logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. OTLARDA MUSKUL KASALLIKLARI

OTLARDA MUSKUL KASALLIKLARI

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

116.7490234375 KB
Ko'chirib olish
OTLARDA MUSKUL KASALLIKLARI Reja: 1. Travmatik, yiringli, revmatik, fibrozli va suyaklashuvchi miozit lar . 1.1. Travmatik miozit 1.2. Yelka – bosh muskulining yiringli yallig‘lanishi 1.3. Revmatik miozit 1.4. Fibroz li miozit 1.5. Suyaklashuvchi miozit 2. Miopatozlar 1. Travmatik, yiringli, revmatik, fibrozli va suyaklashuvchi miozit lar Muskul kasalliklariga shikastlar va sovuq ta’sirida, yallig’lanish jarayoni qo’shni to’qimalardan o’tganda, infeksion va invazion kasalliklarda (sil, aktinomikoz) rivojlanayotgan miozit kasalligi (muskullar yallig’lanishi) hamda otlarni tashish, uzoq vaqt fiksasiya qilish, mosion yo’qligida muskullar qisqarish qobiliyatining funksional buzilishi natijasida hosil bo’ladigan yallig’lanishsiz kechadigan – miopatoz kasalligi kiradi. 1.1. Travmatik miozit Travmatik miozit (Myositis traumatica) hayvonlarda muskullarning II– va III – darajali lat yeyish, cho’zilishi va yirtilishlarida tez – tez hosil bo’lib turadi. Patogenez. Shikst joyida muskul tolalari bir – biridan ajraladi, qisman va to’liq uziladi, muskul to’qimasiga yoki perimiziy ostiga qon quyiladi, gematoma hosil bo’lishi mumkin. Shikastdan so’ng muskulning travmatik shishishi paydo bo’lib, unga tez vaqtda yallig’lanish shishi qo’shiladi. Yallig’lanish jarayoni ta’sirida quyilgan qonning kam qismi so’riladi; yirik qon quyilishlar proliferat rivojlanishiga sabab bo’ladi va chandiqli to’qima bilan almashiniladi. Chandiqli tortishish natijasida mushak qisqarib, tegishli bo’g’imning miogen kontrakturasini chaqirishi mumkin. Zararlangan muskul infeksiyalashganda yiringli miozit rivojlanadi. Klinik belgilar. Muskulning zararlanish darajasiga bog’liq. Barcha holatlarda shikastdan so’ng davomli funksiya buzilishi kuzatiladi. Masalan, oyoq muskuli zararlanganda oqsash rivojlanadi. Mahalliy to’qimalarning turli kattalikda og’riqli, issiq shishi rivojlanadi, ko’p hollarda terida sidirilishlar hosil bo’ladi. Zararlangan joyda yallig’langan muskul yo’g’onlashgan, tarang, og’riqli bo’lib, qisman va to’liq uzilishlarda chuqur flyuktuasiya (gematoma) qayd etiladi. Yallig’lanish pasayishi bilan aytib o’tilgan belgilar yo’qoladi, muskul kuchli zararlanganda qon quyilgan joylarda g’adir – budirliklar rivojlanadi. Davolash. Dastlab yallig’lanishga qarshi muolajalar bajariladi keyinchalik quyilgan qonning so’rilishini ta’minlaydigan va proliferatlar rivojlanishini oldini oluvchi vositalar (parafinli applikasiyalar, massaj, to’qimali terapiya, pirogenoterapiya) qo’llanadi. Katta va qiyin bartaraf etiladigan proliferatlarda nuqtali quydirish bilan qo’zg’atuvchi malhamlar qo’llanadi, ultratovushli muolajalar va o’lchamli yurgizish usullari ishlatiladi. 1.2. Yelka – bosh muskulining yiringli yallig‘lanishi (Abscessus m.brachiocephalicus) Yelka – bosh muskulining yiringli abssesslanuvchi mioziti surunkali kasallik bo‘lib, asosan otlarda kuzatiladi. Qoramollarda esa bu sohada ko‘pincha gemolimfoekstravazatlar uchraydi. Etiologiya. Kasallikni stafilokokk, streptokokk, ichak tayoqchasi yoki botriomikoz zamburug‘i chaqiradi. Ular muskul ichiga ot anjomlari noto‘g‘ri taqilganda va shunga o‘xshash holatlarda hosil bo‘ladigan chuqur jarohatlar yoki yuzaki teri shikastlar orqali kirib boradi. Ayrim paytlarda, yelka – bosh muskulining yiringli abssesslanuvchi mioziti, saqov kasalligida mikroblar muskulga metastatik yo‘l bilan kirib borganida hosil bo‘lishi mumkin. Klinik belgilar . Yelka – bosh muskulining yiringli abssesslanuvchi mioziti ko‘pincha bir tomonlama va kam hollarda ikki tomonlama bo‘ladi. Patologik jarayonning boshlang‘ich davrida yelka – bosh muskulining zich, og‘riqli, chegarasiz shishi paydo bo‘ladi. Tananing mahalliy harorati ko‘tariladi, yallig‘langan joyning terisi va teri osti kletchatkasi bir oz shishgan bo‘ladi. Hayvonda “osilgan oyoq” oqsoqligi kuzatilib, qadamining old yarim qadami qisqaradi. Oqibati. Yangi holatlarda kasallik oqibati yaxshi; kasallik surunkali kechganda – ehtiyotkor yoki gumon. Davolash. Kasallik boshlanganida hayvon uchun tinch sharoit yaratiladi; abssess rivojlanishi tahmin qilinadigan joyga iliq nam o‘ramlar, spirt – ixtiolli kompresslar, balchiq yoki parafin applikatsiyalari, sollyuks lampasi bilan nurlantirish kabi muolajalarni qo‘llash belgilanadi. Yiringli – nekrotik jarayon chegaralanib, aniq to‘siq va flyuktuatsiya beradigan joylar paydo bo‘lgandan so‘ng jarayon kesiladi va o‘lgan to‘qimalar chiqarib tashlanadi. 1.3. Revmatik miozit (Myositis rheumatica) Revmatik miozit yoki revma tizm (bod) – organizmning infeksion – allergik k asalli gi bo’lib, biriktiruvchi to’qima tizimida nerv – distrofik jarayonlari bilan kechadi. Kasallik infeksion –toksik qo’zg’atgich uzoq vaqt ta’sir qilishida organizmning immunobiologik reaktivligi buzilishi natijasida hosil bo’ladi. Bunda asosan yurak – qon tomirlar tizimi, seroz qoplamalar, bo’g’imlar va muskullar zararlanadi. Etiologiya. Ko’pchilik tadqiqotchilar ta’kidlashicha, revma tik yallig’lanishni keng tarqalgan va odatda og’iz va burun bo’shliqlari shilliq pardalarida topiladigan “A” guruhiga mansub beta–gemolitik strep tokokk chaqiradi. Nafas yo’llari, og’izhalqum va boshqa joylarda yashab, u tegishli sharoitlarida mahalliy patologik jarayon rivojlanishini va organizmning murakkab immunobiologik reaksiyasi chaqiradi. Revmatizm etiologiyasining G.D. Zales ski y taklif qilgan virus – streptokok k li konsepsiya si ham mavjud. Bu masala keng muhokama qilinmoqda. Revmatik jarayon rivojlanishiga turli shamollash omillari (shamolda sovqotish, hayvonlar nam va sovuq xonalarda uzoq vaqt saqlanishi va boshq.), bironta kasallik borligi, organizmning yuqori allergik holati moyillik yaratadi. Bu omillar keyinchalik streptokokklar ishtiroqisiz kasallik residivini chaqirishi mumkin. Patogenez. Streptokokklar ta’sirida hosil bo’lgan patologik o’choqdan tirik mikroblar va ularning toksinlari (yot oqsillar) qonga tushadi. Bunga javoban, yot oqsilni bartaraf etish maqsadida, organizm aniq spesifik antitelolarni ishlab chiqaradi. Ammo ayrim paytlarda bunday tanlab ta’sir qilish jarayoni buziladi, antitelolar nafaqat yot oqsillarga, balki o’zinikiga ham qarshi kurasha boshlaydi. Bu hol streptokokklar oqsillari yurak, tomirlar, bo’g’im kapsulasi va muskullar oqsillariga juda o’xshash bo’lgani bilan bog’liqdir. Antilolarning o’z oqsillarga qarshi ta’siri revmatik yallig’lanish rivojlanishiga olib keladi. Revmatizm bilan kasallanib tuzalgandan so’ng streptokokklarga qarshi antitelolar ishlab chiqarilish mexanizmi buzilishi mumkin. Vaqt o’tishi bilan ular nafaqat organizmga tushgan spesifik streptokokka qarshi antilolarni ishlab chiqaradi, balki haddan ziyod sovqotishga yoki birorta kasallikka javoban ham ko’payadi va revmatizm residivini chaqiradi. Revmatik miozit muskul to’qimasining serozli ekssudasiyasi, tomirlar giperemiyasi, ayrim paytlarda mayda hujayrali infiltrasiya bilan miofibrilalar va oraliq to’qimaning parchalanishi bilan kechadi. Hosil bo’lgan mayda nuqsonlar chandiqli to’qima bilan almashiniladi. V.T. Talalayev bo’yicha revmatizmda muskullarda 3 bosqichda kechadigan revmatik granulyomalar hosil bo’ladi. 1 – bosqichda (ertangi revmatoidli infiltrat) oraliq biriktiruvchi to’qimada sosiy modda shishadi (bo’kadi) va keyinchalik fibrinidli o’zgaradi. 2 – bosqichda (granulematoz) biriktiruvchi to’qimali hujayralar ko’payadi va ulardan kichik va kattaroq tugunchalar paydo bo’ladi. 3 – bosqichda revmatik tugunchalar fibrozli to’qimaga va chandiqqa aylanadi. Natijada muskul fibrozli o’zgarib, bo’g’imlarning miogen kontrakturasi hosil bo’lishi mumkin. Klinik belgilar. Revmatik miozit odatda o’tkir kechadi va 14 kunlarda tuzalish bilan tugaydi. O’ziga xos belgilar: kasallik to’satdan paydo bo’ladi; tana harorati ko’tariladi; harakatlar chegaralangan bo’ladi, muskullar og’riydi, og’riqlar ko’chib o’tadi. Hayvonlar ko’pincha yotadi, ingraydi, qiynalib o’rnidan turadi, ayrim muskullarda fibrillyar qisqarishlar kuzatiladi. Hayvon yurgizilganda ko’chib o’tadigan oqsoqlik kuzatiladi. Dam olingandan so’ng oqsash alomatlari kamayadi yoki yo’qoladi. Ayrim hollarda bo’yin yoki bel qiyshayib qoladi. Palpasiyada og’riq reaksiyasi, mukullar taranglanishi va ayrim hollarda kattalashishi, o’rab turuvchi tarqoq kletchatkaning yallig’lanish shishi kuzatiladi. Issiq muolajalar va ayrim vositalar (butadion, salisilatlar, analgin va boshq.) revmatizmning umumiy va mahalliy alomatlarini pasaytiradi.; ularni farqlovchi diagnostika uchun qo’llaydilar. Bir nechta xurujlardan so’ng muskullarda zichlashish, g’adir – budirlik, ayrim paytlarda bo’g’imlar kontrakturasi kuzatiladi. Og’ir kechuvchi revmatizm davolanmaydi. Davolash . Kasallikni chaqirgan sabablarni, infeksiya o’chog’ini, organizm desensibilizasiyasi yo’qotishga va immunobiologik reaksiyalarni normallashtirishga qaratilishi kerak. Buning uchun kompleks tadbirlar qo’llanadi. Birinchi navbatda kasallarni saqlash sharoitlari yaxshilanadi, rasiondan achchiq ozuqalar (silos, barda) va omixta yem chiqariladi, ularnig o’rniga sifatli pichan va ildizmevalilar kiritiladi, vita min – mineral qo’shimchalar beriladi. Streptokok kli infeksiya o’chog’ini bartaraf etish uchun muskul orasiga katta dozalarda pe nisillin, bisillin–2 va –3 yoki streptomisin yuboriladi. Bu antibiotiklarga streptokokklar juda sezuvchi bo’ladi va natijada septik jarayon tezda chegaralanadi. Bir vaqtda haroratni pasaytiruvchi, analgetik va yallig’lanishga qarshi vositalar sifatida analgin, buta dion yoki piramidon og’iz orqali bir kunga 1–2 marta, klinik tuzalgancha tegishli dozalarda beriladi. Revmatizm rivojlanishining dastlabki bosqichida antibiotiklar bilan birgalikda 10% li natriy salisilati eritmasi bir kunga 1–2 marta, 2–3 kun mobaynida venaga yuboriladi (katta hayvonlarga 100–200 ml, kichiklarga – 20–50 ml). Natriy salisilati eritmasi tezda davolovchi samara beradi. Butadion analgetiklar bilan qo’llanganda ta’siri salisilatlarga nisbatan yaxshiroq bo’ladi. 0,25% li novokain eritmasi venaga va prednizolon muskul orasiga yuborilganda aytib o’tilgan vositalarning faolligi yanada oshadi. Desensibi - lizasiyalovchi vosita sifatida natriy tiosulfati venaga yuboriladi yoki dimedrol og’iz orqali beriladi. Mahalliy turli fizioterapevtik muolajalar (UYuCh, yorug’lik bilan nurlantirish, diatermiya, ozoke rit applikasiyalari) qo’llanadi. Zararlangan muskullar sohasiga kuniga 1–2 marta metilsalisilat, kamfora yoki novshandil spirti, bangidevona moyi, xloroformlardan turli variantlarda tayyorlangan davolovchi aralashmalari suriladi va issiq o’rab qo’yiladi. 1.4. Fibroz li miozit (Myositis chronica fibrosa) Fibrozli miozit – surunkali jarayon bo’lib, oraliq biriktiruvchi to’qima o’sishi va muskul tolalari atrofiyasi va chandiqlar hosil bo’lishi bilan kechadi. Miozitning bunday shakli travmatik va revmatik miozitlar hamda muskullarning botriomikozli, aktinomikozli, trixinellezli va onxoserkozli zararlanishlari natijasida hosil bo’ladi. Fibrozli to’qimaning o’sishi o’choqli va diffuz bo’lishi mumkin. Muskul tolalarining keng atrofiyasi natijasida muskulning qisqarishi buziladi. Chandiqlar muskul kaltashishiga olib keladi, unda oxaklashgan o’choqlar paydo bo’ladi. Klinik belgilar. Fibrozli miozitda o’choqli va diffuz tasma ko’rinishida zichlashish va muskul yo’g’onlashishi kuzatiladi. Og’riq bo’lmaydi. Funksional buzilishlar faqat muskulning ko’p qismi zararlanganda va u kaltalashganda rivojlanadi. Davolash. Avval bo’lib o’tgan miozitlar asoratlarini yo’qotishga qaratiladi. Vibrasion massaj, fibrolizinning teri osti inyeksiyalari va to’qimali terapiya, nuqtali kuydirish, ultratovushli muolajalar qo’llanadi. Eskirgan holatlarda davolash natija bermaydi. 1.5. Suyaklashuvchi miozit (Myositis ossificans) Suyaklashuvchi miozit ko’pincha otlarda, kam hollarda – boshqa hayvonlarda uchraydi. U shikastlar (muskullarning lat yeyishlari, qisman va to’liq uzilishlari) natijasida hamda miozitlarning turli shakllarida hosil bo’ladi. Suyaklashuvchi miozit markaziy asab tizimi zararlanganda rivojlanganligi to’g’risida ma’lumotlar mavjud. Patogenez. Suyak to’qimasi suyak usti pardasi hisobidan yoki muskul ichidagi biriktiruvchi to’qimali elementlar o’sishi natijasida hosil bo’lishi mumkin. Mezenxima hujayralari ularning funksional fazifasi va qo’zg’alish tabiatiga bog’liq holda u yoki bu to’qimalarga aylanishi mumkin. Zararlangan joylarda, muskulli tutamlar orasida, perimiziyda yoki muskullar orasida turli shaklga va kattalikka ega, zich plastinkalar ko’rinishida suyak hosil bo’ladi. Ular yakka va ko’p sonli bo’lishi mumkin. Klinik belgilar. Ular ko’p jihatlardan fibrozli miozitnikiga o’xshaydi. Muskul to’qimasidagi kichik suyakli hosilalar belgisiz bo’ladi. Faqat diffuzli zararlanishning tugallanish bosqichida muskul qattiq, g’adir – budir, kam harakatli, og’riqsiz bo’lib qoladi. Igna sanchilganda to’siq borligi seziladi, g’ijirlash ovoz eshitiladi. Suyak to’qimasining kelib chiqishi periostal bo’lganda muskul suyakka birikadigan joylarda ekzostozsimon hosilalar paydo bo’ladi. Ayrim hollarda bu joylar to’liq suyak to’qimasi bilan o’rab olingan bo’ladi. Muskullardagi barcha suyakli hosilalar rentgenografiyada yaxshi ko’rinadi. Kasallik oqibati odatda yomon bo’ladi. Davolash. Birinchi bosqichda nuqtali kuydirish va so’rdiruvchi malhamlar bilan massaj; ultratovush qo’llanadi. Surunkali holatlarda yakka suyak hosilalari ekstirpasiya qilinadi. 2. Miopatozlar Muskul to‘qimasining taraqqiyoti organizmning butun umri davomida to‘xtamaydi va o‘zgaruvchan sharoitlarga moslashib turadi, masalan, muskul tolalari uzayishi va yo‘g‘onlashishi mumkin, bu jarayon asosida gipertrofiya yotadi. Regeneratsiya paytida yallig‘lanish, degenerasiya va boshqa sabablarga ko‘ra, tiklanish ko‘pincha to‘liq bo‘lmaydi. Hosil bo‘lgan nuqsonni esa biriktiruvchi to‘qima to‘ldiradi. Ammo ma’lum sharoitlarda to‘liq regeneratsiya ham kuzatilishi mumkin. Shikastlanishdan keyin zararlangan muskul tolasida sarkoplazma va ko‘plab o‘zaklardan iborat muskul kurtaklari o‘sib chiqadi va undagi o‘zaklar amitoz yo‘li bilan bo‘lina boshlaydi. Keyin muskul kurtakdan mioblastlar ajraladi. Zararlangan tola makrofaglar ishtirokida yemiriladi. Tiklanishning bundan keyingi fazalari ko‘p jihatdan normal gistogenezni e slatadi (Sh.I. Ibragimov va boshq., 2006) . Miopatoz – ekstenzor muskullarning yallig‘lanishsiz kechadigan kasalligi bo‘lib, muskul tolalari, alohida muskul yoki muskul guruhlarining toliqishi natijasida qiskarish koordinatsiyasining buzilishi yoki qisqarish jarayonlarining patologik o‘zgarishidir. Kasallik asosan 3–4 yoshli ot, qoramol va cho‘chqalarda kuzatiladi. Klinik nuqtai nazardan miopatozlarning 3 turi qayd etiladi. Ular oddiy koordinator miopatoz, fassikulyar koordinator miopatoz va ko‘pincha miofassikulitlarga farqlanadi. Oddiy koordinator miopatozda antogonistlar hamda antogonist va sinergist muskullar orasida qisqarish koordinatsiyasi ya’ni uyushqoqligi buziladi. Harakatlar notekis va noaniq bo‘lishi natijasida hayvon tez charchaydi. Zararlangan muskullar ko‘pincha bo‘shashgan va shalviragan, kam hollarda esa taranglashgan va zich bo‘ladi. Oddiy koordinator miopatozda bo‘shashish fazasi qisqaradi, qisqarish fazasi esa uzayadi. Fassikulyar koordinator miopatozda alohida muskullar yoki muskul tutamlari orasidagi uyushqoqligi buziladi, bir yoki ikki oyoqlarning oqsoqligi kuzatiladi. Kasallikka ko‘pincha 3–4 yoshli otlar chalinadi. Hayvon qadamlari keskin ammo noaniq bosiladi. Muskullar paypaslanganda ularning dag‘al tolaligi va notekisligi, og‘riqligi aniqlanadi. Fassikulyar koordinator miopatozda innervatsiya buzilishi natijasida muskul tutamlarida spazm hosil bo‘ladi. Muskul tutamlarining spazmi esa muskul to‘qimasida zichlashgan o‘choqlar rivojlanishiga olib keladi. Bo‘g‘im va pay qinlarida serozli suyuqliq to‘planadi. Otlarda, asosan, yelka kamari muskullari – yelka – bosh, o‘q oldi va deltasimon muskullar va orqaning uzun muskuli; qoramollarda tos kamari muskullari; cho‘chqalarda yelka va tos kamarlari muskullari zararlanadi. Miofassikulitda trofika buziladi va yallig‘lanish rivojlanadi. Bu kasallik fassikulyar miopatoz rivojlanib, muskul va muskullararo biriktiruvchi to‘qima, pay va bo‘g‘imlar bir vaqtda yallig‘langanda hosil bo‘ladi. Miofassikulitlar aseptik, yiringli va infeksion (saqov, brutsellyoz, sil va boshqa kasalliklarda) bo‘lishi mumkin . Etiologiya. Qishloq xo‘jalik hayvonlar va jumladan otlarda miopatozlarni chaqiradigan sabablar turlicha bo‘ladi. Ularning eng asosiysi: og‘ir, uzoq vaqt davom etadigan ishni bajarganda bir guruh muskullarning yoki butun oyoqning toliqishi; hayvon bir holatda va tig‘iz xonalarda uzoq vaqt yotishi yoki tik turishi; bir xil harakatni qayta – qayta uzoq vaqt bajarish; yomon o‘nqir – cho‘nqir yo‘llarda, tog‘li yoki botqoqli yerlarda ishlash; ishchi otlarga aslahalarni noto‘g‘ri taqish; ot anjomlarining (juda katta yoki kichik bo‘yincha) mos kelmasligi; chavandoz otga noto‘g‘ri yoki o‘quvsiz minishi; tuyoqlarni noto‘g‘ri tozalash va taqalash; hayvon yetarlicha motsion bilan ta’minlamasligi; bir moslama yoki aravaga ot yoki xo‘kizlarni juft qilib qo‘shganda ularning katta – kichikligini, ishchanligini, yoshini inobatga olmaslik. Klinik belgilar. Hayvonlardagi fassikulyar miopatozda quyidagi klinik belgilar kuzatiladi: 1. Asta – sekin kuchayadigan aritmik, uzlukli va noaniq harakatlarning rivojlanishi natijasida bir yoki ikkala oldingi oyoqlarning oqsoqligi kuzatiladi. 2. Zararlangan muskullarda (ko‘pincha yelka – bosh, o‘q oldi, o‘q orti va deltasimon) yumaloq zich hosilalar (miogelozlar) ko‘rinishida muskul tutamlarining spazmi kuzatiladi, ular muskul payga o‘tadigan joylarda yaqqolroq namoyon bo‘ladi; undan tashqari, zararlangan muskullarda notekis, g‘adir – budir va og‘riqli joylar paydo bo‘ladi. 3. Bo‘g‘imlar (barmoq, karpal, boldir – oshiq) va pay qinlari ichida suyuqlik to‘planadi. 4. Umumiy pay – muskulli biotonus pasayadi, hayvon tez va sababsiz toliqadi. 5. Fassikulyar miopatozning surunkali holatlarida rivojlangan miogelozlar otning ishchanligini pasaytiradi, yelka muskullarining jadallashuvchi atrofiyasi rivojlanadi. 6. Yarim surunkali bosqichda kasallik sekin kechadi. Davolashdan so‘ng, 1,5–2 haftalarda holatning yaxshilanishi kuzatiladi; tez – tez retsidivlar hosil bo‘ladi va shishsiz, mahalliy harorat ko‘tarilmasdan, ammo kuchli og‘riq bilan sovuq reaktiv jarayon rivojlanadi. Tos yoki yelka kamarlari muskullari zararlanganda oyoqlar faoliyati buziladi. Oyoqlarning bukilishi, oldinga chiqarilishi va tayanishi keskin uzlukli va noaniq bo‘ladi. Oqsoqlanish doimiy bo‘lmaydi, ammo qadam uzunligi qisqaradi. Zararlangan muskulda og‘riqli reaksiya va fibrillyar qisqarish kuzatiladi. Palpatsiyada zichlashgan joylar seziladi. Kasal hayvonda jabrlanish alomatlari, puls va nafas olish tezlashishi, miofassikulitda esa tana haroratining ko‘tarilishi, terlash, ishtahaning pasayishi kuzatiladi Muskullarda kechadigan surunkali jarayonlarning birinchi belgisi – ularning atrofiyasidir. Miopatozlarda atrofiya kuchsiz namoyon bo‘ladi. Undan tashqari, muskullar atrofiyasi tuyoq, pay va paychalar kasalliklarida ham rivojlanadi. Tashhis. Fassikulyar miopatozga tashhis anamnez ma’lumotlari, funksional tekshirishlar va muskullarning palpatsiya natijalari asosida qo‘yiladi. Kasallik oqibati. Kasallikning yarim o‘tkir shakllarida, ayniqsa davolash o‘z vaqtida va to‘g‘ri boshlanganda hamda hayvon yosh bo‘lganda –kasallik oqibati yaxshi; kasallik surunkali kechganda – ehtiyotkor, ko‘pincha gumon yoki yomon. Farqlovchi tashhis. Farqlovchi tashhisni o‘tkazganda miozit, poliartrit va nevritlarning klinik belgilari hisobga olinadi. Fassikulyar miopatoz va infeksion miofassikulitga differensial tashhis qo‘yishda asab tizimining kasalliklari (radikulit, nevrit, pleksit, nevralgiya), bo‘g‘im kasalliklari (poliartritlar), va og‘riq bilan kechadigan ichki yuqumsiz kasalliklarini inobatga olish lozim. Miopatoz va miofassikulit ko‘p hollarda butun muskul tizimining kasalligi ekanligi hisobga olinadi. Shuning uchun noaniq etiologiyali og‘riqlarda, ichki yuqumsiz kasallik borligiga shubxa tug‘ilganda tegishli sohaning muskullari tekshiriladi. Miopatoz va miofassikulitlardan farqi o‘laroq nevrit, pleksit va radikulitlarda teri sezuvchanligi, trofika, reflekslar va orqa miya suyuqligining hossalari o‘zgaradi. Miopatozga chalingan muskullar palpatsiya qilinganda periferik nervlar zararlanishidagidek og‘riq bo‘lishi mumkin Davolash. Otlarda uchraydigan miopatozlarni davolash misolida keltiriladi. Davolash ishlari olib borilmaganda kasallik surunkali shaklga o‘tadi va natijada muskullar atrofiyasi rivojlanadi. Fassikulyar miopatozni davolashda birinchi navbatda kasallikni chaqirgan sabab yo‘qotiladi. Saqlash sharoiti yaxshilanadi. Rasion normallashtiriladi. Hayvon uchun 2–3 kunga tinch sharoit yaratiladi. Zararlangan joy massaj qilinadi, isituvchi muolajalar (infraqizil nurlar, sollyuks lampasi, bug‘lamalar, iliq nam o‘ramlar) qo‘llanadi. Zararlangan muskullar ichiga 150–200 ml 0,25% li novokain eritmasi yuborilganda yaxshi samara kuzatiladi. Novokainni venaga yuborish tavsiya etiladi. Qisqa novokain – adrenalin qamali yaxshi ta’sir etadi. Yorug‘liq–, balchiq– ozokeritli terapiyalar, vaporizatsiya, ultratovush muolajalari, tiamin bromidi, riboflavin, sianokobalamin, kokarboksilaza, glyukoza bilan insulin, kalsiy glyukonati, askorbin kislotasi in`yeksiyalari, gemodez belgilanadi. Harakatlar ritmik bo‘lmaganda muskullardagi patologik jarayonjadallashishinining oldini olish uchun, kasal otni yengil ishni bajarishga majburlash kerak. Oddiy koordinator miopatozda ot uchun 5–7 kunlarga tinch sharoit yaratiladi. Ot har kuni 30 daqiqa yurgiziladi. Massajda kamforali spirt va boshqa yengil qo‘zg‘atuvchi vositalar qo‘llanadi. Fassikulyar – koordinator miopatozda zararlangan muskulning 4–5 joyiga 0,25% li novokain eritmasi (300 ml dan har 2 kunda) in`yeksiya qilinadi. Surunkali fassikulyar miopatozda PDE (plasenta denaturirovannaya emulgirovannaya) – denaturatlashgan va emulgasiya qilingan plasenta qo‘llanganda otlar muvafaqiyatli davolanadi. Preparat 15 ml dan, 36–72 soat oralatib yuboriladi. Otlardagi saqov kasalligida muskul faoliyatida muammolalar hosil bo‘ladi. Mushaklar bo‘shashib, sezuvchanligi yo‘qoladi. Kam miqdordagi koordinator miopatozda bu belgilar yaqqolroq ko‘rinadi. Tuyoqli hayvonlarning tos, yelka va tuyoq bo‘g‘imlarida hamda pay qinlarida ekssudat to‘planadi. Zararlangan mushaklar bir oz og‘riqli bo‘lib, ichida zichlanishlar rivojlanadi. Kuchli og‘riqda teri ostiga 0,22–0,4% li novokain eritmasi (katta hayvonlarga 160–220 ml) bilan 8–11 g adrenalin gidroxloridi (1:1000) yuboriladi. Adrenalin toliqqan muskullar tonusini yaxshilaydi. Muskullar taranglashishini kamaytirish maqsadida etil – novokainli aralashmasi (32–40% li alkogol 0,2% li novokain eritmasida) bilan 20–34 ml dan perivaskulyar in`yeksiyalar bajariladi. Fassikulyar miopatoz bilan kasallangan hayvonni harakatsiz qoldirish mumkin emas. Davolanish 5–16 kun davom etadi. Tayanch – harakat apparatining og‘ir kasalliklarida; bo‘g‘imning fiziologik harakat hususiyatlarini yaxshilash uchun; intensiv jismoniy yuklanishlarda otlar tayanch – harakat apparatining intensiv regeneratsiyasi uchun «GelaPoni Xondro» («ORLING» Chexiya kompaniyasi) kollagenli peptidlar va glikozaminoglikanlarning kompleks ozuqa qo‘shimchasi qo‘llanadi. 1 kg ozuqa qo‘shimchasining tarkibi: SCHP 652 g, glyukozaminsulfat – 220 g, xondroitinsulfat – 50 g, Ye vitamini – 5000 mg, C vitamini – 8170 mg, biotin – 1000 mg, magniy – 20 g, mis – 490 mg, marganets – 2000 mg, beta – karotin – 17 mg, selen – 5 mg. “STP–99K” rusumli lazer apparati qo‘llanadi. 2–rasm. Muskullar miopatozida “STP–99K” rusumli lazer apparatini qo‘llash Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Dorosh M . V . Bolezni loshadey. Veche, 2007 g. http://www.e–reading. club/book.php?book=83010 2. Ibragimov Sh.I. va boshq. Sitologiya, gistologiya va embriologiya. Toshkent. 2006 3. Timofeyev S. V., Filippov Yu. I., Konsevaya S. Yu. i dr. Ob щ aya xirurgiya jivotn ы x / Pod red. S. V. Timofeyeva . — M.: Zoomedlit, 2007. — 687 s . 4. http://vethirurg.ru/lechenie–i–profilaktika–miopatozov/ 5. http://webmvc.om/bolezn/livestock/surgeon/myopat.php 6. http://voskresenie.com/info/sistemi3.htm 7. ttp://www.medchitalka.ru/spravochnik_prakticheskogo_vracha/ zabolevaniya_sistemy_organov_dvizheniya/13150.html 8. http://zoo–help.narod.ru/lechenie–miopatoza.html; 9. http://www.moi–voronoi.ru/tendinit/borba–s–tendinitami.html).

OTLARDA MUSKUL KASALLIKLARI Reja: 1. Travmatik, yiringli, revmatik, fibrozli va suyaklashuvchi miozit lar . 1.1. Travmatik miozit 1.2. Yelka – bosh muskulining yiringli yallig‘lanishi 1.3. Revmatik miozit 1.4. Fibroz li miozit 1.5. Suyaklashuvchi miozit 2. Miopatozlar

1. Travmatik, yiringli, revmatik, fibrozli va suyaklashuvchi miozit lar Muskul kasalliklariga shikastlar va sovuq ta’sirida, yallig’lanish jarayoni qo’shni to’qimalardan o’tganda, infeksion va invazion kasalliklarda (sil, aktinomikoz) rivojlanayotgan miozit kasalligi (muskullar yallig’lanishi) hamda otlarni tashish, uzoq vaqt fiksasiya qilish, mosion yo’qligida muskullar qisqarish qobiliyatining funksional buzilishi natijasida hosil bo’ladigan yallig’lanishsiz kechadigan – miopatoz kasalligi kiradi. 1.1. Travmatik miozit Travmatik miozit (Myositis traumatica) hayvonlarda muskullarning II– va III – darajali lat yeyish, cho’zilishi va yirtilishlarida tez – tez hosil bo’lib turadi. Patogenez. Shikst joyida muskul tolalari bir – biridan ajraladi, qisman va to’liq uziladi, muskul to’qimasiga yoki perimiziy ostiga qon quyiladi, gematoma hosil bo’lishi mumkin. Shikastdan so’ng muskulning travmatik shishishi paydo bo’lib, unga tez vaqtda yallig’lanish shishi qo’shiladi. Yallig’lanish jarayoni ta’sirida quyilgan qonning kam qismi so’riladi; yirik qon quyilishlar proliferat rivojlanishiga sabab bo’ladi va chandiqli to’qima bilan almashiniladi. Chandiqli tortishish natijasida mushak qisqarib, tegishli bo’g’imning miogen kontrakturasini chaqirishi mumkin. Zararlangan muskul infeksiyalashganda yiringli miozit rivojlanadi. Klinik belgilar. Muskulning zararlanish darajasiga bog’liq. Barcha holatlarda shikastdan so’ng davomli funksiya buzilishi kuzatiladi. Masalan, oyoq muskuli zararlanganda oqsash rivojlanadi. Mahalliy to’qimalarning turli kattalikda og’riqli, issiq shishi rivojlanadi, ko’p hollarda terida sidirilishlar hosil bo’ladi. Zararlangan joyda yallig’langan muskul yo’g’onlashgan, tarang, og’riqli bo’lib, qisman va to’liq uzilishlarda chuqur flyuktuasiya (gematoma) qayd etiladi. Yallig’lanish pasayishi bilan aytib o’tilgan belgilar yo’qoladi, muskul kuchli zararlanganda qon quyilgan joylarda g’adir – budirliklar rivojlanadi. Davolash. Dastlab yallig’lanishga qarshi muolajalar bajariladi keyinchalik quyilgan qonning so’rilishini ta’minlaydigan va proliferatlar rivojlanishini oldini oluvchi vositalar (parafinli applikasiyalar, massaj, to’qimali terapiya,

pirogenoterapiya) qo’llanadi. Katta va qiyin bartaraf etiladigan proliferatlarda nuqtali quydirish bilan qo’zg’atuvchi malhamlar qo’llanadi, ultratovushli muolajalar va o’lchamli yurgizish usullari ishlatiladi. 1.2. Yelka – bosh muskulining yiringli yallig‘lanishi (Abscessus m.brachiocephalicus) Yelka – bosh muskulining yiringli abssesslanuvchi mioziti surunkali kasallik bo‘lib, asosan otlarda kuzatiladi. Qoramollarda esa bu sohada ko‘pincha gemolimfoekstravazatlar uchraydi. Etiologiya. Kasallikni stafilokokk, streptokokk, ichak tayoqchasi yoki botriomikoz zamburug‘i chaqiradi. Ular muskul ichiga ot anjomlari noto‘g‘ri taqilganda va shunga o‘xshash holatlarda hosil bo‘ladigan chuqur jarohatlar yoki yuzaki teri shikastlar orqali kirib boradi. Ayrim paytlarda, yelka – bosh muskulining yiringli abssesslanuvchi mioziti, saqov kasalligida mikroblar muskulga metastatik yo‘l bilan kirib borganida hosil bo‘lishi mumkin. Klinik belgilar . Yelka – bosh muskulining yiringli abssesslanuvchi mioziti ko‘pincha bir tomonlama va kam hollarda ikki tomonlama bo‘ladi. Patologik jarayonning boshlang‘ich davrida yelka – bosh muskulining zich, og‘riqli, chegarasiz shishi paydo bo‘ladi. Tananing mahalliy harorati ko‘tariladi, yallig‘langan joyning terisi va teri osti kletchatkasi bir oz shishgan bo‘ladi. Hayvonda “osilgan oyoq” oqsoqligi kuzatilib, qadamining old yarim qadami qisqaradi. Oqibati. Yangi holatlarda kasallik oqibati yaxshi; kasallik surunkali kechganda – ehtiyotkor yoki gumon. Davolash. Kasallik boshlanganida hayvon uchun tinch sharoit yaratiladi; abssess rivojlanishi tahmin qilinadigan joyga iliq nam o‘ramlar, spirt – ixtiolli kompresslar, balchiq yoki parafin applikatsiyalari, sollyuks lampasi bilan nurlantirish kabi muolajalarni qo‘llash belgilanadi. Yiringli – nekrotik jarayon chegaralanib, aniq to‘siq va flyuktuatsiya beradigan joylar paydo bo‘lgandan so‘ng jarayon kesiladi va o‘lgan to‘qimalar chiqarib tashlanadi. 1.3. Revmatik miozit (Myositis rheumatica)

Revmatik miozit yoki revma tizm (bod) – organizmning infeksion – allergik k asalli gi bo’lib, biriktiruvchi to’qima tizimida nerv – distrofik jarayonlari bilan kechadi. Kasallik infeksion –toksik qo’zg’atgich uzoq vaqt ta’sir qilishida organizmning immunobiologik reaktivligi buzilishi natijasida hosil bo’ladi. Bunda asosan yurak – qon tomirlar tizimi, seroz qoplamalar, bo’g’imlar va muskullar zararlanadi. Etiologiya. Ko’pchilik tadqiqotchilar ta’kidlashicha, revma tik yallig’lanishni keng tarqalgan va odatda og’iz va burun bo’shliqlari shilliq pardalarida topiladigan “A” guruhiga mansub beta–gemolitik strep tokokk chaqiradi. Nafas yo’llari, og’izhalqum va boshqa joylarda yashab, u tegishli sharoitlarida mahalliy patologik jarayon rivojlanishini va organizmning murakkab immunobiologik reaksiyasi chaqiradi. Revmatizm etiologiyasining G.D. Zales ski y taklif qilgan virus – streptokok k li konsepsiya si ham mavjud. Bu masala keng muhokama qilinmoqda. Revmatik jarayon rivojlanishiga turli shamollash omillari (shamolda sovqotish, hayvonlar nam va sovuq xonalarda uzoq vaqt saqlanishi va boshq.), bironta kasallik borligi, organizmning yuqori allergik holati moyillik yaratadi. Bu omillar keyinchalik streptokokklar ishtiroqisiz kasallik residivini chaqirishi mumkin. Patogenez. Streptokokklar ta’sirida hosil bo’lgan patologik o’choqdan tirik mikroblar va ularning toksinlari (yot oqsillar) qonga tushadi. Bunga javoban, yot oqsilni bartaraf etish maqsadida, organizm aniq spesifik antitelolarni ishlab chiqaradi. Ammo ayrim paytlarda bunday tanlab ta’sir qilish jarayoni buziladi, antitelolar nafaqat yot oqsillarga, balki o’zinikiga ham qarshi kurasha boshlaydi. Bu hol streptokokklar oqsillari yurak, tomirlar, bo’g’im kapsulasi va muskullar oqsillariga juda o’xshash bo’lgani bilan bog’liqdir. Antilolarning o’z oqsillarga qarshi ta’siri revmatik yallig’lanish rivojlanishiga olib keladi. Revmatizm bilan kasallanib tuzalgandan so’ng streptokokklarga qarshi antitelolar ishlab chiqarilish mexanizmi buzilishi mumkin. Vaqt o’tishi bilan ular nafaqat organizmga tushgan spesifik streptokokka qarshi antilolarni ishlab

chiqaradi, balki haddan ziyod sovqotishga yoki birorta kasallikka javoban ham ko’payadi va revmatizm residivini chaqiradi. Revmatik miozit muskul to’qimasining serozli ekssudasiyasi, tomirlar giperemiyasi, ayrim paytlarda mayda hujayrali infiltrasiya bilan miofibrilalar va oraliq to’qimaning parchalanishi bilan kechadi. Hosil bo’lgan mayda nuqsonlar chandiqli to’qima bilan almashiniladi. V.T. Talalayev bo’yicha revmatizmda muskullarda 3 bosqichda kechadigan revmatik granulyomalar hosil bo’ladi. 1 – bosqichda (ertangi revmatoidli infiltrat) oraliq biriktiruvchi to’qimada sosiy modda shishadi (bo’kadi) va keyinchalik fibrinidli o’zgaradi. 2 – bosqichda (granulematoz) biriktiruvchi to’qimali hujayralar ko’payadi va ulardan kichik va kattaroq tugunchalar paydo bo’ladi. 3 – bosqichda revmatik tugunchalar fibrozli to’qimaga va chandiqqa aylanadi. Natijada muskul fibrozli o’zgarib, bo’g’imlarning miogen kontrakturasi hosil bo’lishi mumkin. Klinik belgilar. Revmatik miozit odatda o’tkir kechadi va 14 kunlarda tuzalish bilan tugaydi. O’ziga xos belgilar: kasallik to’satdan paydo bo’ladi; tana harorati ko’tariladi; harakatlar chegaralangan bo’ladi, muskullar og’riydi, og’riqlar ko’chib o’tadi. Hayvonlar ko’pincha yotadi, ingraydi, qiynalib o’rnidan turadi, ayrim muskullarda fibrillyar qisqarishlar kuzatiladi. Hayvon yurgizilganda ko’chib o’tadigan oqsoqlik kuzatiladi. Dam olingandan so’ng oqsash alomatlari kamayadi yoki yo’qoladi. Ayrim hollarda bo’yin yoki bel qiyshayib qoladi. Palpasiyada og’riq reaksiyasi, mukullar taranglanishi va ayrim hollarda kattalashishi, o’rab turuvchi tarqoq kletchatkaning yallig’lanish shishi kuzatiladi. Issiq muolajalar va ayrim vositalar (butadion, salisilatlar, analgin va boshq.) revmatizmning umumiy va mahalliy alomatlarini pasaytiradi.; ularni farqlovchi diagnostika uchun qo’llaydilar. Bir nechta xurujlardan so’ng muskullarda zichlashish, g’adir – budirlik, ayrim paytlarda bo’g’imlar kontrakturasi kuzatiladi. Og’ir kechuvchi revmatizm davolanmaydi. Davolash . Kasallikni chaqirgan sabablarni, infeksiya o’chog’ini, organizm desensibilizasiyasi yo’qotishga va immunobiologik reaksiyalarni

O'xshashlar

OTLARDA UCHRAYDIGAN INVAZION KASALLIKLARI
HARBIY XIZMAT OTLARINING ORGANIZMIDA MASHQ QILDIRISH VA MUSOBAQA PAYTIDA PAYDO BO’LADIGAN O’ZGARISHLAR
SPORT OTLARI KASALLIKLARINING TASNIFLANISHI VA XUSUSIYATLARI
O'SMA KASALLIKLARI
TERI KASALLIKLARI