MAVZU: S inf tarbiyaviy soatlari haqida umumiy tushuncha Reja 1. Sinf tarbiyaviy soatlarining tarkibiy qismlari. 2. Sinf tarbiyaviy soatlarni tashkil etish, uyuushtirish va o‘tkazishning tartib va uslublari. 3. Sinf tarbiyaviy soatlarini rejalashtirish.

Maktablarda haftaning bir kunida har bir sinf jamoasining ishi uchun bir vaqt belgilanadi, bu odatda sinf tarbiyaviy soati deb ataladi. Bu vaqtda jamoa nima qiladi-o’quvchilar va sinf rahbari qaror qabul qiladi. Muayyan vaziyatdan, vaziyatdan, jamoaning ehtiyojlaridan kelib chiqib bir hafta sinf majlisi, ikkinchisida - sinf rahbari soati (tarbiya soati), uchinchi uchrashuv, ekskursiya shakllarida tashkil etiladi. Sinf soati favqulodda masalalarni hal qilishda, ob’ektiv sabablarga ko’ra turli shakllarda (o’quvchilar yig’ilishi va ota-onalar yig’ilishi, sinf rahbari soati va o’quvchilar yig’ilishi va boshqalar) amalga oshirish mumkin. Sinf tarbiyaviy soati o’quvchilar bilan o’qituvchilarning darsdan tashqari tarbiyaviy ish shakli hisoblanadi. Sinf o’quvchilari yig’ilishidan farqli o’laroq, tarbiya soati jamoa hayotining muhokama qilinadigan masalalari bo’yicha qaror qabul qilishni nazarda tutmaydi. Shu bilan birga, sinf soatining shakllari bir-biri bilan chambarchas bog’liqligini yodda tutish kerak. Shunday qilib, ko’pincha tarbiya soatidagi muammoni muhokama qilish sinf yig’ilishida ushbu masala bo’yicha aniq qaror qabul qilish bilan yakunlanadi. Sinf tarbiyaviy soati - bu o’qituvchi rahbarligida maktab o’quvchilari bo’lgan tarbiyaviy ish shaklidir Ma’lumki, sinf rahbari o’z sinfidagi o’quvchilarning bevosita ta’lim-tarbiya jarayoni, ya’ni darslar davomida hamda darsdan keyingi faoliyatini nazorat qilishga mas’ul shaxs hisoblanadi. Umumiy o’rta ta’lim muassasalarida sinf rahbari faoliyati O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta’lim sohasidagi qarorlari, Xalq ta’limi vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan tegishli me’yoriy hujjatlar va Xalq ta’limi vazirligining 2007 yil 20 yanvardagi 19-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan “Ta’lim muassasalari sinf rahbari to’g’risidagi Nizom” asosida tashkil etiladi. Tarbiyaviy soatlarni mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, rivojlangan xorijiy mamlakatlarning ilg’or tajribalari hamda ilm-fan va

zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalariga asoslangan holda tashkil etish, zamon talablariga javob beruvchi, ma’naviy barkamol, faol fuqarolik pozitsiyasiga ega shaxslarni tarbiyalash muhim ahamiyatga egadir. Tarbiyaviy soat vazifalari:  milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar asosida o’quvchilarni tarbiyalashning samarali shakllari va usullarini joriy etish;  tarbiya jarayoniga pedagogik va zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish;  o’quvchilarni ijtimoiy hayotga tayyorlashda ta’lim, fan va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasini ta’minlashdan iborat. Bugungi kunda axborot oqimining tezligi natijasida hayotimizga ommaviy madaniyatni salbiy ta’sirlari ham sezilmoqda. Bu masalani o’quvchilarning ijtimoiy hayotlari misolida ko’rishimiz mumkin. Ba’zida ota-onalar tomonidan bolalarning beodobligi, o’z fikrini og’zaki yoki yozma tarzda aniq ifodalay olmasligi, mas’uliyatning yetishmasligi, atrofidagilar bilan kelisha olmasligi, o’ziga tegishli bo’lgan mablag’largni to’g’ri taqsimlay olmasligi haqidagi fikrlarni eshitib qolamiz. Shuning uchun ham dasturni ishlab chiqishda xaqlaro va milliy tajribaga asoslanilganligini alohida ta’kidlab o’tish joizdir. “ Ta’lim muassasalari sinf rahbari to ’ g ’ risidagi Nizom” ga asosan “Sinf rahbari - ta’lim muassasasining tarbiyaviy tizimidagi tayanch pedagoglardan biri bo’lib, o’ziga biriktirilgan sinf o’quvchilarining amalda belgilangan ta’lim va tarbiya olishlarini tashkil etadi.”Shu nuqtai nazardan olib qaraganda bugungi kunda ta’lim muassasalari sinf rahbarlari faoliyatida quyidagilarga o’xshash muammolar ko’zga tashlanmoqda: - Ayrim sinf rahbarlari tomonidan o’quvchilarni tarbiyalash jarayonida o’z oldilariga qo’ygan maqsad va vazifalarining to’g’ri tashkil etilmaganligi ; - Tarbiyaviy soatlarning aniq o’quv-mavzu reja asosida tashkil etilmayotganligi;

- Ta’lim-tarbiya va ma’naviy-ma’rifiy sohaga oid qonunlar va qonunosti hujjatlarning ko’pchiligidan o’qituvchi va sinf rahbarlarining yetarli darajada xabardor emasligi; - Ba’zi sinflardagi muhitning qoniqarli emasligi, ahil va mustahkam jamoaning shakllanmaganligi; - Ayrim ta’lim muassasalarida davomatning pastligi, muntazam dars qoldiruvchi o’quvchilar mavjudligi; - Ba’zi sinflardagi o’quvchilarda kundalik daftarlarining mavjud emasligi, borlarining ham sinf rahbari tomonidan nazorat qilinmaganligi; - Ayrim o’quvchilarning darslarga tayyorgarliksiz, hatto darsliklarsiz ishtirok etishlari; - O’quvchilar internet va mobil telefon qaramligining jismoniy va ruhiy xatarlari haqida yetarli tushunchalarga ega emasliklari; - Voyaga yetmaganlar o’rtasida turli zararli oqimlar ta’siriga tushib qolish, jinoyatchilik va huquqbuzarlik holatlarining uchrayotganligi ; - Ba’zi o’qituvchi va tarbiyachilarimizda kasbiy kompetensiyalar yetishmasligi; - Tarbiyaviy ishlar ta’sirchanligining pastligi; - Ota-onalar bilan samarali muloqotning yo’lga qo’yilmaganligi; - Huquqbuzarlik, mobil telefon va internet qaramligi, narkomaniya, tamaki va alkogol mahsulotlarini iste’mol qilishga qarshi kurash hamda oldini olish bo’yicha samarali chora-tadbirlar tizimi ishlab chiqilmaganligi. Bugungi kunda umumta’lim maktablarida tarbiyaviy soatlar amalda qanday tashkil qilinmoqda? - Bugungi kundagi aksariyat hollarda tarbiyaviy soatlar quruq gaplardan iborat bo’lib, tarbiyaviy soat mavzularidan chetga chiqib ketiladi; - Qaysidir o’quvchining xulqi muhokamaga qo’yiladi; - O’quvchilarning fanlarni o’zlashtirishlari va davomatlari muhokama qilinadi;

- Qandaydir tadbirlarga tayyorgarlik va sinf muammolarini hal etish kabi masalalar xususida so’z boradi. Tarbiyaviy soatlar aslida qanday bo’lishi kerak? - Ta’lim jarayoni alohida, mustaqil darslardan tashkil topgani kabi tarbiyaviy soatlar ham yaxlit tarbiyaviy usullar, ta’sirchan vositalar yordamida amalga oshiriladi; - Sinf rahbari ushbu tarbiyaviy soatni o’tkazishga doir aniq ish rejasiga ega bo’lishlari lozim; -Yuqori tashkilotlardan tavsiya asosida berilgan “Tarbiyaviy soatlar” mavzularining namunaviy rejasini asos qilib olish; Bugungi shiddatli davr barchamizdan axloqiy va ma’naviy jihatdan tarbiyaviy ishlarni yanada kuchaytirish lozimligini talab etmoqda. Ma’naviyat yo’q ekan, inson ongli ijtimoiy shaxs bo’la olmaydi. Shuning uchun ham sinf rahbarlari va butun o’qituvchilar jamoasi oldida o’quvchilarga milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida hayot kechirishni o’rgatishdek muhim vazifa turadi. Hozirgi globallashuv jarayonlari kuchaygan , turli g’oyalar o’rtasidagi kurash keskinlashgan, “ommaviy madaniyat” xurujlari butun dunyoga tarqalib borayotgan, internet tarmog’i orqali uzatilayotgan buzg’unchi axborotlar inson qalbi va ongini o’ziga qaram qilishga urinayotgan tahlikali zamonda kelajagimiz bo’lgan yosh avlodni hayotga tayyorlashning samarali shakl va uslublarini izlash davlat siyosati darajasidagi masalaga aylangan. Tarbiyaviy ishlarni davr talabiga javob beradigan holga keltirish uchun tarbiyaning asosi bo’lgan barcha g’oyalar qaytadan ko’rib chiqilishi, asosiy e’tibor bola shaxsiga qaratilishi, yillar davomida to’plangan ijobiy tajribadan unumli foydalanish zarurligini taqozo etadi. Inson shaxsining kamol topishi esa juda murakkab va uzluksiz jarayon davomida shakllanadi. Uning tarbiyasiga ota-onasi, maktab, mahalla, do’stlari, jamoat tashkilotlari, atrof-muhit, internet, ommaviy axborot vositalari, san’at, adabiyot, tabiat va hokazolar bevosita ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun ham barcha sinf rahbarlari o’z tarbiyaviy faoliyatlarida ana shu mezonlarni hisobga olishlari shart.