Mavzu: O’zbekistonda asalarichilik tarixi. Asalarichilik mahsulotlarining xalq xo’jaligiga , tibbiyotda va qishloq xo’jaligidagi ahamiyati Reja: 1.Kirish 2.Asalarichilik tarixi 3.Qishloq xo’jaligidagi o’rni

Rivojlangan mamlakatlarda asalarichilik tizimiga innovatsion texnologiyalarni ko‘llash, jahon genofondiga mansub mashhur asalari zotlari va tiplarini yaratish,mahalliy zotlarni takomillashtirish orqali har bir asalari oilasidan kamida 50-60 kg gacha asal olishga, ming turli xastaliklarga shifo bo‘ladigan asalari mahsulotlari hosildorligini oshirishga erishilmokda. Hech shubha yo‘kki, asalarichilik tom ma’noda boylik, oilaga kutbaraka olib keladigan sohadir. Hovlisida asalari boqayotgan, uning naslchiligi, ilmi bilan shug‘ullanayotgan kishilardan bir so‘rang, foydasi qanday deng, ular havasingizni keltirib so‘zlaydi, asaldan bir tatib ko‘ring, deydi. Ana shu kasb bilan siz ham shug‘ullansangiz bo‘ladimi, albatta bunga imqon bor. Ko‘lingizdagi kitob sizga to‘g‘ri yo‘l, jo‘yali maslahat beradi, degan umiddamiz. Qolaversa, jannatmonand sanalmish respublikamizning o‘ziga xos tabiiy iklim sharoiti asalari oilasini tezkor texnologiyalar asosida boqish uchun juda qulaydir. Shuning uchun ham asalarichilik qishloq xo‘jaligining asosiy stakchi tarmoklaridan biri hisoblanadi. Asallarining yana bir beminnat xizmati shundaki, ular o‘simlik gullarini changlatish yo‘li bilan, turli ekinlar hosildorligini 60 foizgacha oshiradi. Keyingi yillarda rsspublikamizda aholining oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, shu jumladan, sifatli asal mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini ko‘paytirish bo‘yicha bir qator chora-tadbirlar qabul kilindi. Shunga mos ravishda ayni paytda rsspublikamizda 900 mingdan ziyod asalari oilasi mavjud bo‘lib, ulardan o‘tgan yili 21,4 ming tonnadan ziyod asal ishlab chikarildi. Eslatib o‘tamiz, 2017 yil 16 oktyabrda respublikamiz Prezidentining “Respublikamizda asalarichilik tarmog‘ini yanada rivojlantirish chora–tadbirlari to‘g‘risida”gi 3327-karori qabul kilindi. Hujjatga ko‘ra, asalarichilik tarmog‘ini boshqarish tizimini tubdan takomillashtirishga, tarmokda naslchilik ishlarini ilmiy asosda tashkil etishga, asalarichilik xo‘jaliklari faoliyati samaradorligini oshirishga, asal mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini va turlarini yanada ko‘paytirishga, asalni qayta ishlash

bo‘yicha zamonaviy texnologiyalarni joriy etishga, sohaning eksport salohiyatini oshirishga hamda asalarichilik sohasidagi ilg‘or tajribalarni rsspublikamizning barchaxududlarida tadbik etish tizimli ravishda kirishildi .Asalarichi kasbi – asalari oilasi biologiyasini, rivojlanish davrlarini, ko‘ch ajralish xususiyatlarini, ko‘ch ajratib olish, asalari ko‘chidan qishloq xo‘jalik ekinlari, gulini changlantirish va asal hosilini to‘plashga ko‘yilgan talablarni hamda asalarichilikka oid hujjatlarni tuzadi va rasmiylashtiradi, asalari oilasi biologiyasidagi ko‘ch ajralishi holati oldini oladi. Asalarichilik – qishloq xo‘jaligining tarmoklaridan biri, asalarilarni asal, mum va boshqa mahsulotlar (asalari suti, asalari slimi, asalari zahari va boshqalar) olish, shuningdek qishloq xo‘jaligi ekinlari hosildorligini oshirish uchun ularni changlatish maksadlarida boqiladi. Ispaniyadagi Aran g‘oridan topilgan arxeologik ma’lumotlarga ko‘ra asalarichilik miloddan avvalgi 10 — 5 ming yilliklarda ham mavjud bo‘lgan degan taxminlar bor. Asalarichilik kadimiy soha. Bu hakidagi dastlabki ma’lumotlar eramizdan avvalgi Misr tibbiyotiga oid asarlarda, Zardushtiylarning mukaddas «Avesto»sida, Xind halkining «Hayot» kitobida, Tibbiyotning «Jud-ji» fanida uchraydi. Xatto Xomer, Demokrit, Aristotel, Gippokrat kabi dunyo allomalari ham ko‘pgina kasalliklarni davolashda asalning ahamiyati bekiyosligini kayd etishgan. Buyo’q bobomiz Abu Ali Ibn Sinodan asalari maxsulotlaridan 500, Abu Rayhon Beruniydan 300 turdagi dori - darmon tayyorlagani hakida ma’lumotlar bor. O‘zbekistonda ham asalarichilik bilan shug‘illanish uzoq tarixga borib takaladi. Shu bois yurtimizda asalarichilikning o‘ziga xos maktabi yaratilgan. O‘zbekistonnning tabiiy iklim sharoiti qishloq xo‘jaligi ekinlarni hosildorligini oshirishda asalari oilalarini zamonaviy ilg‘or texnalogiya asosida ekinzorlarda boqib, asalarichilik mahsulotlar yyetishtirishni ko‘paytirish uchun qulay imqoniyatga ega. Asal, mum, gulchangi, propolis, asalari suti va zaxri nihoyatda bebaho ne’matlar bo‘lib, inson salomatligi, tibbiyot va farmatssvtika sanoati uchun juda noyob xom ashyo

sanaladi. O‘zbekistonnning tabiiy iklim sharoiti qishloq xo‘jaligi ekinlarni hosildorligini oshirishda asalari oilalarini zamonaviy ilg‘or texnalogiya asosida ekinzorlarda boqib, asalarichilik mahsulotlar yyetishtirishni ko‘paytirish uchun qulay imqoniyatga ega. Asal, mum, gulchangi, propolis, asalari suti va zaxri nihoyatda bebaho ne’matlar bo‘lib, inson salomatligi, tibbiyot va farmatsevtika sanoati uchun juda noyob xom ashyo sanaladi. So‘ngi yillarda sohada vujudga kelgan salbiy okibatlar natijasida asalari oilalari boshining soni kamayib ketdi, bu esa mavjud asalari zotlarining irsiy xususiyatlaridan to‘la foydalanish imqoniyatlarini chegaralab ko‘ydi, asalarilarning rivojlanish qobiliyati kechika boshladi, kishlovdan chiqishi og‘irlashdi, iklim sharoitimizga va turli kasalliklarga chidamliligi pasaydi. Asalari oilalari ko‘paytirilsa, o‘simliklarning biologik xilma- xilligi saqlanadi, tabiatdan barkaror foydalanish yo‘lga ko‘yiladi, tog‘ oldi va tog‘ qishloqlarida yashovchi aholi ish bilan ta’minlanadi, noyob o‘simliklar turi saqlanadi, ekologiya yaxshilanadi, asalarilar yordamida o‘simliklar changlanib hosildorlik oshiriladi. Asalarichilik qishloq xo‘jaligining serdaromad sohalaridan biridir. Rsspublikamizning tabiiy sharoiti ham asalari oilalarni tezkor texnologiya asosida boqish uchun juda qulaydir. Shuning uchun asal yyetishtirish Respublikada salmokli o‘rinda turishi mumkin. Asalarichilik mahsulotlarni ko‘paytirishga karatilgan tadbirning ishlab chiqish, asalarichilik fermer xo‘jaliklarida amalga oshirilayotgan jarayonlarga mahalliy populyasiyadagi asalarilar alohida ahamiyatga ega. O‘zbskistonning tabiiy iklim sharoiti qishloq xo‘jaligi ekinlarning hosildorligini oshirishda asalari oilalarni zamonoviy ilg‘or texnologiya asosida ekinzorlarda boqib, asalarchilik mahsulotlar yyetishtirishni ko‘paytirish uchun qulay imqoniyatga ega. Asalarichilik qishloq xo‘jaligining serdaromad sohalaridan biridir. Respublikamizning tabiiy sharoiti ham asalari oilalarni tezkor texnologiya asosida boqish uchun juda qulaydir. Shuning uchun asal stishtirish Respublikada salmokli o‘rinda turishi mumkin. Asalarichilik mahsulotlarni ko‘paytirishga karatilgan tadbirning ishlab chiqish, asalarichilik

fermer xo‘jaliklarida amalga oshirilayotgan jarayonlarga mahalliy populyasiyadagi asalarilar alohida ahamiyatga ega. O‘zbekistonning tabiiy iklim sharoiti qishloq xo‘jaligi ekinlarning hosildorligini oshirishda asalari oilalarni zamonoviy ilg‘or texnologiya asosida ekinzorlarda boqib, asalarchilik mahsulotlar yyetishtirishni ko‘paytirish uchun qulay imqoniyatga ega.