Sovet davrida O’zbekistonda arxiv ishi
![Sovet davrida O’zbekistonda arxiv ishi
REJA:
1. Turkiston ASSRda arxiv ishi (1918-1924 yillar)
2. O’zbekiston SSR da arxiv ishining tashkil qilinishi (1925-1940
yillar)
3. Ikkinchi jahon urushi yillari O’zbekiston arxivlarining ahvoli
4. 1946-1991 yillarda O’zbekistonda arxiv ishi](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_1.png)
![Turkiston ASSRda arxiv ishi 1917 yil oktyabr to’ntarishidan so’ng arxivlar faoliyati
sohasida tub o’zgarishlar amalga oshirildi.
RSFSR hukumati 1918 yil 1 iyunda “Arxiv ishini qayta qurish va
markazlashtirish to’g’risida” dekret qabul qildi. Bu dekret asosida barcha
tarqoq arxivlar markazlashtirildi.
Turkistondagi sobiq arxivlar tugatildi. Arxiv hujjatlari Turkiston
ASSRning yagona Davlat Arxiv Fondi (DAF) ni tashkil etadi, deb e’lon
qilindi. DAFni boshqarish uchun Turkiston Respublikasi Arxiv ishlari bosh
boshqarmasi tashkil qilindi. Davlat idoralari bu boshqarmaning ruxsatisiz o’z
hujjatlarini yo’q qilish huquqiga ega emas, deb ko’rsatildi. Nafaqat 1917
yilga qadar yaratilgan hujjatlar, balki sovet idoralarida tashkil bo’lgan
hujjatlar ham DAFning tarkibiy qismi deb e’lon qilindi. Bu hujjatlarni
nazorat qilib turish Arxiv ishlari bosh boshqarmasiga topshirildi. Boshqarma
Maorif xalq komissarligi xuzurida faoliyat ko’rsatar edi.
1919 yil 15 noyabrda Turkiston ASSR Maorif xalq komissarligining
qarori bilan Arxiv ishlari markaziy boshqarmasi tuzildi. DAF tarkibiga 1917
yilga qadar yaratilgan hujjatlar bilan birga sovet tashkilotlari hujjatlari ham
yig’ila boshlandi. Tashkilotlarda hujjatlar 5 yil saqlanishi, keyin davlat
arxivlariga topshirilishi belgilandi. Bu qoida 1921 yil 30 sentyabrda kuchga
kirdi.
Joylarda viloyat arxiv fondlari tashkil etildi. Masalan, 1922 yil martda
Farg’onada, iyunda - Samarqandda, noyabrda – Yettisuvda, 1921 yil martda
Kaspiyorti viloyatlarida shunday fondlar tashkil qilindi. Му ам м ол и савол : Сове т даврида архив ишида қ андай
иж обий ў з гаришл ар рўй бе рди? А рхивл ар ишида
қ андай сал бий ҳ ол атл ар м авж у д эди?](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_2.png)
![Markaziy va mahalliy arxiv tashkilotlarining muhim vazifasi arxiv
hujjatlarini qidirib topish va yig’ish edi. 1920-1921 yillarda 500dan ortiq
fondlar hisobga olindi. 1921 yil oxirigacha davlat arxivlariga 305 mingdan
ortiq, 1922 yilda esa yana 200 mingga yaqin hujjat topshirildi.
DAF hujjatlari ekspertiza qilinib, doimiy saqlash uchun ajratib olingan
hujjatlar tartibga solindi va ro’yxatlashtirildi. 1924 yilga kelib barcha
saqlanayotgan arxiv materiallarining uchdan bir qismi tartibga solib
bo’lingan edi.
Arxiv hujjatlarini tartibga solish, ulardan ilmiy va amaliy maqsadlarda
foydalanish imkonini berdi. Arxiv tashkilotlari hujjatlar ko’rgazmalarini
tashkil etdilar, idoralarga ma’lumotnomalar berdilar, qiroatxonalar orqali
hujjatlardan foydalanishni yo’lga qo’ydilar.
O’zbekiston SSRda arxiv ishining tashkil qilinishi (1925-1940 yy) 1924-1925 yillarda O’rta
Osiyoda milliy-davlat chegaralanishi o’tkazildi. Natijada O’zbekiston SSR va
boshqa ittifoqdosh hamda muxtor respublika va viloyatlar tashkil qilindi.
Turkiston ASSR ning yagona arxiv fondi yangi tuzilgan respublikalar
o’rtasida quyidagi tartibda tuzildi. O’rta Osiyo va ittifoqdosh ahamiyatga ega
bo’lgan arxiv fondlari O’rta Osiyo Markaziy arxivida – Toshkentda
saqlanadigan bo’ldi. Har bir respublikaga oid arxiv fondlari shu
respublikalarga berildi. Lekin O’rta Osiyo Markaziy Arxivi tuzilmaganligi
bois O’rta Osiyo ahamiyatiga ega arxiv fondlari ham O’zbekistn arxiv
boshqarmasiga berildi. Shunday qilib, O’zbekiston arxiv fondida nafaqat
respublika tarixiga balki O’rta Osiyo tarixiga doir materiallar saqlanadigan
bo’ldi.
O’zbekiston SSR MIK va XSKning 1925 yil 22 iyulg’ qarori bilan
“O’zSSR arxiv ishlari Markaziy boshqarmasi to’g’risida”gi nizom
tasdiqlandi. Bu nizomga ko’ra respublikada yagona DAF tashkil qilindi. Bu](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_3.png)
![fondga hukumat, savdo, sanoat, kooperativ, kasaba uyushmalari tashkilotlari
arxivlari, shuningdek diniy va shaxsiy arxivlar kiritiladi, deb ko’rsatildi.
Viloyatlarda arxiv byurolari tashkil etildi. 1925 yilda Farg’ona,
Samarqand, Toshkent, Zarafshon viloyat arxiv byurolari, 1926 yilda esa
Xorazm, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari arxiv byurolari ochildi.
1930 yil 9 aprelda O’zSSR MIK Prezidiumi qarori bilan O’zSSR arxiv
ishlari boshqarmasi “O’zbekiston SSR Markaziy arxiv boshqarmasi” deb
o’zgartirildi. O’zSSR Markaziy arxiv boshqarmasi (MAB) huzurida O’zSSR
Oktyabrp inqilobi Markaziy davlat arxivi va O’zSSR Markaziy Tarix arxivi
tashkil qilindi. Farg’ona va Samarqand shaharlarida ularning bo’limlari
tashkil etildi.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan qarorda idoralar davlat arxiviga faqat
doimiy saqlanadigan hujjatlarnigina topshirishlari uqtirildi. Vaqtincha (3-10
yil) saqlanadigan hujjatlarni idoralarning o’zlari maxsus komissiya tuzib yo’q
qilishi ta’kidlandi. Bu qoida davlat arxivlari ishini ancha yengillashtirdi.
1931 yil 20 maydagi hukumat qaroriga asosan ma’muriy jihatdan
markaziy Arxiv boshqarmasi O’zSSR MIKga bo’ysundirildi. Mazkur qarorga
binoan kasaba uyushmalari arxivlari MDA tarkibiga kiritilgan edi. 1933 yilda
O’zSSR Kasaba uyushmasi harakati markaziy arxivi tashkil qilindi. Bu arxiv
1942 yilgacha faoliyat ko’rsatdi va yana O’zR MDAga qo’shib yuborildi.
1934 yil iyulda SSR MIK qarori bilan O’zbekiston harbiy arxivi tashkil
qilindi. 1945 yil oxirida bu arxiv tugatildi va uning fondlari Moskvadagi
SSSR Qizil Armiya Markaziy Arxiviga olib ketildi.
Bu davrda shahar va rayon arxivlarini tashkil etishga kata e’tibor
berildi. 1936 yilga kelib Andijon, Namangan, Qo’qon shahar arxivlari va 31
ta rayon arxivi faoliyat ko’rsatmoqda edi.
Markaziy va mahalliy davlat muassasalarida arxiv ishlarini yo’lga
qo’yishga ko’p e’tibor berildi. O’zbekiston arxivlari muntazam ravishda](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_4.png)
![hujjatlar bilan to’ldirib borildi. 1941 yilga kelib fondlar soni 4116 taga yetdi,
hujjatlar esa 1580450 saqlov birligini tashkil etdi.
Arxiv hujjatlaridan amalda foydalanish ishida ham ma’lum ijobiy
o’zgarishlar ro’y berdi. Matbuotda arxeografik yo’nalishdagi maqolalar chiqa
boshladi, 5 ta hujjatlar to’plami nashrga tayyorlandi, arxiv materiallari
ko’rgazmalari uyushtirildi. Arxiv hujjatlaridan xalq xo’jaligini rivojlantirish
maqsadlarida ham foydalanilardi. Masalan, foydali qazilmalar, suv
xo’jaligiga doir ma’lumotlarni aniqlash borasida ishlar olib borildi. Bu
ishlarning natijalari sanoatni rivojlantirish, yangi irrigasiya inshootlarini
barpo qilish, sug’orish ishlarini yo’lga qo’yishda qo’llanildi.
Arxiv hujjatlaridan ilmiy-tarixiy tadqiqotlarda ham keng foydalanish
yo’lga qo’yildi. 1929-1939 yillarda O’zSSR Markaziy Arxiv
boshqarmasining o’quv zalida 444 tarixchi ish olib bordi. Ular 28768 ta
hujjat bilan tanishib, ulardagi ma’lumotlardan o’z ilmiy ishlarida
foydalandilar.
Arxivlar tashkilotlar va fuqarolarning talablariga binoan turli
ma’lumotnomalar berar edilar. 1934-1938 yillarda 2100 ta ana shunday
ma’lumotnomalar berildi.
30-yillarning oxirida an’anaviy qatag’onlarning kuchayishi arxivlar
faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Arxivlar 1938 yilda Ichki ishlar xalq
komissarligi (NKVD) tasarrufiga o’tkazildi. Natijada arxivlarning faoliyati
mazkur jazolovchi organning manfaatlariga moslashtirildi. Arxivlarning
ijtimoiy ahamiyatga molik vazifalari esa ikkinchi o’ringa surib qo’yildi.
Shunday qilib, 20-30-yillarda O’zbekistonda organlarining keng
tarmoq arxiv shoxobchalari vujudga keltirildi. Arxiv muassasalarining
faoliyati takomillashib bordi. Lekin, totalitar tuzum sharoitida arxivlar
faoliyatida talay kamchilik va muammolar mavjud edi.](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_5.png)
![Ikkinchi jahon urushi yillarida O’zbekiston arxivlarining ahvoli Urush davrining
qiyinchiliklariga qaramay 1941-1945 yillarda respublika hukumati arxiv
ishini yaxshilash sohasida ancha ishlarni amalga oshirdi. 1943 yilda
O’zbekiston kinofotofonohujjatlar markaziy arxivi tashkil qilindi. 108ta
rayon davlat arxivlari ochilib, ularning mudirlarini oylik maoshi deyarli 3
baravarga oshirildi. Arxivlar yangi kadrlar bilan mustaxkamlandi. Urush
yillarida arxivlarda mehnat qilayotgan xodimlarning soni 113 kishidan 306
kishiga yetdi. Arxiv xodimlari hujjatlarni ehtiyot qilish maqsadida idoraviy
arxivlar ishini tartibga solish va bu yerdagi hujjatlarni davlat arxivlariga
qabul qilishga alohida e’tibor berdilar. 1941-1942 yillarda respublika davlat
arxivlariga 0,5 million saqlov birligi qabul qilindi. 1944-1945 yillarda esa bu
ko’rsatkich 48 ming saqlov biriligini tashkil etdi. Qabul qilingan hujjatlar
sonining kamayishi joylar yetishmasligi hamda tashkilotlarda ish yuritish
hujjatlarining kamayishi bilan bog’liq edi. Shuni ham ta’kidlab o’tish
kerakki, urush davrida O’zbekistonga sobiq Ittifoqning markaziy
rayonlaridan 30 ta ittifoq muassasalari va korxonalari arxivlari evakuasiya
qilindi. Ular asosan mavjud arxivlar binolarida joylashtirildi. Bu esa
arxivlarda joylar yetishmasligiga olib keldi.
Davlat arxivlarining asosiy vazifalaridan biri tartibga solinmagan arxiv
fondlarini tartibga solish edi. Respublika davlat arxivlarida 1941 yilda 100
ming, 1944-1945 yillarda 136 ming saqlov birligidagi hujjatlar tartibga
solindi.
Arxiv hujjatlaridan foydalanish sohasida ham bir qator ishlar qilindi.
Xalq xo’jaligida foydalanish maqsadida ko’p hujjatlar topilib, tegishli
tashkilotlarga yuborildi. Bu hujjatlardan foydalanish tashkilotlarga ancha
iqtisodiy samara keltirdi. Arxiv xodimlari tomonidan 1944-1945 yillarda 21
ta maqola e’lon qilindi, 9ta radioeshittirish, 4 ta ko’rgazma tashkil etildi,
ko’plab ma’ruzalar o’qildi. Arxivlar qiroatxonasida yuzlab tadqiqotchilar](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_6.png)
![ilmiy ishlari uchun arxiv hujjatlaridan foydalandilar.
Shunday qilib, O’zbekiston arxivchilari urush yillarida fidokorlik bilan
mehnat qildilar. Ular arxiv hujjatlarini ehtiyot qilib saqlash, yangi hujjatlarni
qabul qilish va tartibga solish, ulardan foydalanishni tashkil etish borasida
samarali ish olib bordilar.
1946-1991 yillarda O’zbekistonda arxiv ishi Urushdan keyingi yillarda O’zbekiston
arxivlari arxiv materiallarini tartibga keltirish va turkumlash borasidagi
ishlarni davom ettirdilar va 50-yillarning boshlarida uni yakuniga yetkazdilar.
Shundan so’ng arxiv xodimlari boshqa muhim vazifa – fondlarning ilmiy-
ma’lumotnoma apparatini tuzish va kataloglashtirish ishiga kirishdilar.
O’zbekistonda arxiv ishlarini rivojlantirishning yangi bosqichi 50-
yillarning oxirlarida boshlandi. Bu jarayon S. Xrushchov davrida
mamlakatnin siyosiy hayotida boshlangan “iliqlik” bilan bog’liqdir. 1958
yilda arxivlar respublika Ministrlar Sovetining tasarrufiga o’tkazildi. Bir
yildan so’ng Toshkentdagi Oktyabrp inqilobi markaziy arxivi va Tarix
markaziy arxivi yagona O’zbekiston SSR Markaziy Davlat arxiviga
birlashtirildi. Xuddi shu vaqtda O’zR MDA tarkibiga respublika Markaziy
fotofonokinohujjatlar arxivi ham kirdi. Keyingi yillarda shunga o’xshash
o’zgarishlar quyi arxiv muassasalarida ham amalga oshirildi. Jumladan, 118
ta shahar va rayon arxivlari qayta tuzilib, 28ta shahar va rayonlararo arxivlar
tashkil etildi. Shu davrda tibbiyot fani tajribasidan har tomonlama
foydalanish maqsadida O’zbekiston markaziy medisina arxivi tuzildi. Bir
necha boshqa arxivlar ham tashkil etildi. Natijada, 70-yillarning boshlarida
O’zbekistonda 66 ta arxiv muassasasi faoliyat ko’rsatamoqda edi.
Kadrlar masalasini hal etishga katta e’tibor berildi. Mahalliy millat
vakillarini arxiv ishlariga jalb qilish kuchaydi. 60-yillarning oxirida
O’zbekiston arxivlarida 597 xodim mehnat qilardi. Ularning 112 tasi oliy](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_7.png)
![ma’lumotli mutaxassislar edilar.
70-80-yillarda arxivlar uchun alohida ixtisoslashtirilgan binolarning
qurilishi, tashkilot va muassasalarda ish yurtish holatining yaxshilanishi,
hujjatlarni qayta ishlash bo’yicha maxsus xo’jalik hisobidagi guruhlarning
tashkil etilishi arxiv ishlarini tubdan yaxshilashga ko’maklashdi.
Respublika arxiv xodimlari hujjatlar to’plamlarini tayyorlash
borasidagi ishlarni davom ettirdilar. Vazirliklar va muassasalar uchun
ma’lumotnomalar tayyorlanar edi. Tashkilotlar va fuqarolarning talablariga
binoan tegishli ma’lumotnomalar berilar edi. Xodimlar arxivdagi hujjatlarni
targ’ib qilish borasida ham keng ko’lamda ish olib bordilar. Faqatgina 1981-
1985 yillar davomida ular 843ta maqola e’lon qildilar, 583ta radioeshittirish
va 29ta teleko’rsatuvda faol ishtirok etdilar. 243ta hujjatlar ko’rgazmasi
tashkil etildi. Arxivlarning o’quv zallarida 3906 tadqiqotchi ishladi. Ilmiy-
tarixiy tadqiqotlar saviyasiga arxivlardagi maxfiylik rejimining susayishi ham
ijobiy ta’sir qildi. 1987-1990 yillarda ilgari maxfiy saqlangan 99,9 ming
yig’majildni ilmiy xodimlar foydalanishi uchun ruxsat berildi.
Shunday qilib, sovet davrida O’zbekistonda davlat arxiv xizmati
shakllandi va rivojlandi. Bu davrda arxiv tizimida qator kamchilik va
nuqsonlar mavjud edi. Lekin, ulardan qat’i nazar O’zbekiston arxivlari ilmiy
va amaliy maqsadlar va talablarni qondira oladigan yirik maskanlarga
aylandi..](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_8.png)
![Manbalar va adabiyotlar
Alimov A. va b. Arxivshunoslik: O’quv qo’llanma. Toshkent, 1997.
Tileukulov G. S. Arxivnoye delo v Uzbekistane (1918-1980): opqti i
problemq. Avtoref. dis. …kand. ist. nauki. Toshkent, 1995.
Spravochnik po arxivnomu delu v Uzbekistane (1918-1968). Tashkent,
1970.
Arxiv // O’zME. 1-j. Toshkent, 2000.](/data/documents/efe39d55-9e97-4d20-b5ac-d2b14e35dec0/page_9.png)
Sovet davrida O’zbekistonda arxiv ishi REJA: 1. Turkiston ASSRda arxiv ishi (1918-1924 yillar) 2. O’zbekiston SSR da arxiv ishining tashkil qilinishi (1925-1940 yillar) 3. Ikkinchi jahon urushi yillari O’zbekiston arxivlarining ahvoli 4. 1946-1991 yillarda O’zbekistonda arxiv ishi
Turkiston ASSRda arxiv ishi 1917 yil oktyabr to’ntarishidan so’ng arxivlar faoliyati sohasida tub o’zgarishlar amalga oshirildi. RSFSR hukumati 1918 yil 1 iyunda “Arxiv ishini qayta qurish va markazlashtirish to’g’risida” dekret qabul qildi. Bu dekret asosida barcha tarqoq arxivlar markazlashtirildi. Turkistondagi sobiq arxivlar tugatildi. Arxiv hujjatlari Turkiston ASSRning yagona Davlat Arxiv Fondi (DAF) ni tashkil etadi, deb e’lon qilindi. DAFni boshqarish uchun Turkiston Respublikasi Arxiv ishlari bosh boshqarmasi tashkil qilindi. Davlat idoralari bu boshqarmaning ruxsatisiz o’z hujjatlarini yo’q qilish huquqiga ega emas, deb ko’rsatildi. Nafaqat 1917 yilga qadar yaratilgan hujjatlar, balki sovet idoralarida tashkil bo’lgan hujjatlar ham DAFning tarkibiy qismi deb e’lon qilindi. Bu hujjatlarni nazorat qilib turish Arxiv ishlari bosh boshqarmasiga topshirildi. Boshqarma Maorif xalq komissarligi xuzurida faoliyat ko’rsatar edi. 1919 yil 15 noyabrda Turkiston ASSR Maorif xalq komissarligining qarori bilan Arxiv ishlari markaziy boshqarmasi tuzildi. DAF tarkibiga 1917 yilga qadar yaratilgan hujjatlar bilan birga sovet tashkilotlari hujjatlari ham yig’ila boshlandi. Tashkilotlarda hujjatlar 5 yil saqlanishi, keyin davlat arxivlariga topshirilishi belgilandi. Bu qoida 1921 yil 30 sentyabrda kuchga kirdi. Joylarda viloyat arxiv fondlari tashkil etildi. Masalan, 1922 yil martda Farg’onada, iyunda - Samarqandda, noyabrda – Yettisuvda, 1921 yil martda Kaspiyorti viloyatlarida shunday fondlar tashkil qilindi. Му ам м ол и савол : Сове т даврида архив ишида қ андай иж обий ў з гаришл ар рўй бе рди? А рхивл ар ишида қ андай сал бий ҳ ол атл ар м авж у д эди?
Markaziy va mahalliy arxiv tashkilotlarining muhim vazifasi arxiv hujjatlarini qidirib topish va yig’ish edi. 1920-1921 yillarda 500dan ortiq fondlar hisobga olindi. 1921 yil oxirigacha davlat arxivlariga 305 mingdan ortiq, 1922 yilda esa yana 200 mingga yaqin hujjat topshirildi. DAF hujjatlari ekspertiza qilinib, doimiy saqlash uchun ajratib olingan hujjatlar tartibga solindi va ro’yxatlashtirildi. 1924 yilga kelib barcha saqlanayotgan arxiv materiallarining uchdan bir qismi tartibga solib bo’lingan edi. Arxiv hujjatlarini tartibga solish, ulardan ilmiy va amaliy maqsadlarda foydalanish imkonini berdi. Arxiv tashkilotlari hujjatlar ko’rgazmalarini tashkil etdilar, idoralarga ma’lumotnomalar berdilar, qiroatxonalar orqali hujjatlardan foydalanishni yo’lga qo’ydilar. O’zbekiston SSRda arxiv ishining tashkil qilinishi (1925-1940 yy) 1924-1925 yillarda O’rta Osiyoda milliy-davlat chegaralanishi o’tkazildi. Natijada O’zbekiston SSR va boshqa ittifoqdosh hamda muxtor respublika va viloyatlar tashkil qilindi. Turkiston ASSR ning yagona arxiv fondi yangi tuzilgan respublikalar o’rtasida quyidagi tartibda tuzildi. O’rta Osiyo va ittifoqdosh ahamiyatga ega bo’lgan arxiv fondlari O’rta Osiyo Markaziy arxivida – Toshkentda saqlanadigan bo’ldi. Har bir respublikaga oid arxiv fondlari shu respublikalarga berildi. Lekin O’rta Osiyo Markaziy Arxivi tuzilmaganligi bois O’rta Osiyo ahamiyatiga ega arxiv fondlari ham O’zbekistn arxiv boshqarmasiga berildi. Shunday qilib, O’zbekiston arxiv fondida nafaqat respublika tarixiga balki O’rta Osiyo tarixiga doir materiallar saqlanadigan bo’ldi. O’zbekiston SSR MIK va XSKning 1925 yil 22 iyulg’ qarori bilan “O’zSSR arxiv ishlari Markaziy boshqarmasi to’g’risida”gi nizom tasdiqlandi. Bu nizomga ko’ra respublikada yagona DAF tashkil qilindi. Bu
fondga hukumat, savdo, sanoat, kooperativ, kasaba uyushmalari tashkilotlari arxivlari, shuningdek diniy va shaxsiy arxivlar kiritiladi, deb ko’rsatildi. Viloyatlarda arxiv byurolari tashkil etildi. 1925 yilda Farg’ona, Samarqand, Toshkent, Zarafshon viloyat arxiv byurolari, 1926 yilda esa Xorazm, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari arxiv byurolari ochildi. 1930 yil 9 aprelda O’zSSR MIK Prezidiumi qarori bilan O’zSSR arxiv ishlari boshqarmasi “O’zbekiston SSR Markaziy arxiv boshqarmasi” deb o’zgartirildi. O’zSSR Markaziy arxiv boshqarmasi (MAB) huzurida O’zSSR Oktyabrp inqilobi Markaziy davlat arxivi va O’zSSR Markaziy Tarix arxivi tashkil qilindi. Farg’ona va Samarqand shaharlarida ularning bo’limlari tashkil etildi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan qarorda idoralar davlat arxiviga faqat doimiy saqlanadigan hujjatlarnigina topshirishlari uqtirildi. Vaqtincha (3-10 yil) saqlanadigan hujjatlarni idoralarning o’zlari maxsus komissiya tuzib yo’q qilishi ta’kidlandi. Bu qoida davlat arxivlari ishini ancha yengillashtirdi. 1931 yil 20 maydagi hukumat qaroriga asosan ma’muriy jihatdan markaziy Arxiv boshqarmasi O’zSSR MIKga bo’ysundirildi. Mazkur qarorga binoan kasaba uyushmalari arxivlari MDA tarkibiga kiritilgan edi. 1933 yilda O’zSSR Kasaba uyushmasi harakati markaziy arxivi tashkil qilindi. Bu arxiv 1942 yilgacha faoliyat ko’rsatdi va yana O’zR MDAga qo’shib yuborildi. 1934 yil iyulda SSR MIK qarori bilan O’zbekiston harbiy arxivi tashkil qilindi. 1945 yil oxirida bu arxiv tugatildi va uning fondlari Moskvadagi SSSR Qizil Armiya Markaziy Arxiviga olib ketildi. Bu davrda shahar va rayon arxivlarini tashkil etishga kata e’tibor berildi. 1936 yilga kelib Andijon, Namangan, Qo’qon shahar arxivlari va 31 ta rayon arxivi faoliyat ko’rsatmoqda edi. Markaziy va mahalliy davlat muassasalarida arxiv ishlarini yo’lga qo’yishga ko’p e’tibor berildi. O’zbekiston arxivlari muntazam ravishda
hujjatlar bilan to’ldirib borildi. 1941 yilga kelib fondlar soni 4116 taga yetdi, hujjatlar esa 1580450 saqlov birligini tashkil etdi. Arxiv hujjatlaridan amalda foydalanish ishida ham ma’lum ijobiy o’zgarishlar ro’y berdi. Matbuotda arxeografik yo’nalishdagi maqolalar chiqa boshladi, 5 ta hujjatlar to’plami nashrga tayyorlandi, arxiv materiallari ko’rgazmalari uyushtirildi. Arxiv hujjatlaridan xalq xo’jaligini rivojlantirish maqsadlarida ham foydalanilardi. Masalan, foydali qazilmalar, suv xo’jaligiga doir ma’lumotlarni aniqlash borasida ishlar olib borildi. Bu ishlarning natijalari sanoatni rivojlantirish, yangi irrigasiya inshootlarini barpo qilish, sug’orish ishlarini yo’lga qo’yishda qo’llanildi. Arxiv hujjatlaridan ilmiy-tarixiy tadqiqotlarda ham keng foydalanish yo’lga qo’yildi. 1929-1939 yillarda O’zSSR Markaziy Arxiv boshqarmasining o’quv zalida 444 tarixchi ish olib bordi. Ular 28768 ta hujjat bilan tanishib, ulardagi ma’lumotlardan o’z ilmiy ishlarida foydalandilar. Arxivlar tashkilotlar va fuqarolarning talablariga binoan turli ma’lumotnomalar berar edilar. 1934-1938 yillarda 2100 ta ana shunday ma’lumotnomalar berildi. 30-yillarning oxirida an’anaviy qatag’onlarning kuchayishi arxivlar faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Arxivlar 1938 yilda Ichki ishlar xalq komissarligi (NKVD) tasarrufiga o’tkazildi. Natijada arxivlarning faoliyati mazkur jazolovchi organning manfaatlariga moslashtirildi. Arxivlarning ijtimoiy ahamiyatga molik vazifalari esa ikkinchi o’ringa surib qo’yildi. Shunday qilib, 20-30-yillarda O’zbekistonda organlarining keng tarmoq arxiv shoxobchalari vujudga keltirildi. Arxiv muassasalarining faoliyati takomillashib bordi. Lekin, totalitar tuzum sharoitida arxivlar faoliyatida talay kamchilik va muammolar mavjud edi.