logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. «Milliy g’oya asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.

«Milliy g’oya asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84.1923828125 KB
Ko'chirib olish
« Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar » fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. R E J A : 1.“Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining obyekti va predmeti. 2. “Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanini o’rganishning asosiy qonunlari va tushunchalari. 3. “Milliy g’oya: asosiy t ushuncha va tamoyillar” fanini o’rganishning maqsadi va vazifalari. 4.“Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining ijtimoiy-gumanitar fanlar tizimidagi o’rni. Milliy mafkura xalqning maqsad-muddaolarin ifodalaydi, tarix sinovlaridan o‘tishda uning ruhini ko‘tarib, suyanch va tayanch bo‘ladi. U...bu murakkab va tahlikali dunyoda uning taraqqiyo yo‘lini yoritadigan mayoqdir. I .A .K arimov Mustaqillik yillarida o‘zbek xalqining hayotida buyuk o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Buni odamlarimizning dunyoqarashi tubdan o‘zgarib – ona-Vatanda ozod va obod yashash, erkin va farovon hayot kechirish mumkinligiga bo‘lgan ishonchi tobora ortib borayotganligi; xususiy mulkiga bo‘lgan egallik hissining kuchayib, yanada samarali mehnat qilishga urinayotganliklari; har xil mafkuraviy xuruj va nayranglarning maqsad-muddaolarini tezlikda anglash borasida hushyorlik ongining o‘sib borayotganligi; mamlakatda tinchlik va barqarorlikni saqlashga astoydil bel bog‘layotganligi; yoshlarning sog‘lom avlod bo‘lib kamol topishi to‘g‘risida tinmay g‘amxo‘rlik qilayotganliklari; ularning esa ajdodlarining an’analariga sodiq qolgan halda ilm-fan,san’at va madaniyat cho‘qqilarini egallab o‘zbek degan nomni butun dunyoga taratishga urinayotganligida; jamiyatimiz milliy mafkurasi g‘oyalarining kishilar hayotidan o‘rin olib,ularni buyuk maqsad sari safarbar etayotganliklarida yaqqol ko‘rish mumkin. Demak, O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I.A.Karimov tomonidan ilgari surilgan taraqqiyotning ”o‘zbek modeli” hayot sinovlariga bardosh berib, o‘zining bunyodkorlik kuchini ko‘rsatmoqda. Bu kuchning ma’naviy manbaini esa milliy istiqlol mafkurasining bosh va asosiy g‘oyalari tashkil etishi, endilikda hech kimda shubha o‘yg‘otmaydi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Madomiki, hayot rivojlanishda, o‘zgarishda ekan, milliy mafkuraga bo‘lgan ehtiyoj yanada oshib boraveradi. Bu esa milliy g‘oyaning jangovar ruhini yanada kuchaytirib, mamlakatimizning ichkarisi va tashqarisida tezkor kechayotgan mafkuraviy jarayonlarning yangi- yangi qirralarini ochish, har qanday bo‘nyodkor g‘oyalarni qo‘llab quvvatlash, shuningdek, buzg‘unchi g‘oyalar tajovuzining o‘z vaqtida oldini olish, yoshlarni milliy g‘oya ruhida tarbiyalashning uzluksizligini ta’minlash ishlarini nazariy va amaliy jihatdan kengaytirib borishni taqozo etadi. Milliy g‘oya bugungi kunda gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar qatoridan o‘ziga munosib o‘rin olgan ilm sohasi va o‘quv fani hisoblanadi. Bu esa birinchidan, mazkur fanning ob’ekti va predmeti doirasini, qonun va kategoriyalarini, metod va prinsiplarini, maqsad va vazifalarini, o‘ziga xos xususiyatlarini, boshqa fanlardan farq qiluvchi tamonlarini yanada ravshanroq yoritish; ikkinchidan, g‘oya va mafkura tushunchalariga falsafiy jihatdan ta’rif va tavsif berish hamda ularni tasniflashda mantiqiy izchillikni ta’minlash, shuningdek, ular o‘rtasidagi umumiy o‘xshash va farq qiluvchi tomonlarni har tomonlama yoritib berish, ularning ko‘zlagan maqsad va vazifalarini mustaqil taraqqiyot yillarida xalqimizning erishgan yutuqlari misolida bayon qilish; uchinchidan, milliy mafkuraning bosh va asosiy g‘oyalarini o‘rganish borasida olib borilayotgan ilmiy izlanishlarning natijalari asosida ularning mazmuni va mohiyatini yanada teranroq anglash ishlarini kuchaytirish; to‘rtinchidan,globallashuv sharoitida jahonda kechayotgan mafkuraviy jarayonlarning mantig‘ini tezlikda anglab olish uchun ishonchli axborot manbalaridan foydalanish, milliy mafkuraning targ‘ibot va tashviqot ishlari bilan shug‘ullanadigan xodimlarning yangi avlodlarini etishtirish; beshinchidan, zamonaviy mafkuraviy kurash usullarining taktikasi va strategiyasini ishlab chiqish; oltinchidan,yaqin kelajakda jahon xalqlari hayotida yuz beradigan mafkuraviy jarayonlarning kechishi haqida ilmiy bashorat qilish kabi masalalarni teranroq yoritishni talab etmoqda. MILLIY G‘OYA VA MAFKURA FANINING NAZARIY- METODOLOGIK ASOSLARI XX asrning oxiri XXI asrning boshlariga kelib jahondagi barcha xalqlarning hayotida katta, ya’ni yirik imperiyalarning parchalanib ketishi, milliy mustaqil davlatlarning tarix sahnasiga kelishi, jamiyatni avtokratik boshqarishdan demokratik boshqaruvga o‘tishi, inson huquq va manfaatlarini himoya qilishning kuchayishi, odamlar ongida demokratik tafakkurning tez shakllanib borishi, globallashuv jarayonlarining shiddatli kechishi, nanotexnologiyalarning jadal sur’atlar bilan ishlab chiqarish jarayoniga joriy etilishi, ekologik xavfsizlikni ta’minlashning tobora xalqchil tus olishi kabi misli ko‘rilmagan o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Jamiyatda sodir bo‘layotgan bunday o‘zgarishlar moddiy va ma’naviy ishlab chiqarish jarayoni dialektikasini chuqur o‘rganish masalasini kun tartibiga qo‘ydi. Bu masalaning echimini topish esa jahonda yuz berayotgan g‘oyaviy va mafkuraviy jarayonlarning tarixiy ildizi, falsafiy asoslariga nazar tashlab, ularning asl maqsad-muddaolarini bilib olish,shunga muvofiq tarzda mamlakatimizda g‘oyaviy va mafkuraviy ishlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda. Bu esa o‘z navbatida «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanini nazariy jihatdan boyitish, amaliy jihatdan esa tezkor harakat qilish ishlarini yo‘lga qo‘yishni talab qilmoqda. 1. Milliy g‘oy a v a mafk ura fanining pay do bo‘lish sabablari, uning ob’ek t i v a predmet i. 1.1. Milliy g‘oya va mafkura fanining paydo bo‘lish sabablari . Fan – tabiat, jamiyat va inson tafakkuri to‘g‘risidagi tushunchalarda, kategoriyalarda, qonunlarda aks ettirilgan, haqqoniyligi amaliyotda tasdiqlangan bilimlar tizimidir. Har bir fanning vujudga kelish, shakllanish va rivojlanish sabablari mavjuddir. Ularni ob’ektiv va sub’ektiv, ichki va tashqi sabablarga ajratish mumkin. Milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi ob’ektiv sabablar: • Etmish yildan ortiqroq tarixiy davr mobaynida hukmronlik qilgan SSSR davlatining unda yashayotgan elat, millat va xalqlarning ehtiyoj va manfaatlariga javob berolmasdan inqirozga uchrashi oqibatida parchalanib ketishi; • Parchalangan «qizil imperiya» o‘rnida o‘n beshta mustaqil davlatning paydo bo‘lishi va ularning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini tanlashlari; • Mustaqil O‘zbekiston davlatining paydo bo‘lishi va uning Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) va unga a’zo bo‘lgan davlatlar tomonidan xalqaro hamjamiyatning mustaqil sub’ekti sifatida tan olinishi; •Sobiq SSSRdan qolgan yakka mulk hukmronligiga asoslangan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar o‘rniga, teng huquqli xilma xil mulkchilikka asoslangan bozor iqtisodiyoti munosabatlarining o‘rnatilishi va boshqalar. Milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi sub’ektiv sabablar: • Sobiq SSSR davrida yakka hukmron bo‘lgan kommunistik mafkuraning barcha xalqlarning hayotiga zo‘rlab singdirilganligi tufayli tezlikda inqirozga uchrashi jarayonining keskinlashuvi; •Azaldan o‘zbek xalqining turmush va tafakkur tarziga etti yot bo‘lgan kommunistik mafkuraning mavjud hayot sinovlariga bardosh berolmasdan tanazzulga yuz tutishi, shu tariqa uning yakka hukmronlik mavqeidan chetlatilib xalqimiz hayotidan surib chiqarilishi; • Jamiyatni boshqarishda rahnomalikni qo‘lga olib o‘zining diktaturasini o‘rnatgan kommunistik partiya faoliyatining to‘xtatilishi va tarqatib yuborilishi; • Kommunistik partiyaga xizmat qiluvchi barcha tashkilot va muassassalar (oktyabryat, pioner, komsomol va boshqalar) faoliyatining to‘xtatilishi va tugatilishi; • Kommunistik mafkurani keng xalq ommasiga targ‘ibot va tashviqot qiluvchi ommaviy axborot vositalarining faoliyatiga chek qo‘yilishi va boshqalar. Milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi ichki sabablar: • YAkka hukmron bo‘lgan kommunistik mafkuraning inqirozga uchrashi tufayli o‘zbek xalqining ma’naviy hayotida g‘oyaviy bo‘shliq paydo bo‘la boshlashi; • Vujudga kelayotgan g‘oyaviy bo‘shliqni yangi milliy g‘oya va mafkura bilan to‘lg‘izmasa, uning o‘rnini boshqa har hil yomon maqsadlarni ko‘zlagan g‘oya va mafkuralar egallashi, buning natijasida xalqimizning hayotiga ma’naviy tahdid solish xavfining kuchayishining oldini olish; • Mustaqil O‘zbekistonni o‘zining vatani deb bilgan barcha elat, millat, xalq vakillarini har xil mafkuraviy buzg‘unchiliklardan asrab, ularnining tinch-totuv yashashlarini kafolatlaydigan jamiyatni barpo etishga xizmat qiluvchi bunyodkor g‘oya va mafkuralar bayrog‘i ostida birlashtirish ishlarini amalga oshirish; • O‘zbekiston xalqining ehtiyoj va manfaatlaridan kelib chiqqan holda, ularning erkin va farovon hayot kechirishini ta’minlaydigan jamiyatni barpo etish sari boshlab boruvchi yangi milliy g‘oya va mafkuralar tizimini yaratish; • YAratiladigan milliy g‘oya va mafkuralarning milliy xususitlarini umuminsoniy qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirgan holda olib borish ishlarini tashkillashtirishning metodologik asoslarini ishlab chiqish; • Milliy g‘oyaga xalqni ishontirish va uni amalga oshirishning taktik va strategik yo‘nalishlarini belgilab olish zaruratining paydo bo‘lganligini va boshqalar. Milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi tashqi sabablar: • Tashqi tomondagi har xil vayronkor g‘oya va mafkuralarning asl maqsadlarini bilish va ularning xurujiga qarshi tura oluvchi o‘zbekona milliy g‘oya va mafkuraning nazariy-metodologik asoslarini ishlab chiqish; • Dunyo xalqlariga O‘zbekiston xalqi milliy mafkurasining bunyodkor g‘oyalardan iborat ekanligini ilmiy va amaliy jihatdan namoyish etish ishlarini amalga oshirish; •Xorijiy davlarda o‘zlarining xizmat burchini bajarish uchun yashayotgan,tijorat ishlari uchun xorij safarlariga yo‘l olayotgan yoki shunchaki sayohat uchun borayotgan fuqarolarimizning o‘sha joylarda milliy mafkuramiz asosiy g‘oyalarini targ‘ibot va tashviqot qilish,uning bunyodkorlik mohiyatini chet ellarda namoyish qilishning eng maqbul yo‘llarini ishlab chiqish; • Globallashuv sharoitida avj olayotgan «ommaviy madaniyat»ning salbiy ta’sirlariga berilmaslikning yangicha ma’naviy va moddiy vosita, usullarini yaratish va boshqalar. YUqorida keltirilgan barcha sabablarni umumlashtirgan holda shunday xulosaga kelish mumkin, ya’ni milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi asosiy sabab O‘zbekiston xalqini bozor iqtisodiyotiga asoslangan huquqiy demokratik jamiyatini shakllantirish va rivojlantirish asosida munosib hayot kechirishini ta’minlash sari boshlab boradigan milliy mafkuramizning bosh g‘oyasi – ozod va obod Vatanda,erkin va farovon hayot kechirish hamda asosiy g‘oyalari – vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi, komil inson, ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, dinlararo bag‘rikenglik asosida birlashtirishning nazariy –metodologik asoslarini va uni amalga oshirishning amaliy usul va vositalarini ilmiy jihatdan ishlab chiqish hamda rivojlantirishdan iboratdir. SHuning uchun ham milliy g‘oya va mafkura O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I.A.Karimovning 2001 yil 18 yanvardagi ««Milliy istiqlol g‘oyasi:asosiy tushuncha va tamoyillar» fani bo‘yicha ta’lim dasturlarini yaratish va respublika ta’lim tizimiga joriy etish to‘g‘risida» nomi farmoyishiga muvofiq ilm-fan sohasi maqomini olib, barcha ta’lim muassasalarida o‘quv fani sifatida o‘qitila boshladi. 1.2.Milliy g‘oya va mafkura fanining ob’ekti. Har bir fanning o‘ziga xos ob’ekti va unga mos keluvchi predmeti mavjuddir. Fanning ob’ekti – kishilarning maqsadi, faoliyati, dikqat-e’tibori qaratilgan ob’ektiv borliq, moddiy va ruhiy dunyo, voqelik, mavjudot, voqea, hodisa, jarayon, shaxs, narsa, buyum va hokazolardir. Fanning predmetini ana shu ob’ektlar va ularni aks etgirishdan hosil bo‘lgan bilimlarning majmui va o‘rganiladigan masalalar tashkil qiladi. Har bir fanni o‘rganish, eng avvalo, uning ob’ektini va predmetini aniqlab olishdan boshlanadi. Bu esa o‘rganilayotgan fanning boshqa fan-lardan farqini ko‘rsatadi. Barcha fanlarni ob’ekti va predmetiga ko‘ra ikkita katta guruhga bo‘lish mumkin. Birinchi guruhga tabiat qonuniyatlarini o‘rganuvchi matematika, fizika, ximiya,biologiya kabi tabiiy fanlar, ikkinchi guruhga esa kishilik jamiyatining rivojlanish qonuniyatlarini o‘rganuvchi falsafa, tarix, iqtisodiyot, siyosatshunoslik, adabiyot, huquqshunoslik, milliy g‘oya va mafkura kabi ijtimoiy fanlar kiradi. Milliy g‘oya va mafkura fani — eng muhim ijtimoiy fanlardan biri sanaladi. CHunki u kishilik jamiyatiga xos bo‘lgan g‘oya va mafkuralarni yaxlit ijtimoiy hodisa va voqelik sifatida o‘rganadi. Demak, mavjud voqelikda yuz berayotgan, g‘oya va mafkuralarga tegishlinarsa, hodisa hamda jarayonlar milliy g‘oyava mafkura fanining ob’ektini tashkil etadi. 1.3.Milliy g‘oya va mafkura fanining predmeti. G‘oya va mafkuralarga tegishli narsa, hodisa va jarayonlar turlicha bo‘lib,ular bir tomondan:  g‘oya va mafkuralarning kelib chiqish va rivojlanish qonuniyatlari;  bir g‘oya va mafkuraning o‘rniga boshqa bir g‘oya va mafkuraning vujudga kelishi;  g‘oya va mafkura tamoyillarini ishlab chiqish va uni amalga oshirish;  ma’naviy-mafkuraviy munosabatlarni o‘rnatish ishlarini tashkil etish;  davlatning ichki va tashqi siyosati;  jamoat tashkilotlari, ijtimoiy guruhlar, siyosiy partiyalar bilan munosabatlari;  xalqlar o‘rtasida bo‘ladigan o‘zaro munosabatlar; ikkinchi tomondan :  mafkuralarning paydo bo‘lishi va rivojlanishi;  davlat, shaxs, jamoalar o‘rtasida bo‘ladigan mafkuraviy munosabatlar;  qonunchilik, huquq-tartibot;  mafkurali shaxs, mafkurasiz shaxs,  g‘oya va mafkuraga zid xatti-harakatlar,  g‘oyaviy mas’uliyat, g‘oyaviy madaniyat, g‘oyaviy tarbiya  mafkuraviy ong, mafkuraviy tafakkur, mafkuraviy munosabat,mafkuraviy faoliyat va h.k.ni qamrab oladi. G‘oya va mafkuralarga oid hodisalar, jarayonlar xilma-xil va ko‘p qirralidir. Biroq, ularning barchasiga xos bo‘lgan umumiy, muhim, takrorlanuvchan, uzviy bog‘lanishda bo‘lgan tomonlari va jihatlari ham mavjuddir. Ana shu jihat va tomonlarni bilish mavjud voqelik to‘g‘risida inson ongida g‘oya va mafkuralar haqida yaxlit tasavvurlarni keltirib chiqaradi, ushbu voqelikning umumiy qonuniyatlarini ochish va shu asosda uni boshqarish imkoniyatini yaratadi. YUqori malakali mutaxassis bo‘lish uchun, avvalambor, g‘oya va mafkuralar haqidagi asosiy tushunchalarni, ta’limotlarni bilish zarur. G‘oya va mafkuralar gumanitar, ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning turli so-halarida o‘rganiladi. Milliy g‘oya va mafkura fani gumanitar,ijtimoiy-iqtisodiy fanlar tizimida markaziy o‘rin egallaydi. Bu fan gumanitar,ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning metodologik asoslaridan birini tashkil etadi. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oya va mafkuralarning nazariy muammolarini o‘rganadi. SHu o‘rinda «nazariya» so‘zining ma’nosi nima, degan tabiiy savol tug‘iladi. Nazariya – jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlarini mujassamlashtirgan amaliyotning mantiqan ilmiy umumlashtirilishidir. Nazariya va amaliyot – o‘zaro chambarchas bog‘liq hodisalar. Nazariya bamisoli amaliyotning yulini yoritib turuvchi kuchli mayoq bo‘lib, amaliyot bilan uzviy bog‘langan, amaliyotga xizmat qiladi hamda amaliyotdan kelib chiqadi. Amaliyotsiz nazariya – «cho‘loq», nazariyasiz amaliyot «ko‘r»dir. Ijtimoiy fanlarning muhim tarkibiy qismi bo‘lgan, milliy g‘oya va mafkura fani ham amaliyot bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, g‘oyaviy – mafkuraviy amaliyot taraqqiyotining yo‘nalishlarini belgilab beradi. U g‘oyaviy – mafkuraviy amaliyot xulosalari va tajribalarining mantiqan umumlashmasi, sintezidir. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oyaviy-mafkuraviy amaliyot qonuniyatlarini aks ettiruvchi tajribani mantiqan umumlashtiradi, ular taraqqiyotining asosiy tamoyillarini aniqlab beradi. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oyaviy-mafkuraviy amaliyot bilan uzviy bog‘langan bo‘lib, amaliyotga xizmat qiladi va amaliyotdan kelib chiqadi. Milliy g‘oya va mafkura fani hayot tarixiy taraqqiyot jarayonida ilgari surgan vazifalar negizida o‘z xulosa va takliflariga aniqliklar kiritadi, ularni boyitadi va rivojlantiradi. G‘oya va mafkura har bir jamiyat ijtimoiy taraqqiyotining muhim ko‘rsatkichidir. Demokratikhuquqiy davlatni shakllantirishda shaxs, davlat va jamiyatning ma’naviy-mafkuraviy madaniyatini yuksaltirish muhim ahamiyat kasb etadi. Milliy g‘oya va mafkura fani – g‘oya va mafkuralar rivojining umumiy qonunlari haqidagi fan bo‘lib, uning predmetini g‘oya va mafkuralarning mohiyati, kelib chiqishi, rivojlanish prinsiplari va qonuniyatlari tashkil etadi. : Har bir jamiyatdagi demokratik o‘zgarishlar va islohotlar muhim ijtimoiy ahamiyatga ega. Bu jarayonlarga jahon, davlat va jamiyat taraqqiyoti talablari, andazalari va tamoyillari nuqtai nazaridan qarash zarur. Bu, bir tomondan, O‘zbekistondagi islohotlarning yo‘nalishlari va mezonlari, qadriyatlari va maqsadlarini aniq belgilashga yordam bersa, ikkinchi tomondan mamlakatimizda g‘oya va mafkuralar qachon paydo bo‘lgan, qanday rivojlangan, qayoqqa qarab ketyapti, uning o‘ziga xos jihatlari, rivojlanishining shakl va ko‘rinishlari qanday, mezonlari bormi yoki dunyodagi mavjud milliy va umuminsoniy mazmundagi g‘oyaviy taraqqiyot o‘zanidan ketyapti-mi, degan savollarga javob topish imkonini beradi. Ana shu muammolar milliy g‘oya va mafkura fanining asosiy masalalarini tashkil etadi. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oya va mafkuralarga tegishli hodisa va jarayonlarining muhim, zaruriy, umumiy tomonlarini o‘rgangan holda jamiyat taraqqiyogining ob’ektiv qonuniyatlarini tushuntirib berish, uning ijtimoiy- iqtisodiy, siyosiy-huquqiy, ma’naviy-madaniy maqsadlarini belgilash va mavjud ijtimoiy munosabatlarni bunyodkor g‘oya va mafkuralarni kishilar ongi va qalbiga singdirish yo‘li bilan boshqarish mexanizmlarini ochish, ularning rivojlanish istiqbollarini ko‘rsatib berish bilan shug‘ullanadi. SHunday qilib, milliy g‘oya va mafkura faniga quyidagicha ta’rif berish mumkin: Milliy g‘oya va mafkura fani – ijtimoiy hodisa bo‘lmish g‘oya va mafkuralarning kelib chiqishi, shakllanishi, rivojlanishi, faoliyat ko‘rsatishining umumiy qonuniyatlarini o‘rganuvchi nazariy va amaliy ahamiyatga molik bo‘lgan fandir. 2. Milliy g‘oy a v a mafk ura fanining qonun v a k at egoriy alari. 2.1.. Milliy g‘oya fanining qonunlari. Har bir fanning o‘z qonunlari va kategoriyalari bor. Milliy g‘oya fanining ham g‘oya va mafkuralarga oid hodisa, voqea, jarayonlarni o‘zida aks etgiruvchi, ularning tub mohiyatini va ahamiyatani ochib beruvchi qonunlari, kategoriyalari mavjud. Milliy g‘oya va mafkura fanining qonunlari deb , jamiyat hayotida mavjud bo‘lgan g‘oyaviy va mafkuraviy hodisalar, jarayonlarining muhim, zaruriy, umumiy, nisbatan barqaror bo‘lgan, rivojlanish xususiyati va yo‘nalishlarini belgilaydigan, aniq bir natijalarni keltirib chiqarishga moyillik tug‘diradigan munosabatlar majmuiga aytiladi. Milliy g‘oya va mafkura fanining qonunlari g‘oya va mafkuralarga tegishli hodisa va jarayonlarning barchasini emas, balki ularning o‘ziga xos tomonlarini aks ettiradi. Bular quyidagilar:  kishilar ongi va irodasiga bog‘liq bo‘lmagan ob’ektiv, muhim, barqaror bog‘lanishlar;  sabab oqibat bog‘lanishlaridan kelib chiquvchi, bir birini taqozo etuvchi, o‘zaro ta’sir qiluvchi sababiy, zaruriy aloqadorliklar;  ichki imkoniyatdan, mohiyatdan kelib chiqqan holda, g‘oya va mafkuralarning rivojlanish xususiyati va yo‘nalishlarini belgilab beruvchi tomonlar;  muayyan shart-sharoitlar mavjud bo‘lganda ma’lum bir natijalarni keltirib chiqaruvchi munosabatlarni ochib beruvchi xususiyatlar. Milliy g‘oya va mafkura faning qonunlariga quyidagilar kiradi: Birinchisi – g‘oya va mafkuralarning inson va jamiyat bilan uzviy aloqadorligi, inson va jamiyatsiz – g‘oya va mafkuralarning, g‘oya va mafkuralarsiz – inson va jamiyatning mavjud emasligi qonuni. Ikkinchisi – g‘oya va mafkuralarning bir-birini taqozo etishi, g‘oyasiz mafkura, mafkurasiz g‘oyaning mavjud bo‘lolmaslik qonuni. Uchinchisi – g‘oya va mafkuralarning jamiyat ijtimoiy taraqqiyotiga bog‘liqligi, g‘oya va mafkuralarning inson va jamiyatni muayan maqsad sari etaklashga harakat qilish qonuni. To‘rtinchisi – bunyodkor g‘oya va mafkuralar bilan vayronkor g‘oya va mafkuralar o‘rtasida o‘zaro kurashi, bunyodkor g‘oyalarning jamiyatda tinchlik va barqarorlikni saqlash, vayronkor g‘oyalarning esa jamiyatda turli xil ziddiyatlarni keltirib chiqarishi qonuni. Beshinchisi – milliy hamda umuminsoniy g‘oya va mafkuralarning o‘zaro mutanosibligi, milliy g‘oya va mafkuralarning mazmunan boyib borishi, turli xalqlarning umumiy manfaatlariga javob berishi qonuni. 2.2. Milliy g‘oya va mafkura fanining kategoriyalari. Milliy g‘oya va mafkura fanining kategoriyalari deb g‘oya va mafkuralarga oid ob’ektiv mavjud bo‘lgan hodisa, voqea, jarayonlarning asosiy xususiyatlarini va qonuniyatlarini aks ettiradigan va muayyan davrning g‘oya va mafkuralar to‘g‘risidagi ilmiy-nazariy tafakkuri xususiyatini belgilab beradigan umumiy tushunchalarga aytiladi. Milliy g‘oya va mafkura fanining kategoriyalarini umumiy, substansional va funksional kategoriyalarga ajratish mumkin. Bunda: 1) umumiy kategoriyalarga – g‘oya, mafkura, bunyodkor g‘oyalar, vayronkor g‘oyalar, milliy g‘oyalar, umuminsoniy g‘oyalar, dunyoviy g‘oyalar, diniy g‘oyalar, falsafiy g‘oyalar, ijtimoiy-siyosiy g‘oyalar; 2) substansional kategoriyalarga – milliy istiqlol mafkurasi, mafkura evolyusiyasi, mafkura yakkahokimligi, mafkuraviy vaziyat,mafkuraviy poligon, mafkuraviy maqsad, mafkuraviy siyosat, mafkuraviy xavfsizlik, mafkuraviy immmunitet, mafkuraviy profilaktika,mafkuraviy tarbiya, g‘oyaviy mustaqillik, g‘oyaaiy ziddiyat, g‘oyaviy bo‘shliq, g‘oyaviy zaiflik, g‘oyaviy savodsizlik, g‘oyaviy qaramlik, g‘oyaviy mutaassiblik, g‘oyaviy parokandalik; 3) funksional kategoriyalarga – ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish, Vatan ravnaqi, YUrt tinchligi, Xalq farovonligi, Komil inson, Ijtimoiy hamkorlik, Millatlararo totuvlik, Dinlararo bag‘rikenglik kabilarni kiritish mumkin. Umuman olganda, milliy g‘oya va mafkura fanining kategoriyalari: « a) shu sohadagi munosabat, bog‘lanishlarni ifodalovchi umu- miy mazmun va xususiyatga ega bo‘lgan tushunchalar; b) bu sohani keng va atroflicha tavsiflagani holda, bir- birini taqozo etadi, bir butunlikda, o‘zaro aloqadorlikda na- moyon bo‘ladi; v) ob’ektiv mazmunga ega, ularning har biri ijtimoiy voqe- likda ro‘yobga chiqadi, namoyon bo‘ladi, ushbu voqelikning o‘ziga xos xususiyatlari, tomonlari, belgilarini ifodalovchi tushunchalar sifatida inson tafakkurida aks etadi; g) umumiy tushunchalar sifatida insonning shu sohadagi hodi- salar mohiyatini bilishga qaratilgan bilish jarayonining nati- jalari va ijtimoiy jarayonlarni yanada chuqurroq o‘rganishning ilmiy vositasidir; d) nafaqat nazariya va ilmiy bilish jarayonidagina emas, balki amaliyotda ham o‘ziga xos rol o‘ynaydi va ahamiyatini saklab qoladi». Xullas, bu boradagi dialektika shundaki, milliy g‘oya va mafkura fanining g‘oya va mafkuraviy narsa, hodisa, voqea va jarayonlarni o‘zida aks ettiruvchi kategoriyalari har qanday sharoitda ham biri ikkinchisini taqozo qiladi, uyg‘unlikda va ichki aloqadorlikdagina mavjud bo‘ladi. Demak, ular mantiqan o‘zaro uzviy bog‘liq, mazmunan bir-birini to‘ldiradi. Milliy g‘oya va mafkura fanining kategoriyalari o‘z manbai, tabiati jihatidan — ontologik,bilish shakliga ko‘ra gnoseologik odiy xususiyati bo‘yicha — metodologik mazmunga ega. Bu kategoriyalar g‘oya va mafkuralarga tegishli hodisa, voqea, jarayonlarning mohiyatini ochib berishga hamda milliy g‘oya fanini boshqa ijtimoiy fanlardan farqlashga xizmat qiladi. 3. Milliy g‘oy a v a mafk ura fanining met od v a prinsiplari. 3.1.Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlari. Har qanday o‘quv fani muayyan metodlarga, usullarga, ya’ni o‘rganilayotgan hodisalarni anglash vositalariga ega. Bunday metodlar ikki guruhga bo‘linadi: birinchisi barcha o‘quv fanlariga xos bo‘lgan umumiy metodlar bo‘lib, ular tabiat, jamiyat va tafakqurning eng umumiy qonuniyatlarini bilish va ulardan foydalanishga asoslanadi; ikkinchisi maxsus metodlar bo‘lib, ularga sistemali yondashuv, tarixiy, qiyosiy, sotsiologik va boshqa metodlar kiradi. Milliy g‘oya va mafkura fani fanining metodlari g‘oya va mafkuralar rivojining qonuniyatlari, hozirgi ahvoli va mohiyati haqida bilim olishga yordam beruvchi usul va vositalar birligidan iborat. Jahonda ro‘y berayotgan barcha jarayonlar «inson mezoni» orqali baholanadi. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodologik asoslarnni, birinchidan, g‘oya va mafkuralar masalasiga, insoniylik nuqtai nazaridan yondashish, insonga barcha narsalarning o‘lchovi eifatida qarash; ikkinchidan, shaxsga davlat mashinasining bir murvati sifatida qarashga asoslangan mustabid tushunchadan voz kechib, shaxsni faol ijtimoiy sub’ekt sifatida qabul qilish tashkil etadi. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlarn g‘oya va mafkuralarni o‘rganish usullaridir. Har qanday fandagi kabi, milliy g‘oya va mafkura fanida ham turli yondashuvlar, har xil qarashlar mavjud. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlari g‘oya va mafkuralarning mohiyati, turli jihatlari va xususiyatlarini, rivojlanish qonuniyatlari va prinsiplarini o‘rganishga imkon beradi. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlari g‘oya va mafkuralarning turli sohalari va jihatlarini ochib berishga yordam beradi. Ular g‘oya va mafkuralar to‘g‘risidagi bilimlarni o‘rganish, to‘plash va umumlashtirish kalitidir. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlari g‘oya va mafkuralarni boshqa ijtimoiy hodisalar bilan uzviy aloqadorlikda, harakatda, miqdoriy va sifat o‘zgarishida o‘rganishni taqozo etadi. G‘oya va mafkuralar mavhum emas, balki real hodisalardir. SHu bois ular muayyan vaziyat, muayyan vaqt, muayyan jamiyat bilan aloqadorlikda o‘rga- nilishi lozim. Binobarin, g‘oya va mafkuralarni tushunish uchun ular shakllangan sharoitlarni, mavjud bo‘lgan tarixiy davrning hususiyatlari-ni bilish va e’tiborga olish kerak. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlari g‘oya va mafkuralarning shakllanish va rivojlanish qonuniyatlarini bilishga ko‘maklashadi, g‘oya va mafkuralarning mohiyati va vazifalariga, funksiyalari va taraqqiyot tamoyillariga ilmiy yondashish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. G‘oya va mavkuraga oid hodisalar, voqealar, jarayonlar to‘g‘risidagi bilimlarni egallashda qo‘llaniladigap nazariy tadqiqotlar va amaliy harakat qilish usullari va yo‘llarining yig‘indisiga milliy g‘oya va mafkura fanining ilmiy o‘rgaiish metodlari deyiladi. Milliy g‘oya va mafkura fanining metodlari xilma-xil bo‘lib, ularni uch asosiy guruhga (eng umumiy metodlar, umumiy ilmiy metodlar, xususiy ilmiy metodlar) bo‘lish mumkin. Eng umumiy metodlar – har tomonlama fikr yuritishning asosiy qonun- qoidalarini o‘zida ifodalaydigan dunyoqarash shaklidagi usullardir. Ularga metafizika va dialektik metodlar kiradi. Metafizika metodi bilan ish ko‘ruvchilar g‘oya va mafkuralar ilgaridan mavjud bo‘lgan, bundan keyin ham bo‘ladi, u abadiy va o‘zgarmasdir, hech qanday boshqa ijtimoiy hodisalar bilan ichki bog‘lanishda emas, rivojlanishda emas, qanday bo‘lsa shundayligicha saqlanib qoladi deb fikr yuritadilar. Dialektika metodi bilan ish ko‘ruvchilarning birlari — g‘oya va mafkuralar parvardigori olam – Ollohning ilohiy kuchi ila paydo bo‘lgan va shu asosda rivojlanadi (ob’ektiv idealizm);ikkinchilari – g‘oya va mafkuralar insonlar ongining, ya’ni ularning ruhiyati, his-tuyg‘ulari, sezgilarining mahsuli (sub’ektiv idealizm);uchinchilari – g‘oya va mafkuralar muayyan sabablarga ko‘ra vujudga kelgan va shu asosda rivojlanadi (ob’ektiv materializm);to‘rtinchilari – g‘oya va mafkuralar jo‘g‘rofiy muhitning, etnik va milliy xususiyatlarnint mahsuli (jo‘g‘rofiy determinizm) deb fikr yuritadilar. Metafizika, idealistik va materialistik dialektika metodlari g‘oya va mafkuralarga oid narsa,voqea, hodisa, jarayonlarning tub mohiyatini ochib berolmaydigan tadqiqot usulidir. CHunki g‘oya va mafkuralar sohasida yuz berayotgan voqea-hodisalarni qotib qolgan, bir-biridan ajralgan o‘zaro, bog‘lanmagan holda ko‘rish yoki faqat Tangri-taolo irodasiga bog‘lab qo‘yish, uni o‘rganmasdan, o‘zgartirmasdan, qo‘l qovushtirib o‘tirish yoki hammasi faqat moddiy asoslarning‘ mahsuli deb, ma’naviyat omillarini nazardan qochirish bizning bilish usullarimizga, metodologiyamizga mos kelmaydi. Milliy g‘oya va mafkura fanining eng umumiy metodini – ilmiy dialektika tashkil qiladi. Bu metod quyidagilarni taqozo etadi: birinchidan, g‘oya va mafkuralar sohasidagi har bir jarayonda moddiy va ma’naviy asoslarning borligini, inson tafakkuri ularni har tomonlama to‘liq qamrab olishini e’tirof etish; ikkinchidan, hech bir g‘oya va mafkuraning, ularda yuz berayotgan voqea, hodisa va jarayonlarning sababsiz sodir bo‘lmasligini, ular o‘zaro aloqadorlikda va rivojlanishda ekanligini, eskilari yo‘qolib, ularning o‘rniga yangilari kelishini tan olgan holda ularni hamma vaqt rivojlanishda va harakatda olib qarash; uchinchidan, har qanday g‘oya va mafkuralarda yuz berayotgan voqea, hodisa, jarayonlarni bilishga butun xalq amaliy faoliyatini jalb qilish; to‘rtinchidan, g‘oya va mafkuralarga oid voqea-hodisalarni bilish jarayonida egallanadigan, haqiqatlar ob’ektiv, bir vaqtning o‘zida nisbiy va mutlaq hususiyatga ega bo‘lib, mavhum emas, balki aniq shaklda mavjud bo‘lishini tan olishi va shu asosda ish yuritish. SHuning uchun ham ushbu metod milliy g‘oya fanining eng umumiy metodinigina emas, balki metodologik asoslaridan birini ham tashkil qiladi. Umumiy ilmiy metodlar. Ular eng umumiy metodlardan farqli ravishda, g‘oya va mafkuralar sohasida yuz berayotgan voqea-hodisalar va jarayonlarni bilishning ma’lum bosqichlarida qo‘llaniladigan usullardir. Ularga analiz va sintez, sistemali va funksional yondashuv kabi metodlar kiradi. Analiz metodi – g‘oya va mafkura sohalarida yuz bergan voqea, hodisa, jarayonlarni tarkibiy qismlarga, tomonlarga fikran ajratish, bu tarkibiy qismlarning mazkur hodisadagi, voqeadagi, jarayondagi o‘rnini belgilash, umumiylarini xusu siylaridan, zaruriylarini tasodifiylaridan, muhim, asosiy, hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lganlarini muhim bo‘lmagan, ikkinchi darajalilaridan ajratish, shu orqali ularning mohiyatini muhim ob’ektiv bog‘lanishlarini ochishga asoslangan tadqiqot usulidir. Sintez metodi – g‘oya va mafkura sohasida yuz berayotgan voqea-hodisalar va jarayonlarning qismlarini, tomonlarini fikran birlashtirish asosida yangi bilimlarga, ya’ni yangilikka ega bo‘lishdir. Analiz va sintez uzviy birlikda bo‘lib, umum ilmiy bilishdagi analitik-sintetik usulning o‘zaro ta’sir qiluvchi jihatlaridir. Masalan, O‘zbekiston xalqining milliy mafkurasini ijtimoiy hodisa sifatida fikran analiz qiladigan bo‘lsak, uni, eng avvalo bosh va asosiy g‘oyalar kabi tarkibiy qismlarga bo‘lamiz va ularning har birini alohida-alohida o‘rganamiz. Ayni vaqtda analizdan olingan bilimlarni fikran qayta birlashtirsak, ya’ni sintez qilsak, O‘zbekiston xalqi milliy mafkurasining bunyodkor g‘oyalar majmuidan iborat ekanligini ko‘rsatuvchi yangi bilimga ega bo‘lamiz. Analiz va sintez metodlari g‘oya va mafkuralarni o‘rganishda oqilona, to‘g‘ri xulosa chiqarishga imkon beradi. Ular ilmiy bilishning mavhum shakli bo‘lib, g‘oya va mafkuralarni mantiqiy o‘rganishning usul va vositalarini ifodalaydi hamda tafakkur shakllariga, mantiq qonunlariga asoslanadi. G‘oya va mafkuralarni o‘rganishda mantiqiy usullardan samarali foydalanish inson hayotida uchraydigan turli xil ziddiyatlarning oldini olish imkonini beradi. Sistemali metod – g‘oya va mafkura sohasida yuz berayotgan voqea-hodisalar va jarayonlarning «gorizontal» va «vertikal» yo‘nalishlari yaxlitligini, ya’ni ularning o‘zaro bog‘langan va yaxlitlikni tashkil etuvchi barcha unsurlarini birgalikda o‘rganishdir. Masalan, O‘zbekiston xalqining milliy g‘oyasi hodisalariga sistemali yondashadigan bo‘lsak, uning vatan ravnaqi,yurt tinchligi,xalq farovonligi,komil inson,ijtimoiy hamkorlik,millatlararo totuvlik,dinlararo bag‘rikenglik kabi g‘oyalardan tashkil topganligini, ayni vaqtda ularning har biri boshqa shaxslar, ijtimoiy guruxdar, partiyalar, millatlar bilan turlicha aloqada ekanligini, ular o‘rtasida bir qadar yaxlitlik borligini ko‘ramiz. Aniq-langan mazkur yaxlitlik, shubhasiz, sistemali yondashuvning mahsulidir. Sistemali metod g‘oya va mafkuralarni har tomonlama o‘rganishda muhim ahamiyatga ega. Bu metod, g‘oya va mafkuralarni turli ijtimoiy hodisalar tizimida o‘zaro bog‘liqlikda o‘rganish uchun imkoniyat yaratadi. Milliy g‘oya fani g‘oya va mafkuralar masalasiga sistemali yondashishni hisobga olgan holda ilmiy xolislik – ob’ektivlik, tarixiylik prinsiplari asosiga quriladi. Funksional metod – g‘oya va mafkuralarga oid voqea-hodisalar va jarayonlarning vazifalarini aniqlash orqali ular o‘rtasidagi munosabat-larni tushuntirishdir. Masalan, biz milliy g‘oyani bir necha turlarga ajratar ekanmiz, eng avvalo, ularning har birining funksiyalarini aniqlab olamiz, shundan keyin ular o‘rtasidagi munosabatlarni tu shunib olishga o‘tamiz. Bunday usul – funksional yondashuv hisoblanadi. Xususiy ilmiy metodlar. Tabiiy, ijtimoiy, texnikaviy fanlarning taraqqiyoti natijasida kelib chiqayotgan yangi ilmiy metodlarni g‘oya va mafkuralarga tegishli voqea-hodisalar va jarayonlarni o‘rganishda qo‘llash katta foyda beradi. Bu guruhga sotsiologik, statistik, kibernetik, qiyosiy va boshqa metodlar kiradi. Sotsiologik metod — so‘rov, anketalashtirish, kuzatuvlar olib borish, jamoatchilik fikrini o‘rganish, kerakli hujjatlarni tahlil qilish asosida g‘oya va mafkuralarga oid voqea-hodisalar va jarayonlarni o‘rganishning ilmiy usullaridan biri hisoblanadi. Ana shu usullarni qo‘llash natijasida g‘oya va mafkuralar to‘g‘risida aniq ma’lumotlar olinadi. Olingan ma’lumotlar mafkuraviy jarayonlarni boshqarish, islohotlarni amalga oshirish, yangi ishlarni rejalashtirish, ularning rivojlanish yo‘nalishlarini belgilash uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Bu usul demok-ratik huquqiy davlatni qurish va fuqarolik jamiyatini shakllantirishta qaratilgan barcha islohotlar va amaliy tadbirlarning samaradorligini aniqlashda yordam be-radi. Statistik metod – g‘oya va mafkuralar institutlari to‘g‘risidagi matematik hisob-kitoblar yordamida miqdoriy ma’lumotlarni olishga qaratilgan ilmiy usullardan biridir. Bu usul, olingan miqdoriy ma’lumotlarni umumlashtirish asosida g‘oya va mafkuralarni rivojlantirishning miqdoriy yo‘nalishlarini belgilab olishga xizmat qiladi. Kibernetik metod — hozirgi zamon axborot texnika vositalarining tushunchalari, qonunlarining tizimi yordamida g‘oya va mafkura sohasidagi hodisalarini o‘rganish usuli hisoblanadi. Masalan, EHQ (elektron hisoblash qurilmalari) yordamida g‘oya va mafkuralar funksiyalaridan birontasining modeli tuzib chiqiladi va ana shu model asosida uning bundan 10—20 yil keyingi holati qanday bo‘lishi o‘rganiladi. Kibernetik metod, matematika va statistika metodlarini qo‘llagan holda mafkura sohasiga oid statistika va axborotni kompyuterlar yordamida qayta ishlashga, turli xil texnika vositalaridan foydalanishga g‘oya va mafkuralar sohasidagi axborot-qidiruv tizimini yaratishga yordam beradi. Qiyoslash metodi — muayyan g‘oya va mafkuralarni boshqa joydagi, boshqa shakldagi g‘oya va mafkuralar bilan fikran taqqoslash asosida ma’lumotlar olish, ulardan ilmiy xulosalar chiqarish, yangi bilim hosil qilish usuli hisoblanadi. Ushbu metod turli g‘oya va mafkuralarga asoslangan tizimlarning umumiy va o‘ziga xos tomonlarini bilish hamda ana shu asosda g‘oya va mafkuralar taraqqiyotining qonuniyatlarini ochishga, g‘oya va mafkura sohasidagi hodisalar va jarayonlarni o‘zaro solishtirish asosida ular o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni aniqlashga imkon beradi. G‘oya va mafkuralarni o‘rganishda yana tarixiylik, mantiqiylik va boshqa metodlardan ham foydalaniladi. SHunday qilib, milliy g‘oya fanining metodlari g‘oya va mafkuralarga tegishli voqea-hodisalar va jarayonlarni bilishga, ularning qonu- niyatlarini ochishga qaratilgan umumfalsafiy, umummilliy, xususiy-ilmiy usullar, yo‘llar, qoidalar va vositalar tizimidir. Ulardan amalda foydalanish olib borilayotgan tadqiqotning predmeti va vazifalariga bog‘liqdir. 3.2. Milliy g‘oya va mafkura fanining prinsiplari. Milliy g‘oya va mafkura fani o‘zining prinsiplariga, ya’ni g‘oya va mafkuralarqa oid voqea-hodisalar va jarayonlarni o‘rganishda rioya qiladigan asosiy qonun-qoidalariga ega. Bu asosiy qonun-qoidalarga ob’ektivlik, tarixiylik, mantiqiylik, ijtimoiy yondashuv, milliy va mahalliy xususiyatlarni hisobga olish kiradi. Ob’ektivlik prinsipi g‘oya va mafkuralarqa tegishli voqea-hodisa va jarayonlarning vujudga kelishi va rivojlanishini (hech bir shaxs yoki individning xohish-irodasiga bog‘liq emasligini ta’kidlab) xolisona, hech qanday o‘zgartirishlarsiz, aniq hujjatlar, ishonchly dalillar asosida barcha qirralarini, qarama-qarshi, salbiy va ijobiy tomonlarini hisobga olgan holda yaxlit hodisa sifatida o‘rganishni taqozo etadi. Tarixiylik prinsipi – muayyan, g‘oya va mafkuralar bilan ularning tafakkurdagi in’ikosi o‘rtasidagi nisbatni ifodalaydigan qoidalardir. Bunda tarixiylik – g‘oya va mafkuralarning shakllanish va rivojlanish jarayoni, ya’ni voqelikda ro‘y bergan real tarixdir. Mantiqiylik prinsipi – rivojlangan va rivojlanayotgan g‘oya va mafkuralarning barcha muhim qonuniy aloqa va munosabatlarini nazariy jihatdan aks etti rishdir. Ushbu prinsip g‘oya va mafkuralarning o‘zaro ta’sirini tahlil qilish orqali tarixiylikni fikran qayta hosil qilishni anglatadi. Mantiqiylik tarixiylikni tushunish kalitidir. Tarixiylik va mantiqiylik uzviy birliqda bo‘lgan tushunchalar bo‘lib, bir-birini to‘ldirib turadi. Tarixiylik va mantiqiylikni alohida-alohida olib qaraydigan bo‘lsak, ular bilishning asosiy metodlaridan ekanligiga amin bo‘lamiz. Bunda mantiqiy metod — g‘oya va mafkuralar ob’ektining mohiyatini, asosiy mazmunini nazariy shaklda, abstraksiyalar, mantiq qonuniyatlari asosida o‘rganadi. U oqilona va izchil xulosa chiqarishni nazarda tugadi. Tarixiy metod — g‘oya va mafkuralarning tarixiy rivojlanishdagi turli bosqichlarini xronologik izchillikda o‘rganishni taqozo qiladi. Ijtimoiy yondashuv prinsip – g‘oya va mafkuralarga tegishli voqea-hodisalar va jarayonlarni o‘rganishga moddiy ne’matlarni ishlab chiqa-rish jarayonida jamiyatda vujudga kelgan barcha guruxlar, partiyalar, ijtimoiy qatlamlarning manfaatlarini ifodalovchi milliy mafkura ta-lablariga mos ravishda yondashish qoidasidir. Milliy va mahalliy xususiyatlarni hisobga olish prinsipi – har bir millat teng huquqli bo‘lib, o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqiga ega, degan qoidaga asoslangan. U g‘oya va mafkuralarning institutlarini o‘rganishda, ularni boshqarishda har bir millat va elatning dini, tili, ruhiya ti, urf-odati, rasm- rusumlari, marosimlarini to‘lig‘icha hisobga olishni va shu asosda ish yuritishni nazarda tutadi. Milliy g‘oya va mafkura fanining prinsiplarini uning metodlariga qarama-qarshi qo‘yish,ulardan ajratish mumkin emas. Ular bir-birlarini to‘ldiradi, bir joyda metod shaklida, ikkinchi joyda prinsip tarzida amal qiladi. 4. Milliy g‘oy a v a mafk ura fanining maqsadi, v azifa v a funk siy alari. 4.1. Milliy g‘oya va mafkura fanining maqsadi – milliy istiqlol mafkurasining bosh va asosiy g‘oyalarini yosh avlodlarning qalbi va ongiga singdirishdan iboratdir. 4.2. Milliy g‘oya va mafkura fanining funksiyalari. Milliy g‘oya va mafkura fani fani o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlarini ado etish uchun quyidagi asosiy funksiyalarni bajaradi. Birinchisi – milliy g‘oya va mafkura fanining evristik funksiyasi. Milliy g‘oya va mafkura fani ob’ektiv voqelik – g‘oya va mafkuralarni har tomonlama bilib olishning mantiqiy usullari va metodik qoidalari tizimiga ega. Bu funksiya g‘oya va mafkuralarni izohlash, tushuntirish, g‘oya va mafkuralarga oid hodisalarini sharhlash bilangina emas, balki bu hodisalarning mohiyatini ochish orqali yanga- yangi qonuniyatlarini topish bilan ham shug‘ullanadi. Mana shu evristika funksiyasidir. Evristika – haqiqatni topish san’ati xisoblanadi. SHunga ko‘ra, milliy g‘oya va mafkura fani real voqelik – o‘zbek xalqi milliy mafkurasining yangi-yangi qirralarini topish san’ati vazifasini bajaradi. Ikkinchisi – milliy g‘oya va mafkura fanining metodologik funksiyasi. G‘oya va mafkuralar g‘oya va mafkura jarayonlarini o‘rganish vositalari bo‘lgan qonunlar, kategoriyalar va tushunchalarni ilmiy jihatdan ishlab chiqadi. Ishlab chiqilgan bu ilmiy tushunchalar, ta’riflar, qoidalar, prinsiplar boshqa maxsus va amaliy gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar uchun yo‘riqnoma vazifasini o‘taydi. SHunga ko‘ra, milliy g‘oya fani boshqa fanlar uchun metodologik funksiyani bajaradi. Uchinchisi – milliy g‘oya va mafkura fanining siyosiy funksiyasi. G‘oya va mafkuralar doimo siyosatning ob’ekti bo‘lib kelgan. Siyosatning asosiy maqsadi esa hamisha davlat hokimiyatini egallash, shu orqali jamiyatni boshqarishni tashkil etishdan iborat bo‘lgan. SHuning uchun ham siyosatni - davlatni boshqarish san’ati deb ham atashadi. SHu ma’noda milliy g‘oya va mafkura faniO‘zbekistondagi davlat hokimiyati va boshqa siyosiy tashkilotlarni o‘z ichiga oluvchi siyosiy hokimiyatni amalga oshirishni tashkil etishga ko‘maklashadi. Bu milliy g‘oya va mafkura fanining siyosiy funksiyasidir. To‘rtinchisi -- milliy g‘oya va mafkura fanining amaliy funksiyasi. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oya va mafkura hodisalari, institutlari to‘g‘risidagi bilimlarni amalda qo‘llash vazifasini ham bajaradi. U O‘zbekistonda jamiyat, davlat fao- liyatini takomillaigtirish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini, tinch-totuv yashashlarini ta’minlash, davlatning ichki va tashqi siyosatini barqarorlashtirish bo‘yicha amaliy tavsiyalarni ishlab chiqadi. Beshinchisi – milliy g‘oya va mafkura fanining ilmiy bashorat qilish funksiyasi. Ilmiy bashorat – mavjud voqelikning ob’ektiv qonunlarini bilish asosida, kelajaqda yuz beradigan yoki yuz berishi mumkin bo‘lgan voqea, jarayon va hodisalarni oldindan ko‘ra bilish, aytib berishdir. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oya va mafkuralar rivojlanishining ob’ektiv qonuniyatlarini o‘rganish asosida ularning kelajakdagi taqdiri to‘g‘risida ilmiy bashorat qilish funksiyasini ham bajaradi. Oltinchisi – milliy g‘oya va mafkura fanining dunyoqarashni shakllantirish funksiyasi. Milliy g‘oya va mafkura fani g‘oya va mafkuralarga oid har bir hodisa, voqea, jarayonlarning yuzaga kelish va rivojlanish qonuniyatlarini o‘rganib, odamlarning aql-zakovatini o‘stirish asosida g‘oya va mafkuralar rivoji to‘g‘risidagi qarashlarning yaxlit ilmiy manzarasini yaratadi. Bu ushbu fanning dunyoqarashni shakllantirish funksiyasidir. Ettinchisi – milliy g‘oya va mafkura fanining g‘oyaviy-tarbiyaviy funksiyasi. Milliy g‘oya va mafkura fani millatimizniyag istiqlol tufayli o‘sib borayotgan o‘zini o‘zi anglash, bilish ehtiyojlarini qondirishga, davlatimizni jahon davlatlari bilan qiyoslab o‘rganish asosida milliy ongimizni o‘stirishga, yangicha milliy g‘urur va tuyg‘uni shakllantirishga xizmat qiladi. Bu uning g‘oyaviy-tarbiyaviy funksiyasidir. Ushbu funksiya, shuningdek, milliy mafkuramizning huquqiy asosi bo‘lgan – Konstitutsiya va qonunlarning ustunligini, qonun oldida barcha fuqarolarning tengligi qoidalariga og‘ishmay amal qilishni, millatimizni umuminsoniy qadriyatlarning eng yaxshi an’analariga sodiq holda tarbiyalashni ham o‘z ichiga oladi. 1.3. Milliy g‘oya va mafkura faninig asosiy vazifalari. Ilm sohasi bo‘lgan milliy g‘oya – o‘quv fani sifatida quyidagi asosiy vazifalarni: 1) yosh avlodni Vatan ravnaqi,yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi olijanob g‘oyalarruhida tarbiyalash; 2) milliy istiqlol g‘oyasiningO‘zbekiston taraqqiyoti vamustaqilligini mustahkamlashning mafkuraviy tamoyillarito‘g‘risidagi yaxlit nazariyaekanini tushuntirish; 3) yuksak fazilatlarga ega, ezgug‘oyalar bilan qurollangankomil insonlarni voyagaetkazish; 4) o‘sib-unib kelayotgan yosh avlodqalbi va ongida mavkuraviyimmunitet asoslarinishakllantirish; 5) yoshlarni ijtimoiy hamkorlik,millatlararo totuvlik, diniy bag‘rikenglik g‘oyalariruhida kamol toptirish; 6) yoshlarni jamiyatimizga yot va begona, buzg‘unchi va zararli g‘oyalarga qarshi kurashishga o‘rgatish, ularda ogohlik vahushyorlik ko‘nikmalarish hosil ishlarini bajaradi. 5. Milliy g‘oya va mafkura fanining gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fandar tizimida tutgan o‘rni. G‘oya va mafkura masalalari turli ijtimoiy fanlar tomonidan o‘rganiladi. Har bir ijtimoiy fan g‘oya va mafkuraning u yoki bu jihatlarini o‘z predmeti nuqtai nazaridan talqin etadi. Milliy g‘oya va mafkura fani turli gumanitar va ijtimoiy-mqtisodiy fanlar bilan uzviy bog‘liqdir. Ushbu aloqadorlik mazkur fanlar o‘rganadigan ob’ektning umumiyligidan kelib chiqadi. Ular o‘z predmeti doirasida g‘oya va mafkuralarni ijtimoiy hodisa sifatida o‘rganadilar. SHu bilan birga,bu fanlarning har biri muayyan xususiyatga,o‘zi o‘rganadigan fan sohasiga ega. Milliy g‘oya va mafkura fani ijtimoiy fanlar bo‘lmish falsafa, iqtisodiyot nazariyasi, sotsiologiya, siyosatshunoslik, madaniyatshunoslik, ma’naviyat asoslari,dinshunoslik, tarix kabi fanlar bilan ham bog‘liqdar. Ayni paytda milliy g‘oya va mafkura fani bu fanlardan farq ham qiladi. 5.1. Milliy g‘oya falsafa. Falsafa tabiat va jamiyat, inson tafakkuri rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini o‘rganadi. SHu bois, u g‘oya va mafkura masalalarini umumiy tarzda, ijtimoiy hodisa sifatida ko‘rib chiqadi. Milliy g‘oya va mafkura fani falsafaning xulosalariga tayangan holda, g‘oya va mafkura muammolarini aniqlashtiradi hamda bir qator maxsus nazariy masalalarni o‘rganadi. Bunda fal safa bilan milliy g‘oya va mafkura fani bir-biri ni takrorlamaydi, balki to‘ldiradi. Falsafa borliqning ongga, insonning uni o‘rab turgan atrof-muhitga munosabatining umumiy prinsiplari haqidagi bilimlar tizimidir. Fal-safa g‘oya va mafkuralarning mohiyati, tabiati, uningijtimoiy hodisalar tizimidagi o‘rnini aniqlaydi va faqat shuning o‘zi bilan cheklanadi. Milliy g‘oya va mafkura fani esa g‘oya va mafkuralarni barcha ko‘rinishlari va belgilari bilan bir butun holda batafsil o‘rganadi. Agar falsafa g‘oya va mafkuralarning mohiyatini aniqlash kalitini bersa, milliy g‘oya va mafkura fani falsafani ijtimoiy taraqqiyot, g‘oya va mafkuralarning umumiy tamoyillarini ifodalash bilan qurollantiradi. Falsafaning umumiy qonun va kategoriyalaridan g‘oya va mafkuralarga tegishli voqea-hodisalar va jarayonlarni o‘rganishda amaliy foydalanish, bir tomondan , g‘oya va mafkuralar haqida to‘plangan barcha bilimlarni ilmiy jihatdan umumlashtirib, bu bilimlarni milliy g‘oya va mafkura fanining kategoriyasi sifatida bayon qilish imkoniyatini beradi; ikkinchi tomondan, milliy g‘oya va mafkura fanining ilmiy tadqiqotlari natijasida olingan hamda amaliyotda tasdiqlangan bilimlar, ma’lumotlar falsafaning ob’ektiv qonunlarni ochishi va umumiy kategoriyalarni ishlab chiqishi uchun empirik ma’lumotlar bo‘la oladi. SHunday qilib, falsafa fani milliy g‘oya va mafkura fani uchun tayanch nuqtalaridan biri bo‘lib, metodologiya vazifasini bajaradi, milliy g‘oya va mafkura fani esa falsafa uchun empirik ma’lumot manbay vazifasini o‘taydi.. 5.2.Milliy g‘oya va siyosatshunoslik. Siyosatshunoslik fani siyosat, uning shakllari, siyosiy jarayonlar va siyosiy birlashmalar, jumladan, partiyalar, siyosiy hokimiyatga va davlat hokimiyatiga erishish vositalari, fuqarolik jamiyati, davlat va shaxsning o‘zaro munosabati kabi hodisalarni o‘rganadi. Siyosatshunoslik inson siyosiy madaniyatini ijtimoiy-siyosiy munosabatlar tizimi orqali, ya’ni fuqarolarning huquq va erkinliklarini amalga oshirish orqali o‘rganadi. Milliy g‘oya fanining siyosatshunoslik fani bilan bog‘liqligi har ikkala fanning ham bir ob’ektni, ya’ni jamiyat siyosiy tizimining muhim elementi bo‘lmish g‘oya va mafkuralarni ilmiy jihatdan tadqiq etishida yaqqol ko‘zga tash- lanadi. Bunda milliy g‘oya fani g‘oya va mafkuralarning vujudga kelishi, rivojlanishi, amaliy faoliyatining umumiy qonuniyatlarini o‘rgansa, siyosatshunoslik fani davlatning mafkuraviy siyosatini, aniqrog‘i, jamiyatda yuz berayotgan siyosiy hodisalar va jarayonlarni, ya’ni siyosat nazariyasi va amaliyotini o‘rganadi. Ularning har ikkalasi bir predmet – davlatning mafkuraviy siyosatini, uning davlatg ichki va tashqi siyosatini turli tomon-lardan o‘rganadi, ilmiy tadqiqotlar natijasida olingan bilimlar bilan bir-birlarini to‘ldiradi. Oqibatda, milliy g‘oya fani o‘zining keng qamrovligiga qo‘ra, siyosatshunoslik fani uchun metodologik asoslardan biri vazifasini bajaradi. 5.3. Milliy g‘oya va iqtisodiyot nazariyasi. Iqtisodiy fanlar ishlab chiqarish munosabatlari tizimi, xo‘jalik hayotini tashkil etish, xo‘jalik sohalari, mehnat, moliya, kredit kabi masalalarni o‘rganadi. Milliy g‘oya o‘quv fani sifatida g‘oya va mafkuralarni o‘zining asosiy predmeti deb hisoblaydi. Iqtisodiy fanlar hamda milliy g‘oya fanining o‘zaro ta’siri, ularning bir-biri bilan o‘zaro aloqasi, g‘oya va mafkuralarning iqtisodiyotga qanchalik bog‘liq ekanligini aniqlashga imkon beradi. 5.4. Milliy g‘oya va sotsiologiya. Milliy g‘oya fani sotsiologiya fani bilan ham o‘zaro aloqada. CHunki sotsilogiya fani ham jamiyatni yaxlit, uyushgan tizim sifatida tadqiq etib, jamiyat a’zolarining, xususan turli xil jamoalarning, aholi turli qatlamlarining g‘oyaga, mafkuraga qanday munosabatda bo‘lishini, ularning g‘oya va mafkuralar to‘g‘risidagi fikr-mulohazalarini «inson mezoni» bo‘lmish amaliy ko‘rsatkichlar, aniq matematik hisob-kitoblar asosida o‘rganadi. SHunga ko‘ra, sotsiologiya fani milliy g‘oya fani fani uchun dastlabki empirik ma’lumotlarni to‘plab berish vazifasini bajaradi, Milliy g‘oya fani esa, o‘z navbatida, sotsiologiya fani bergan ma’lumotlarni. umumlashtirib, ulardan nazariy xulosalar chiqaradi. Sotsiologiya yaxlit tizim bo‘lmish jamiyat, hamda u bilan aloqadorliqda o‘rganiladigan alohida ijtimoiy guruhlar, sotsial jarayonlar haqidagi fandir. Sotsiologiya o‘zining xulosalarida empirik ma’lumotlarga, ijtimoiy tajribalarga asoslanadi. Barcha ijtimoiy hodisalar, jumladan, g‘oya va mafkuralar ham sotsiologik tadqiqotlarning ob’ektiga aylanadi. Sotsiologiya ham, falsafa singari, g‘oya va mafkuralarni bilishning umumiy vositasi hisoblanadi. U g‘oya va mafkuralarni o‘rganish asosida o‘zining predmetini chuqurlashtiradi va oydinlashtirib oladi. SHunday qilib, milliy g‘oya fani gumanitar va ijtimoiy-iqtisoiy fanlar tizimida quyidagicha o‘rin tutadi. Birinchidan, milliy g‘oya fani gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar jumlasiga kiruvchi falsafiy fanlarining tarkibiy qismidir. U falsafaga nisbatan xususiylik, boshqa gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlarga nisbatan esa, alohidalik kasb etadi. Ikkinchidan, milliy g‘oya fani boshqa gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar singari jamiyat ijtimoiy ehtiyojlarining mahsuli sifatida paydo bo‘lgan. U boshqa gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bilan birgalikda g‘oya va mafkuralarga tegishli voqea-hodisalar va jarayonlarni har tomonlama o‘rganadi, boshqa fanlarning metodlaridan metodologik asos sifatida foydalanadi. Ayni vaqtda, milliy g‘oya fani gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlarni g‘oya va mafkuraga oid aniq ma’lumotlar bilan ta’minlab, nazariy va amaliy jihatdan qurollantiradi. Uchinchidan, milliy g‘oya fani falsafa fani orqali g‘oya va mafkuralar bilan qiziqayotgan har qanday gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fan sohasining ilmiy tadqiqot mavzuidan o‘rin egallashi mumkin. To‘rtinchidan, hozirgi kunda suveren O‘zbekiston davlati o‘zbek xalqining mushtarak maqsadlariga muvofiq tarzda va mustaqil ravishda mafkuraviy siyosat olib bormoqda. Bu esa O‘zbekiston davlatining mafkuraviy siyosatini bir necha gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning tadqiqot ob’ektiga aylantirmoqda. Masalan, O‘zbekiston davlatining mafkuraviy siyosati jamiyatni boshqarish faoliyatida - boshqaruv, ma’muriy fanlarning; iqtisodiy-xo‘jalik yuritish faoliyatda - iqtisodiyot fanlarining; siyosiy faoliyatida — siyosatshunoslik fanlarining; jamiyatni yaxlit tizim sifatida o‘rganish faoliyatida esa sotsiologiya fanining ilmiy tadqiqot ob’ektiga aylangan. Hosil bo‘lgan bilimlar esa ushbu fanlar predmetlarining tarkibiy qismlarini tashkil qiladi. Bu g‘oya va mafkuralarning ko‘pgina gumanitar va ijtimoiy-ijtimoiy fanlar ob’ektiga aylanib borayotganligidan darak beradi. Bu milliy g‘oya fanining tobora gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar tizimida tutgan o‘rni yanada mustahkamlanib borayotganligini ko‘rsatadi. Milliy g‘oya fanining barcha gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bilan aloqasi ham ikki tomonlamadir. Milliy g‘oya fani gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning xulosalariga asoslangan holda xilma-xil falsafiy, tarixiy materiallarni umumlashtirib, g‘oya va mafkuralarning vujudga kelishi sabablarini, taraqqiyot bosqichlarini, g‘oya va mafkuralarning mohiyatini,. mazmuni va shakllariniochib beradi. SHu ma’noda milliy g‘oya fani boshqa gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlarni takrorlamaydi, balki to‘ldiradi. Bu hol esa milliy g‘oya fani o‘zining predmetiga va xususiyatlariga ega ekanligini yana bir bor tasdiqlaydi. 6. Milliy g‘oya va mafkura fanining o‘ziga xos xususiyatlari. Milliy g‘oya va mafkura fani boshqa fanlardan quyidagi asosiy xususiyatlari bilan ajralib turadi. Birinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani — ijtimoiy fan, chunki uning o‘rganadigan sohasi muhim ijtimoiy hodisalar bo‘lmish g‘oya va mafkuralardir.. Bundan tashqari,milliy g‘oya va mafkura fani boshqa ijtimoiy fanlardan farqli ravishda, bevosita g‘oya va mafkuralarga, milliy mafkura va milliy g‘oya,milliy mentalitetga oid masalalarni yaxlit tizim sifatida o‘rganadi. Ikkinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani — nazariy fan, zero u g‘oya va mafkuralar rivojining umumiy qonuniyatlarini ochib beradi. Binobarin, u g‘oya va mafkuralarning paydo bo‘lishi va rivojlanishi qonuniyatlarini nazariy jihatdan umumlashtiradi, g‘oyalar falsafasi fanining asosiy tushunchalari va qoidalarini, ya’ni kategoriyalari va prinsiplarini ishlab chiqadi. Uchinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani falsafiy xususiyatga ega bo‘lgan fan, chunki u g‘oya va mafkuralarning qonuniyatlarini yoritish bilan birga, falsafaning shaxs va jamiyat, moddiy va ma’naviy-mafkuraviy munosabatlar haqidagi umumiy qonunlarini ham ochib beradi. To‘rtinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani — metodologik fan. U gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning barcha sohalarini umumiy g‘oyaviy – mafkuraviy metodologiya bilan qurollantiradi. Milliy g‘oya va mafkura fani ishlab chiqqan ilmiy xulosa va amaliy takliflar barcha gumanitar sohalarini o‘rganishda metodologik ahamiyatga ega. Beshinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani – amaliyotga yo‘naltirilgan fan, chunki u demokratik huquqiy islohotlarni amalga oshirishda nazariy asos bo‘lib xizmat qiladi, demokratik huquqiy davlatni, milliy istiqlol mafkurasi tizimni shakllantirishda amaliy ahamiyatga ega. G‘oya va mafkuralar nazariyasini shunchaki bilish bilan cheklanmasdan, balki uni amaliyotga tatbiq etish ham zarur. Nazariy g‘oyaviy - mafkuraviy qoidalar va ularni amalda to‘g‘ri qo‘llash demokratik davlat qurishning muhim shartidir. Oltinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani – o‘kuv-tarbiyaviy ahamiyatga molik fan, chunki u kishilarning g‘oya va mafkuralar to‘g‘risidagi tasavvurlarini, bilimlarini kengaytiradi, ularda mafkuraviy tafakkurni, g‘oyaviy dunyoqarashni tarkib toptirishga, g‘oya va mafkuralarning mohiyati, rivojlanishi va istiqbollarini tushunib olishga yordam beradi. 7. Milliy g‘oya va mafkura fanini o‘rganishning ahamiyati O‘z oldiga malakali mutaxassis bo‘lishni maqsad qilib qo‘ygan har bir shaxs O‘zbekiston xalqi milliy mafkurasining bosh va asosiy g‘oyalarining mohiyati- mazmunini, milliy va umuminsoniy tamoyillarini yaxshi o‘zlashtirib olishi shart. Mutaxassislar uchun milliy g‘oya va mafkura fanini mustaqil fan sifatida o‘rganishning quyidagi ahamiyatlari mavjud. Birinchidan, milliy g‘oya va mafkura fanini o‘rganish bo‘lajak shifokorlar uchun g‘oya va mafkuralarning vujudga kelishi va rivojlanishi qonuniyatlarini tushunib olish imkonini beradi. Mutaxassislar shu fanni o‘rganishlari tufayli O‘zbekiston demokratik davlatining kishilik jamiyati siyosiy va huquqiy tizimida, dunyo davlatlari o‘rtasida tutgan o‘rnini bilib oladilar, istiqlolning millatimiz uchun naqadar buyuk ne’mat ekanligini anglab oladilar. Bu bilan milliy g‘oya fani mutaxassislarning qalbida o‘zbek xalqiga,o‘zbek davlatiga nisbatan chuqur ehtirom,ishonch urug‘larini ekadi. Natijada, davlatga, xalqqa uning kuch- qudratiga ishonch har bir mutaxassisning ichki ma’naviy e’tiqodiga aylanadi. Bu ma’naviy-ruhiy e’tiqod mutaxassislarning davlatga, xalqqa chin dildan, vijdonan, halol, sadoqat bilan xizmat qilishlarini ta’minlaydigan ma’naviy omil hisoblanadi. Ikkinchidan, milliy g‘oya va mafkura fani O‘zbekistonda demokratik huquqiy davlat qurish va adolatli fuqarolik jamiyatini shakllantirishda mutaxassislarining vazifalarini to‘g‘ri belgilab olishlariga ko‘maklashadi. CHunki milliy g‘oya va mafkura fani O‘zbekiston xalqining turmush tarzini,uning iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy ishlab chiqarish hamda aholining salomatligini saqlash sohasida mutaxassis xizmat qilayotgan muassasalari xodimlarining tutgan o‘rnini va bajarishi lozim bo‘lgan vazifalarini ham ko‘rsatib beradi. Uchshchidan, milliy g‘oya va mafkura fani mutaxassislar uchun jahonda va mamlakatimizda g‘oya va mafkuralar sohasida bo‘layotg‘an voqealarning mohiyatini tezda ilg‘ab olishga imkon beruvchi ma’naviy-ma’rifiy ko‘rsatkich vazifasini o‘taydi. Bu mutaxassislarining kundalik amaliy faoliyatidagi har bir voqeani g‘oyaviy jihatdan to‘g‘ri baholay olishlariga, milliy g‘oya va mafkura talablariga mos ravishda harakat qilishlariga yordam beradi. To‘rtinchidan, milliy g‘oya va mafkura fanining qoidalarini, xulosalarini o‘rganish bo‘lg‘usi mutaxassislarning boshqa maxsus va amaliy fanlarni puxta o‘zlashtirib olishlariga zamin hozirlaydi. Asosiy adabiyotlar 1. Yaxshilikov J.Ya., Muhammadiyev N.E. Milliy g’oya va mafkura. T., “Fan”, 2015 yil. 2. To’rayev Shavkat. Milliy g’oya tarixi va nazariyasi. T., “Sano-standart”, 2016 yil. 3. To’rayev Shavkat. Milliy g’oya turkumidagi fanlarni o’qitish jara’yonida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo’llash. arixi va nazariyasi. T., “Kamalak”, 2016 yil. 4. To’rayev SHavkat. Jamiyat taraqqiyoti va milliy g’oya. T., Akademiya, 2008 5. Nazarov Q iyomiddin . Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. Oliy ta’lim muassasalari uchun qo‘llanma. –T.:“Yangi asr avlodi”, 2001 yil. 6. Nazarov Q iyomiddin . Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. (o‘quv qo‘llanma) . –T.:“Yangi asr avlodi”, 2002 yil. 7. Nazarov Qiyomiddin. Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. (o’quv qo’llanma) . –T.:“Yangi asr avlodi”, 2002 yil. 8. Milliy istiqlol g’oyasi (O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim bakalavriat bosqichi uchun darslik) Ershashev I tahriri ostida.. – T.: Akademiya, 2005 yil.

« Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar » fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. R E J A : 1.“Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining obyekti va predmeti. 2. “Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanini o’rganishning asosiy qonunlari va tushunchalari. 3. “Milliy g’oya: asosiy t ushuncha va tamoyillar” fanini o’rganishning maqsadi va vazifalari. 4.“Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining ijtimoiy-gumanitar fanlar tizimidagi o’rni.

Milliy mafkura xalqning maqsad-muddaolarin ifodalaydi, tarix sinovlaridan o‘tishda uning ruhini ko‘tarib, suyanch va tayanch bo‘ladi. U...bu murakkab va tahlikali dunyoda uning taraqqiyo yo‘lini yoritadigan mayoqdir. I .A .K arimov Mustaqillik yillarida o‘zbek xalqining hayotida buyuk o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Buni odamlarimizning dunyoqarashi tubdan o‘zgarib – ona-Vatanda ozod va obod yashash, erkin va farovon hayot kechirish mumkinligiga bo‘lgan ishonchi tobora ortib borayotganligi; xususiy mulkiga bo‘lgan egallik hissining kuchayib, yanada samarali mehnat qilishga urinayotganliklari; har xil mafkuraviy xuruj va nayranglarning maqsad-muddaolarini tezlikda anglash borasida hushyorlik ongining o‘sib borayotganligi; mamlakatda tinchlik va barqarorlikni saqlashga astoydil bel bog‘layotganligi; yoshlarning sog‘lom avlod bo‘lib kamol topishi to‘g‘risida tinmay g‘amxo‘rlik qilayotganliklari; ularning esa ajdodlarining an’analariga sodiq qolgan halda ilm-fan,san’at va madaniyat cho‘qqilarini egallab o‘zbek degan nomni butun dunyoga taratishga urinayotganligida; jamiyatimiz milliy mafkurasi g‘oyalarining kishilar hayotidan o‘rin olib,ularni buyuk maqsad sari safarbar etayotganliklarida yaqqol ko‘rish mumkin. Demak, O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I.A.Karimov tomonidan ilgari surilgan taraqqiyotning ”o‘zbek modeli” hayot sinovlariga bardosh berib, o‘zining bunyodkorlik kuchini ko‘rsatmoqda. Bu kuchning ma’naviy

manbaini esa milliy istiqlol mafkurasining bosh va asosiy g‘oyalari tashkil etishi, endilikda hech kimda shubha o‘yg‘otmaydi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Madomiki, hayot rivojlanishda, o‘zgarishda ekan, milliy mafkuraga bo‘lgan ehtiyoj yanada oshib boraveradi. Bu esa milliy g‘oyaning jangovar ruhini yanada kuchaytirib, mamlakatimizning ichkarisi va tashqarisida tezkor kechayotgan mafkuraviy jarayonlarning yangi- yangi qirralarini ochish, har qanday bo‘nyodkor g‘oyalarni qo‘llab quvvatlash, shuningdek, buzg‘unchi g‘oyalar tajovuzining o‘z vaqtida oldini olish, yoshlarni milliy g‘oya ruhida tarbiyalashning uzluksizligini ta’minlash ishlarini nazariy va amaliy jihatdan kengaytirib borishni taqozo etadi. Milliy g‘oya bugungi kunda gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar qatoridan o‘ziga munosib o‘rin olgan ilm sohasi va o‘quv fani hisoblanadi. Bu esa birinchidan, mazkur fanning ob’ekti va predmeti doirasini, qonun va kategoriyalarini, metod va prinsiplarini, maqsad va vazifalarini, o‘ziga xos xususiyatlarini, boshqa fanlardan farq qiluvchi tamonlarini yanada ravshanroq yoritish; ikkinchidan, g‘oya va mafkura tushunchalariga falsafiy jihatdan ta’rif va tavsif berish hamda ularni tasniflashda mantiqiy izchillikni ta’minlash, shuningdek, ular o‘rtasidagi umumiy o‘xshash va farq qiluvchi tomonlarni har tomonlama yoritib berish, ularning ko‘zlagan maqsad va vazifalarini mustaqil taraqqiyot yillarida xalqimizning erishgan yutuqlari misolida bayon qilish; uchinchidan, milliy mafkuraning bosh va asosiy g‘oyalarini o‘rganish borasida olib borilayotgan ilmiy izlanishlarning natijalari asosida

ularning mazmuni va mohiyatini yanada teranroq anglash ishlarini kuchaytirish; to‘rtinchidan,globallashuv sharoitida jahonda kechayotgan mafkuraviy jarayonlarning mantig‘ini tezlikda anglab olish uchun ishonchli axborot manbalaridan foydalanish, milliy mafkuraning targ‘ibot va tashviqot ishlari bilan shug‘ullanadigan xodimlarning yangi avlodlarini etishtirish; beshinchidan, zamonaviy mafkuraviy kurash usullarining taktikasi va strategiyasini ishlab chiqish; oltinchidan,yaqin kelajakda jahon xalqlari hayotida yuz beradigan mafkuraviy jarayonlarning kechishi haqida ilmiy bashorat qilish kabi masalalarni teranroq yoritishni talab etmoqda. MILLIY G‘OYA VA MAFKURA FANINING NAZARIY- METODOLOGIK ASOSLARI XX asrning oxiri XXI asrning boshlariga kelib jahondagi barcha xalqlarning hayotida katta, ya’ni yirik imperiyalarning parchalanib ketishi, milliy mustaqil davlatlarning tarix sahnasiga kelishi, jamiyatni avtokratik boshqarishdan demokratik boshqaruvga o‘tishi, inson huquq va manfaatlarini himoya qilishning kuchayishi, odamlar ongida demokratik tafakkurning tez shakllanib borishi, globallashuv jarayonlarining shiddatli kechishi, nanotexnologiyalarning jadal sur’atlar bilan ishlab chiqarish jarayoniga joriy etilishi, ekologik xavfsizlikni ta’minlashning tobora xalqchil tus olishi kabi misli ko‘rilmagan o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Jamiyatda sodir bo‘layotgan bunday o‘zgarishlar moddiy va ma’naviy ishlab chiqarish jarayoni dialektikasini chuqur o‘rganish masalasini kun tartibiga qo‘ydi. Bu masalaning echimini topish esa jahonda yuz berayotgan g‘oyaviy va mafkuraviy jarayonlarning tarixiy ildizi, falsafiy asoslariga nazar tashlab, ularning asl maqsad-muddaolarini bilib olish,shunga muvofiq tarzda mamlakatimizda g‘oyaviy va mafkuraviy ishlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda. Bu esa o‘z navbatida «Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanini nazariy jihatdan boyitish, amaliy jihatdan esa tezkor harakat qilish ishlarini yo‘lga qo‘yishni talab

qilmoqda. 1. Milliy g‘oy a v a mafk ura fanining pay do bo‘lish sabablari, uning ob’ek t i v a predmet i. 1.1. Milliy g‘oya va mafkura fanining paydo bo‘lish sabablari . Fan – tabiat, jamiyat va inson tafakkuri to‘g‘risidagi tushunchalarda, kategoriyalarda, qonunlarda aks ettirilgan, haqqoniyligi amaliyotda tasdiqlangan bilimlar tizimidir. Har bir fanning vujudga kelish, shakllanish va rivojlanish sabablari mavjuddir. Ularni ob’ektiv va sub’ektiv, ichki va tashqi sabablarga ajratish mumkin. Milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi ob’ektiv sabablar: • Etmish yildan ortiqroq tarixiy davr mobaynida hukmronlik qilgan SSSR davlatining unda yashayotgan elat, millat va xalqlarning ehtiyoj va manfaatlariga javob berolmasdan inqirozga uchrashi oqibatida parchalanib ketishi; • Parchalangan «qizil imperiya» o‘rnida o‘n beshta mustaqil davlatning paydo bo‘lishi va ularning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini tanlashlari; • Mustaqil O‘zbekiston davlatining paydo bo‘lishi va uning Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) va unga a’zo bo‘lgan davlatlar tomonidan xalqaro hamjamiyatning mustaqil sub’ekti sifatida tan olinishi; •Sobiq SSSRdan qolgan yakka mulk hukmronligiga asoslangan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar o‘rniga, teng huquqli xilma xil mulkchilikka asoslangan bozor iqtisodiyoti munosabatlarining o‘rnatilishi va boshqalar. Milliy g‘oya va mafkura fanining vujudga kelishidagi sub’ektiv sabablar: • Sobiq SSSR davrida yakka hukmron bo‘lgan kommunistik mafkuraning barcha xalqlarning hayotiga zo‘rlab singdirilganligi tufayli tezlikda inqirozga uchrashi jarayonining keskinlashuvi; •Azaldan o‘zbek xalqining turmush va tafakkur tarziga etti yot bo‘lgan kommunistik mafkuraning mavjud hayot sinovlariga bardosh berolmasdan tanazzulga yuz tutishi, shu tariqa uning yakka hukmronlik mavqeidan chetlatilib xalqimiz hayotidan surib chiqarilishi; • Jamiyatni boshqarishda rahnomalikni qo‘lga olib o‘zining diktaturasini o‘rnatgan

O'xshashlar

“Milliy g’oya asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining tarixiy ildizlari, shakllanish bosqichlari.
TILSHUNOSLIK FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI
Jaxon arxeologiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari
Milliy g’oya va mafkura fanining paydo bo’lish sabablari, uning obyekti va predmeti.
O‘simliklar immuniteti fanining predmeti, uning maqsadi, vazifalari va rivojlanish tarixi.