z o’quvchiining ehtiyojlari va manfaatlariga moslashtirishi mumkin, va ushbu
ta'limotlarning kundalik hayotiga qanchalik mos kelishini namoyish etish uchun
zamonaviy misollar va vaziyatlardan foydalanish lozim , shuningdek buyuk
mutafakkirlarning merosidan yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy
tarbiyalashda foydalanish qimmatli va munosib ishdir. Tarixdagi nufuzli
shaxslarning g'oyalari va ta'limotlarini o'rganish orqali o'qituvchilar o’quvchiga
kuchli axloqiy poydevor, tanqidiy fikrlash qobiliyati, o'ziga xoslik va maqsad
tuyg'usini rivojlantirishga yordam berishlari mumkin, va umr bo'yi o'rganishni
sevish. Ushbu yondashuvni samarali amalga oshirish uchun qiyinchiliklar mavjud
bo'lsa-da, puxta rejalashtirish va bajarish bilan, o’quvchi uchun imtiyozlar sezilarli
va uzoq muddatli bo'lishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, kichik maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy
tarbiyalashda mutafakkirlarning merosidan foydalanish ularning shaxsiy va
intellektual rivojlanishiga jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. O'tmishdagi buyuk
allomalarning tushunchalari va ta'limotlariga tayanib, o'qituvchilar o’quvchiga
kuchli axloq, hamdardlik, tanqidiy fikrlash va maqsadni rivojlantirishga yordam
berishlari mumkin. Bu ularni o'zlarining jamiyatlari va umuman dunyoga ijobiy
ta'sir ko'rsatishga qodir bo'lgan, o'ychan, mas'uliyatli va faol jamiyat a'zolariga
aylantirishi mumkin.

ASOSIY QISIM
1. Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchilarni axloqiy tarbiyalashda Sharq
mutafakkirlari asarlari asosiy vosita sifatida
Sharq mutafakkirlarining asarlari uzoq vaqtdan beri o’quvchining axloqiy
tarbiyasida qimmatli vosita sifatida tan olingan. Sharq falsafasi axloqiy xatti-
harakatlar, axloqiy qadriyatlar va shaxsiy o'sishning muhimligini ta'kidlaydi va bu
qadriyatlarni o'z o’quvchiiga singdirishni maqsad qilgan o'qituvchilar uchun ideal
manbaga aylantiradi. Sharqiy falsafaning asosiy shaxslaridan biri Farobiy bo'lib,
uning axloq, axloq va ijtimoiy munosabatlar haqidagi fikrlari muhim manba
hisoblanadi . Farobiy bilimidan ma’rifatli yetuk odamning obrazini tasvirlar ekan,
bunday deydi: «Har kimki ilm xikmatni o’rganmagan desa, uni yoshligidan
boshlasin, sog’ – salomatligi yaxshi bo’lsin, yaxshi ahloq va odobi bo’lsin,
so’zining uddasidan chiqsin, yomon ishlardan saqlangan bo’lsin, barcha qonun –
qoidalarni bilsin, bilimdan va notiq bo’lsin, ilmli va dono kishilarni xurmat qilsin,
ilm va ahli ilmdan mol – dunyosini ayamasin, barcha real moddiy narsalar
to’g’risida bilimga ega bo’lsin». Uning qarashlari sharq madaniyatiga va undan
tashqariga doimiy ta'sir ko'rsatgan. Uning asarlari yaxshi hayot kechirish haqida
qimmatli tushunchalarni beradi va ko'pincha sharqda dunyoning boshqa qismlarida
axloqiy tarbiya dasturlarida qo'llaniladi.
Farobiydan tashqari, sharqiy mutafakkirlar ham bor, ularning asarlaridan
axloqiy tarbiya uchun foydalanish mumkin. Ibn Sino bola tarbiyasi va tarbiya
usullari haqida qimmatli fikrlarini bildirgan. Ibn Sino bolaning axloqiy tarbiyasi
haqida bildirgan fikrlarida uy – ro’zg’or tutish masalalari xususida ham so’z
yuritadi. Bolani tarbiyalash oila ota – onaning asosiy maqsadi va vazifasidir. O’z
kamchiliklarini tuzatishga qodir bo’lgan ota – ona tarbiyachi bo’lishi mumkin.
Axloqiy tarbiyada eng muxim vositalar bolaning nafsoniyatiga, g’ururiga
tegmagan holda, yakkama – yakka suxbatga bo’lish unga nasixat qilishdir.

Ibn Sino bolada axloqiy xususiyatlarni mehnat, jismoniy aqliy tarbiya bilan
o’zviy birlikda shakllantirishni, uni inson qilib kamol toptirishda asosiy omil deb
biladi.
Yusuf Xos Xojibning uqtirishicha har bir kishi jamiyatga munosib bo’lib
kamol topmog’i kerak. Buning uchun u tug’ilgan kundan bolab zarur tarbiyani
olmog’i lozim. U qobil qizning tarbiyasi haqida fikr yuritar ekan, ularning
o’zlariga xos xususiyatiga e’tibor berishni ta’kidlaydi. Farzandlar tarbiyasi
nihoyatda erta boshlanmog’i shart. Shundagina ularning noo’rin xatti –
harakatlariga berilishining oldi olinadi.
Mirzo Ulug’bekning oila muhiti sog’lom avlodni yetishtirish haqidagi fikrlari
shundan iboratki, alloma uqtirishicha, bolaning bilim olishiga bo’lgan qiziqish,
xavasini oshirishda u tarbiyalanayotgan muxit muxim o’rinni egallaydi. Oilada ota
– onalar ayniqsa o’qimishli ota – onalar o’z farzandlarining haqiqiy inson bo’lib
kamol topishiga aloxida e’tibor berishlari lozim.
Alisher Navoiy bolaning voyaga yetishida, kamol topishida tarbiyaning kuchi
va qudratiga alohida e’tibor beradi. Tarbiya natijasida bolaning foydali va yetuk
kishi bo’lib o’sishiga ishonadi. Yosh bolaning juda kichik yoshidan boshlab
tarbiyalamoq zarur. Tarbiya insonga o’zida yaxshi odat va fazilatlar xosil qilishga
yordam beradi. U odam shaxsi kishilar bilan munosabatda, ayniqsa kishilarning bir
– birlariga bo’lgan ruxiy ma’naviy ta’sirlari natijasida tarkib topadi deb voyaga
yetkazishda asosiy omillardan biri tarbiya ekanligi o’qtiradi.
Voiz Al – Koshifiyning o’qtirishicha insonni ta’lim – tarbiya orqali qayta
tarbiyalash aqliy qobilyatni o’stirish mumkin. Koshifiy o’zining pedagogik
qarashlaricha bolalarda mustaqil fikrlash qobiliyatini o’stirish masalasiga aloxida
e’tibor beradi. Ota – onalar muallimlardan bu masalaga aloxida axamiyat berishni
talab etadi. Bu masalada oilaviy hamda tashqi muxit muxim o’rin tutadi. Bola
to’g’ri so’zli, vadaga vafodor, yaxshi xulqli qilib tarbyalanishi kerak.

Jaloliddin Davoniy ota – onaning bolani tarbiyalashdagi axamiyatiga keng
to’xtalgandi. Uning fikricha oila tarbiyasida ota ham, ona ham teng huquqli, teng
ishtirok etishi bolaning yaxshi xulq – odob qoidalarini muayyan bir kasbni
egallashiga ko’maklashishi ilm – fan va kasb – hunar egallashining moddiy asosi
bo’lmishoziq – ovqat, kiyim – kechak, kerakli buyum va jixozlarni yetkazib berish
uchun jozibalik ko’rsatishi kerak. Sharq mumtoz adabiyotining buyuk
namoyondalaridan biri Muslixiddin Sadi Sheroziy Sheroz shaxrida 1184 yilda
tug’ildi. Sadining fikricha, oila, bolaning baxti, kelajagi uchun zamin
yaratuvchidir. Oilada asosiy tayanch otadir. U ma’suliyatli tarbiyachidir. Ota o’z
bolalarini tarbiyalashi, o’qitishi, hunarga o’rgatishi, jismonan chiniqtirishi kerak.
Sadining pedagogik qarashicha bola qobiliyatli va kamqobiliyatli bo’lishi mumkin.
Qobiliyat o’z – o’zidan rivojlanmaydi. Uning rivojlanishi uchun bolani tarbiyalash
kerak, tarbiya bo’lmasa, boladagi qobiliyat so’nadi, tarbiyani 3 asosiy – aqliy,
nafosat va jismoniy mehnat tarbiyasiga bo’ladi. Adib bolani tarbiyalash vazifasini
ularning ota – onalariga, ya’ni oilaviy tarbiyaga kata e’tibor beradi. Sadi ota –
onalarga xarakterini hisobga olgan holda axloqiy tarbiyani bolaning yoshligidan
boshlashni tavsiya etadi, xarakter shakllangach, bolaga ta’sir etmaydi. XIX asr
o’zbek ijtimoiy va adabiy xayotning yirik vakillaridan biri Komil Xorazimiy o’z
asarlarida ma’rifat axloqiy kamolot, vatanparvarlik g’oyalarini olg’a surdi.U ilm-
ma’rifatning xalq, jamiyat farovonligiga, insonning axloq kamolatida tutgan o’rni,
axloqiy va nafosat tarbiyasini uzviy birligi xaqidagi pedagokik fikrlarini xam
bayon etadi.
Komil Xorazimiyning fikricha ilm-xunar, ilm-ma’rifat inson axloqiy kamoloti,
ijtimoiy ma’naviy xayotning rivoji uchun xizmat qilishi kerak. Kamtarlik
eskirmaydigan, eng go’zal insoniy fazilatdir. Bu fazilatlarga ega bo’lganlar obro’-
e’tiborli komil insonlardir. Kamtarlik insonni turli noxushlikdan xijolatdan
saqlaydi.

Shoir tarixshunos, tarjimon va xattot Munis Xorazmiy tilga ko’p erk bermaslikni
maslaxat beradi. Uning ta’kidlashicha, ortqcha so’zmonlik kishi boshiga olin
o’rniga qattiq tosh bo’lib tegishi mumkin.
Shoir yomon so’zli, ozor beruvchi murodlar sifatini tasvirlab, kishilarni
jumladan yoshlarni ular bilan xamsuxbat bo’lmaslikka undaydi. Munis Xorazmiy
o’z asarlarida xalqni adolatli, ongli, bilimli bo’lishga, jaxolatdan yiroq turishga
da’vat etadi, uning fikiricha, adolat sharaf ko’rki, osoyishtali, xushnutlikdir. U
yoshlarni kamtarlik bilan muloqotda bo’lishga, ularni hurmat qilib e’zozlashga
chorlaydi.Munis Xorazmiyning asarlariga bayon etilgan ta’lim – tarbiyaga oid
fikrlar faqat u yashagan davr uchun emas, balki xozirgi davr uchun ham
qimmatlidir. Mohlar oyim Nodiraning inson va tabiatiga nisbatan
qarashlariga faqat shaxsiy tuyg’u emas, balki yoshlar tarbiyasida milliy
an’analarning roli haqidagi fikrlari ham namoyondir. Nodiraning tarbiya haqidagi
qarashlarida insonparvarlik g’oyalari-adolat, insof, xalq manfaati muxim o’rinni
egallaydi. Nodira xayotning tub mohiyatini yaxshilik binosini barpo etishdan iborat
deb biladi. Uning fikricha, kimki tiriklik chog’ida yaxshilik bunyod etgan bo’ladi,
o’zining bu ezgu ishlari bilan o’zidan keyin hayotda yorqin xotira qoldiradi.
Umuman, Nodira o’z she’rlarida barkamol insonni ulug’laydi. Ta’lim – tarbiyaga
oid ko’p foydali o’gitlarni bayon etdi.
Muxammad Rizo Ogahiy o’z ijodiy faoliyatini pedagogik qarashlarida
nafosat tarbiyasi ham yuqori baholanadi. Ogahiy milliy an’analarimiz
mexmondo’stlikni go’zal fazilatlardan biri hisoblaydi. Mehmonga chuqur xurmat
bilan qarash, mehmon kutish, kuzatish odobi Ogahiy ijodidan o’z ifodasini topdi,
odamlarni bu fazilatni egallashga da’vat etdi. Ogahiyning ta’kidlashicha, insonga
do’st va dushmanni ajratib olish xayotda o’z o’rnini topib olishda g’oyat
muximdir. Uning fikricha to’g’ri so’z kishilar xayotda qiyinchilik bilan
yashasalarda, dunyoning mavjudligini saqlab turadilar, mangu yashaydilar. Ogahiy
ta’lim-tarbiya ilmlarni egallash va tilni bilishda xam muxim axamiyatga molik
ekanligini ta’kidlaydi.

Muxammad Rizo Ogaxiy o’z ijodiy faoliyatida binobarin yoshlarni odamlarni xalq,
vatan, jamiyat farovonligi yo’lida xizmat qilishga da’vat etdi. U do’stlikni
mehmondo’stlikni axloqiy go’zallikni ulug’ladi. Insonlarni ziyraklikka, to’g’ri
so’zli bo’lishga chorlaydi. Ogahiyning buf ikr o’gitlari hozir ham pedagogik
qadriyat sifatida qimmatlidir.
Berdimurod Berdaq Qaraqolpog’iston xalq shoiri butun ijodi davomida
xalqlar tengligi, insonparvarlik, vatanparvarlik, adolat haqidagi g’oyalarini olg’a
suradi.Berdaq insonning shaxsiy baxti xalq baxti bilan bog’liq deb biladi. Uning
ta’kidlashicha, har bir odam haqiqiy baxtga erishishi uchun o’z shaxsiy manfaatini
xalq manfaati bilan birlashtirishi, xalq baxti uchun kerak bo’lsa jonini ham
ayamasligi kerak. Berdaqning fikricha inson oliy axloqiy sifatlariga, chunonchi,
beg’arazlik, olijanoblik, vijdoniylik, mehnatsevarlik, mardlik fazilatlariga ega
bo’lishi lozim.
Berdaq yoshlarning aqliy tarbiyasida maktabning mavqyei katta ekanligini
ta’kidlaydi. Maktabda bolani yaxshi xulqi atvorli qilib tarbyalash lozim. Uning
fikricha maktabda dars beruvchi muallim o’z xushmuomilaligi, pok qalbligi,
haqgo’yligi, o’z fanini yaxshi puxta bilishi bilan bolalarga o’rnak bo’lishi kerak.
Berdaq oilaning bola tarbiyasida, muxim o’rin tutishni aloxida ta’kidlaydi, oila
muxitida ota – onalar bilan bolalar o’rtasida o’zaro hurmat bo’lgandagina tarbiya
yaxshi natijalarga erishishi mumkinligini aytadi. Berdaqning uqtirishicha, inson
tug’ilgan kundanoq tarbiyaga muxtojdir, uning ilk tarbiyachilari, albatta ota –
onalardir. Berdaqning fikricha barcha odamlar insonparvar va adolatli bo’lsa
jamiyat gullab yashnaydi. Buning uchun esa, xalqqa ta’lim berish, unda ijobiy
xulq-atvorni tarbiyalash lozim.
Mirzo Ulug’bek o’z pedagogik qarashlarida bolalarning jismonan sog’lom,
harbiy xunarni puxta egallagan, jasur, mard bo’lib yetishuviga aloxida axamiyat
beradi. Ulug’bekning fikricha odam sog’lom va baquvvat bo’lishi uchun yoshlik
chog’idayoq jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishi, ta’lim – tarbiyada
poraxo’rlik, qalloblik bo’lmasligi uchun mudarrislar odil va halol bo’lishi kerak.

Buyuk shoir va olim, fors – tojik mumtoz adabiyotning ulug’ namoyondasi
Nuriddin Abduraxmon Jomiy o’zidan keyin turli fan, adabiyot, jumladan
pedagogikaga doir o’lmas me’ros qoldiradi. U o’z asarlarida, ayniqsa, nasriy
yo’lda yozilgan «Baxoriston» asarida ta’lim – tarbiya masalalari xususida fikr
bildirdi. Jomiy o’z asarlarida yoshlarni ilmlarini egallashga da’vat etadi. U o’z
pedagogik qrashlarida kishilarni adolat, xushmuomalalik va dono so’z bilan
zulmkorlarga ma’sir etishga da’vat etadi.
Xulosa qilib aytganda, Sharq mutafakkirlarining asarlari o’quvchilarning
axloqiy tarbiyasida qimmatli vosita bo'lishi mumkin.

2. Mutafakkirlarimiz ilmiy merosi orqali boshlang’ich sinf o’quvchilarini
axloqiy sifatlarini shakllantirishning asosiy maqsad va vazifalari
Axloqiy tarbiya boshlang'ich ta'limning muhim tarkibiy qismidir, chunki u
o’quvchiga mas'uliyatli va axloqiy shaxs bo'lish uchun zarur ko'nikmalar,
munosabatlar va qadriyatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Markaziy Osiyoda
bizning mutafakkirlarimizning ilmiy merosi boshlang'ich maktablarda axloqiy
tarbiyani boshqaradigan boy g'oyalar va tamoyillarni taklif etadi. Ushbu hujjat
bizning markaziy Osiyo mutafakkirlarimizning ilmiy merosi orqali boshlang'ich
maktab o'quvchilarining axloqiy fazilatlarini shakllantirishning asosiy maqsadlari
va vazifalarini o'rganib chiqadi.
Abu Nasr al-Farobiy, Al-Xorazimiy va Ahmad Yassaviy kabi Markaziy Osiyo
mutafakkirlari axloqiy qadriyatlar, axloq, boshlang'ich o'quvchilarni o'qitishda
qo'llanilishi mumkin bo'lgan fazilatlar. Ushbu mutafakkirlar o’quvchida axloqiy
mulohaza, axloqiy xatti-harakatlar va xarakterni rivojlantirish muhimligini
ta'kidlaydilar. O'z g'oyalariga asoslangan axloqiy ta'limning nazariy asoslari
Markaziy Osiyo boshlang'ich maktablarida ma'naviy ta'lim uchun mustahkam asos
yaratishi mumkin. Boshlang'ich maktablarda axloqiy tarbiyaning roli o'quvchilarga
o'z harakatlari va qarorlarini boshqaradigan kuchli axloqiy kompasni
rivojlantirishga yordam berishdan iborat. Markaziy Osiyo mutafakkirlari axloqiy
tarbiya sohasida xarakterni rivojlantirish, hamdardlik, o'z-o'zini anglash va
mas'uliyatli qarorlar qabul qilish muhimligini ta'kidladilar. Ushbu printsiplar
o’quvchiga axloqiy qarorlar qabul qilish va mas'uliyatli harakat qilish uchun zarur
bo'lgan ko'nikma va munosabatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Axloqiy
fazilatlarni shakllantirishning asosiy maqsadlari: Markaziy Osiyoda boshlang'ich
maktab o'quvchilarining axloqiy fazilatlarini shakllantirishning asosiy maqsadlari
axloqiy qadriyatlar va axloqiy tushunchalarni rivojlantirish, hamdardlik va rahm-

shafqatni rivojlantirish, o'z-o'zini anglash va o'zini aks ettirishni targ'ib qilish, va
mas'uliyatli qaror qabul qilishni rag'batlantirish. Ushbu maqsadlar o’quvchiga
butun hayoti davomida rahbarlik qiladigan kuchli axloqiy xarakterni rivojlantirish
uchun zarurdir.
Boshlang’inch sinf o’quvchilarining axloqiy fazilatlarni shakllantirish
vazifalari:
Ushbu maqsadlarga erishish uchun bir nechta vazifalarni bajarish kerak. Bular
axloqiy tarbiya, axloqiy tarbiyani qo'llab-quvvatlovchi ijobiy maktab madaniyatini
yaratish, ota-onalarning axloqiy tarbiyaga jalb qilinishini rag'batlantiruvchi tegishli
o'quv dasturini ishlab chiqishni o'z ichiga oladi, o'qituvchilarni tayyorlash va
axloqiy tarbiyani qo'llab-quvvatlash. Ushbu vazifalar ma'naviy ta'limning
Markaziy Osiyoda boshlang'ich ta'limning barcha jihatlariga qo'shilishini
ta'minlash uchun ta'lim jarayonida barcha manfaatdor tomonlarning hamkorligini
talab qiladi.
Bizning mutafakkirlarimizning Markaziy Osiyo ilmiy merosi:
Abu Nasr al-Farobiy singari Markaziy Osiyo mutafakkirlari ta'lim, donolik va
bilim orqali axloqiy xarakterni rivojlantirish muhimligini ta'kidladilar. Al-
Xorazimiy ijtimoiy munosabatlarda axloqiy xatti-harakatlar va yaxlitlikning
muhimligini ta'kidladi. Ahmad Yassaviy insoniy munosabatlarda hamdardlik va
rahm-shafqat muhimligini ta'kidladi. Ushbu g'oyalar Markaziy Osiyoda
boshlang'ich o'quvchilarga kuchli axloqiy xarakterni rivojlantirishga yordam beradi
bizning mutafakkirlarimizning Markaziy Osiyo ilmiy merosi boshlang'ich
maktablarda axloqiy tarbiyani boshqarishi mumkin bo'lgan boy g'oyalar va
tamoyillarni ta'minlaydi. Axloqiy qadriyatlar va axloqiy tushunchalarni
rivojlantirish, hamdardlik va rahm-shafqatni rivojlantirish, o'z-o'zini anglash va
o'zini aks ettirishni rag'batlantirish va mas'uliyatli qarorlar qabul qilishni
rag'batlantirish orqali o’quvchi kuchli axloqiy xarakterni rivojlantirishlari mumkin.

Markaziy Osiyo mutafakkirlarimizning g'oyalari va tamoyillarini boshlang'ich
o'quvchilarni o'qitish jarayoniga qo'shilishi orqali, biz ularga axloqiy qarorlar qabul
qilish va mas'uliyatli harakat qilish uchun zarur bo'lgan ko'nikma va
munosabatlarni rivojlantirishga yordam bera olamiz. .
Bizning mutafakkirlarimizning Markaziy Osiyo ilmiy merosiga asoslanib,
boshlang'ich maktablarda samarali axloqiy ta'limni ta'minlash uchun quyidagi
tavsiyalar berishimiz mumkin:
 Axloqiy ta'limga urg'u beradigan va Markaziy Osiyo mutafakkirlarining
g'oyalari va tamoyillarini o'quv dasturiga birlashtirgan keng qamrovli o'quv
dasturini ishlab chiqish.
 Axloqiy ta'limni qo'llab-quvvatlaydigan va o'quvchilar o'rtasida axloqiy
xatti-harakatlarni rag'batlantiradigan ijobiy maktab madaniyatini yaratish.
 Ota-onalarga farzandlarining axloqiy rivojlanishi bilan shug'ullanish uchun
resurslar va imkoniyatlar berish orqali ota-onalarning axloqiy tarbiyadagi
ishtirokini rag'batlantirish.
 O'qituvchilarga axloqiy tarbiyani samarali o'qitish uchun zarur ko'nikma va
bilimlarga ega bo'lishini ta'minlash uchun o'qituvchilar malakasini oshirish
va axloqiy tarbiyani qo'llab-quvvatlash.
 Jamoatchilik xizmati va ko'ngillilik uchun imkoniyat yaratib, o’quvchi
orasida jamoat va ijtimoiy mas'uliyat hissini targ'ib qilish.

Bizning markaziy Osiyo mutafakkirlarining ilmiy merosi orqali boshlang'ich
maktab o'quvchilarining axloqiy fazilatlarini shakllantirish maqsadlari va
vazifalariga erishish uchun, ta'lim jarayonida barcha manfaatdor tomonlar o'rtasida
hamkorlik yondashuvini yaratish muhimdir. Bunga maktab ma'murlari,
o'qituvchilar, ota-onalar va o’quvchi kiradi. Birgalikda ishlash orqali axloqiy
tarbiya va xarakterni rivojlantirishga yordam beradigan ijobiy va qo'llab-
quvvatlovchi muhitni yaratish mumkin. Hamkorlikdagi yondashuvni yaratishda
ota-onalarni axloqiy tarbiya jarayoniga jalb qilish kerak. Ota-onalar farzandlarining
axloqiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi va ularni jarayonga jalb qilish orqali
axloqiy tarbiyaga yanada yaxlit yondashuvni yaratish mumkin. Bunga ota-onalarga
farzandlarining axloqiy rivojlanishi bilan shug'ullanish uchun resurslar va
imkoniyatlar, masalan, mahorat darslari, ota-onalar va o'qituvchilar
konferentsiyalari va boshqa yordam dasturlari orqali erishish mumkin. Yana bir
muhim yondashuv - o'qituvchilarni tayyorlash va axloqiy tarbiyani qo'llab-
quvvatlash. O'qituvchilar o'z o'quvchilarining axloqiy rivojlanishini
shakllantirishda muhim rol o'ynaydi va ularga zarur ko'nikmalar va bilimlarni
berish orqali ular samarali ravishda axloqiy ta'lim olishlari mumkin. Bunga
o'qituvchilarning kasbiy rivojlanish imkoniyatlarini, masalan, mahorat darslari,
o'quv mashg'ulotlari va maktab ma'murlarining doimiy qo'llab-quvvatlashi orqali
erishish mumkin.
Bundan tashqari, o’quvchi orasida jamoatchilik va ijtimoiy mas'uliyat hissini
rivojlantirish muhimdir. Bunga jamoat xizmati va ko'ngillilik uchun imkoniyatlar
berish, shuningdek xilma-xillik va qo'shilishni nishonlaydigan ijtimoiy va madaniy
tadbirlarni o'tkazish orqali erishish mumkin. Qo'llab-quvvatlovchi va inklyuziv
muhitni yaratish orqali o’quvchi kuchli axloqiy xarakterni rivojlantiradilar va
mas'uliyatli harakat qiladilar , boshlang'ich maktab o'quvchilarining axloqiy
fazilatlarini mutafakkirlarimizning ilmiy merosi orqali shakllantirish ko'plab
maqsad va vazifalarga ega. Talabalarni o'tmishdagi buyuk aqlning g'oyalari va
ta'limotlariga ochib berish orqali o'qituvchilar ularga o'zlari, boshqalar va atrofdagi
dunyo haqida chuqurroq tushunchalarni shakllantirishga yordam berishlari

mumkin. Bundan tashqari, ushbu yondashuv talabalarga hamdardlik, tanqidiy
fikrlash ko'nikmalarini, maqsad va o'ziga xoslik hissini rivojlantirishga yordam
beradi,shuningdek buyuk mutafakkirlarning merosini axloqiy tarbiyaga kiritish
o'quvchilarni sinfdan tashqari qo'shimcha o'qish va shaxsiy o'sishga intilishi
mumkin, shuningdek, ularni jamiyatning mas'uliyatli va faol a'zolariga aylantirish
uchun tayyorlang. Biroq, bu yondashuv murakkab falsafiy va axloqiy
tushunchalarni yosh talabalar uchun ochiq usulda taqdim etish kabi
qiyinchiliklarga duch kelmaydi. Ushbu qiyinchiliklarga qaramay, bizning
mutafakkirlarimizning ilmiy merosi orqali boshlang'ich maktab o'quvchilarining
axloqiy fazilatlarini shakllantirishning foydalari katta va uzoq muddatli.
Talabalarni tarixdagi nufuzli shaxslarning g'oyalari va ta'limotlarini mazmunli
muhokama qilish va tadqiq qilish bilan shug'ullanib, o'qituvchilar ularga kuchli
axloqiy poydevor va umr bo'yi o'rganishga bo'lgan muhabbatni rivojlantirishga
yordam berishlari mumkin. Oxir oqibat, bu talabalarni o'z jamoalari va umuman
olganda o'ychan, mas'uliyatli va ijobiy hissa qo'shishga tayyorlashi mumkin.

3. Ta’lim- tarbiya jarayonida boshlang`ich sinf o`quvchilarida axloqiy
tarbiyani shakllantirishning metodik yo`nalishlari .

Axloqiy tarbiya boshlang'ich maktab o'quvchilarining fe'l-atvori va
qadriyatlarini shakllantirishga yordam beradigan ta'lim jarayonining ajralmas
qismidir. Bu axloqiy mulohaza, ijtimoiy javobgarlik va shaxsiy yaxlitlikni
rivojlantirishni o'z ichiga olgan doimiy jarayon. Boshlang'ich maktablarda axloqiy
tarbiyani samarali amalga oshirish uchun o'qituvchilar va ma'murlarni xarakterlarni
shakllantirish jarayonida yo'naltiradigan uslubiy yo'nalishlarni aniqlash muhimdir.
Metodologik ko'rsatmalar:
Axloqiy ta'limga urg'u beradigan keng qamrovli o'quv dasturini ishlab chiqish:
Axloqiy ta'limni barcha fan sohalariga birlashtirgan puxta ishlab chiqilgan o'quv
dasturi xarakterlarni shakllantirishga samarali yondashuv bo'lishi mumkin. O'quv
dasturida halollik, hurmat, hamdardlik, javobgarlik va fuqarolik kabi mavzular
bo'lishi kerak, ular o’quvchining xatti-harakatlarini boshqarishi mumkin bo'lgan
muhim qadriyatlardir. Faol o'qitish usullari: Rol o'ynash, guruh muhokamalari va
munozaralar kabi faol o'quv texnikasi axloqiy tarbiya uchun samarali usul bo'lishi
mumkin. Ushbu uslublar o’quvchining ishtirokini va jalb qilinishini
rag'batlantiradi, bu axloqiy fikrlash va axloqiy qarorlar qabul qilish ko'nikmalarini
rivojlantirishga yordam beradi.
Ijobiy mustahkamlash va modellashtirish: O'qituvchilar ijobiy xulq-atvorni
modellashtirishlari va ijobiy fikr va e'tirof orqali axloqiy xatti-harakatlarni

kuchaytirishlari mumkin. Bu istalgan xatti-harakatni kuchaytirishga yordam beradi
va o’quvchini ijobiy rol modellariga taqlid qilishga undaydi.
Adabiyot va ommaviy axborot vositalaridan foydalanish: Adabiyot va
ommaviy axborot vositalari axloqiy tarbiya uchun kuchli vosita bo'lishi mumkin.
Axloqiy mavzularga bag'ishlangan hikoyalar, romanlar va filmlardan foydalangan
holda o'qituvchilar o’quvchiga axloqiy qadriyatlar va printsiplarni yaxshiroq
tushunishga yordam berishlari mumkin.
Jamiyatning ishtiroki: Jamiyatni axloqiy tarbiya jarayoniga jalb qilish
maktabda o'qitiladigan qadriyatlar va printsiplarni mustahkamlashning samarali
usuli bo'lishi mumkin. Jamiyat a'zolarini maktab tadbirlari va loyihalarida ishtirok
etishga taklif qilish orqali o'qituvchilar o’quvchiga ijtimoiy mas'uliyat va fuqarolik
faolligini rivojlantirishga yordam berishlari mumkin. Boshlang'ich maktab
o'quvchilarida axloqiy tarbiya shakllantirish turli xil texnikalar va strategiyalarni
birlashtirishni o'z ichiga olgan uslubiy yondashuvni talab qiladi. Keng qamrovli
o'quv dasturini ishlab chiqish, faol o'quv texnikasidan foydalanish, ijobiy xulq-
atvorni mustahkamlash, adabiyot va ommaviy axborot vositalaridan foydalanish va
jamoatchilikni jalb qilish orqali, o'qituvchilar va ma'murlar axloqiy mulohaza,
ijtimoiy javobgarlik va shaxsiy yaxlitlikni rivojlantirishga yordam beradigan
muhitni yaratishi mumkin. Yuqorida keltirilgan uslubiy yo'nalishlardan
boshlang'ich maktablarda axloqiy ta'limni amalga oshirishga rahbarlik qilish va
kelajak avlodlarning xarakteri va qadriyatlarini shakllantirishga yordam berish
mumkin.
Bundan tashqari, boshlang'ich maktab o'quvchilarida axloqiy tarbiyani
rivojlantirish bir martalik tadbir emas, balki doimiy jarayon ekanligini tan olish
muhimdir. O'qituvchilar va ma'murlar axloqiy fikrlash va qarorlar qabul qilish
madaniyatini yaratishga intilishlari kerak, bu sinfdan tashqarida va keng
jamoatchilikka tegishli. Axloqiy ta'limni rivojlantirishga samarali yondashuv - bu
xizmat ko'rsatish orqali o'qitish. Xizmatni o'rganish sinf o'quv mashg'ulotlarini
fuqarolik faolligi, ijtimoiy javobgarlik va axloqiy xatti-harakatlarga yordam

beradigan jamoat xizmatlari imkoniyatlari bilan birlashtirishni o'z ichiga oladi.
O’quvchini axloqiy fikrlash ko'nikmalarini qo'llashni talab qiladigan real hayotiy
tajribaga jalb qilish orqali ular axloqiy printsiplarni chuqurroq tushunishni
rivojlantirishi va o'z jamoalariga ko'proq sarmoya kiritishi mumkin.
Axloqiy ta'lim dasturlarini ishlab chiqishda yana bir muhim masala bu
texnologiyadan foydalanish. Texnologiya o'rganishni rag'batlantirish uchun kuchli
vosita bo'lishi mumkin, ammo bu axloqiy rivojlanishdan chalg'itishi mumkin.
O'qituvchilar va ma'murlar uchun sinfda texnologiyadan foydalanishni sinchkovlik
bilan ko'rib chiqish va undan axloqiy xarakterning rivojlanishini qo'llab-
quvvatlaydigan tarzda foydalanishni ta'minlash muhimdir.
Yuqoridagilardan kelib chiqib aytganda boshlang'ich maktab o'quvchilarida
axloqiy tarbiyani rivojlantirish murakkab va davom etayotgan jarayon bo'lib, u bir
nechta yondashuv va strategiyalarni birlashtirishni talab qiladi. Keng qamrovli
o'quv dasturini ishlab chiqish, faol o'quv texnikasidan foydalanish, jamoani jalb
qilish va axloqiy fikrlash madaniyatini yaratish orqali, o'qituvchilar va ma'murlar
o’quvchiga mas'uliyatli va axloqiy fuqaro bo'lish uchun zarur bo'lgan ko'nikma va
munosabatlarni rivojlantirishga yordam berishlari mumkin. Doimiy hamkorlik va
innovatsiyalar orqali biz yaxlitlikni, hamdardlikni va ijtimoiy mas'uliyatni
qadrlaydigan jamiyatni yaratishimiz mumkin va shu bilan kelajak avlodlar uchun
porloq kelajakni yaratishimiz mumkin. Bundan tashqari, o’quvchi o'zlarining
axloqiy xususiyatlarini o'rganishlari va rivojlantirishlari mumkin bo'lgan xavfsiz va
qo'llab-quvvatlanadigan o'quv muhitini yaratish juda muhimdir. O'qituvchilar va
ma'murlar bunday muhitni axloqiy xatti-harakatlarni modellashtirish va o’quvchi
o'rtasida hurmat va nutqni rag'batlantirish orqali yaratishi mumkin.
Boshlang'ich maktab o'quvchilarida axloqiy tarbiya rivojiga ta'sir ko'rsatishi
mumkin bo'lgan ijtimoiy va madaniy omillarni tan olish va hal qilish ham
muhimdir. Masalan, ba'zi o’quvchi mahalliy qadriyatlarga emas, balki
individuallikka ko'proq e'tibor qaratadigan kelib chiqishi mumkin. O'qituvchilar va
ma'murlar ushbu farqlardan xabardor bo'lishlari va turli istiqbollarni hurmat

qiladigan va qadrlaydigan inklyuziv o'quv muhitini yaratish uchun ishlashlari
kerak. Va nihoyat, axloqiy tarbiya dasturlarini doimiy ravishda baholash va
baholash ularning axloqiy xatti-harakatlar va qadriyatlarni targ'ib qilishda samarali
bo'lishini ta'minlash uchun zarurdir. O'qituvchilar va ma'murlar o'z o’quvchii va
keng jamoatchilikning ehtiyojlarini qondirish uchun o'z dasturlarini muntazam
ravishda ko'rib chiqishlari va qayta ko'rib chiqishlari kerak , boshlang'ich maktab
o'quvchilarida axloqiy tarbiyani rivojlantirish murakkab va davom etayotgan
jarayon bo'lib, unga har tomonlama va birgalikda yondoshish kerak. Faol o'quv
texnikasini, jamoani jalb qilish, xavfsiz va qo'llab-quvvatlanadigan o'quv muhitini
yaratish, ijtimoiy va madaniy omillarni hisobga olish va dasturlarni muntazam
ravishda baholab borish, o'qituvchilar va ma'murlar o’quvchiga mas'uliyatli va
axloqiy fuqaro bo'lish uchun zarur bo'lgan ko'nikma va munosabatlarni
rivojlantirishga yordam berishlari mumkin.

4. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida yangi pedagogik texnologiyalar orqali
allomalarimiz ilmiy merosini o’rganish va ular orqali o’quvchilarni axloqiy
tarbiyalashning amaliy yo’llari
Ota-bobolarimizning ilmiy merosini o'rganish bizning o'tmishimizni va
insoniyat tsivilizatsiyasining rivojlanishini tushunishning muhim qismidir. Yangi
pedagogik texnologiyalar yordamida, boshlang'ich maktab o'qituvchilari
o’quvchiga ota-bobolarimizning ilmiy kashfiyotlari bilan tanishishga yordam
beradigan qiziqarli va interfaol darslarni yaratishi mumkin, shu bilan birga axloq
va axloqning muhimligini ta'kidlaydi. Ota-bobolarimizning ilmiy merosini yangi
pedagogik texnologiyalar orqali o'rganish va o’quvchini ular orqali axloqiy
tarbiyalashning ba'zi amaliy usullarini qo’lashimiz mumkin :
 Multimedia manbalari va interfaol doskalardan foydalanish
 Tajribalar va amaliy mashg'ulotlar o'tkazish
 Ilmiy kashfiyotlarning axloqiy ta'sirini ta'kidlash
 Tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilishni rag'batlantirish
 Mehmon ma'ruzachilar va ushbu sohadagi mutaxassislarni taklif qilish
Multimedia manbalari va interfaol doskalardan foydalanish
Multimedia manbalari va interfaol doskalar boshlang'ich maktab o'quvchilariga
ota-bobolarimizning ilmiy merosi haqida ma'lumot olishga yordam beradigan
kuchli vositadir. O'qituvchilar ushbu vositalardan ilmiy kashfiyotlar hayotga tatbiq
etish uchun rasmlar, videolar va animatsiyalardan foydalanadigan qiziqarli va

interfaol darslarni yaratish uchun foydalanishlari mumkin. Ushbu
texnologiyalardan foydalangan holda o'qituvchilar yanada hamkorlikdagi o'quv
muhitini yaratishi mumkin, bu esa o’quvchini birgalikda ishlashga va o'z bilimlari
bilan o'rtoqlashishga undaydi. Multimedia manbalari va interfaol doskalar
o'quvchilarni sinfga jalb qilish va rag'batlantirish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan
kuchli vositadir. Ular o'qituvchilarga ma'lumotni vizual ravishda rag'batlantiruvchi
va interfaol tarzda taqdim etishga imkon beradi, bu esa o’quvchining e'tiborini jalb
qilish va murakkab mavzularni tushunishni kuchaytirishga yordam beradi.
Multimedia manbalari video, animatsiya, simulyatsiya va interfaol o'yinlar kabi
keng tarkibni o'z ichiga olishi mumkin. Masalan, o'qituvchilar videolardan ota-
bobolarimiz piramidalar yoki Buyuk Xitoy devori kabi tuzilmalarni qanday
qurganliklarini ko'rsatish uchun foydalanishlari mumkin, yoki ular g'ildirak yoki
bosmaxona kabi yangi texnologiyalarni qanday kashf etdilar. Xuddi shunday,
animatsiya va simulyatsiyalardan harakat qonunlari yoki suv aylanishi kabi ilmiy
printsiplarni qiziqarli va ma'lumotli tarzda namoyish etish uchun foydalanish
mumkin.
O'z navbatida, interfaol doskalar o'qituvchilarga ma'lumotni dinamik va
interfaol tarzda taqdim etish uchun foydalanishi mumkin bo'lgan raqamli tuval
bilan ta'minlaydi. Ular o'qituvchilarga taxtada yozish yoki chizish, muhim fikrlarni
ta'kidlash va darslarni to'ldirish uchun multimediya manbalaridan foydalanishga
imkon beradi. Interfaol doskalar, shuningdek, o'qituvchilarga o’quvchi bilan real
vaqt rejimida hamkorlik qilish, sinfda ishtirok etish va muhokama qilishni
rag'batlantirish imkonini beradi. Sinfda multimediya manbalari va interfaol
doskalardan foydalanishning asosiy afzalliklaridan biri shundaki, ular
o'qituvchilarga o'z o'quvchilarining turli xil o'quv uslublarini o'rganishga imkon
beradi. Ba'zi o’quvchi diagramma va animatsiyalarni ko'rishdan foyda ko'radigan
vizual o'quvchilar bo'lishi mumkin, boshqalari eshitish tushuntirishlari va
munozaralaridan foyda ko'radigan eshitish o'quvchilari bo'lishi mumkin. Turli xil
multimediya manbalaridan foydalangan holda o'qituvchilar ushbu turli xil o'quv

uslublarini moslashtirishlari va ko'proq qamrab oluvchi o'quv muhitini
ta'minlashlari mumkin.
Multimedia manbalari va interfaol doskalardan foydalanishning yana bir
afzalligi shundaki, ular mavhum yoki murakkab tushunchalarni hayotga olib
chiqishga yordam beradi. Masalan, o’quvchi darslik o'qish yoki ma'ruza
tinglash orqali inson tanasi qanday ishlashini tushunishda qiynalishlari mumkin.
Biroq, interfaol simulyatsiyalar yoki animatsiyalardan foydalangan holda,
o'qituvchilar turli organlar va tizimlarning o'zaro ishlashi va ishlashini
namoyish etishlari mumkin, bu esa mavzuni yanada tushunarli va tushunarli
qiladi. Multimediya manbalari va interfaol doskalardan foydalanish o’quvchini
jalb qilish va sinfda o'qish tajribasini oshirishning samarali usuli hisoblanadi.
Turli xil o'quv uslublariga bag'ishlangan turli xil tarkib va ovqatlanishdan
foydalangan holda, o'qituvchilar o'z darslarini yanada qiziqarli va ma'lumotli
qilishlari mumkin, shu bilan birga o’quvchi o'rtasidagi hamkorlik va
munozaralarni targ'ib qilishlari mumkin. Ushbu vositalar yordamida o’quvchi
ota-bobolarimizning ilmiy merosi va ularning kashfiyotlari bugungi kunda biz
yashayotgan dunyoni qanday shakllantirganligi to'g'risida chuqurroq
tushunchani shakllantirishlari mumkin.
Tajribalar va amaliy mashg'ulotlar o'tkazish
Amaliy mashg'ulotlar va tajribalar boshlang'ich maktab o'quvchilariga ota-
bobolarimizning ilmiy merosi haqida ma'lumot olishga yordam beradi.
O'qituvchilar oddiy tajribalardan foydalanib, ota-bobolarimiz ilmiy printsiplarni
kashf etganliklari va yangi texnologiyalarni ishlab chiqishgan. Masalan,
o’quvchi ota-bobolarimiz ushbu vositalarni murakkab tuzilmalarni qurishda
qanday ishlatganliklarini tushunish uchun oddiy mashinalar, masalan, tutqichlar
va kasnaklar bilan tajriba o'tkazishlari mumkin.
Ilmiy kashfiyotlarning axloqiy ta'sirini ta'kidlash

O’quvchiga ota-bobolarimizning ilmiy merosi to'g'risida o'rgatish, shuningdek,
axloq va axloqning muhimligini ta'kidlash uchun imkoniyat yaratadi. Ilmiy
kashfiyotlarning axloqiy oqibatlarini muhokama qilish orqali o'qituvchilar
o’quvchiga ushbu kashfiyotlar amalga oshirilgan ijtimoiy va madaniy
kontekstni chuqurroq tushunishga yordam berishlari mumkin. Masalan,
o’quvchi qurol rivojlanishining axloqiy oqibatlari va urushdagi fanning rolini
muhokama qilishlari mumkin.
Tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilishni rag'batlantirish
Ota-bobolarimizning ilmiy merosini o'rganish tanqidiy fikrlash va
muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rag'batlantirish uchun ham imkoniyat
bo'lishi mumkin. O'qituvchilar o’quvchiga hayotiy stsenariylarni taqdim
etishlari va ulardan echimlarni topishda o'rgangan ilmiy printsiplarini
qo'llashlarini so'rashlari mumkin. Shunday qilib, o’quvchi ilmiy usul va undan
real muammolarni hal qilishda qanday foydalanish mumkinligi to'g'risida
chuqurroq tushunchani ishlab chiqishi mumkin.
Mehmon ma'ruzachilar va ushbu sohadagi mutaxassislarni taklif qilish
Mehmon ma'ruzachilar va mutaxassislarni ushbu sohaga taklif qilish
o’quvchining ota-bobolarimizning ilmiy merosi to'g'risida tushunchasini
oshirishning eng yaxshi usuli bo'lishi mumkin. Mehmon ma'ruzachilar
o'zlarining bilimlari va tajribalari bilan o'rtoqlashishlari mumkin, bu o’quvchiga
o'rganayotgan narsalarning haqiqiy dunyo dasturlarini ko'rishga yordam beradi.
Bu, shuningdek, o’quvchiga mavzuning ahamiyatini tushunishga yordam beradi
va ularni fan va texnika sohasida martaba orttirishga ilhomlantiradi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib shuni aytish mumkin-ki ota-
bobolarimizning ilmiy merosini o'rganish bizning o'tmishimizni va insoniyat
tsivilizatsiyasining rivojlanishini tushunishning muhim qismidir. Yangi

pedagogik texnologiyalar yordamida, boshlang'ich maktab o'qituvchilari
o’quvchiga ota-bobolarimizning ilmiy kashfiyotlari bilan tanishishga yordam
beradigan qiziqarli va interfaol darslarni yaratishi mumkin, shu bilan birga
axloq va axloqning muhimligini ta'kidlaydi. Multimediya manbalaridan
foydalanish, eksperimentlar o'tkazish, axloqiy ta'sirlarni ta'kidlash, tanqidiy
fikrlashni rag'batlantirish va mehmon ma'ruzachilarini taklif qilish orqali
o'qituvchilar o’quvchini kelajakdagi muammolarga tayyorlaydigan puxta
o'ylangan ta'lim berishlari mumkin. Ertaklar va munozaralardan tashqari,
o'qituvchilar yosh talabalarda axloqiy rivojlanishni rag'batlantirish uchun
falsafiy matnlar va g'oyalardan ham foydalanishlari mumkin. Masalan, qadimgi
yunon faylasufi Aristotel axloqiy xarakter takroriy xatti-harakatlar orqali
rivojlanadi, deb ishongan. O'qituvchilar ushbu g'oyadan halollik, mehribonlik
va mas'uliyat kabi fazilatlarni targ'ib qiluvchi sinf tadbirlarini loyihalashda
foydalanishlari mumkin.
Shunga o'xshab, Immanuel Kant va Jon Styuart Mill kabi zamonaviy
faylasuflarning g'oyalari talabalarga axloqiy tushunchalarni o'rganish va axloqiy
fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirish vositasi sifatida ham kiritilishi mumkin.
Sinfdagi munozaralar va falsafiy g'oyalar haqidagi munozaralar orqali talabalar
axloqiy masalalarni chuqurroq tushunishlari va ma'lumotli axloqiy qarorlar
qabul qilish qobiliyatini rivojlantirishlari mumkin va yosh maktab yoshidagi
o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlarning merosidan foydalanish
o'qituvchilar uchun qimmatli vosita bo'lishi mumkin. Talabalarni buyuk
mutafakkirlarning g'oyalari va ta'limotlari bilan tanishtirish orqali o'qituvchilar
tanqidiy fikrlash, axloqiy mulohaza va hamdardlikni rag'batlantirishi mumkin,
bularning barchasi zamonaviy dunyoning murakkabliklarini boshqarish uchun
zarur ko'nikmalardir. Ushbu ko'nikmalarni rivojlantirish orqali talabalar adolatli
va adolatli jamiyat yaratishga sodiq bo'lgan mas'uliyatli fuqarolarga aylanishi
mumkin.

XULOSA
Xulosa qilib aytganda, Yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy
tarbiyalashda mutafakkirlar merosidan foydalanish keyingi davrda kuchli axloq va
axloqiy javobgarlikni shakllantirish uchun qimmatli va samarali yondashuvdir
avlod. O'tmishdagi buyuk aqllarning tushunchalari va ta'limotlariga tayanib,
o'qituvchilar talabalarga o'zlari, boshqalar va ularning atrofidagi dunyo haqida
chuqurroq tushunchalarni shakllantirishga yordam berishlari mumkin, shuningdek,
hamdardlik, tanqidiy fikrlash ko'nikmalarini va maqsad va o'ziga xoslik tuyg'usini
rivojlantiring. Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlarning merosini axloqiy
tarbiyaga kiritish o'quvchilarni sinfdan tashqari qo'shimcha o'qish va shaxsiy
o'sishga intilishi mumkin, shuningdek, ularni jamiyatning mas'uliyatli va faol
a'zolariga aylantirish uchun tayyorlang. Ushbu yondashuvni samarali amalga
oshirishda qiyinchiliklar mavjud bo'lsa-da, talabalar uchun foyda katta va uzoq
muddatli bo'lishi mumkin. Oxir oqibat, yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni
axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlarning merosidan foydalanish ularni o'ychan,
mas'uliyatli bo'lishga tayyorlashi mumkin, va ularning jamoalariga va umuman
dunyoga ijobiy hissa qo'shadi. Talabalarni tarixdagi nufuzli shaxslarning g'oyalari
va ta'limotlarini mazmunli muhokama qilish va tadqiq qilish bilan shug'ullanib,
o'qituvchilar ularga kuchli axloqiy poydevor va umr bo'yi o'rganishga bo'lgan
Ta'kidlash joizki, buyuk mutafakkirlarning merosidan axloqiy tarbiyada
foydalanish amaliy ko'nikmalarni rivojlantirish va sinfda ijobiy xulq-atvorni targ'ib
qilish o'rnini bosa olmaydi. Biroq, bu sa'y-harakatlarga kuchli qo'shimcha bo'lib
xizmat qilishi mumkin, talabalarga o'z harakatlariga yo'naltiradigan asosiy

qadriyatlar va printsiplarni tushunishga yordam beradi, va ularni hayotlarining
barcha jabhalarida mukammallikka intilishga ilhomlantiradi. Maktab yoshidagi
yosh o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda buyuk mutafakkirlarning merosidan
foydalanish o'qituvchilar va faylasuflar uchun ham qiziqish va o'qish mavzusi
bo'ldi. Faylasuflarning, ilohiyotshunoslarning va boshqa buyuk mutafakkirlarning
g'oyalari va ta'limotlari bolalarning axloqiy rivojlanishini shakllantirish va
ilhomlantirish hamda ularga axloqiy qarorlar qabul qilish uchun asos yaratishi
mumkin.
Adabiyot, hikoyalar va rol o'ynash orqali, o'qituvchilar bolalarni nufuzli
mutafakkirlarning g'oyalari bilan tanishtirishlari va ularni hayotlarida duch
keladigan axloqiy dilemma haqida tanqidiy fikrlashga undashlari mumkin.
Masalan, o'qituvchilar adolat, halollik va jasorat kabi tushunchalarni o'rganish
uchun "Uch kichkina cho'chqa" kabi ertaklardan foydalanishlari mumkin, yoki
talabalarni hozirgi voqealar yoki ijtimoiy muammolarning axloqiy oqibatlari
to'g'risida munozaralarga jalb qilish. Yosh talabalarni mutafakkirlar merosi bilan
tanishtirish orqali o'qituvchilar ularga tanqidiy fikrlash, hamdardlik va axloqiy
fikrlash kabi muhim ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam berishlari mumkin.
Axloqiy dilemmalarga duchor bo'lgan va boshqalarning nuqtai nazarini ko'rib
chiqishga da'vat etilgan bolalar zamonaviy dunyoning murakkabliklarini
boshqarish va ularning qadriyatlariga mos keladigan qarorlar qabul qilish uchun
yaxshiroq jihozlangan va e'tiqodlar. Fikrlovchilar merosini axloqiy tarbiyaga
kiritish nafaqat bolalar uchun foydalidir, balki adolatli va adolatli jamiyat rivojiga
hissa qo'shishi mumkin. Yosh talabalarni axloqiy muammolar haqida chuqur
o'ylashga va boshqalar bilan muloqotga undab, o'qituvchilar axloqiy so'rovlar
madaniyatini targ'ib qilishlari va yaxshiroq dunyoni yaratishga sodiq bo'lgan
axloqiy javobgar fuqarolar avlodini yaratishlari mumkin.
Bundan tashqari, mutafakkirlarning merosidan axloqiy tarbiya sohasida
foydalanish boshlang'ich maktab sharoitlari bilan cheklanmaydi. U ta'limning
barcha darajalarida talabalarning ehtiyojlari va manfaatlariga moslashtirilishi

mumkin va umr bo'yi o'rganish va shaxsiy o'sish uchun qimmatli vosita bo'lishi
mumkin. Xulosa qilib aytganda, yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy
tarbiyalashda mutafakkirlarning merosidan foydalanish kuchli axloq, hamdardlik
tuyg'usini rivojlantirishga kuchli va samarali yondashuvdir, tanqidiy fikrlash va
keyingi avloddagi maqsad. Ushbu yondashuvni samarali amalga oshirishda
qiyinchiliklar mavjud bo'lsa-da, talabalar uchun imtiyozlar jiddiy va uzoq muddatli
bo'lishi mumkin, bu ularga o'ychan, mas'uliyatli bo'lishga yordam beradi, va
ularning jamoalariga va umuman dunyoga ijobiy hissa qo'shadi.
Agar siz mutafakkirlarning merosini axloqiy tarbiya o'quv dasturingizga
kiritishdan manfaatdor bo'lgan o'qituvchi bo'lsangiz, boshlash uchun bir necha
qadamlar qo'yishingiz mumkin. Birinchidan, tarixdagi nufuzli shaxslarning asosiy
g'oyalari va ta'limotlari bilan tanishib chiqing va sizning talabalaringiz uchun eng
mos va ochiq bo'lganlarni aniqlang. Keyin, qanday qilib bu g'oyalar va
ta'limotlarni yosh talabalar uchun qiziqarli va mazmunli tarzda taqdim etishingiz
mumkinligini ko'rib chiqing. Bu talabalarga ushbu tushunchalarni tushunish va
ichkilashtirishga yordam beradigan interfaol tadbirlar, o'yinlar, rol o'ynash,
hikoyalar va boshqa usullardan foydalanishni o'z ichiga olishi mumkin.
Shuningdek, talabalar murakkab axloqiy va falsafiy masalalarni o'rganishda
qulay his etadigan xavfsiz va qo'llab-quvvatlanadigan o'quv muhitini yaratish
muhimdir. Bu hurmatli muloqot va munozaralar uchun zamin qoidalarini belgilash
va talabalarga o'z fikrlari va his-tuyg'ularini sud tomonidan bo'lmagan sharoitda
ifoda etish imkoniyatini berishni o'z ichiga olishi mumkin. Va nihoyat, vaqt o'tishi
bilan yondashuvingiz samaradorligini baholang, talabalar o'zlarining axloqiy
ta'limida mutafakkirlarning merosidan foydalanishdan foyda olishlarini ta'minlash
uchun zarur bo'lganda tuzatishlar kiritadilar.
Xulosa qilib aytganda, buyuk mutafakkirlarning merosini axloqiy tarbiyaga
qo'shib, o'qituvchilar yosh talabalarga kuchli axloq, hamdardlik, tanqidiy fikrlash
va maqsadni rivojlantirishga yordam berishlari mumkin. Ushbu yondashuv ba'zi

qiyinchiliklarni keltirib chiqarishi mumkin, puxta rejalashtirish va bajarish bilan,
talabalar uchun imtiyozlar sezilarli va uzoq muddatli bo'lishi mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
I. Donna M tomonidan "Uch Billy echkisi bilan etika o'rgatish: o'qituvchilar
uchun qo'llanma. Xyuz va Patrisiya K. Byrd
II. Metyu Lipmanning "Bolalar uchun falsafa va axloqiy tarbiya
III. Robert Koulsning "Bolalarning axloqiy zakovati
IV. "Karen Seashore Louis va Sharon D tomonidan "Maktab hayotidagi axloqiy
tarbiya: ASCD harakat vositasi. Kruz
V. Meri Elizabeth Mullino Mur va Maykl Sning "Axloqiy ta'lim: o'qituvchilar
uchun qo'llanma. Katz
VI. Pol Xager va Jon Uilson tomonidan nashr etilgan "Ta'limdagi axloqiy va
axloqiy etakchilik: yangi an'ana uchun yo'llar
VII. Charlz Vankel va Agata Stachowicz-Stanusch tomonidan nashr etilgan
"Boshqaruv o'quv dasturi bo'yicha o'qitish etikasi: Xalqaro fakultet uchun
qo'llanma
VIII. Devid Karrning "Axloqiy tarbiya: to'g'ri va noto'g'ri ta'limdan tashqari
IX. Kennet Aning "O'qitish etikasi. Strike va Jonas F. Soltis
X. Jeyms S tomonidan nashr etilgan "Davlat boshqaruvi dasturlarida etika va
qadriyatlarni o'rgatish: innovatsiyalar, strategiyalar va masalalar. Bowman
va Jonatan P. G'arbiy
XI. X.Ibragimova, Sh.Abdullayeva “Pedagogika Nazariyasi” Toshkent-2008
XII. O’.M.Asqarova, M.Xayitboyev,M.S.Nishonov “Pedagogika” Toshkent-2008
XIII.

Kichik maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlar merosidan foydalanish MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………..3 ASOSIY QISIM…………………………………………………..5 1. Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchilarni axloqiy tarbiyalashda Sharq mutafakkirlari asarlari asosiy vosita sifatida……………………….. 2. Mutafakkirlarimiz ilmiy merosi orqali boshlang’ich sinf o’quvchilarini axloqiy sifatlarini shakllantirishning asosiy maqsad va vazifalari………….. 3. Ta’lim- tarbiya jarayonida boshlang`ich sinf o`quvchilarida axloqiy tarbiyani shakllantirishning metodik yo`nalishlari…………………………… 4. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida yangi pedagogic texnologiyalar orqali allomalarimiz ilmiy merosini o’rganish va ular orqali o’quvchilarni axloqiy tarbiyalashning amaliy yo’llari……………………………………. XULOSA…………………………………………………………. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI……………..

KIRISH Maktab yoshidagi yosh o'quvchilarni axloqiy tarbiyasi ta'limning ajralmas qismidir. Bolalar rivojlanib ulg'aygan sayin, ularga hayot davomida xatti- harakatlarini boshqaradigan qadriyatlar va axloqiy tuyg'ularni singdirish muhimdir. Ushbu maqsadga erishishning bir usuli - o'tmishdagi buyuk mutafakkirlarning merosiga tayanish. faylasuflar, mutafakkirlar va boshqa nufuzli shaxslar bolalarga axloqiy yaxshi tanlov qilishning ahamiyati to'g'risida o'rgatish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan ma’naviy ma’rifiy ishlarni qoldirdilar. Ushbu mutafakkirlarning g'oyalari va ta'limotlarini o'rganib chiqib, o'qituvchilar yosh o’quvchilarga yaxshi inson bo'lish va mazmunli hayot kechirish nimani anglatishini chuqur tushunishga yordam berishlari mumkin. Ushbu yondashuv, shuningdek, o’quvchini tanqidiy fikrlashga va o'z e'tiqodlari va qadriyatlari haqida mulohaza yuritishga ilhomlantirishi mumkin, natijada ularning shaxsiy va intellektual o'sishiga hissa qo'shadi. Bundan tashqari, yosh o’quvchining axloqiy tarbiyasini boshqarish uchun buyuk mutafakkirlarning merosidan foydalanish ularga hayotga kengroq nuqtai nazar bilan qarashga yordam beradi. Turli falsafiy va axloqiy nuqtai nazarlarga ta'sir qilish o’quvchini axloqiy qarorlarni qabul qilishda bir nechta nuqtai nazar va yondashuvlarni ko'rib chiqishga undashi mumkin. Bu ularga turli xil e'tiqod va qadriyatlarga ega bo'lgan odamlarga nisbatan hamdardlik va tushunishni rivojlantirishga yordam beradi va murakkab axloqiy dilemmalarni boshqarishni o'rganadi. Bundan tashqari, katta mutafakkirlar merosini yosh o’quvchining axloqiy tarbiyasiga kiritish ularga tanqidiy fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Turli axloqiy nazariyalar va tushunchalarning asoslarini o'rganish orqali o’quvchi turli xil dalillar va g'oyalarni baholash va tahlil qilishni o'rganishlari mumkin. Bu ularga axloqiy va ilmiy jihatdan qaror qabul qilish va qaror qabul qilish qobiliyatiga ko'proq ishonch hosil qilishga yordam beradi.

Yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlar merosidan foydalanish keyingi avlodda kuchli axloq va axloqiy javobgarlikni shakllantirishda muhim vosita bo'lishi mumkin. O'tmishdagi buyuk allomalarning tushunchalariga tayanib, o'qituvchilar o’quvchiga o'zlari, boshqalar va ularning atrofidagi dunyo haqida chuqurroq tushunchalarni shakllantirishga yordam berishlari mumkin, va ularni jamiyatning mas'uliyatli va o'ychan a'zolari bo'lishga tayyorlash muhimdir . Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlarning merosi o'quvchilarni sinfdan tashqari qo'shimcha o'rganish va shaxsiy o'sishga intilishi mumkin. Ularni tarixdagi nufuzli shaxslarning g'oyalari va ta'limotlariga ochib berish orqali o’quvchi o'rganishga bo'lgan muhabbat va atrofdagi dunyo haqida qiziqishni rivojlantirishi mumkin. Bu shaxsiy va kasbiy hayotida bilim va o'z-o'zini takomillashtirishga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlar merosini yosh o’quvchining axloqiy tarbiyasiga kiritish ularga o'ziga xoslik va maqsad hissini rivojlantirishga yordam beradi. Tarixdagi nufuzli shaxslarning qadriyatlari va e'tiqodlarini o'rganish orqali o’quvchi o'zlarining shaxsiy shaxsiyati va axloqiy kompaslarini rivojlantirishni boshlashlari mumkin. Bu ularga hayotlarida ma'no va yo'nalishni topishga yordam beradi va o'z imkoniyatlarini amalga oshirishga yo'naltiradi. Ta'kidlash joizki, buyuk mutafakkirlarning merosidan axloqiy tarbiyada foydalanish uning qiyinchiliklarisiz bo'lmaydi. Masalan, murakkab falsafiy va axloqiy tushunchalarni yosh o’quvchi uchun ochiq va qiziqarli tarzda taqdim etish qiyin bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, buyuk mutafakkirlarning g'oyalari va ta'limotlari o’quvchining yoshi va etuklik darajasiga mos keladigan tarzda taqdim etilishini ta'minlash muhimdir. Bundan tashqari, ushbu mutafakkirlar yashagan madaniy va tarixiy vaziyatni ularning ta'limotlari noto'g'ri talqin qilinishi va noto'g'ri ishlatilishining oldini olish uchun hisobga olish kerak. Ushbu qiyinchiliklarni engish uchun o'qituvchilar turli xil o'qitish usullari va vositalaridan foydalanishlari mumkin, masalan, hikoyalar, rol o'ynash va interfaol munozaralar, tushunchalarni yosh o’quvchi uchun yanada qulayroq va qiziqarli

qilish uchun bundan tashqari, o'qituvchilar buyuk mutafakkirlarning ta'limotlarini o'z o’quvchiining ehtiyojlari va manfaatlariga moslashtirishi mumkin, va ushbu ta'limotlarning kundalik hayotiga qanchalik mos kelishini namoyish etish uchun zamonaviy misollar va vaziyatlardan foydalanish lozim , shuningdek buyuk mutafakkirlarning merosidan yosh maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda foydalanish qimmatli va munosib ishdir. Tarixdagi nufuzli shaxslarning g'oyalari va ta'limotlarini o'rganish orqali o'qituvchilar o’quvchiga kuchli axloqiy poydevor, tanqidiy fikrlash qobiliyati, o'ziga xoslik va maqsad tuyg'usini rivojlantirishga yordam berishlari mumkin, va umr bo'yi o'rganishni sevish. Ushbu yondashuvni samarali amalga oshirish uchun qiyinchiliklar mavjud bo'lsa-da, puxta rejalashtirish va bajarish bilan, o’quvchi uchun imtiyozlar sezilarli va uzoq muddatli bo'lishi mumkin. Xulosa qilib aytganda, kichik maktab yoshidagi o'quvchilarni axloqiy tarbiyalashda mutafakkirlarning merosidan foydalanish ularning shaxsiy va intellektual rivojlanishiga jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. O'tmishdagi buyuk allomalarning tushunchalari va ta'limotlariga tayanib, o'qituvchilar o’quvchiga kuchli axloq, hamdardlik, tanqidiy fikrlash va maqsadni rivojlantirishga yordam berishlari mumkin. Bu ularni o'zlarining jamiyatlari va umuman dunyoga ijobiy ta'sir ko'rsatishga qodir bo'lgan, o'ychan, mas'uliyatli va faol jamiyat a'zolariga aylantirishi mumkin.

ASOSIY QISIM 1. Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchilarni axloqiy tarbiyalashda Sharq mutafakkirlari asarlari asosiy vosita sifatida Sharq mutafakkirlarining asarlari uzoq vaqtdan beri o’quvchining axloqiy tarbiyasida qimmatli vosita sifatida tan olingan. Sharq falsafasi axloqiy xatti- harakatlar, axloqiy qadriyatlar va shaxsiy o'sishning muhimligini ta'kidlaydi va bu qadriyatlarni o'z o’quvchiiga singdirishni maqsad qilgan o'qituvchilar uchun ideal manbaga aylantiradi. Sharqiy falsafaning asosiy shaxslaridan biri Farobiy bo'lib, uning axloq, axloq va ijtimoiy munosabatlar haqidagi fikrlari muhim manba hisoblanadi . Farobiy bilimidan ma’rifatli yetuk odamning obrazini tasvirlar ekan, bunday deydi: «Har kimki ilm xikmatni o’rganmagan desa, uni yoshligidan boshlasin, sog’ – salomatligi yaxshi bo’lsin, yaxshi ahloq va odobi bo’lsin, so’zining uddasidan chiqsin, yomon ishlardan saqlangan bo’lsin, barcha qonun – qoidalarni bilsin, bilimdan va notiq bo’lsin, ilmli va dono kishilarni xurmat qilsin, ilm va ahli ilmdan mol – dunyosini ayamasin, barcha real moddiy narsalar to’g’risida bilimga ega bo’lsin». Uning qarashlari sharq madaniyatiga va undan tashqariga doimiy ta'sir ko'rsatgan. Uning asarlari yaxshi hayot kechirish haqida qimmatli tushunchalarni beradi va ko'pincha sharqda dunyoning boshqa qismlarida axloqiy tarbiya dasturlarida qo'llaniladi. Farobiydan tashqari, sharqiy mutafakkirlar ham bor, ularning asarlaridan axloqiy tarbiya uchun foydalanish mumkin. Ibn Sino bola tarbiyasi va tarbiya usullari haqida qimmatli fikrlarini bildirgan. Ibn Sino bolaning axloqiy tarbiyasi haqida bildirgan fikrlarida uy – ro’zg’or tutish masalalari xususida ham so’z yuritadi. Bolani tarbiyalash oila ota – onaning asosiy maqsadi va vazifasidir. O’z kamchiliklarini tuzatishga qodir bo’lgan ota – ona tarbiyachi bo’lishi mumkin. Axloqiy tarbiyada eng muxim vositalar bolaning nafsoniyatiga, g’ururiga tegmagan holda, yakkama – yakka suxbatga bo’lish unga nasixat qilishdir.

O'xshashlar

KIChIK MAKTAB YoShIDAGI BOLALARDA IRODAVIY SIFATLARNING BILISh JARAYoNLARI RIVOJLANIShIGA TA’SIRI

Kichik maktab yoshidagi o’quvchilarda “fidoyilik”, “sabr-qanoat”, “matonat” kabi fazilatlarni shakllantirish

MUMTOZ ADABIYOT VAKILLARIDAN A.NAVOIY IJODI VA HIKMATLARINI BOSHLANG‘ICH SINFLARDA O‘TISH

INGLIZ TILI DARSLARIDA TA’LIM SIFATINI TA’MINLOVCHI ZAMONAVIY PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA

o`quvchilarni tarbilashda inshoning ahamiyati