MTMgacha ta’lim muassasalarida musiqiy tarbiya mashg‘ulotlari, bayram tadbirlarini rejalashtirish (yillik o‘quv-reja, plan-konspekti yoki mashg‘ulot bayoni, tadbir senariysi Reja: 1. Bayram tadbirlar i ning tarbiyaviy ahamiyati. 2. MTMda bayram va tadbirlarni tashkil etish. 3. Bayram tadbirlarining s senariysini ishlab chiqish yo‘llari.

MTMgacha yoshdagi bolalar tarbiyasidsa musiqiy tarbiya alohida ahamiyat kasb etib, muntazam ravishda olib boriladigan tarbiya jarayonining bir qismini tashkil etadi. Mazkur qo‘llanma MTMgacha ta’lim musassalarida musiqiy tarbiyani amalga oshirish dasturida belgilangan ertalik va bayramlarni nishonlashga qaratilgan tadbir va bayramlarni tashkil qilish jarayoniga qaratilgan. Musiqa, ayniqsa, milliy musiqa, bola tarbiyasiga benihoya katta ta’sir ko‘rsatib, ularda yuqori darajadagi badiiy, estetik zavq va didni shakllantiradi, go‘zallikni musiqa orqali idrok etishda yetakchi rol o‘ynaydi. Bolalar bog‘chasida musiqiy tarbiya quyidagi vazifalarni o‘z oldiga qo‘yadi: – musiqa tinglash; – vokal ijrochilik; – milliy musiqa asboblari bilan tanishtirish; – bastakor hayoti va ijodi bilan tanishtirish; – musiqa turlari bilan tanishtirish; – ritmik harakat va raqs asoslari bilan tanishtirish; – bolalarda ijobiy qobilyatlarni aniqlash va rivojlantirish; –musiqa vositalari orqali bolalar tarbiyasini tobora shakllantirish. Musiqa rahbarlari ushbu vazifalarni amalga oishirar ekanlar, o‘z ish tajribalarida turli faoliyat shakllaridan keng foydalanadilar. – Musiqa mashg‘ulotlari (vazifa va maqsadiga qarab, turli mavzu va yo‘nalishda bo‘ladi): – bayram ertaliklari; – ko‘ngil ochar musiqiy o‘yinlar; – nafosat soatlari; – badiiy va adabiy musiqiy kompozitsiyalar; – musiqiy teatr dramatizatsiyalari; – yakka hol ish turlari; – to‘g‘arak ishlari. Bayram ertaliklariga tayyorgarlik ko‘rilar ekan, avvalambor bu hammaning bayrami ekanligi, bolalar xotirasida unutilmas iz qoldiri lishi, ularga zavq,

xursandchilik olib kelishini nazarda tutish zarur. Bu jarayonda barcha teng qatnashishi lozim. Masalan, pedagogik jamoa, ota-onalar va mahalla ahli. MTMgacha ta’lim muassasasida tashkil qilingan bayram ertaliklari umumxalq bayramlarining bir parchasi bo‘lmog‘i zarur. Bolalar bog‘chasida musiqa va o‘yinlar bolaning aqliy, estetik va jismoniy rivojida raqs, musiqali o‘yin va musiqa bilan harakat katta ahamiyatga ega. Musiqa faoliyatining bu turlari bolaning har tomonlama o‘sishiga katta yordam beradi. Birinchidan, uning musiqa uquvi, ayniqsa, ritm tuyg‘usi va musiqa xotirasi yaxshi rivojlanadi, chunki har qanday harakat turi musiqa ritmi va taktlari ostida bajariladi hamda harakat bilan bog‘liq bo‘lgan musiqa ohanglari bola xotirasida turg‘un saqlanadi. Ikkinchidan, yuqorida aytganimizdek, raqs va musiqali harakatlar bolada harakat chanlik, chaqqonlikni rivojlantirib, badanni chiniqtiradi, qomatning to‘g‘ri o‘sishiga yordam beradi. Uchinchidan, musiqa asarlari bolada turlicha emotsional hislar uyg‘otadi. Turlicha kayfiyatlar hosil qilib, uning ongida o‘ziga xos obrazlar yaratadiki, bular bolaga harakat sxemalarini badiiy ishoralar bilan ifodalashga yordam beradi. Demak, musiqa bilan harakat bolaning aqliy va estetik qobiliyatini hamda irodasini rivojlantirishda ham alohida ahamiyatga ega. Masalan, marsh musiqalari bolaga g‘ayrat va tetiklik bag‘ishlaydi. Marsh musiqalarisiz bayram ertaliklari, hatto bog‘chaning oddiy bir kunlik hayotini ham tassavvur qilish qiyin. Raqs kuylari esa bolada ajoyib ichki his-tuyg‘ular, kechinmalar hosil etib, beixtiyor raqsga tushishga undaydi va uni behad zavqlantiradi. Musiqa mashg‘ulotlarida bajariladigan harakatlarni, ya’ni asosan ikki turga bo‘lish mumkin 1) raqs va xorovodlar. Musiqali o‘yinlar: o‘yin bog‘cha yoshidagi bolalar ijodiy faoliyatining eng faol shaklidir. O‘yinlarga mo‘lljallangan musiqa asarlarining badiiy mazmuni, xarakteri va ifoda vositalari o‘yinning sujetiga mos tushishi shart. O‘yinning s y ujeti esa bog‘cha hayotidan olingan bo‘lishi lozim. Unda bolaning ijtimoiy hayot va tabiat bilan munosabati o‘z aksini topishi kerak. Ayniqsa xalq bolalar o‘yinlari katta ahamiyatga ega.

Bog‘chadagi musiqali tarbiya metodikasida musiqali o‘yinning asosan ikki turi tavsiya etiladi: 1) cholg‘u musiqa sadolari ostida o‘ynash; 2) ashula aytib o‘ynash. O‘z navbatida cholg‘u muisiqali o‘yin syujetli va syujetsiz o‘yinlarga bo‘linadi. Syujetli oyinda aniq voqea tasvir etilib, syujetsiz o‘yinda esa turli harakat namunalari vositasida musiqa asarining xarakteri va badiiy shakli tasvir etiladi. Ashula aytib o‘ynash ko‘proq xorovodlar va insenirovkalar bilan bog‘liq. Ular o‘yinning mazmuniga qarab tuziladi. Ba’zi o‘yinlarda bir bola o‘yin boshlab, boshqalari unga ergashsa, boshqasida esa, guruh ikkiga bo‘linishi yoki juft bo‘lib o‘yinga tushilishi mumkin. O‘yinni davra tuzib, ikki guruhga bo‘linib, ijro etish kabi turli shakllarda o‘tkazish tavsiya qilinadi. Musiqa madaniyati darslarida bajariladigan o‘yinlar asosan ikki turga bo‘linadi: 1. Qo‘shiqning mazmuniga mos musiqali ritmik o‘yinlar. 2. Raqslar. Shunday qilib, musiqiy o‘yinlar o‘z maqsad va vazifalariga ko‘ra, didaktik o‘yinlarga mansub bo‘lib, asosan ritmik harakat vositasida ijro etilishi bilan ifodalanadi. Musiqa ostida jismoniy tarbiyaning ahamiyati Jismoniy tarbiya – sog‘lom avlod, sog‘lom oila, sog‘lom jamiyat uchun bolalikdan qilinadigan amaliy harakatdir. Jismoniy musiqiy harakat, o‘yinlar, sport bilan shug‘ullanish iroda, chidam, intizom tuyg‘ularini shakllantiradi. Bola o‘z kuch-quvvati, sog‘lomligi, qaddi-qomatining ixchamligi, nafas harakatlarining tog‘rili gini sezib turadi va bu bilan faxrlanadi. Bu sifatlar sezilmagan holda didni tarbiyalay boradi, bolani go‘zallik dunyosiga yetaklaydi. Sportchi ning har tomonlama uyg‘un rivojlangan qaddi-qomati haqiqatdan ham go‘zaldir. Jismoniy tarbiya aslida musiqa tarbiyasi bilan uzviy bog‘liqdir. Bayram ertaliklari bog‘cha hayotining eng muhim va tarkibiy qismiga aylangan bo‘lib, tantanavorlik, xursandlik va shodlik holatini vujudga keltiradi, bolalarning badiiy didini tarbiyalaydi. Bayram ertaliklaridan maqsad, bolalarni nafosat olamiga olib kirish, ularda ajoyib yorqin taassurotlar qoldirish va shodlik baxsh etishdan iboratdir. O‘zbekiston Mustaqillikka erishdi. Istiqlol sharofati tufayli

qadryatlarimiz, unutilgan, lekin bola tarbiyasida nihoyatda zarur bo‘lgan urf- odatlarimiz tiklanmoqda. Shu sababli bayram ertaliklari shaklan va mazmunan o‘zgarmoqda. Bolalar bog‘chalarida nishonlanadigan asosiy bayramlar quyidagilardan iborat: 1. O‘zbekiston Respublikasi Mustaqillik kuni. 2. Rahbar va murabbiylar kuni. 3. Mehrjon bayrami. 4. Yangi yil bayrami. 5. Vatan himoyachilari kuni. 6. Xalqaro xotin-qizlar bayrami. 7. Navro‘z bayrami. 8. Xotira va qadrlash kuni. 9. Gul va qushlar bayrami. 10. Sog‘lomjon va polvonjon bayram ertaligi. 11. Bolalarni MTM quchog‘iga kuzatish tadbiri. Har bir bayramning o‘z ma’nosi va alohida xususiyati bor. Masalan, 1- sentabrda nishonlanadigan Mustaqillik bayramida vatanni sevish va e’zozlash, unga munosib farzand bo‘lib yetishish, uning yutuqlaridan faxrlanish hissi tarbiyalanadi. Bayram katta guruh bolalari bilan o‘tkazilib, ular O‘zbekiston Respublikasi madhiyasini kuylaydilar. Kichik va o‘rta guruh bolalari tomoshabin sifatida qatnashadilar. Ertalikdagi o‘yinlar, insenirovkalarda xalqimizning erishgan yutuqlari, mehnatning insonga quvonch baxsh etishi odamlarning bir-biriga mehr- oqibati, qadriyatlarimiz ko‘rsatilishi kerak. Musiqa rahbari bayram dasturini tuzishda ijodiy yondashib, zamonaviy bolalar qo‘shiqlari bilan bir qatorda, o‘zbek xalq qo‘shiqlarini ham dasturga kiritishimiz lozim. Mehrjon bayramida mehnat mavsumi yakuniga yetayotganligini ifodalab, «Quyosh bobo»ga minnatdorchilik bildirib, «Bobodehqon» mehnatini, «Ona yer» saxovatini, mehr-muruvvatini, «Kuzjon»ning to‘kin-sochinligini ramziy obrazlar orqali chuqurroq idrok etishlariga erishish lozim. Bu bayramni katta, o‘rta va kichik guruh tarzida o‘tkazish mumkin. Bayram tantanalarida iloji boricha o‘zbek milliy asboblarini