Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqishning nazariy asoslari, strukturasi va mazmuni
![Mavzu: Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqishning nazariy
asoslari, strukturasi va mazmuni
REJA: 1.Ijtimoiy - pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyati.
2.Nazariy, amaliy va tadqiqotchilik ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar.
3.Ijtimoiy pedagogning amaliy faoliyati va texnologiyalarning o’zaro
aloqalari.
4.Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar tasnifi. Tasnifning asoslari va me-
zonlari.](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_1.png)
![Shunday qilib ijtimoiy pedagogik faoliyat metodikasi ijtimoiy pedagogik
faoliyat shakllari, metodlari, vositalari va nazorati mazmunining majmuasi
hisoblanadi. Turli metodlarning maqsadga muvofiq birikishi ijtimoiy pedagogik
texnologiyaning mohiyatini tashkil qiladi.
“Ijtimoiy pedagogik texnologiyalar” tushunchasi “pedagogik texnologiya” va
“ ijtimoiy texnologiya” tushunchalaridan kelib chiqqan.
Pedagogik-texnologiya ikki sohada o’z ildizlariga ega. Birinchisi, texnik
fanlar-o’quv jarayonining effektivligini oshirishga yordam beruvchi texnik
vositalarni qo’llash va ishlab chiqish. Ikkinchisi, ijtimoiy fanlar hisoblanadi.
80-yillar o’rtalarida pedagogik amaliyotda SH.A.Amonashvili (ijtimoiy-
shaxsiy texnologiya), V.P.Bespalko (dasturlashtirilgan ta’lim texnologiyasi),
S.N.Lo’senkova (istiqbolli ta’lim) va boshqalarning pedagogik texnologiyalari,
V.A.Karakovskiy, N.E.Selivanova, N.I.Hurkova va boshqalarning pedagogik
tarbiya tizimlari umum tan olindi. “Pedagogik texnologiyalar” o’quv fani
professional pedagoglarni tayyorlash dasturiga kiritildi.
Hozirgi kunda pedagogik texnologiyalar deganda insoniyat va texnik
zahiralardan foydalanishi orqali o’quvchilarning ta’lim-tarbiya jarayonlarini
rejalashtirish, bahslash metodlari tushuniladi. Pedagogikada texnologik
yondoshuvning maqsadi barcha maqsadlarga yerishish kafolatlangan ta’lim-tarbiya
jarayonini tashkil qilishdir.
Pedagogik texnologiyalar pedagogik jarayonning barcha boshqariladigan
tarkibiy qismlarini tizimli tahlil qilish, nazorat qilishni ko’zda tutadi.
“ Ijtimoiy texnologiyalar” tushunchasi sotsiologiyada vujudga kelgan va
ijtimoiy jarayonlarning rivojlanishi asosi bo’lgan natijalarni dasturlash imkoniyati
bilan bog’liq.
Ijtimoiy texnologiyalarning turlaridan biri ijtimoiy ish texnologiyalari bo’lib
ular ijtimoiy pedagogik texnologiyalarga juda yaqin, chunki yuqorida
ta’kidlagandek ijtimoiy pedagog va ijtimoiy ishchi faoliyatining jihatlari ko’p.
Ijtimoiy pedagogik texnologiya ijtimoiy va pedagogik texnologiyalarni
birlashtiruvchi texnologiya hisoblanadi.](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_2.png)
![Ijtimoiy pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish imkoni ijtimoiy
pedagogik faoliyatning o’z tuzilishiga ega ekanligiga bog’liq. ijtimoiy pedagogik
faoliyat maqsad va vazifalarni aniqlashdan boshlanadi. Bularni mutaxassislar
yechishlari lozim, ya’ni bolada muomala ko’nikmalarini shakllantirish, unga yangi
muhitga ko’nikishga yordam berishdir va boshqa maqsadlar o’z navbatida faoliyat
mazmuni, uning amalga oshirish metodlari va uni tashkillashtirish shakllarini
aniqlab beradi.
Ijtimoiy pedagogik faoliyat maqsadi, uning natijalari va mazmuni qanchalik
to’g’ri aniqlanganligi, unga yerishish uchun qanday metodlar tanlanganligiga
bog’liq bo’ladi.
SHunday qilib ijtimoiy pedagogik texnologiya ijtimoiy pedagogik faoliyat
metodlari va usullari majmuasidir. Ijtimoiy pedagogning aralashishni talab
qiluvchi har qanday muammoni hal qilish unga tashhiz qo’yishdan boshlanadi.
Tashhiz qo’yish axborot taxlili, to’plash va tizimlashtirishdan iborat.
Keyingi bosqich bu muammoni hal qilish yo’llarini qidirish. Buning uchun
tashhiz asosida maqsad qo’yiladi va unga muvofiq faoliyatning aniq vazifalari
belgilanadi.
ijtimoiy pedagog qanday texnologiyani qo’llashga ko’ra shunga mos
tushuvchi faoliyat metodlari va shakllarini tanlaydi. Ish yakunlanganidan so’ng
ijtimoiy pedagog bola muammosi qanchalik to’g’ri hal qilinganiga baho berishi
lozim.
ijtimoiy texnologiyalar tasnifi
Tasnif asosi ijtimoiy texnologiyalar turlari
1) Qo’llanishi sohasi
2) Ob’ektlar
3) Hal qilinayotgan vazifalar Global
Universal
Mintaqaviy
Guruh
Jamoa
Individual
Tashkiliy](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_3.png)
![xarakteri
4) Metodlarni o’zlashtirish sohasi
5) ijtimoiy ish yo’nalishlari Informatsion
Innovatsion
ijtimoiy modellashtirish
ijtimoiy bashorat berish
Sitsial-tibbiy
Ijtimoiypsixologik
ijtimoiy pedagogik
ijtimoiy pedagogik profilaktika
ijtimoiy pedagogik qo’llab-quvvatlash
ijtimoiy rivojlanishi vaziyatini ijtimoiy
pedagogik to’g’irlash
Bolalikni ijtimoiy himoyasi
Bolalar va o’smirlarning ijtimoiy
pedagogik reabilitatsiyasi
ijtimoiy tashhiz qo’yish
Ijtimoiyprofilaktika
Ijtimoiynazorat
Ijtimoiyreabilitatsiya
Ijtimoiyadaptatsiya
Ijtimoiypatronaj
Ijtimoiyta’minot
Ijtimoiyterapiya
Ijtimoiymaslahat berish
ijtimoiy pedagogik texnologiyasini qo ’ llashning misoli sifatida
muammoni o ’ smir bilan ishlash texnologiyasini keltirsak bo ’ ladi .
Maslahatga
tayyorgarlik Aloqa o’rnatish Vaziyatni
o’rganish Maqsad
qo’yish Hal
qilishni
izlash Xulosa](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_4.png)
![Professional
pozitsiyani
ishlab
chiqish,
ichki diolog-
konsultatsiy
aga
ko’ndirish,
o’smirlar
bilan
ishlayotgan
psixologlar
talablarini
tahlil qilish Ishonchli
munosabat,
qo’llab-
quvvatlash,
in’iko, sinonim
savollar,
rezyume
(umumlashtiril
gan savol),
mavzuni
o’zgartirish,
o’zgaruvchan
savollar, mijoz
hissiyotlarini
tushunish,
mijoz va
psixolog xis-
tuyg’ularining
verballashuvi,
holatlar tavsifi.
Metafora Nima?
Qiyinchilikla
r va ularning
sabablarini
tahlil qilish.
Qanday?
a) tahlilning
informatsion
-kognitiv
parametrlari
b)
motivatsion
parametrlari
v) operatsion
(malaka,
qobiliyatlar)
g)
emotsional
energetik
(his-tuyg’u,
temperament
)
d) xarakter
va xulq-atvor
jihatlari Sen nimaga
erishmoqchis
an? Sen
nimani
olmoqchisan
? Bu senga
nima uchun
kerak?
Sen o’zingni
kelajakda
qanday his
qilishni
xohlaysan?
kabi
savollarni
berish.
Maqsadni
shakllantiris
h: reallik,
jalb etishlik,
aniqlik,
tekshirish Axborot
berish,
onologiya
metodi,
mantiqiy
asoslash.
Aniq istak.
Parodoksa
l
instruksiya
.
Emotsiona
l
zararlanish
.
Relaksatsi
ya.
Vaziyat
tahlili.
Ichki
muzokaral
ar.
SHaxsiy
tarix trans
formatsiya
si. Ijtimoiy
muammol
ar.
Maqsadga
intilish. Savol:
bizda
qanday
o’zgarishlar
bo’ldi?
Mijoz
tomonidan
natijalar
sarhisobi,
o’zgarishlar
ni
parametrlar
i ga qarab
tahlil qilish
inson
nimaga
erishmoqch
i, u qanday
munosabat
da bo’ladi
(keskinlik
darajasinin
g
o’zgarishi,
energiya
paydo
bo’lishi). U
nima
biladi?
(tasavvur,](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_5.png)
![Rolli ijro.
Ijobiy
kayfiyat. fikr,
o’zgarishi)
Keng tarqalgan va effektiv ijtimoiy pedagogik texnologiyalardan biri trening
hisoblanadi.
ijtimoiy pedagogik trening-jamoaviy ish olib borishning faol metodlariga
asoslangan pedagogik ta’sirdir. Bu tashkillashtirilgan muloqatning maxsus turi
bo’lib, uning davomida shaxs rivojlanishishi, kommunikativ malakalar paydo
bo’lishi, psixologik yordam ko’rsatish masalalari hal qilinadi.
Mashg’ulotlar davomida o’smirlarda ichki qurilmalar almashuvi sodir bo’ladi,
bilimlar kengayadi, o’ziga va atrofdagilarga ijobiy munosabat tajribasi shakllanadi.
Trening mashg’ulotlari paytida har bir o’smirga g’amxo’rlik ko’rsatiladi. U
boshqalarning yordamiga tayanishi mumkin. SHuning uchun turli muomala
stillarini sinab ko’rishi, odamlararo ishonishni o’rganishi, avval unga xos
bo’lmagan kammunikativ malaka va ko’nikmalarni o’zlashtirishga qodir. Bu
mashg’ulotlar jamiyatda yanada faol hayotga tayyorlaydi. ijtimoiy pedagogik
trening guruhining vazifasi har bir ishtirokchiga o’zini individual vositalar bilan
namoyon qilishga yordam berishdir. Biroq buning uchun o’z-o’zini anglab olishi
lozim.
SHaxs o’z-o’zini tarbiyalashni quyidagi yo’nalishlar bo’yicha amalga
oshiradi:
1) o’z “men”ini boshqalar bilan qiyoslash orqali qabul qilish, ya’ni inson
boshqalar chetdan kuzatish qulayligi uchun bundan foydalanadi. Bu esa
o’zini guruhning boshqa a’zolari bilan qiyoslashga ajoyib imkoniyat
yaratadi.
2) O’zini boshqalarning qabul qilishlari orqali qabul qilish, ya’ni
atrofdagilar berayotgan ma’lumotlarni qayta munosabat asosida ishlatish.
Bu atrofdoshlarning so’zlari, xis-tuyg’ulari, xulq-atvor reaksiyalari orqali
o’ziga bo’lgan munosabatini bilib olishga yordam beradi.](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_6.png)
![3) O’zini faoliyat natijasi orqali qabul qilish, ya’ni inson nima qilganiga
baho berish. O’z-o’zini baholashning bu usuli o’z imkoniyatlari haqidagi
fikrni mustahkamlaydi.
4) O’zini tashqi qiyofa bahosi orqali qabul qilish.
SHaxsning rivojlanishiga imkon yaratuvchi trening maqsadlari:
a) ishtirokchilarning ijtimoiy masuliyatini oshirish, ularning boshqalar bilan faol
munosabatga kirishish qobiliyatini o’stirish.
b) o’smirlarning faol ijtimoiy pozitsiyasini shakllantirish va o’z hayotlarida
o’zgarish sodir eta olish qobiliyatinirivojlantirish.
v) psixologik madaniy darajasini ko’tarish.
Treningning asosiy tamoyillari:
1. Ishtirokchilarning o’zaro hurmati va ishonchiga asoslangan to’laqonli
shaxslararo muomala.
2. Doimiy qayta aloqa, ya’ni ishtirokchi boshqa ishtirokchilar xatti-
harakatlariga baho beruvchi ma’lumotlarni olishi.
3. O’z-o’ziga tashhiz qo’yish .
4. Rivojlanishning optimallashuvi.
5. Aqliy va emotsional sohalarning uyg’unlashuvi.
6. Trening va uning alohida mashg’ulotlarida ixtiyoriy qatnashish.
7. Guruh dinamikasiga yordam beruvchi guruhning doimiy tarkibi.
8. YAkkalik.
9. Mikroguruhlarda ishlash imkonini beruvchi erkin hudud.
Texnologiyalarni ijtimoiy pedagogik faoliyatiga joriy qilish mablag’ni iqtisod
qilish ijtimoiy pedagogik faoliyatni ilmiy asosda tashkil qilishni ta’minlaydi,
ijtimoiypedagog oldida turgan vazifalarni hal qilishning effektivligiga yordam
beradi. Ijtimoiypedagog texnologiyalar ijtimoiypedagogning keng ko’lamdagi
vazifalari-tashhiz qo’yish, ijtimoiy profilaktika, ijtimoiy adaptatsiya va ijtimoiy
reabilitatsiyani yechishga yordam beradi.](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_7.png)
![Adabiyotlar
1. Egamberdiyeva H.M. «Ijtimoiy pedagogika» (darslik) - T., 2009 y.
2. Mavlonova R. va boshkalar “Ijtimoiy pedagogika” (O’kuv kullanma) - T.,
2009 y.
3. Galaguzova M. A. Sotsialnaya pedagogika (Uchebnoye posobiya) - M.,
4. Xarlamov I.F. Pedagogika v voprosax i otvetax (Uchebnoye posobiya) -1.
Munavvarov A.K. Pedagogika (O’quv qullanma). - T., 1996 u.
5. Munavvarov A.K. Pedagogika(o`quv qo`llanma). - T., 1996 u.
6 .Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi (o`quv qo`llanma a). - T., 1994 u.
7. Yo‘ldoshev J. Ta’lim yangilanish yo‘lida (o`quv qo`llanma). - T., 2000 u.
8 . Podlasыy I L .Pedagogika. V 2x kn. (o`quv qo`llanma). - M., 2003 g.
9.Yu.Asadov, R.Musurmanov.O’smirlar deviant hatti-harakatning ijtimoiy
psixologik xususiyatlari T;-Sano-standart-2011](/data/documents/b1526c15-374f-4690-9105-578b480dd09a/page_8.png)
Mavzu: Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqishning nazariy asoslari, strukturasi va mazmuni REJA: 1.Ijtimoiy - pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyati. 2.Nazariy, amaliy va tadqiqotchilik ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar. 3.Ijtimoiy pedagogning amaliy faoliyati va texnologiyalarning o’zaro aloqalari. 4.Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar tasnifi. Tasnifning asoslari va me- zonlari.
Shunday qilib ijtimoiy pedagogik faoliyat metodikasi ijtimoiy pedagogik faoliyat shakllari, metodlari, vositalari va nazorati mazmunining majmuasi hisoblanadi. Turli metodlarning maqsadga muvofiq birikishi ijtimoiy pedagogik texnologiyaning mohiyatini tashkil qiladi. “Ijtimoiy pedagogik texnologiyalar” tushunchasi “pedagogik texnologiya” va “ ijtimoiy texnologiya” tushunchalaridan kelib chiqqan. Pedagogik-texnologiya ikki sohada o’z ildizlariga ega. Birinchisi, texnik fanlar-o’quv jarayonining effektivligini oshirishga yordam beruvchi texnik vositalarni qo’llash va ishlab chiqish. Ikkinchisi, ijtimoiy fanlar hisoblanadi. 80-yillar o’rtalarida pedagogik amaliyotda SH.A.Amonashvili (ijtimoiy- shaxsiy texnologiya), V.P.Bespalko (dasturlashtirilgan ta’lim texnologiyasi), S.N.Lo’senkova (istiqbolli ta’lim) va boshqalarning pedagogik texnologiyalari, V.A.Karakovskiy, N.E.Selivanova, N.I.Hurkova va boshqalarning pedagogik tarbiya tizimlari umum tan olindi. “Pedagogik texnologiyalar” o’quv fani professional pedagoglarni tayyorlash dasturiga kiritildi. Hozirgi kunda pedagogik texnologiyalar deganda insoniyat va texnik zahiralardan foydalanishi orqali o’quvchilarning ta’lim-tarbiya jarayonlarini rejalashtirish, bahslash metodlari tushuniladi. Pedagogikada texnologik yondoshuvning maqsadi barcha maqsadlarga yerishish kafolatlangan ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilishdir. Pedagogik texnologiyalar pedagogik jarayonning barcha boshqariladigan tarkibiy qismlarini tizimli tahlil qilish, nazorat qilishni ko’zda tutadi. “ Ijtimoiy texnologiyalar” tushunchasi sotsiologiyada vujudga kelgan va ijtimoiy jarayonlarning rivojlanishi asosi bo’lgan natijalarni dasturlash imkoniyati bilan bog’liq. Ijtimoiy texnologiyalarning turlaridan biri ijtimoiy ish texnologiyalari bo’lib ular ijtimoiy pedagogik texnologiyalarga juda yaqin, chunki yuqorida ta’kidlagandek ijtimoiy pedagog va ijtimoiy ishchi faoliyatining jihatlari ko’p. Ijtimoiy pedagogik texnologiya ijtimoiy va pedagogik texnologiyalarni birlashtiruvchi texnologiya hisoblanadi.
Ijtimoiy pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish imkoni ijtimoiy pedagogik faoliyatning o’z tuzilishiga ega ekanligiga bog’liq. ijtimoiy pedagogik faoliyat maqsad va vazifalarni aniqlashdan boshlanadi. Bularni mutaxassislar yechishlari lozim, ya’ni bolada muomala ko’nikmalarini shakllantirish, unga yangi muhitga ko’nikishga yordam berishdir va boshqa maqsadlar o’z navbatida faoliyat mazmuni, uning amalga oshirish metodlari va uni tashkillashtirish shakllarini aniqlab beradi. Ijtimoiy pedagogik faoliyat maqsadi, uning natijalari va mazmuni qanchalik to’g’ri aniqlanganligi, unga yerishish uchun qanday metodlar tanlanganligiga bog’liq bo’ladi. SHunday qilib ijtimoiy pedagogik texnologiya ijtimoiy pedagogik faoliyat metodlari va usullari majmuasidir. Ijtimoiy pedagogning aralashishni talab qiluvchi har qanday muammoni hal qilish unga tashhiz qo’yishdan boshlanadi. Tashhiz qo’yish axborot taxlili, to’plash va tizimlashtirishdan iborat. Keyingi bosqich bu muammoni hal qilish yo’llarini qidirish. Buning uchun tashhiz asosida maqsad qo’yiladi va unga muvofiq faoliyatning aniq vazifalari belgilanadi. ijtimoiy pedagog qanday texnologiyani qo’llashga ko’ra shunga mos tushuvchi faoliyat metodlari va shakllarini tanlaydi. Ish yakunlanganidan so’ng ijtimoiy pedagog bola muammosi qanchalik to’g’ri hal qilinganiga baho berishi lozim. ijtimoiy texnologiyalar tasnifi Tasnif asosi ijtimoiy texnologiyalar turlari 1) Qo’llanishi sohasi 2) Ob’ektlar 3) Hal qilinayotgan vazifalar Global Universal Mintaqaviy Guruh Jamoa Individual Tashkiliy
xarakteri 4) Metodlarni o’zlashtirish sohasi 5) ijtimoiy ish yo’nalishlari Informatsion Innovatsion ijtimoiy modellashtirish ijtimoiy bashorat berish Sitsial-tibbiy Ijtimoiypsixologik ijtimoiy pedagogik ijtimoiy pedagogik profilaktika ijtimoiy pedagogik qo’llab-quvvatlash ijtimoiy rivojlanishi vaziyatini ijtimoiy pedagogik to’g’irlash Bolalikni ijtimoiy himoyasi Bolalar va o’smirlarning ijtimoiy pedagogik reabilitatsiyasi ijtimoiy tashhiz qo’yish Ijtimoiyprofilaktika Ijtimoiynazorat Ijtimoiyreabilitatsiya Ijtimoiyadaptatsiya Ijtimoiypatronaj Ijtimoiyta’minot Ijtimoiyterapiya Ijtimoiymaslahat berish ijtimoiy pedagogik texnologiyasini qo ’ llashning misoli sifatida muammoni o ’ smir bilan ishlash texnologiyasini keltirsak bo ’ ladi . Maslahatga tayyorgarlik Aloqa o’rnatish Vaziyatni o’rganish Maqsad qo’yish Hal qilishni izlash Xulosa
Professional pozitsiyani ishlab chiqish, ichki diolog- konsultatsiy aga ko’ndirish, o’smirlar bilan ishlayotgan psixologlar talablarini tahlil qilish Ishonchli munosabat, qo’llab- quvvatlash, in’iko, sinonim savollar, rezyume (umumlashtiril gan savol), mavzuni o’zgartirish, o’zgaruvchan savollar, mijoz hissiyotlarini tushunish, mijoz va psixolog xis- tuyg’ularining verballashuvi, holatlar tavsifi. Metafora Nima? Qiyinchilikla r va ularning sabablarini tahlil qilish. Qanday? a) tahlilning informatsion -kognitiv parametrlari b) motivatsion parametrlari v) operatsion (malaka, qobiliyatlar) g) emotsional energetik (his-tuyg’u, temperament ) d) xarakter va xulq-atvor jihatlari Sen nimaga erishmoqchis an? Sen nimani olmoqchisan ? Bu senga nima uchun kerak? Sen o’zingni kelajakda qanday his qilishni xohlaysan? kabi savollarni berish. Maqsadni shakllantiris h: reallik, jalb etishlik, aniqlik, tekshirish Axborot berish, onologiya metodi, mantiqiy asoslash. Aniq istak. Parodoksa l instruksiya . Emotsiona l zararlanish . Relaksatsi ya. Vaziyat tahlili. Ichki muzokaral ar. SHaxsiy tarix trans formatsiya si. Ijtimoiy muammol ar. Maqsadga intilish. Savol: bizda qanday o’zgarishlar bo’ldi? Mijoz tomonidan natijalar sarhisobi, o’zgarishlar ni parametrlar i ga qarab tahlil qilish inson nimaga erishmoqch i, u qanday munosabat da bo’ladi (keskinlik darajasinin g o’zgarishi, energiya paydo bo’lishi). U nima biladi? (tasavvur,