logo

Milliy tarbiya konsepsiyasi.

Yuklangan vaqt:

27.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24.359375 KB
Mavzu: Milliy tarbiya konsepsiyasi.
Reja:
1. “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning mohiyati va mazmuni.
2.   Konsepsiya tushunchasining mazmuni.
3.   Milliy tarbiya konsepsiyasi.
4. Tarbiya konsepsiyasining tarbiyaviy jarayondagi ahamiyati.    Tayanch   so’zlar :   Ta’lim   to’g’risidagi   qonun,   Konsepsiya,   Uzluksiz   milliy
tarbiya konsepsiyasi, tarbiya, 
1.   Tarbiyaviy   ishlar   jarayonining   ijtimoiy   ahamiyati.   Respublikamiz
mustaqillikka   erishgach   ta’lim-tarbiya   jarayonini   rivojlantirish   uchun   bir   qancha
yangi   asoslar   yuzaga   keldi.   Jumladan   “Ta’lim   to’g’risidagi”   Qonun   ,   “Kadrlar
tayyorlash   milliy   dasturi”   ning   yaratilishi   ta’limni   tubdan   halos   etish ,   rivojlangan
demokratik   davlatlar   darajasida,   yuksak   ma’naviy   va   ahloqiy   talablarga   javob
beruvchi   malakali   kadrlar   tayyorlash   imkoniyatini   beradi.   O’zbekiston
Respublikasining   birinchi   prezidenti   I.A.Karimov   o’zining   bir   qancha   nutq   va
risolalarida   istiqbolga   erishishning   yo’llari,   tamoyillarini   aniq   va   ravshan   ko’rsatib
bergan.   Ayniqsa,   “Istiqlol   va   ma’naviyat”,   “O’zbekiston   XXI   asr   bo’sag’asida”,   “
Barkamol avlod orzusi ” kabi asarlarida jamiyatning ma’naviy jihatdan yangilanishi
va rivojlanishi, tarbiya masalalari, ijtimoiy tarbiyaning aosiy negizlari bayon etilgan.
Tarbiya tushunchasi millat tarixi va jamiyat taraqqiyotining turli davrlarida turlicha
mohiyatga   ega   bo’lib,   har   xil   tarzda   izohlanib   kelindi.   O’zbekiston   mustaqillikka
erishgach , tarbiyani izohlashda yangi sog’lom pedagogik tafakkurga tayangan holda
yondashuv   qaror   topa   boshladi.   Endilikda   tarbiyaning   irsiy-biologik   jihatlari   va
milliyligiga   alohida   e’tibor   qaratilmoqda.   Milliy   tarbiya   xalq   nomi   va   uning   tarixi
chambarchas   bog’liqdir.   Buning   uchun   xalq   pedagogikasi   boyliklari,
mutufakkirlarning   pedagogik   qarashlari   tizimli   sinchkovlik   bilan   o’rganilmoqda.
Tarbiya jarayonini  amalga oshirishda  ijtimoiy tarbiya alohida ahamiyat  kasb  etadi.
Chunki   tarbiya   jarayoni   ijtimoiy   xarakterga   ega   bo’ladi.   Ijtimoiy   tarbiya   bolada
ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan fazilatlarni rivojlantirish jarayonidir. 
Tarixdan ko’pgina allomalarimiz tarbiyaga katta ahamiyat berib jamiyatning
asosiy   vazifalaridan   deb  bilishgan  .  ‘’Tarbiya  biz  uchun  yo  hayot  –  yo  mamot,  yo
najot   –   yo   halokat ,   yo   saodat   –   yo   falokat   masalasidir’’   A.Avloniyning   ushbu
so’zlaridan ham tarbiya naqadar muhum ijtimoiy jarayon ekanligini bilib olishimiz
mumkin.
Tarbiya - yosh avlodni har tamonlama voyaga yetkazish, unda ijtimoiy ong va
xulq-atvorni   tarkib   toptirishga   yo’naltirilgan   faoliyat   bo’lib,   shaxsni   aqliy   , jismoniy, ahloqiy, ma’naviy sifatlarini shakllantirishga qaratilgan bo’lib, insonning
jamiyatda   yashashini   ta’minlash   uchun   zarur   bo’lgan   xususiyatlarini   tarkib
toptirishning jarayonlaridir.
-arbiya katta avlod tomonidan yosh avlodga berilaigan hayotiy tajriba bo’lib
yosh   avlodning   ijtimoiy   hayotga   moslashishi   uchun   muhum   ahamiyat   kasb   etadi.
Bunga   misol   qilib   ‘’Agar   katta   avlod   yo’qolib   ketganida   insoniyat   yo’qolib
ketmasdir   balki   lekin   jamiyat   rivojlanishi   ancha   sekinlashardi   balki   umuman
yo’qolib ketishi ham mumkin’’ degan so’zlarni keltirishimiz mumkin.
-   Har   qanday   fanlarni   o’qitishning   maqsadi   yosh   avlodga   to’g’ri   tarbiya
berish,   ularning   dunyoqarashini   shakllantirishni   bilish   nazariyasining   umumiy
qonuniyatlari   asosida   hosil   bo’lib,   har   qanday   shaxs   faoliyatida   metodologik   asos
bo’lib   xizmat   qiladigan   falsafa   fanining   roli   beqiyosdir.   Shuning   uchun   shaxs
tarbiyasi   jarayoni   bilan   shug’ullanadigan   tarbiyaviy   ishlar   metodikasi   fani   falsafa
fani bilan bog’liqdir.SHuning dek bolalarga to’g’ri tarbiya berish sirlarini o’z chiga
olgan pedagogika fani va bolalar ruxiy holati, diqqati, ong taraqqiyoti 
Ko‘plab   olimlar   o‘z   tadqiqotlarida   ma naviy   tanazzulning   asosiy   omillariʼ
bo‘yicha   qator   izlanishlar   olib   bormoqda.   Lekin   bularning   ichida   e tiborsizdek	
ʼ
tuyiladigan, biroq oqibati tanazzulga, jaholatga olib boradigan bir omil, ya ni oilada	
ʼ
farzand tarbiyasiga e tiborsizlik illati millatning ma naviy tannazulining asosi, desak	
ʼ ʼ
mubolag‘a bo‘lmaydi.
Oilada   farzand   tarbiyasiga   e tiborsizlik   O‘zbekiston   Respublikasi	
ʼ
Prezidentining   2017   yil   28   iyuldagi   “Ma naviy-ma rifiy   ishlar   samaradorligini	
ʼ ʼ
oshirish   va   sohani   rivojlantirishning   yangi   bosqichga   ko‘tarish   to‘g‘risida”gi
Qarorida   ichki   tahdid   sifatida   qayd   qilinib,   mazkur   tahdidga   qarshi   samarali
g‘oyaviy kurash olib borish vazifasi qo‘yildi.
Yuqoridagi   masalani   nechog‘lik   xavotirli   va   dolzarbligi   to‘g‘risidagi
mulohazalarni   asoslashda   Respublika   Ma naviyat   va   ma rifat   markazi   tomonidan	
ʼ ʼ
bugungi   murakkab   mafkuraviy   jarayonlarni   ilmiy-amaliy   jihatdan   atroflicha   tahlil
qilish,   baholash,   ustuvor   yo‘nalishlarni   aniqlab,   ularning   aholi   turli   qatlamlariga
ta sirini   o‘rganish   va   zarur   maqsadli   va   manzilli   tavsiyalar   ishlab   chiqishga	
ʼ qaratilgan   “Jamiyatda   ijtimoiy-ma naviy   muhit   holatini   aniqlash   va   manzilliʼ
sog‘lomlashtirish   metodikasi”   hamda   “Uzluksiz   ma naviy   tarbiya   konsepsiyasi”	
ʼ
asosida   joylarda   o‘tkazilgan   so‘rovlar   natijalaridan   misollar   keltirish   mumkin.
Jumladan,  mazkur  tashxis   ishlarida aholi   orasida  Ota-onalarning  farzandiga  yaxshi
tarbiya   berishi   uchun   nima   xalaqit   berayapti   deb   o‘ylaysiz?   deb   berilgan   savolga
Navoiy   (60%),   Jizzax   (57,4%),   Sirdaryo   (57%),   Samarqand   (53%),   Buxoro   (44%)
viloyati   hamda   Toshkent   shahrida   (50%)   “ota-onalar   tarbiya   metodlarini   bilmaydi
va   tarbiyadagi   oilaning   mas uliyatini   anglamasligi”   deb   javob   berishgan,   bu	
ʼ
ko‘rsatkichlar   ota-onalarning   farzand   tarbiyasiga   e tibor   borasida   masalani   jiddiy	
ʼ
o‘ylab ko‘rishlarini taqazo qiladi. 
Keyingi yillarda mamlakatimizda yoshlar  tarbiyasiga e tibor davlat  siyosati	
ʼ
darajasiga   ko‘tarildi.   Prezidentimiz   Shavkat   Mirziyoyev   raisligida   2019-yil   23-
avgust   kuni   bo‘lib   o‘tgan   xalq   ta limi   tizimini   rivojlantirish,   pedagoglarning	
ʼ
malakasi   va   jamiyatdagi   nufuzini   oshirish,   yosh   avlod   ma naviyatini   yuksaltirish	
ʼ
masalalariga   bag‘ishlangan   videoselektor   yig‘ilishida   ta lim   va   tarbiyaning
ʼ
ahamiyati   haqida   so‘z   bordi.   Mazkur   yig‘ilishda   Davlatimiz   rahbari   yosh   avlod
tarbiyasi, odob-axloqi haqida to‘xtalib, “Maktab - bu hayot-mamot masalasi, kelajak
masalasi.   Bu   masalani   davlat,   hukumat   va   hokimlarning   o‘zi   hal   qilolmaydi.   Bu
butun   jamiyatning   ishi,   burchiga   aylanishi   kerak.   Maktabni   o‘zgartirmasdan   turib,
odamni, jamiyatni o‘zgartirib bo‘lmaydi”, - deya alohida ta kidladi. 	
ʼ
Darhaqiqat,   uzoq   yillar   davomida   tarbiya   bolalar   ta limdan   bo‘sh   vaqtida	
ʼ
amalga oshiriladigan qo‘shimcha yuklamaga – ikkinchi darajali ishga aylanib, uzuq-
yuluq jarayon bo‘lib kelganligi sir emas. Tarbiyada yo‘l qo‘yilgan xatolar asoratlari
kundalik   hayotda,   ommaviy   axborot   vositalarida,   ijtimoiy   tarmoqlarda   keng
muhokama qilinib, jamoatchilikning haqli e tirozlariga sabab bo‘lmoqda. 	
ʼ
Shunday bir vaziyatda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ma naviy-	
ʼ
ma rifiy   ishlar   samaradorligini   oshirish   bo‘yicha   qo‘shimcha   chora-tadbirlar	
ʼ
to‘g‘risida”gi   2019-yil   3-   maydagi   PQ   4307-sonli   qarori   ijrosini   ta minlash,	
ʼ
shuningdek,   O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   2019-yil   31-
dekabrdagi   “Uzluksiz   ma naviy   tarbiya   konsepsiyasini   tasdiqlash   va   uni   amalga	
ʼ oshirish   chora-tadbirlar   to‘g‘risida”gi   1059-sonli   qarorining   chiqishi   bu   millat
kelajagi,   millat   ma naviy   taraqqiyoti   uchun   bir   o‘ziga   hos   tarixiy   voqelik   bo‘ldi.ʼ
Mazkur   konsepsiya   8   ta   bob   va   ma naviy   tarbiyaning   uzluksizligini   ta minlashga	
ʼ ʼ
qaratilgan 61 ta maqsadli va manzilli tadbirlar rejasidan iborat bo‘lib, uning amalga
oshirilishi 4 bosqichdan iborat bo‘ladi.
Uzluksiz   ma naviy  tarbiya   konsepsiyasining   asosi   milliy  tarbiyamiz,   Unsur	
ʼ
Ul   Maoliy   Kaykovus,   Yusuf   Xos   Hojib,   Аbu   Rayhon   Beruniy,   Imom   Buxoriy,
Аlisher   Navoiy,   Husayn   Voiz   Koshifiy,   Аbu   Nasr   Farobiy,   Аbdulla   Аvloniy,
Mahmudxo‘ja   Behbudiy,   Аbdurauf   Fitrat   kabi   ulug‘   mutafakkirlarimizning
ma naviy-ilmiy merosiga asoslangan. Аyni vaqtda dunyoning rivojlangan davlatlari	
ʼ
tajribasida   sinovdan   o‘tgan   zamonaviy   tarbiya   texnologiyalaridan   foydalanish
Konsepsiyaning zamon bilan hamnafasligiga xizmat qiladi.
“Tarbiya   yo   hayot,   yo   mamot,   yo   najot,   yo   halokat,   yo   saodat   yo   falokat
masalasidur”, degan edi milliy pedagogikamizning buyuk darg‘asi Аbdulla Аvloniy.
Konsepsiya   ana   shu   hikmatga   hamohang   bo‘lib,   unda   farzandlarimizda   milliy
yuksalishimiz uchun eng zarur fazilatlar: Vatanga sadoqat, tadbirkorlik, mafkuraviy
immunitet,   mehr-oqibatlilik,   mas uliyatlilik,   bag‘rikenglik,   huquqiy   madaniyat,	
ʼ
innovatsion   fikrlash,   mehnatsevarlik   bolalikdan   boshlab   bosqichma-bosqich
rivojlantirib   boriladi.   Voyaga   yetgan   o‘g‘il-qizlarimiz   mustaqil   hayotga   ana   shu
fazilatlari bilan kirib boradilar. Bu fazilatlari ularning o‘zlarini ham, xalqimizni ham
baxtli, farovon qiladi. 
Uzluksiz ma naviy tarbiya Konsepsiyasi o‘zida dunyo pedagogik tajribasi va	
ʼ
yutuqlarini  mujassam  etganligi  alohida ta kidlandi. Jumladan, Yevropa Ittifoqining	
ʼ
tarbiyaviy   tavsiyalari,   АQSh   tajribasidan   shaxs   erkinligi,   tadbirkorlik,
muvaffaqiyatga   erishishga   intilish,   Janubiy   Koreyada   yoshlar   ongiga   urf-odatlar,
axloqiy   ideallarni   singdirish,   Yaponiyaning   “xarakterni   shakllantirishga
yo‘naltirilgan ta lim”, Xitoyning yaxshilik, to‘g‘rilik, poklik, donolik va ishonchlilik	
ʼ
kabi fazilatlarni tarbiyalashga qaratilgan pedagogik tajribalari o‘rganilgan. 
Konsepsiyada   O‘zbekistonda   yoshlar   tarbiyasini   zamonaviy   asosda   ilmiy-
texnologik   isloh   qilish   borasida   olib   borilayotgan   ishlar   va   uni   bugungi   kun ehtiyojlaridan   kelib   chiqqan   holda   ilmiy   asoslangan   tayanch   kompetentsiyalar,
fazilatlar   asosida   shakllantirish   ishiga   katta   ahamiyat   berilgan.   Buning   uchun   oila,
maktabgacha   ta lim,   umumiy   o‘rta,   o‘rta   maxsus   kasb-hunar,   oliy   ta limʼ ʼ
muassasalari,   mahallalarning   ijtimoiy-pedagogik   hamkorlikni   yangi   darajaga
ko‘tariladi. 
Konsepsiya oldiga qo‘yilgan vazifalar:
ma naviy-axloqiy   tarbiyani   baholashning   ilmiy   asoslangan   indikatorlarini	
ʼ
ishlab chiqish;
tarbiyaning   homiladorlik   davridan   boshlanadigan,   tadrijiylik   va   uzluksizlik
tamoyillariga asoslangan metodikasini ishlab chiqish va hayotga tatbiq etish;
uzluksiz   tarbiya   tizimida   milliy   va   zamonaviy   pedagogikaning   ilg‘or
yutuqlaridan samarali foydalanish;
tarbiyalanuvchilar   bilan   birga   tarbiyachilarning   ham   bilimi   va   malakasini
muntazam oshirib borish;
oila,   ta lim   muassasalari   va   mahalla,   shuningdek,   ommaviy   axborot	
ʼ
vositalari   va   boshqa   ijtimoiy   tuzilmalar   o‘rtasida   samarali   hamkorlik   mexanizmini
yo‘lga qo‘yish;
ma naviy   tarbiyaning   tadrijiy   rivojlanish   va   uzluksizlik   tamoyillariga	
ʼ
asoslanishdan iborat. 
“Uzluksiz ma naviy tarbiya” Konsepsiyasi to‘rt bosqichda amalga oshiriladi:	
ʼ
birinchi bosqich – oilalarda (ikki davr: 1-davr – homila davri, 
2-davr – (bola tug‘ilganidan 3 yoshgacha bo‘lgan davr);
ikkinchi bosqich – maktabgacha ta lim 3-6 (7) yoshgacha bo‘lgan davr; 	
ʼ
uchinchi bosqich – umumiy o‘rta ta lim tizimida (ikki davr: 1-davr – 
ʼ
7 (6)-10 yosh boshlang‘ich sinf, 2-davr – 11-17 yosh o‘rta va yuqori sinflar);
to‘rtinchi   bosqich   –   ishlab   chiqarishda   faoliyat   ko‘rsatayotgan   va   band
bo‘lmagan   yoshlar,   shuningdek,   o‘rta   maxsus   kasb-hunar,   oliy   ta lim   muassasalari	
ʼ
tizimida   (ikki   davr:   1-davr   –   o‘rta   maxsus   kasb-hunar   va   oliy   ta lim   bilan   qamrab
ʼ
olinmagan,   shuningdek,   ishlab   chiqarishda   faoliyat   ko‘rsatayotgan   va   band bo‘lmagan   yoshlar   –   17-30   yosh,   2-davr   –   o‘rta   maxsus   kasb-hunar,   oliy   ta limʼ
muassasalarining o‘quvchi-talabalari 15-22 (24) yosh).
Konsepsiya ijrosi uchun mas ul vazirlik va idoralar: 	
ʼ
-   Respublika   Ma naviyat   va   ma rifat   markazi   huzurida   Uzluksiz   ma naviy	
ʼ ʼ ʼ
tarbiya   konsepsiyasini   amalga   oshirish   jarayonini   muvofiqlashtiruvchi   “Ma naviy	
ʼ
tarbiya” respublika jamoatchilik kengashini tashkil etish.
-   “Uzluksiz   ma naviy   tarbiya”   ruknida   ota-onalar,   pedagoglar,   bolalar   va	
ʼ
o‘smirlar   uchun   darsliklar,   adabiyotlar,   mediamahsulotlar,   ilmiy-metodik
majmuasini yaratish.
- Davlat ta lim standartlari, o‘quv dasturlari va rejalari asosida o‘quvchilarda	
ʼ
yoshiga mos tayanch ma naviy-axloqiy fazilatlar, kompetentsiyalarni shakllantirish. 	
ʼ
- I-XI sinflar uchun “Tarbiya” fanini joriy qilish.
-   Umumta lim   muassasalarining   “Tarbiya”   fani   o‘qituvchilarini   tayyorlash,	
ʼ
qayta   tayyorlash   va   malakasini   oshirishning   tashkiliy-huquqiy   asoslarini   yaratish
hamda amalga oshirish. 
-   Аjdodlarimizning   boy   ma naviy   merosini   axloqiy   fazilatlar   majmui	
ʼ
bo‘lgan   milliy   tarbiya   an analari,   vositalari,   shakllarini   o‘rganish   maqsadida	
ʼ
mamlakatimiz   hududlariga   etnopedagogik   ekspeditsiyalarni   tashkil   etish.
To‘plangan   tarbiyaviy   meros   asosida   kitob   va   qo‘llanmalar,   ko‘p   jildli   “Milliy
tarbiya ensiklopediyasi”ni yaratish hamda chop etish.
-   Jamiyatda   milliy   tarbiya   an analari,   qadriyatlarini   tiklashga   qaratilgan	
ʼ
fundamental, amaliy va innovatsion tadqiqotlarni tashkil etish;
-   yoshlarni   oilaviy   hayotga   tayyorlash,   ularga   oiladagi   nizoli   holatlarni   hal
etishning huquqiy va pedagogik-psixologik asoslarini o‘rgatish;
-   yoshlarda   turli   ma naviy   tahdidlarga   qarshi   mafkuraviy   immunitetni	
ʼ
shakllantirishga   qaratilgan   profilaktik   tadbirlarni   tashkil   etish   va   shu   kabi   61   ta
Respublika va xalqaro miqyosidagi tadbirlarni samarali o‘tkazish bo‘yicha vazifalar
belgilab qo‘yilgan. 
Konsepsiyada   bunga   tarbiyaga   yangicha,   tizimli   yondashuv,   tayanch
fazilatlarni   kafolatli   loyihalashtirish   va   o‘rgatishda   oila,   maktabgacha   ta lim	
ʼ muassasasi hamda umumiy o‘rta ta lim muassasalarining pedagogik imkoniyatlariniʼ
to‘liq   ishlatish   va   ular   orasida   ilmiy-metodik  hamkorlikni   yangi   darajaga  ko‘tarish
masalasi  rejalashtirilgan.  Uzluksiz   ma naviy  tarbiya  konsepsiyasida   tarbiya  bolalar	
ʼ
ta limdan   bo‘sh   vaqtida   amalga   oshiriladigan   qo‘shimcha   yuklamaga   –   ikkinchi	
ʼ
darajali ishga aylanib, buning oqibatida tarbiya uzuq-yuluq jarayon bo‘lib kelganligi
hamda   jamiyatning   pedagogik   madaniyati   pasayib,   maktabgacha   ta lim,   maktab	
ʼ
pedagoglari,   ota-onalarning   tarbiyaga   oid   pedagogik-psixologik   bilimlari   zamon
talablariga   javob   bermayotganligi   qayd   qilinib   o‘tiladi.   Buning   oqibatida   yo‘l
qo‘yilgan xatolardan eng ko‘p tarqalgani – og‘zaki tarbiya davom etayotganligi, ota-
onalar,   maktabgacha   tarbiya   muassasalari   tarbiyachilari,   maktab   o‘qituvchilari
bolalarga   Vatanga   sadoqat,   mas uliyat,   tadbirkorlik   va   boshqa   fazilatlar   nazariy	
ʼ
ma lumotlarga   aylanib,   bolalarning   odatlariga   aylanmayotganligi,   ezgu   fikr,   ezgu	
ʼ
so‘z,   ezgu   amalga   erishmayotganligi   natijasida   yoshlarning   Vatanga   sadoqat,
mas uliyat,   tadbirkorlik,   mehr-oqibat   haqida   so‘zlari   bilan   yoshiga   mos   amallari
ʼ
orasida tafovut namoyon bo‘layotganligi qayd qilinadi.
Konsepsiyada   tarbiyada   yo‘l   qo‘yilgan   xatolar   birdaniga   ko‘rinmasligi,
noto‘g‘ri   tarbiyaning   asoratlari   oradan   ko‘p   yillar   o‘tgach,   jamiyatda   inson   omili
tufayli   yuzaga   keladigan   ijtimoiy   muammolarda   ko‘rinishi   mumkinligi   qayd   qilib
o‘tilgan.   Xulosa   o‘rnida   aytish   mumkinki,   mazkur   uzluksiz   ma naviy   tarbiya	
ʼ
konsepsiyasidan   tarbiyaning   tizimli   va   uzviyligini   ta minlashda   quyidagicha	
ʼ
natijalar kutilmoqda:
-   konsepsiyaning   joriy   qilinishi   uzluksiz   ma naviy   tarbiya   jarayonining	
ʼ
tizimli tashkil etilishiga, tarbiya sohasining ilg‘or innovatsion texnologiyalar asosida
takomillashuviga, yoshlarning Vatanga sadoqat, tadbirkorlik, irodalilik, mafkuraviy
immunitet,   mehr-oqibatlilik,   mas uliyatlilik,   bag‘rikenglik,   huquqiy   madaniyat,	
ʼ
innovatsion   fikrlash,   mehnatsevarlik   kabi   tayanch   kompetentsiyalar   bilan   mustaqil
hayotga kirib borishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi. 
-   oilalar,   ta lim   muassasalari,   mahallalar   va   korxonalarda   mustaqil   fikrlash	
ʼ
va   qaror   qabul   qilish   layoqatiga   ega   bo‘lgan   yoshlarning   ma naviy   kamol   topishi	
ʼ uchun   zarur   bo‘lgan   innovatsion   ijtimoiy-pedagogik   sog‘lom   va   barqaror   muhit
yaratiladi. 
-   jamiyatda   jinoyatchilik,   ekstremizm,   terrorizm,   korruptsiya,   firibgarlik,
ko‘zbo‘yamachilik,  yolg‘onchilik,  egotsentrizm, axloqiy  buzuqlik, oilaviy  ajrimlar,
mehr-oqibatning   kamayishi,   “ommaviy   madaniyat”ga   ko‘r-ko‘rona   taqlid,
loqaydlik,   begonalashuv,   o‘zibo‘larchilik,   farzand   tarbiyasida   mas uliyatsizlik,ʼ
oilaviy qadriyatlar inqirozi, el-yurt taqdiriga befarqlik kabi illatlar keskin kamayadi.
Band   bo‘lmagan   yoshlarning   hayotda   o‘z   o‘rnini   topishga,   kelajakka   bo‘lgan
ishonchi   oshadi.   Mamlakat   dunyoda   raqobatbardosh,   boy   inson   kapitaliga   ega
bo‘ladi. 
- oila, ta lim muassasalari, davlat  tashkilotlari va nodavlat  tashkilotlar, ota-	
ʼ
onalarda   boy   milliy   tarbiyaviy   merosimiz   to‘g‘risida   bilimlar   shakllanadi,   ularni
o‘rganish,   saqlash,   targ‘ib   qilish,   o‘rgatish   orqali   milliy   fazilatlarning   avloddan-
avlodga bezavol o‘tib borishi ta minlanadi.	
ʼ
-   konsepsiyaning   amalga   oshirilishi   jamiyatda   ma naviy-axloqiy   muhitning	
ʼ
sog‘lom va barqaror bo‘lishiga salmoqli hissa qo‘shadi. 
Farzandlarimizni   ilm-fan   va   ta lim-tarbiya   asosida   voyaga   yetkazish	
ʼ
maqsadga   muvofiq   ekan,   o‘z   o‘rnida   tarbiya   esa   ma naviyat   bilan   chambarchas	
ʼ
bog‘liqdir. Zero, yoshlar kelajak egalari hisoblanadi. Yoshlarimiz ta lim-tarbiyasida	
ʼ
esa ma naviy tarbiya katta ahamiyatga ega. Eng muhimi, farzandlarimiz tarbiyasiga	
ʼ
etiborli  bo‘laylik, aynan shu  mezon bolalarimizni  ma nan, ruhan sog‘lom, o‘z  ota-	
ʼ
bobolariga,   tariximizga,   Vatanimizga,   ona   tilimizga,   o‘z   milliy   qadriyatlarimizga
hurmat bilan qaraydigan barkamol bo‘lib o‘sib unishining asosidir.  FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Asosiy adabiyotlar:
1. B.X.Xodjayev.  Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyotir. Darslik T:. Sano-
standart. 2017-yil
2. Abdullaeva Sh. Umumiy pedagogika.O‘quv qo‘llanma.T:.O‘qituvchi 2021-yil
3.   Ismatova   Nargiza     va   boshalar.   Tarbiya   1,   2,   3,   4.   Darslik.     G‘afur   G‘ulom
nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi.: Toshkent – 2020
4. Sarsenbayeva R.M. Tarbiyaviy ishlar metodikasi. O‘quv qo‘llanma. - T.; 2019
5. Dexkanova M.U. Tarbiyaviy ishlar metodikasi.O‘quv qo‘llanma. - T.; 2019
Qo‘shimcha adabiyotlar:
6.   Мирзиёев   Ш . М .   Буюк   келажагимизни   мард   ва   олижаноб   халқимиз   билан
бирга   қурамиз . –  Т .: “ Ўзбекистон ”, 2017. – 488  б .
7.   Мирзиёев   Ш . М .   Миллий   тараққиёт   йўлимизни   қатъият   билан   давом
эттириб ,  янги   босқичга   кўтарамиз . 1- жилд . –  Т .: “ Ўзбекистон ”, 2017. – 592  б .
8.  Мирзиёев   Ш . М .  Халқимизнинг   розилиги   бизнинг   фаолиятимизга   берилган
энг   олий   баҳодир . 2- жилд .  Т .: “ Ўзбекистон ”, 2018. – 507  б .
9.   Мирзиёев   Ш . М .   Нияти   улуғ   халқнинг   иши   ҳам   улуғ ,   ҳаёти   ёруғ   ва
келажаги   фаровон   бўлади .  3-жилд.– Т.: “Ўзбекистон”, 2019. – 400 б.
10. Мирзиёев Ш.М. Миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари. 
4-жилд.– Т.: “Ўзбекистон”, 2020. – 400 б.
11.   Ўзбекистон   Республикасининг   2020   йил   23   сентябрда   қабул   қилинган
“Таълим тўғрисида”ги ЎРҚ-637-сонли Қонуни.
12.Ўзбекистон Республикаси Президентининг 28 январь 2022 йилдаги “2022
— 2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси
тўғрисида”ги 60-сонли Фармони.

Mavzu: Milliy tarbiya konsepsiyasi. Reja: 1. “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning mohiyati va mazmuni. 2. Konsepsiya tushunchasining mazmuni. 3. Milliy tarbiya konsepsiyasi. 4. Tarbiya konsepsiyasining tarbiyaviy jarayondagi ahamiyati.

Tayanch so’zlar : Ta’lim to’g’risidagi qonun, Konsepsiya, Uzluksiz milliy tarbiya konsepsiyasi, tarbiya, 1. Tarbiyaviy ishlar jarayonining ijtimoiy ahamiyati. Respublikamiz mustaqillikka erishgach ta’lim-tarbiya jarayonini rivojlantirish uchun bir qancha yangi asoslar yuzaga keldi. Jumladan “Ta’lim to’g’risidagi” Qonun , “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ning yaratilishi ta’limni tubdan halos etish , rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va ahloqiy talablarga javob beruvchi malakali kadrlar tayyorlash imkoniyatini beradi. O’zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti I.A.Karimov o’zining bir qancha nutq va risolalarida istiqbolga erishishning yo’llari, tamoyillarini aniq va ravshan ko’rsatib bergan. Ayniqsa, “Istiqlol va ma’naviyat”, “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida”, “ Barkamol avlod orzusi ” kabi asarlarida jamiyatning ma’naviy jihatdan yangilanishi va rivojlanishi, tarbiya masalalari, ijtimoiy tarbiyaning aosiy negizlari bayon etilgan. Tarbiya tushunchasi millat tarixi va jamiyat taraqqiyotining turli davrlarida turlicha mohiyatga ega bo’lib, har xil tarzda izohlanib kelindi. O’zbekiston mustaqillikka erishgach , tarbiyani izohlashda yangi sog’lom pedagogik tafakkurga tayangan holda yondashuv qaror topa boshladi. Endilikda tarbiyaning irsiy-biologik jihatlari va milliyligiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Milliy tarbiya xalq nomi va uning tarixi chambarchas bog’liqdir. Buning uchun xalq pedagogikasi boyliklari, mutufakkirlarning pedagogik qarashlari tizimli sinchkovlik bilan o’rganilmoqda. Tarbiya jarayonini amalga oshirishda ijtimoiy tarbiya alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki tarbiya jarayoni ijtimoiy xarakterga ega bo’ladi. Ijtimoiy tarbiya bolada ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan fazilatlarni rivojlantirish jarayonidir. Tarixdan ko’pgina allomalarimiz tarbiyaga katta ahamiyat berib jamiyatning asosiy vazifalaridan deb bilishgan . ‘’Tarbiya biz uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat , yo saodat – yo falokat masalasidir’’ A.Avloniyning ushbu so’zlaridan ham tarbiya naqadar muhum ijtimoiy jarayon ekanligini bilib olishimiz mumkin. Tarbiya - yosh avlodni har tamonlama voyaga yetkazish, unda ijtimoiy ong va xulq-atvorni tarkib toptirishga yo’naltirilgan faoliyat bo’lib, shaxsni aqliy ,

jismoniy, ahloqiy, ma’naviy sifatlarini shakllantirishga qaratilgan bo’lib, insonning jamiyatda yashashini ta’minlash uchun zarur bo’lgan xususiyatlarini tarkib toptirishning jarayonlaridir. -arbiya katta avlod tomonidan yosh avlodga berilaigan hayotiy tajriba bo’lib yosh avlodning ijtimoiy hayotga moslashishi uchun muhum ahamiyat kasb etadi. Bunga misol qilib ‘’Agar katta avlod yo’qolib ketganida insoniyat yo’qolib ketmasdir balki lekin jamiyat rivojlanishi ancha sekinlashardi balki umuman yo’qolib ketishi ham mumkin’’ degan so’zlarni keltirishimiz mumkin. - Har qanday fanlarni o’qitishning maqsadi yosh avlodga to’g’ri tarbiya berish, ularning dunyoqarashini shakllantirishni bilish nazariyasining umumiy qonuniyatlari asosida hosil bo’lib, har qanday shaxs faoliyatida metodologik asos bo’lib xizmat qiladigan falsafa fanining roli beqiyosdir. Shuning uchun shaxs tarbiyasi jarayoni bilan shug’ullanadigan tarbiyaviy ishlar metodikasi fani falsafa fani bilan bog’liqdir.SHuning dek bolalarga to’g’ri tarbiya berish sirlarini o’z chiga olgan pedagogika fani va bolalar ruxiy holati, diqqati, ong taraqqiyoti Ko‘plab olimlar o‘z tadqiqotlarida ma naviy tanazzulning asosiy omillariʼ bo‘yicha qator izlanishlar olib bormoqda. Lekin bularning ichida e tiborsizdek ʼ tuyiladigan, biroq oqibati tanazzulga, jaholatga olib boradigan bir omil, ya ni oilada ʼ farzand tarbiyasiga e tiborsizlik illati millatning ma naviy tannazulining asosi, desak ʼ ʼ mubolag‘a bo‘lmaydi. Oilada farzand tarbiyasiga e tiborsizlik O‘zbekiston Respublikasi ʼ Prezidentining 2017 yil 28 iyuldagi “Ma naviy-ma rifiy ishlar samaradorligini ʼ ʼ oshirish va sohani rivojlantirishning yangi bosqichga ko‘tarish to‘g‘risida”gi Qarorida ichki tahdid sifatida qayd qilinib, mazkur tahdidga qarshi samarali g‘oyaviy kurash olib borish vazifasi qo‘yildi. Yuqoridagi masalani nechog‘lik xavotirli va dolzarbligi to‘g‘risidagi mulohazalarni asoslashda Respublika Ma naviyat va ma rifat markazi tomonidan ʼ ʼ bugungi murakkab mafkuraviy jarayonlarni ilmiy-amaliy jihatdan atroflicha tahlil qilish, baholash, ustuvor yo‘nalishlarni aniqlab, ularning aholi turli qatlamlariga ta sirini o‘rganish va zarur maqsadli va manzilli tavsiyalar ishlab chiqishga ʼ

qaratilgan “Jamiyatda ijtimoiy-ma naviy muhit holatini aniqlash va manzilliʼ sog‘lomlashtirish metodikasi” hamda “Uzluksiz ma naviy tarbiya konsepsiyasi” ʼ asosida joylarda o‘tkazilgan so‘rovlar natijalaridan misollar keltirish mumkin. Jumladan, mazkur tashxis ishlarida aholi orasida Ota-onalarning farzandiga yaxshi tarbiya berishi uchun nima xalaqit berayapti deb o‘ylaysiz? deb berilgan savolga Navoiy (60%), Jizzax (57,4%), Sirdaryo (57%), Samarqand (53%), Buxoro (44%) viloyati hamda Toshkent shahrida (50%) “ota-onalar tarbiya metodlarini bilmaydi va tarbiyadagi oilaning mas uliyatini anglamasligi” deb javob berishgan, bu ʼ ko‘rsatkichlar ota-onalarning farzand tarbiyasiga e tibor borasida masalani jiddiy ʼ o‘ylab ko‘rishlarini taqazo qiladi. Keyingi yillarda mamlakatimizda yoshlar tarbiyasiga e tibor davlat siyosati ʼ darajasiga ko‘tarildi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida 2019-yil 23- avgust kuni bo‘lib o‘tgan xalq ta limi tizimini rivojlantirish, pedagoglarning ʼ malakasi va jamiyatdagi nufuzini oshirish, yosh avlod ma naviyatini yuksaltirish ʼ masalalariga bag‘ishlangan videoselektor yig‘ilishida ta lim va tarbiyaning ʼ ahamiyati haqida so‘z bordi. Mazkur yig‘ilishda Davlatimiz rahbari yosh avlod tarbiyasi, odob-axloqi haqida to‘xtalib, “Maktab - bu hayot-mamot masalasi, kelajak masalasi. Bu masalani davlat, hukumat va hokimlarning o‘zi hal qilolmaydi. Bu butun jamiyatning ishi, burchiga aylanishi kerak. Maktabni o‘zgartirmasdan turib, odamni, jamiyatni o‘zgartirib bo‘lmaydi”, - deya alohida ta kidladi. ʼ Darhaqiqat, uzoq yillar davomida tarbiya bolalar ta limdan bo‘sh vaqtida ʼ amalga oshiriladigan qo‘shimcha yuklamaga – ikkinchi darajali ishga aylanib, uzuq- yuluq jarayon bo‘lib kelganligi sir emas. Tarbiyada yo‘l qo‘yilgan xatolar asoratlari kundalik hayotda, ommaviy axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda keng muhokama qilinib, jamoatchilikning haqli e tirozlariga sabab bo‘lmoqda. ʼ Shunday bir vaziyatda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ma naviy- ʼ ma rifiy ishlar samaradorligini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar ʼ to‘g‘risida”gi 2019-yil 3- maydagi PQ 4307-sonli qarori ijrosini ta minlash, ʼ shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 31- dekabrdagi “Uzluksiz ma naviy tarbiya konsepsiyasini tasdiqlash va uni amalga ʼ

oshirish chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 1059-sonli qarorining chiqishi bu millat kelajagi, millat ma naviy taraqqiyoti uchun bir o‘ziga hos tarixiy voqelik bo‘ldi.ʼ Mazkur konsepsiya 8 ta bob va ma naviy tarbiyaning uzluksizligini ta minlashga ʼ ʼ qaratilgan 61 ta maqsadli va manzilli tadbirlar rejasidan iborat bo‘lib, uning amalga oshirilishi 4 bosqichdan iborat bo‘ladi. Uzluksiz ma naviy tarbiya konsepsiyasining asosi milliy tarbiyamiz, Unsur ʼ Ul Maoliy Kaykovus, Yusuf Xos Hojib, Аbu Rayhon Beruniy, Imom Buxoriy, Аlisher Navoiy, Husayn Voiz Koshifiy, Аbu Nasr Farobiy, Аbdulla Аvloniy, Mahmudxo‘ja Behbudiy, Аbdurauf Fitrat kabi ulug‘ mutafakkirlarimizning ma naviy-ilmiy merosiga asoslangan. Аyni vaqtda dunyoning rivojlangan davlatlari ʼ tajribasida sinovdan o‘tgan zamonaviy tarbiya texnologiyalaridan foydalanish Konsepsiyaning zamon bilan hamnafasligiga xizmat qiladi. “Tarbiya yo hayot, yo mamot, yo najot, yo halokat, yo saodat yo falokat masalasidur”, degan edi milliy pedagogikamizning buyuk darg‘asi Аbdulla Аvloniy. Konsepsiya ana shu hikmatga hamohang bo‘lib, unda farzandlarimizda milliy yuksalishimiz uchun eng zarur fazilatlar: Vatanga sadoqat, tadbirkorlik, mafkuraviy immunitet, mehr-oqibatlilik, mas uliyatlilik, bag‘rikenglik, huquqiy madaniyat, ʼ innovatsion fikrlash, mehnatsevarlik bolalikdan boshlab bosqichma-bosqich rivojlantirib boriladi. Voyaga yetgan o‘g‘il-qizlarimiz mustaqil hayotga ana shu fazilatlari bilan kirib boradilar. Bu fazilatlari ularning o‘zlarini ham, xalqimizni ham baxtli, farovon qiladi. Uzluksiz ma naviy tarbiya Konsepsiyasi o‘zida dunyo pedagogik tajribasi va ʼ yutuqlarini mujassam etganligi alohida ta kidlandi. Jumladan, Yevropa Ittifoqining ʼ tarbiyaviy tavsiyalari, АQSh tajribasidan shaxs erkinligi, tadbirkorlik, muvaffaqiyatga erishishga intilish, Janubiy Koreyada yoshlar ongiga urf-odatlar, axloqiy ideallarni singdirish, Yaponiyaning “xarakterni shakllantirishga yo‘naltirilgan ta lim”, Xitoyning yaxshilik, to‘g‘rilik, poklik, donolik va ishonchlilik ʼ kabi fazilatlarni tarbiyalashga qaratilgan pedagogik tajribalari o‘rganilgan. Konsepsiyada O‘zbekistonda yoshlar tarbiyasini zamonaviy asosda ilmiy- texnologik isloh qilish borasida olib borilayotgan ishlar va uni bugungi kun