O`QUVCHILARDA TANQIDIY VA KREATIV TAFAKKURNI SHAKLLANTIRISHNING ZAMONAVIY METOD VA TEXNOLOGIYALARI REJA : 1. O‘quvchilarda tanqidiy va kreativ tafakkurni shakllantirishning an’anaviy va zamonaviy shakllarining qiyosiy tahlili. 2. O`quvchilarda tanqidiy va kreativ tafakkurni shakllantirishning zamonaviy metod va texnologiyalari.

1. O ‘ quvchilarda tanqidiy va kreativ tafakkurni shakllantirishning an ’ anaviy va zamonaviy shakllarining qiyosiy tahlili . Tanqidiy fikrlash nima? Bu axborotni tahlil qiluvchi, olingan ma’lumotlarni umumlashtiruvchi va o‘quv jarayonini o‘zida aks ettiruvchi ochiq fikrlashdir Asosiy maqsad -o‘quvchining mustaqil bilimga ega bo‘lishiga imkon beruvchi intelektual qobiliyatlarni rivojlantirish Tanqidiy fikrlovchi shaxsning xarakteristikalari  Ma’lumotlarni faol tarzda qabul qilish.  Muammolarni hal etish  Turli vaziyatlarda bilimlarini qo‘llay olish  Tahlil qilish, xulosa chiqarish, o‘zining xissiyotlari va fikrlarini baholay olish  O‘zgacha fikrlarni qabul qilish uchun ochiqlik  Boshqa odamlar bilan hamkorlik qila olish  O‘zining xatolarini to‘g‘rilashga tayyorlik va murosaga kela olish O‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantirishning noan’anaviy shakllari Afzalliklari KamchiliklariO‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantirishning an’anaviy shakllari Afzalliklari Kamchiliklari • V aqtdan unumli foydalanish. • Aniq, ilmiy tushunchalarga tayanish. • Muayyan tushunchalardan o‘quv predmeti mazmunini o‘zlashtirishda unumli foydalanish. • O‘qituvchi tomonidan o‘quv jarayonini nazorat qilish. • Mustaqil o‘rganish va muhim qarorlar qabul qilish uchun imkoniyatlar yetarli emas, ya’ni kam vaqt ajratiladi. • Ta’lim jarayonida o‘quvchilar passiv ishtirokchi sifatida namoyon bo‘ladilar. • O‘quvchilaming o‘qituvchilar bilan bevosita muloqotga kirishish imkoniyatlari bir qadar cheklangan.

• O ‘ quvchilaming o ‘ z fikrlarini ochiq bayon qilishlari uchun qulay pedagogik muhim va imkoniyat yaratiladi . • Ta’lim mazmunini imkon qadar to‘liq o‘zlashtirishlari uchun sharoit vujudga keladi. • O‘quvchi va o‘qituvchilar orasida o‘zaro tenglikka asoslangan muloqot tarkib topadi. • Egallangan bilimlarni amalda qo`llashlari uchun sharoit yaratiladi. • Maqbul ta’lim texnologiyalari qo`llaniladi. • O‘quvchilarda tanqidiy va ijodiy fikrlash uchun yuqori darajadagi mayl hosil bo'ladi. • Taqdim etilgan bilimlar o‘quvchilar tomonidan imkon qadar to‘liq o‘zlashtiriladi. • O‘quvchilarda tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarining hosil bo`lishi uchun o‘qituvchi tomonidan ko‘mak beriladi. • O‘quvchilar o‘zlari va o‘rtoqlari faoliyatlarini baholay boshlaydilar. • O‘quvchilar o‘z oldilariga qo‘yilgan muammolarni yechishga intiladilar • O‘quvchilarda o‘quv predmeti va o‘qitish jarayoniga nisbatan ijobiy munosabat tarkib topadi. • O‘qituvchining darsga tayyorlanishi uchun ko‘p vaqt talab etiladi. • Murakkab materiallar o‘rganilayotganda ham o‘qituvchining ishtiroki va faolligi past bo`ladi. • O‘qituvchining o‘quvchilar faoliyatini nazorat qilishdagi imkoniyatlari cheklanadi.

• O‘quvchilarda tanqidiy va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish jarayonida insonparvarliklik tamoyillariga amal qilinadi: • pedagogik vositalarni mustaqil, tanqidiy va ijodiy fikrlovchi, erkin harakat qiluvchi shaxsni shakllantirish uchun safarbar qilish, har qanday hayotiy va murakkab vaziyatlarda to‘g‘ri qaror qabul qila oladigan, mustaqil fikrlovchi o‘quvchilami tarbiyalash; • o‘quv-biluv jarayonida o‘quvchilami ruhiy, jismoniy, intellektual jihatdan rivojlantirishga erishish. O‘quv jarayonida o‘quvchilar muayyan bilimlarni eslab qolish, ulami amalda yodlash, biror matnni qayta so‘zlab berish bilan mashg‘ul bodadilar. O‘quvchilami tanqidiy fikrlashga o‘rgatish uchun, ularga dastlab u yoki bu vaziyat, faoliyat, matnni tanqidiy tahlil qilish ko'nikmasi shakllantiriladi. Bu jarayonda ulami o‘z fikrlarini ochiq, dadil bayon qilishga o‘rgatish kerak. 2. O`quvchilarda tanqidiy va kreativ tafakkurni shakllantirishning zamonaviy metod va texnologiyalari. Matn bilan ishlash strategiyasi To‘xtab-to‘xtab o‘qish usuli Belgi qo‘yib o‘qish usuli “yo‘g‘on” va “ingichka” savollar Tanqidiy va ijodiy fikrlashning yozma strategiyalari Sinkveyn Biopoema

jadvali «Ideal» strategiyasi Sarlavhaga qarab prognoz qilish «Bort» jurnal Qahramonga xat O‘z-o‘ziga xat RAFT strategiyasi «Vaqt kapsulasi» strategiyasi Tanqidiy va ijodiy fikrlashni rivojlantirishning asosiy o'qitish usullari "Klaster" metodi Bir nechta fokuslarni ko'rib chiqing matnni grafik tashkil etish. E'tibor bering, ko'plab o'quvchilar uchun matnni grafik tuzilishi ma'lumotni qabul qilish usulining o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda zarurdir. Zamonaviy usullarning eng mashhuri - klaster. Klaster (inglizchadan. - klaster - to'plam) - bu materialni grafik tarzda tashkil etish usuli bo'lib, ma'lum bir matnga kiritilganda sodir bo'ladigan ruhiy jarayonlarni vizual qilish imkonini beradi. Klaster - bu chiziqli bo'lmagan fikrlash shaklining aksi. Ba'zida bu usul " vizual miya hujumi " deb nomlanadi. Klaster qurishda harakatlar ketma-ketligi oddiy va mantiqiydir: 1. Bo'sh varaq (o'rtada) o'rtasida siz kalit so'z yoki tezisni yozishingiz kerak, bu matnning "yuragi". 2. Mavzuga mos keladigan g'oyalar, faktlar, rasmlarni ifodalovchi so'zlar yoki jumlalar atrofida "o`tish". (Model "sayyora va uning yo'ldoshlar "). 3. Yozib olganingizda, paydo bo'lgan so'zlar kalit tushunchasi bilan to'g'ri chiziqlar bilan bog'langan. O'z navbatida, har bir "yo'ldosh"da "yo'ldoshlar" mavjud, yangi mantiqiy aloqalar o'rnatilmoqda. Natijada, ko'zgularni grafik ravishda aks ettiradigan, berilgan matnning axborot maydonini belgilaydigan struktura. Matn sehrgarlari klasterlar ustida ishlashda ushbu qoidalarga amal qilishingizni maslahat berishadi: 1) Xayolga kelgan hamma narsani yozishdan qo'rqmang. Xayolot va sezgini oching. 2) Vaqt tugashi yoki g'oyalar tugamaguncha ishni davom ettiring.