~ 2 ~ O'zbekiston Respublikasi O liy ta ’lim , fa n v a in n o v a tsiy a la r v a z ir lig i Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti Tarix fakulteti Jahon tarixi kafedrasi Kurs ishi “ O’rta asrlarda d in iy -q a sh sh o q lik o r d e n la r i ta r ix i” Bajardi: _____-guruh talabasi __________________________________ Ilmiy rahbar:__________________ _____________________________ Samarqand -202 4

~ 3 ~ REJA : KIRISh……………………………………………………. O-3 I BOB OʻRTA ASRLARDA DINIY QASHSHOQLIK ORDENLARINING TASHKIL TOPISHI 1.1. Diniy ordenlar va ularning turlari ……………………… 1.2. Fransiskanlar ordenining paydo boʻlishi………………. 1.3. Dominikanlar ordeni ning paydo boʻlishi………………. II BOB “OʻRTA ASRLARDA DINIY QASHSHOQLIK ORDENLARI ” M A s Zr pINI l ’qIpe a A ZA M l k A s Iv mba A d l d Ih M bql a iA o a A k Fl v a A iA k Ipe 2.1. Aqliy xujumi va Davra subhati metodlardan foydalanish … … … … … KK………………………………. 2.2. “CHAYNVORD’’ metodi ……………………………… 2.3. Mavzu yuzasidan qo’shim cha topshiriqlar ishlanm asiKK XULOSA………………………………………………….. Foydalanilgan adabiyot va manbalar roʻyxati………….

~ 4 ~ Kirish. Mavzuning dolzarbligi. Kishilik jamiyati tarixida oʻ rta asrlar davrining oʻ rni alohida ahamiyatga ega. O’rta asrlar dunyosi jamiyat taraqqiyotining qonuniy bir bosqichi b oʻ lib qolmasdan, tarixning oʻ ziga xos bir davri sifatida gavdalanadi . Garchi oʻ rta asrlarni bizning davrimizdan bir necha asrlar ajratib turishiga qaramasdan, uni oʻ rganishga b oʻ lgan qiziqish hamon yuqori. Qanchalik k oʻ p oʻ rgansak, shuncha k oʻ p yangi ma’lumotlarni, boy manbalarga duch kelaveramiz. Hozirgi zamon tarixshu nosligida oʻ rta asrlar davrini oʻ rganish hamon oʻ z dolzarbligini y oʻ qotgan emas. Hali oʻ rta asrlar jahon tarixining katta qismini tadqiq etishga ehtiyoj katta. Ana shunday oʻ rganishni taqozo etadigan masalalardan biri bu oʻ rta asrlar G’arbiy Yevropa tarixi da faoliyati boshlangan va ularning ayrimlari bugungi kunga qadar oʻ z faoliyatini t oʻ xtatmagan diniy -qashshoqlik ordenlari 1 tarixidir. Mazkur ordenlarning paydo b oʻ lishi, asosiy faoliyat y oʻ nalishlari, jamiyat taraqqiyotidagi roli va oʻ rni masalasi hanuzga cha alohida tadqiqot ishi sifatida oʻ rganilgan emas. Lekin oʻ rta asrlar G’arbiy Yevropa tarixidagi taraqqiyotning koʻ p jihatlari mazkur qashshoqlik ordenlari faoliyati bilan chambarchas bog’lanib ketgan. Ayniqsa ta’lim tizimi rivojida ushbu ordenlarning oʻ rni katta. Shu boisdan ham oʻ rta asrlar Yevropasi tarixidagi diniy -qashshoqlik ordenlari tarixini oʻ rganish dolzarb hisoblandi. Birgina shu ordenlar tarixini oʻ rganish orqali oʻ rta asrlar G’arbiy Yevropa tarixining ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy, siyosiy jab halari tarixi haqida t oʻ laqonli va batafsil ma’lumotlarga ega b oʻ lish mumkin. O’rta asrlar Yevropa tarixida mavjud b oʻ lgan diniy -qashshoqlik ordenlari singari tashkilotlar Osiyo xalqlari tarixida ham uchraydi. Qolaversa diniy -qashshoqlik ordenlari faoliyat i Yevropada k oʻ proq katolik oqimidagi davlatlar tarixida uchraganligi bois hududiy va davriy ravishda mavzuni chegaralashga harakat qildik. O’rta asrlar 1 Diniy -qashshoqlik ordenlari deb atalis hining asosiy sababi orden a’zolari dastlabki faqatgina xayr -sadaqa evaziga keladigan mablag’ bilan tirikchilik qilishga qasamyod qilishgan . Ularning a’zolari (garchi orden ko’plab monastirlarga xayr -sahovat natijasida ega chiqqan bo’lsada ) umuman terli ma zmundagi mulklarga ega bo’lmaslikka va qashshoqlikda yashashga diniy ont ichishgan . Bundan ko’zlangan asosiy maqsad bo’lsa bor e’tiborini boylik orttirishga emas , balki diniy ishlarga sarflash bo’lgan .

~ 5 ~ G’arbiy Yevrop a tarixida dastlab quyidagi diniy -qashshoqlki ordenlari tashkil etilgan: Fransiskanlar ( 1209 -yil) , Karmelitlar (1206 -1214 -yillar) , Dominikanlar (1215 -yil) , Avgustinchilar (1256 -yil) 1274 -yilgi 2 -Lion sobori ushbu ordenlari «buyuk» qashshoqlik ordenlari deb topdi va qolgan barcha orl dnlarni taqiqladi. Ammo yana quyidagi «kichik» diniy - qashshoqlik ordenlari ham faoliyat olib borgan: Trinitariylar (1193 -yil) , Mersedariy (1218) , Servit (1233 -yil) , Minimlar (1435 -yil) , Kapusinlar (1525 -yil) Ushbu ordenlar yuqoridagi t oʻ rtta orden singari mashhurlikka erishgan emas. Kurs ishidan koʻzlangan asosiy maqsad shundan iboratki, oʻ rta asrlar diniy -qashshoqlik ordenlari tarixini oʻ rganish va u orqali oʻ rta asrlar davri tarixining hali bizga kam tanish b oʻ lgan jihatlarini t oʻ ldirishdir. Shu orqali bigingi kunda ushbu mavzuni o’quvchilarga zamonaviy talablar asosida yetkazib berish . Maqsad asosida quyidagi vazifalarni hal qilishni belgilab oldik: - diniy -qashshoqlik ordenlari tashkil topishi shart -sharoitlarini oʻ rganish; - diniy -qashshoqlik ordenlarining tashkil etuvchilarining hayot y oʻ llari haqida ma’lumotlarga ega b oʻ lish; - diniy -qashshoqlik ordenlarining din y oʻ lidagi xizmatlariga baho berish; - oʻ rta asrlar G’arbiy Yevropa feodal jamiyati madaniy va boshqa sohalar taraqqiyot ida diniy -qashshoqlik ordenlarining oʻ rnini k oʻ rsatib berish; - M azkur m avzuni o’quvchi-yoshlar oson va qulay o’zlashtirishlari uchun m unosib zam onaviy pedagogi k m etodlarni tavsiya qilish va uning ishlanm asini ishlab chiqish

~ 6 ~ I BOB. OʻRTA ASRLARDA DINIY QASHSHOQLIK ORDENLARINING TASHKIL TOPISHI 1.1. Diniy ordenlar va ularning turlari Oʻrta asrlar Yev ropa tarixida muhim iz qoldirgan voqealardan biri bu salib yurishlari boʻldi. Salib yurishlari deganda tarixshunoslikda koʻpincha Gʻarbiy Yevropa feodallarining 1096 -1270 -yillar oraligʻida Sharqqa amalga oshirilgan din niqobi ostidagi harbiy bosqinchilik y urishlari tushuniladi. Uzoq vaqtlar bu yurishlarga diniy niqob berib kelingan. Ammo yurishlarining tub zamirida boylik ortirish, yangi hududlarni oʻzlashtirish maqsadi yotganligi keyingi davr tarixchi olimlari tomonidan isbotlab berildi. Salib yurishlari m usulmonlar qoʻl ostida boʻlgan xristianlarning muqaddas qadamjolari oʻrin egallagan Qudddusni «gʻayridinlardan» ozod qilish shiori ostida boshlangan. Yurish qatnashchilari kiyimlariga xristianlik ramzlaridan biri boʻlgan «xoch» tasvirini tushurib olganlikl ari uchun ham yurishlar umumiy nom ostida «salib» - «krest» ataldi. Deyarli 175 yillik yurishlar davomida sakkizta katta Salib yurishlari va koʻplab deyarli iz qoldirmagan kichik masshtabdagi yurishlar uyushtirilgan. Birinchi salib yurishi 1096 -1099 yil larda, II — 1147 -yilda., III — 1189 -yilda va toʻrtinchi salib yurishi 1204 -yilda amalga oshrildi. 1217 –1221 -yillarda V, 1228 – 1229 -yillarda VI, 1248 –1254 -yillarda VII, 1270 -yillarda VIII salib yurishlari amalga oshirilganligi ma’lum. Aynan salib yurishlari bilan Yevropa tarixidagi yana bir yangi sahifa boshlandi. Ya’ni xristianlik dunyosida diniy -ritsarlik ordenlarining tom ma’noda shakllanishi va rivojlanishi bevosita salib yurishlari bilan bogʻliqdir. Umuman xristian dinida ordenlarning bir qancha turlari ni ajratish mumkin: 1. monaxlik (rohiblik) ordenlari; 2. diniy -ritsarlik ordenlari; 3. diniy -qashshoqlik ordenlari; 2 Dastlab birinchi guruhdagi ordenlar paydo boʻlgan. Keyingi ikki orden ana shu ordenlar zamirida shakllangan, ya’ni keyingi har ikkala orden bir vaq tning 2 Андреев А., Андреев М., Монашеские ордена . М., 2009. С.6