O’ZBEKISTONDA MILLATLARARO TOTUVLIK VA BAG’RIKENGLIKNI MUSTAHKAMLASHDA XALQARO TASHKILOTLARNING O’RNI. ( TARIXIY TAHLIL) Mundarija: Kirish ……………………………………………………………………… I BOB. Markaziy Osiyo va G’arbda tolerantlik (bag’rikenglik) tarixiy ildizlarining shakllanishi 1.1. Markaziy Osiyo mutafakkirlarining tarixiy merosida tolerantlik g’oyalari…………………………. 1.2. G’arb allomalari asarlarida tolerantlik qarashlari ……………….. II BOB. Mustaqillik yillarida O’zbekiston milliy siyosati va xalqaro inson huquqlariga oid normativ tizimning mustahkamlanishi 2.1. O’zbekistonda millatlararo totuvlik va bag’rikenglik borasida milliy siyosatning asosiy tamoyillari va qoidalari …… ……… 2.2 . Xalqaro inson huquqlariga oid hujjatlarni O’zbekiston qonunchiligida mustahkamlanishi …………….. III BOB. Millatlararo totuvlik va bag’rikenglikni mustahkamlashda xalqaro tashkilotlarning tutgan o’rni 3.1. Milliy hamjihatlik va diniy bag’rikenglikni taminlashda Birlashgan Millatlar Tashkiloti ahamiyatining tarixiy tahlili ………………… 3.2. O’zbekistonda etnomadaniy tolerantlikni rivojlantirishda xalqaro tashkilotlarning roli ………………………………………………………… Xulosa……………………………………………………………………….. Foydalanilgan manba va adabiyotlar ro`yhati…………………………….

KIRISH. Mavzuning dolzarbligi va zarurati. Bilamizki, XXI asr insoniyat tarixiga texnika va texnologiyalar ya ni,ʼ ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy, ilm-fan, texnika, kommunikatsiya kabi sohalarda tub burilish davri sifatida muhrlandi. Mintaqaviy va global xavfsizlikni, tinchlikni ta minlash, xalqaro hamkorlikni mustahkamlash dolzarb ahamiyat kasb ʼ etayotgan davrda dunyo mamlakatlari va xalqlarining yuksak insonparvarlik g oyalarini asrash, ularni milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida birlashtirishda ʻ xalqaro tashkilotlarning ishtiroki, o rni va roli muhim ahamiyatga ega. Yuqoridagi ʻ fikrlarga tayangan holda aytish joizki, xalqaro tashkilot BMT faoliyati dunyo xalqlari va millatlarning tinchlik va bag rikengligini asrash, buning uchun xalqlar ʻ o rtasida ilm-fan, ta lim, madaniyat sohalarida hamkorlik masalalari yetakchi rol ʻ ʼ o ynamoqda. ʻ XX asrning ikkinchi yarmi va XXI asrda xalqaro munosabatlarda xalqaro tashkilot YUNESKO muhim o rin egalladi. O zbekiston mustaqillikning dastlabki ʻ ʻ kunlaridan boshlab jahon hamjamiyati bilan teng huquqli hamkorlik qilib, qisqa tarixiy davrda xalqaro maydonda o z o rniga ega bo lgan davlatga aylandi. ʻ ʻ ʻ Mamlakatimizda asrlar davomida shakllangan vatanparvarlik, insonparvarlik, bag‘rikenglik, mehr-oqibatlilik kabi qadriyatlar xalqimizning tarix sinovlaridan o tishida muhim ahamiyat kasb etgan. Ayniqsa, o zbek xalqi ma naviy merosida ʻ ʻ ʼ bag rikenglik madaniyatini qaror toptirishga qaratilgan qadriyatlar o zining chuqur ʻ ʻ tarixiy ildizlariga ega. Bugungi kunda O zbekiston jahonning rivojlangan mamlakatlari va xalqaro ʻ tashkilotlari bilan hamkorlik qilib kelmoqda hamda uning ko lami yanada ʻ kengayib bormoqda. Xususan, 2018-yil holatiga ko ra, O zbekistonni 180 ga yaqin ʻ ʻ davlat tan olgan. Ushbu davlatlarning 134 tasi bilan diplomatik munosabatlar

o rnatilgan. Toshkentda 45 ta davlatning elchixonalari, 9 ta faxriy konsulxona, 11ʻ ta xalqaro tashkilot, 5 ta xalqaro moliyaviy, 3 ta diplomatik mavqedagi savdo vakolatxonalari mavjud. O zbekiston 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlar a zosidir. ʻ ʼ 2017–2021-yillarda O zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning beshta ʻ ustuvor yo nalishi bo yicha Harakatlar strategiyasida o zaro manfaatli va ʻ ʻ ʻ konstruktiv tashqi siyosat, Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlik, barqarorlik va yaxshi qo shnichilik yo nalishi kabi masalalarga alohida ahamiyat qaratilgan. ʻ ʻ O zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlar bilan munosabatlarida BMT ʻ muhim ahamiyat kasb etadi. O zbekiston mustaqilligining dastlabki yillaridan ʻ xalqaro hamjamiyatning teng huquqli suveren vakili sifatida BMTga a zo bo ldi va ʼ ʻ bu xalqaro tashkilot hamda uning ixtisoslashgan muassasalari bilan xalqaro va mintaqaviy xavfsizlik, barqaror taraqqiyot muammolari, ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik tahdidlar kabi masalalar yuzasidan o zaro hamkorlik olib bormoqda. ʻ O zbekistonning YUNESKO bilan munosabatlari tarixi zamonaviy va dolzarb, ʻ bugungi kunning muhim mavzusi bo lib, yanada chuqurroq o rganilishi zarur ʻ ʻ bo lgan, tadqiqot talab etiladigan masalalardan biridir. Shuningdek, ʻ O zbekistonning BMT bilan munosabatlarining rivojlanishi tarixi, o zaro ʻ ʻ hamkorlik masalalari, tashkilot xalqaro hujjatlarning mamlakatda implementatsiya qilinishi shu vaqtga qadar maxsus tadqiqot sifatida O zbekiston tarixi fanida tarixiy ʻ jihatdan o rganilmagan. Bundan tashqari, O zbekiston mustaqilligi yillarida ʻ ʻ YUNESKO bilan munosabatlari rivojlanib, yangi sifat darajasiga ko tarildi. Faqat ʻ mustaqillik sharoitida O zbekiston mazkur tashkilot faoliyatida teng huquqli a zo ʻ ʼ sifatida ishtirok eta boshladi. Demak, masalani xronologik nuqtai nazardan ilmiy tahlil etish ham tadqiqotning dolzarbligini asoslaydi. Mamlakatimizda asrlar davomida shakllangan vatanparvarlik, insonparvarlik, bag rikenglik, mehr-oqibatlilik kabi qadriyatlar xalqimizning tarix ʻ sinovlaridan o tishida muhim ahamiyat kasb etgan. Ayniqsa, o zbek xalqining ʻ ʻ an’anaviy merosida bag rikenglik madaniyatini qaror toptirishga qaratilgan ʻ qadriyatlar o zining chuqur tarixiy ildizlariga ega. ʻ

Muammoning o rganilganlik darajasi.ʻ Xalqaro va mintaqaviy jarayonlar O zbekistonning eng yangi tarixini turli aspektlarda tadqiq etishni talab qilmoqda ʻ 1 . Shu boisdan ham mavzu bo yicha manbalarni uch guruhga bo lib o rganish ʻ ʻ ʻ maqsadga muvofiq bo ladi. Birinchi guruh O zbekiston Respublikasining tashqi ʻ ʻ siyosati, turli davlatlar, xalqaro tashkilotlar bilan hamkorligi va xalqaro munosabatlarda tutgan o rni masalalari yoritilgan adabiyotlarni tashkil etadi. Bu ʻ borada tarix yo nalishida A. Qosimov, E. Nuriddinov, M. Raximov, ʻ Qirg izboyev, X. G ulomov, A. Xolliyev, L. Babaxodjayeva, R. Farmonov, Q. ʻ ʻ Jo rayev ʻ 2 , huquqshunoslik yo nalishida A. Saidov, R. Hakimov, A. Mo minov, I. ʻ ʻ Bobokulov 3 , siyosatshunoslik va iqtisodiyot yo nalishida N. Qosimova, S. ʻ Jo rayev, S. Safoyev, R minov, I. Bobokulov, siyosatshunoslik va iqtisodiyot ʻ ʻ yo nalishida N. Qosimova, S. Jo rayev, S. Safoyev, R. Alimov, F. Tolipov, ʻ ʻ Ch. Ko charov, Sh. Arifxanov kabi olimlar tomonidan turli ilmiy adabiyotlar ʻ yaratilgan. Ushbu guruhga O zbekiston va xalqaro tashkilotlar, jumladan, BMT ʻ 1 Алимова Д. Ўзбекистон мустақиллигининг ўн беш йиллигида тарих фани // Ўзбекистон тарихи. – 2006. – №4. – Б. 26–35; Абдуллаев Р. Ўзбекистоннинг энг янги тарихини ўрганишнинг айрим долзарб масалалари // O`zbekiston tarixi. – 2016. – №2. – Б. 78–86; Рахимов М. Новейшая история Узбекистана в системе взаимосвязи региональных и глобальных проссов // Новейшая история Центральной Азии: проблемы теории и методологии. – Москва. ИВ РАН. 2018. – С. 86-98. 2 Касымов А., Васькин И. Основные направления внешней политики Республики Узбекистан. – Ташкент: Ўзбекистон, 1994. – 112 с.; Ўша муаллиф ва Неклесса Г. Международно-правовые аспекты создания зон, свободных от ядерного оружия. – Ташкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 1999. 112 с.; Нуриддинов Э. Международное сотрудничество Республики Узбекистан со странами Европы. – Ташкент: Чўлпон, 2002. – 216 с.; Рахимов М. Международное сотрудничество Узбекистана в контексте обеспечения стабильности и устойчивного равзития в Центральной Азии. – Ташкент: Янги нашр, 2011. – 230 с.; Рахимов М., Рахматуллаев Ш., Турсунова Р., Назаров Р. Очерки новейшей истории Узбекистана. – Ташкент: Адабиёт учқунлари, 2015. – 352 с.; Рахимов М. Современная история взаимоотношений Узбекистана и стран Центральной Азии с ведущими государствами мира. – Ташкент: Адабиёт учқунлари, 2016. – 224 с.; Қирғизбоев А. Ўзбекистон Республикасининг Осиё мамлакатлари билан халқаро ҳамкорлиги. – Тошкент: Фан, 2004. – 280 б.; Гуломов Х., Холлиев А. Международные связи Республики Узбекистан с Великобританией и США. – Ташкент: Университет, 2002. – 118 с.;Бабаходжаева Л. М. Международное культурно-гуманитарное сотрудничество Республики Узбекистан (период независимости). – Ташкент: Фан, 2011. – 218 с.; Фармонов Р. Жураев Қ. Халқаро муносабатлар тарихи. – Тошкент: 2013. – 153 б. 3 Саидов А. Халқаро ҳуқуқ. – Тошкент: Адолат, 2001. – 164 б.; Хакимов Р. Ўзбекистон ва Бирлашган Миллатлар Ташкилоти. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 2001. – 190 б.; Мўминов А. Ўзбекистон ва ЮНЕСКОнинг халқаро-ҳуқуқий муносабатлари. – Тошкент, 2003. – 210 б.; Бобокулов И. Международно-правовые аспекты региональной безопасности: вопросы теории и практики. – Ташкент: УМЭД, 2010. – 231 с.

tizimi hamkorligining ayrim jihatlari yoritilgan kitob va risolalar 4 hamda ilmiy maqolalarni 5 ham kiritish mumkin Tadqiqotning maqsadi: Zamonaviy dunyoda bag’rikenglik tamoyili tobora muhim masalaga aylanib bormoqda va hozirda xalaro ma’no kasb etmoqda. O’zbekistonning toleranlik va uni rivojlantirishdagi faoliyati va bu borada xalqaro tashkilotlarning tutgan o’rnini o’rganish – tadqiqotning maqsadi etib belgilandi. Tadqiqotning vazifalari: xalqaro munosabatlar tizimida O zbekistonningʻ xalqaro tashkilotlar bilan hamkorligini o rganishning nazariy-metodologik ʻ yondashuvlarini ko rsatish; ʻ - O zbekiston Respublikasining BMT faoliyatidagi o rnini ilmiy adabiyotlar ʻ ʻ hamda manbalar asosida o rganish; ʻ - O zbekiston Respublikasi va YUNESKO o rtasida gumanitar sohadagi, ʻ ʻ jumladan, ilm-fan, ta lim, kadrlar tayyorlash hamda ilmiy-texnikaviy hamkorligini ʼ yoritish; - O zbekistonning qadimiy madaniyati, an analari, tarixiy merosini saqlash ʻ ʼ hamda uni dunyoga targ ib qilishda YUNESKOning amaliy faoliyatini ko rsatib ʻ ʻ berish; - O zbekiston va YUNESKO o rtasidagi hamkorlik aloqalarini yanada ʻ ʻ rivojlantirish yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqish. 4 Халқаро сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий ташкилотлар. – Тошкент: Ўзбекистон, 1968. – 286 б.; Бирлашган Миллатлар Ташкилоти. Асосий омиллар. – Тошкент, 2001. – 368 б.; Марказий Осиё: ғоявий жараёнлар ва мафкуравий таҳдидлар. – Тошкент, 2002. – 29 б.; Тинчлик ва барқарорлик – тараққиёт омили. – Тошкент: Академия, 2005. – 40 б.; Халқаро муносабатлар. – Тошкент: Академия, 2006. – 240 б.; Ўзбекистон ва БМТ: тажриба ва ҳамкорлик истиқболлари. – Тошкент: 2007. – 257 б. 5 Норов В. Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсатининг устувор жиҳатлари // Ўзбекистонда ижтимоий фанлар. – 1996. – №11–12. – Б. 3– 9; Жўраев Қ. ЮНЕСКО – Ўзбекистон: ҳамкорлик босқичлари // Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. – 2000. – № 4. – Б. 44 –51; Зиямов Н. Некоторые аспекты культурного сотрудничества стран Центральной Азии // Ўзбекистон тарихи. – 2002. – № 4. – С. 69–73; Турсунов А. БМТ – маърифатли дунё қиёфаси // Жамият ва бошқарув. – 2002. – №1. – Б. 9 –14; Қамаров А. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти унинг ички тузилмасини халқаро терроризмга қарши курашда мувофиқлаштириш хусусида айрим мулоҳазалар // Хуқуқ ва бурч. – 2006. – №10–12. – Б. 42–43; Дубков В. Новая ООН в новой политической столице мира // Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. – 2006. – № 2. – С. 178–185; Ўша муаллиф: Политическая столица мира на фоне голубых куполов. (Субъектив взгляд на объективную проблему) // Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. – 2007. –№3. – С. 149–156; Ўша муаллиф: Узбекистан: потенциал нового похода к оценке роли ООН // Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. – 2008. – №2. – С. 175– 181; Комилжонов А. Ўзбекистон ташқи сиёсатида ядровий хавфсизлик масалалари // Демократлаштириш ва инсон ҳуқуқлари. – 2007. – №2. – Б. 45–46; Тиллабоев М. Механизмы ООН по защите прав человека: опыт сотрудничества Узбекистана // Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. – 2008. –№ 2. – С. 21–31; Сайфуллаев Д. Ўзбекистон ва БМТ: ўзаро манфаатга асосланган кўп томонлама дипломатия // Ўзбекистонда ижтимоий фанлар. – 2015. –№ 4. – С. 26–31.