Eron, Afg‘oniston, Pokiston Islom Respublikalari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6651.1123046875 KB

Ko'chirib olish

Eron, Afg‘oniston, Pokiston
Islom Respublikalari

Eron
•
Eron Islom Respublikasi Janubi-g'arbiy Osiyoning hududi, aholisi va
iqtisodiy salo- hiyati jihatidan eng yirik davlatlaridan biri. Qirg'oqlari
janubda Arabiston dengizi va Fors qo'ltig'i, shimoli-g'arbda Kaspiy dengizi
suvlari bilan o'ralgan. Iqtisodiy geografik o'rni Janubi- g'arbiy, Janubiy va
Markaziy Osiyo davlatlarini bog'laydigan transport yo'llari o'tganligi
hisobiga qulay.
•
Boshqaruv shakli teokratik (diniy) respublikadir. Davlat rahbari - Oliy
rahbar, shia musulmonlarining oliy martabali ruhoniysi (Oyatullo).
•
Prezident esa Eronda davlatdagi ikkinchi shaxs hisoblanadi. Poytaxti -
Tehron shahri mamlakatning shimoli-g'arbiy qismida, Elburs tog'
tizmasining etagida joylashgan.

Tabiiy sharoiti va resurslari
•
Eron hududining relyefi bir nechta tog' tizmalari va ular orasidagi
botiqlardan iborat. Iqlim shimoli-g'arbiy hududlarida nam subtropik,
markaziy va sharqiy hududlarda quruq subtropik, Fors qo'ltig'i bo'yida
esa issiq va quruq tropik tipiga mansub. Tog' oralig'idagi botiqlarda
iqlim keskin kontinental va o'ta quruq bo'lganligi tufayli o'simlik va
hayvonot olamiga juda kambag'al bo'lgan toshloq va sho'rxok cho'llar
shakllangan. Kaspiy dengiziga yaqin hududlarida nam iqlim sharoiti
tufayli o'rmonlar keng tarqalgan.

•
Eng katta iqtisodiy ahamiyatga ega mineral boyliklari yirik neft va gaz zaxiralaridir.
Neft va gaz konlari, asosan, Fors qo'ltig'i va Kaspiy dengiziga yaqin hududlarda
joylashgan. Eronda mis, temir, marganes, polimetall rudalari konlari ham mavjud.

Aholisi
•
Aholisi. Eron aholi soni bo'yicha dunyodagi yetakchi 20 ta davlat qatoriga
kiradi. Oxirgi yillarda tug'ilishning pasayishi tufayli aholining tabiiy
o'sish sur'atlari sekinlashib bormoqda. Urbanizatsiya darajasi 70 % dan
yuqori. Aholisi 9 million kishiga yaqin Tehrondan tashqari, Mashhad,
Karaj, Isfaxon, Tabriz va boshqa «millioner» shaharlar mavjud. Aholi
ancha notekis joylashgan bo'lib, asosan, g'arbiy qismida zich yashaydi,
cho'lli hududlarida esa doimiy aholi yo'q.
•
Eron - ko'pmillatli davlat. Aholining 60 % idan ko'prog'ini tashkil
etadigan forslar bilan birgalikda ozarbayjonlar, kurdlar, arablar,
turkmanlar, armanlar va boshqa millatlar yashaydi. Aholining diniy
tarkibida shia musulmonlari yetakchilik qiladi.

Iqtisodiyoti
•
Eron Janubi-g'arbiy Osiyo davlatlari orasida o'z iqtisodiy salohiyati
bilan Turkiya va Saudiya Arabistoni singari alohida ajralib turadi.
Sanoatning yetakchi tarmoqlari: neft va neftni qayta ishlash, gaz,
metallurgiya, mashinasozlik, to'qimachilik va oziq-ovqat.
•
Qishloq xo'jaligining asosiy tarmoqlari: donchilik, bog'dorchilik,
qo'ychilik, echkichilik va qoramolchilik. Kaspiy dengizida baliqchilik
yaxshi rivojlangan. Baliqchilikning qimmatbaho mahsulotlaridan biri
hisoblangan qora ikra eksporti boyicha Eron jahon bo'yicha yetakchi
o'rinda turadi. Shuningdek, Eron gilam to'qish bilan ham dunyoga
mashhur.

Afg'oniston
•
Afg'oniston Islom Respublikasi Janubi- g'arbiy, Markaziy va Janubiy
Osiyo tutashgan hududda joylashgan. Dunyo okeaniga chiqish imkoniyati
yo'q. Iqtisodiy geografik o'rni Osiyo qit'asining turli qismlarini bog'lovchi
transport magistrallari qurilsa, ancha yaxshilanadi. Boshqaruv shakli
prezidentlik respublikasi. Tabiiy sharoiti va resurslari. Afg'oniston
hududining katta qismi, ayniqsa, markazi va sharqi baland tog'lar bilan
band, shimoliy va janubi-g'arbiy hududlarini tog'oldi tekisliklari egallaydi.

•
Afg'onistonda kuchli zilzilalar tez-tez ro'y berib turadi. Afg'oniston
turli mineral resurslarga (ko'mir, neft, temir, mis, marganes va b.) boy,
ammo ular juda kam qazib olinadi. Afg'onistonga subtropik quruq
kontinental iqlim xos. Baland tog'lardagi muzliklardan ko'plab
daryolar boshlanib, ayrimlari to'laligicha sug'orishga sarflanadi.

Aholisi.
•
Afg'oniston aholisi tez sur'atlar bilan o'sib borayotgan
davlatlar toifasiga kiradi (yillik tabiiy ko'payish darajasi 2,5 %
dan yuqori). Aholi, asosan, tog'oldi tekisliklarida va tog'
oralig'idagi vodiylarda yashaydi. Shahar joylarida aholining
1/4 qismi yashaydi, xolos. Eng katta shahri - mamlakat
poytaxti Kobulning aholisi 3 mln. atrofida. Hirot hamda
Mozori-Sharif nisbatan yirik shaharlar hisoblanadi.
•
Aholining etnik tarkibi ancha murakkab bo'lib, pushtunlar,
tojiklar, o'zbeklar, xazorliklar, balujlar, turkmanlardan iborat.
O'zbekistonga chegaradosh shimoliy hududlarida 2 mln.
o'zbeklar istiqomat qiladi.

Iqtisodiyoti
•
Afg'oniston iqtisodiy jihatdan sust rivojlangan agrar davlat. Iqtisodiy
rivojlanishida xorijiy davlatlar va xalqaro tashkilotlar tomonidan
ko'rsatilayotgan moliyaviy yordam katta ahamiyatga ega.
•
Qishloq xo'jaligining asosini sug'orma dehqonchilik tashkil etadi.
Umuman olganda, dehqonchilikda boshoqli ekinlar, paxta, meva va uzum
yetishtirish muhim rol o'ynaydi. Chorvachilik tarmoqlaridan qo'ychilik
(jumladan, qorako'lchilik) va echkichilik yetakchi ahamiyatga ega.
Qorako'l teri tayyorlashda Afg'oniston jahon bo'yicha 1-o'rinda turadi.
Sanoat ishlab chiqarishi sust darajada rivojlangan. Sanoat korxonalari
jahon hamjamiyati tomonidan moliyaviy yordam asosida qurilmoqda.

Pokiston
•
Pokiston Islom Respublikasi Janubiy Osiyoda joylashgan.
Hududi janubda Arabiston dengizi bilan yuviladi. Geografik
o'rnining ijobiy xususiyatlari - xalqaro ahamiyatga ega dengiz va
quruqlik transport yo'llari o'tganligi, salbiy jihatlari - siyosiy
vaziyati beqaror mintaqada joylashganligidan iborat. Siyosiy
geografik holati Hindiston bilan Kashmir borasidagi ko'p yillik
hududiy kelishmovchilik hamda Afg'oniston bilan chegaradosh
hududlarining qo'shni davlatdan o'tgan «Tolibon» guruhlari
nazorati ostida bo'layotganligi bilan tavsiflanadi.

•
Pokiston boshqaruv shakli
jihatidan parlamentar
respublika, ma'muriy-
siyosiy tuzilishi nuqtayi
nazaridan esa federativ
davlatdir. Pokiston
federatsiyasi 4 ta
provinsiya va 2 ta federal
hududni o'z ichiga oladi.

Tabiiy sharoiti va resurslari
•
Pokistonning shimoliy va g'arbiy qism- lari baland tog'lar bilan band
bo'lsa, sharqiy va janubiy hududlari esa tekislik relyefiga ega.
Mamlakatning katta qismini qo'shni Hindistondan boshlanadigan va
Arabiston dengiziga quyiladigan Hind daryosining vodiysi egallaydi.
Tekislik hududlari neft, tabiiy gaz, ko'mir, tuz zaxiralariga ega, tog'li
qismi esa turli metallarning konlariga boy. Pokistonning asosiy
hududida issiq tropik iqlim hukmronlik qiladi, shuning uchun tekislik
qismida cho'l va chalacho'l landshaftlari katta maydonlarda tarqalgan.

Aholisi
•
Pokiston aholi soni bo'yicha jahon davlatlarining birinchi
o'ntaligiga kiradi. Yillik hisobidagi tabiiy ko'payish
sur'atlari 2 % dan baland, ya'ni yiliga 4-4,5 mln. kishiga
teng. Urbanizatsiya darajasi 40% atrofida. Mamlakatdagi
eng yirik shahar - Arabiston dengizi sohilida joylashgan
Karachining aholisi 15 mln. kishidan ortiq. Boshqa yirik
shaharlari - Laxor, Feysalabad, Ravalpindi.
•
Aholining 45 % ga yaqin qismi panjobliklarga tog'ri
keladi. Aholining milliy tarkibida pushtunlar, sindlar,
balujlarning ulushlari ham sezilarli.

Iqtisodiyoti
•
Iqtisodiyoti. Pokiston iqtisodiyoti tez o'sayotgan
industrial-agrar davlatdir. Sanoatining yetakchi
tarmog'i - yengil sanoat. Ayniqsa to'qimachilik
sanoati eksportbop mahsulotni katta hajmda
ishlab chiqaradi. Undan tashqari, metallurgiya,
mashinasozlik, kimyo, oziq-ovqat, charm sanoati
ham rivojlanib bormoqda.
•
Qishloq xo'jaligining asosiy tarmog'i
dehqonchilik bo'lib, bug'doy, sholi, shakarqamish,
paxta yetishtirishga ixtisoslashgan. Mamlakat
eksporti tarkibida gazlamalar, sholi, paxta, charm
mahsulotlari, gilamlar yetakchi o'rinlarga ega.

Eron, Afg‘oniston, Pokiston Islom Respublikalari

Eron • Eron Islom Respublikasi Janubi-g'arbiy Osiyoning hududi, aholisi va iqtisodiy salo- hiyati jihatidan eng yirik davlatlaridan biri. Qirg'oqlari janubda Arabiston dengizi va Fors qo'ltig'i, shimoli-g'arbda Kaspiy dengizi suvlari bilan o'ralgan. Iqtisodiy geografik o'rni Janubi- g'arbiy, Janubiy va Markaziy Osiyo davlatlarini bog'laydigan transport yo'llari o'tganligi hisobiga qulay. • Boshqaruv shakli teokratik (diniy) respublikadir. Davlat rahbari - Oliy rahbar, shia musulmonlarining oliy martabali ruhoniysi (Oyatullo). • Prezident esa Eronda davlatdagi ikkinchi shaxs hisoblanadi. Poytaxti - Tehron shahri mamlakatning shimoli-g'arbiy qismida, Elburs tog' tizmasining etagida joylashgan.

Hasan Ruhoni – Pokiston prezidenti

Tabiiy sharoiti va resurslari • Eron hududining relyefi bir nechta tog' tizmalari va ular orasidagi botiqlardan iborat. Iqlim shimoli-g'arbiy hududlarida nam subtropik, markaziy va sharqiy hududlarda quruq subtropik, Fors qo'ltig'i bo'yida esa issiq va quruq tropik tipiga mansub. Tog' oralig'idagi botiqlarda iqlim keskin kontinental va o'ta quruq bo'lganligi tufayli o'simlik va hayvonot olamiga juda kambag'al bo'lgan toshloq va sho'rxok cho'llar shakllangan. Kaspiy dengiziga yaqin hududlarida nam iqlim sharoiti tufayli o'rmonlar keng tarqalgan.

O'xshashlar

Eron Islom Respublikasi

O’RTA ASRLARDA ISLOM DININING ERON AFG’ONISTON VA SHIMOLIY AFRIKAGA YOYILISHI

Eron sivilizatsiyasi

Osiyo qit’asining geografik o‘rni, chegaralari va siyosiy xaritasi

Xulogular davrida Eron