logo

Ikki daryo oralig’ining qadimgi sivilizatsiyasi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3645.232421875 KB
Mavzu:Ikki daryo 
oralig’ining qadimgi 
sivilizatsiyasi                 Mesopotamiya  (Ikki daryo oralig i) — Dajla va Furot ʻ
daryolarining o rta va quyi oqimidagi hudud (G arbiy 	
ʻ ʻ
Osiyoda). Qad. Sharqning madaniy markazlaridan 
biri. Miloddan avvalgi 4—3ming yillikda M. hududida 
ilk davlatlar (Ur, Uruk, Lagash va boshqalar) vujudga 
kelgan.                 Mesopotamiya ba zan ʼ „ tamaddun  beshigi“ deb ataladi, bunga 
sabab bu   mintaqada  Shumer ,  Akkad ,  Bobil  va  Ossuriya
 saltanatlari bo lganligidir. 	
ʻ Temir  asrida  Mesopotamiya  Yangi  
Ossuriya  va  Yangi   Bobil  imperiyalari, keyinchalmk 
Axamoniylar  hukmronligi ostida bo ldi. 	
ʻ VII  asr   Islom
 fathigacha  Sosoniylar  tomonidan boshqarilgan bu hudud 
fathdan so ng Iroq degan nom bilan ataladigan bo ldi.	
ʻ ʻ                                  
Dajla  Turkiya  va  Irokdagi   daryo , qisman  Suriya  hududidan o tadi. ʻ Uz .  1850 km, 
havzasining   mayd .  375 ming km². Turkiyaning jan.sharqidagi  tog lardan	
ʻ
 boshlanadi. Al-Qurn  sh.  yaqinida  Furot  daryosi bilan qo shilgach, 	
ʻ Shatt ul-Arab
 deb ataladi va  Fors   qo ltig iga	
ʻ ʻ  quyiladi. Eng yirik  irmoqlari :  Katta  Zab ,  Kichik  
Zab  va  Diala . Yuqori  oqimi , asosan tog lar orasidan, o rta va quyi oqimi 	
ʻ ʻ
Mesopotamiya   tekisligidan  o tadi. 	
ʻ Qishda   Mesopotamiyaga  yoqqan  yomg irdan	ʻ , 
bahorda  tog lardagi 	
ʻ qor  va  muzlarning  erishidan toshadi. O rtacha suv sarfi 	ʻ
Bag dod	
ʻ  sh. yaqinida 1240 m³/sek, maksimal suv sarfi 10000 m³/sek, minimal 
suv sarfi 150 m³/sek.  Yog in	
ʻ  kam yog ishi, 	ʻ bug lanish	ʻ  va  sug orishga	ʻ  sarflanishi 
natijasida quyi oqimida  suvi  ancha kamayib ketadi. Daryo ko plab 	
ʻ loyqa ,  qum , 
shag al	
ʻ  oqizib keladi. Quyilish joyidan Bag dod sh.gacha (suv ko payganda 	ʻ ʻ
Mosul  sh.gacha)  kema  qatnaydi.                 
Furot  —  Turkiya ,  Suriya  va  Iroq  davlatlarini kesib o tuvchi, ʻ G arbiy	ʻ   Osiyodagi
 eng katta daryolarning biri.

Daryo  Muroddan  boshlanadi, uzunligi 3065 km.ni tashkil qiladi, daryoga 
Qorasuv  va  Murod  daryolari qo shiladi, uzunligi 2780 km, basseynning maydoni 	
ʻ
765,8 ming km².                 
Dajla  va  Furot  daryolari yaqinidagi yerlar yetishtirish 
uchun juda mos edi. Har yili daryolar toshib, 
yerunumdorligini oshirgan. Biroq, mintaqada juda 
katta muammo yuzaga keldi: yomg'irning 
yetishmasligi. Bu shuni anglatadiki, mintaqa aholisi 
suv oqimini boshqarishni o'rganmaguncha qishloq 
xo'jaligi bilan shug'ullanish mumkin emas edi [2]
. 
Sanalar bo'yicha kelishmovchiliklar mavjud bo'lsa-da, 
tarixchilar dastlabki qishloq xo'jaligi jamoalari 
miloddan avvalgi 7000-yillarda mintaqaning 
shimolida joylashgan deb da'vo qilishadi. O'z 
navbatida, janubda ular miloddan avvalgi 5500-
yilgacha paydo bo'lmagan.                                  
O'tgan sana Mesopotamiyaning janubiy qismida joylashgan Shumer aholisi 
sug'orish kanallari, to'g'onlar va hovuzlarni qurishni boshladilar. Ushbu 
infratuzilmalar  tufayli ular ko'plab mahsulotlarni etishtirishga muvaffaq 
bo'lishdi va aholi soni sezilarli darajada oshdi. Tarixchilar Mesopotamiya 
tarixini besh davrga bo'lishdi, beshta turli imperiyalar:  Shumer ,  Akkadiya , 
Bobil ,  Ossuriya  va Yangi Bobil imperiyalari.                 
Birinchi buyuk Mesopotamiya sivilizatsiyasi  Shumer  edi.

Miloddan avvalgi 3000- yildan tashkil topgan bu shaharcha. 
Uruk, Uma yoki Ur alohida ajralib turadigan bir qator 
shahar-davlatlar.Ularning har birini qonuniyligi mahalliy 
qo'riqchi xudosi o'rinbosari bo'lgan mutlaq qirol 
boshqargan.

Ushbu sivilizatsiyaning muhimligiga va uning shohlari 
ro'yxatlari topilganiga qaramay, haqiqat shundaki, ular 
haqida juda ko'p ma'lumot yo’q.

Bundan tashqari, ular buyuk diniy ibodatxonalarni 
ko'targanliklari ma'lum. Shunga o'xshab, dalillar shuni 
ko'rsatadiki, Uruk shahri Mesopotamiyaning butun janubida 
o'z madaniyatini kengaytirgan. Uning ta'siri tufayli boshqa 
hududlarda ko'proq shaharlar qurildi. Tez-tez bo'lib 
turadigan urushlar bu shaharlarning mudofaa devorlari 
bilan jihozlanishiga olib keldi
                      
Shumerlar erishgan farovonlik mintaqaga turli xil ko'chmanchi qabilalarni olib 
keldi.  Semit  kelib chiqishi bo'lgan bu xalqlar orasida arablar, ibroniylar va 
suriyaliklar bo'lgan. Bosqinlar miloddan avvalgi 2500-yildan boshlab doimiy 
bo'lgan. va ular tez orada shumerlardan siyosiy ustunlikni qo'lga kiritishga 
muvaffaq bo

Miloddan avvalgi 3000-yillarda Mesopotamiyaning shimoliy qismiga ko'chish 
to'lqinlari yetib kelgan. Natijada, amoritlar kabi guruhlar, shu jumladan 
finikiyaliklar, ibroniylar, aramiyaliklar va akkadiyaliklar, ya'ni ko'proq ahamiyat 
kasb etgan  semit  xalqlari yaratildi. Miloddan avvalgi 1350-yillarda akkadlar 
Kish shahrini bosib oldilar. Keyinchalik, Sargon boshchiligida ular Agade nomli 
yangi poytaxtga asos solishdi va Shumerning qolgan shaharlarini bosib olishga 
kirishdilar. 'lishdi.                                  
Mesopotamiya tarixi yaratilgan imperiyalarning ko tarilishi ʻ
va qulashiga sabab bo lgan turli xil sivilizatsiyalar 	
ʻ
o rtasidagi urushlarga to la edi. 	
ʻ ʻ Forslar  tomonidan amalga 
oshirilgan so nggi bosqinchilik tarixchilar tomonidan ushbu 	
ʻ
hududdagi xalqlarning tanazzulga uchrashi uchun 
ishlatilgan. Mesopotamiyada  sivilizatsiyaning  kelib chiqish 
joyi bo lishdan tashqari, ko plab texnik va siyosiy 	
ʻ ʻ
yangiliklar paydo bo ldi. Eng ko zga ko ringanlari orasida 	
ʻ ʻ ʻ
g ildirak, sug orish tizimi, qonunlar yoki yozuvlarning 	
ʻ ʻ
birinchi to plamlari mavjud.	
ʻ                                  Miloddan avvalgi 1250-yil atrofida  Ossuriya  	butun 
shimoliy Mesopotamiyani egallab oldi. Ushbu shahar 
shahar-shtatlarda tashkil etilgan bo'lib, monarxiya 
mintaqaning ikkita poytaxtida joylashgan edi:	
  Nineviya
 	
va Assur. Bu sodir bo'lishidan oldin Ossuriyaliklar 
Anadolu bilan biznesda ustun mavqega ega bo'lishdi. 
O'sha yarim orolda ular oltin, kumush va bronzani 
tashish uchun foydalanadigan ba'zi savdo portlarini 
yaratdilar

Mavzu:Ikki daryo oralig’ining qadimgi sivilizatsiyasi

Mesopotamiya  (Ikki daryo oralig i) — Dajla va Furot ʻ daryolarining o rta va quyi oqimidagi hudud (G arbiy ʻ ʻ Osiyoda). Qad. Sharqning madaniy markazlaridan biri. Miloddan avvalgi 4—3ming yillikda M. hududida ilk davlatlar (Ur, Uruk, Lagash va boshqalar) vujudga kelgan.

Mesopotamiya ba zan ʼ „ tamaddun  beshigi“ deb ataladi, bunga sabab bu mintaqada  Shumer ,  Akkad ,  Bobil  va  Ossuriya  saltanatlari bo lganligidir.  ʻ Temir asrida  Mesopotamiya  Yangi Ossuriya  va  Yangi Bobil  imperiyalari, keyinchalmk  Axamoniylar  hukmronligi ostida bo ldi.  ʻ VII asr   Islom  fathigacha  Sosoniylar  tomonidan boshqarilgan bu hudud fathdan so ng Iroq degan nom bilan ataladigan bo ldi. ʻ ʻ

 Dajla  Turkiya  va  Irokdagi   daryo , qisman  Suriya  hududidan o tadi. ʻ Uz .  1850 km,  havzasining   mayd .  375 ming km². Turkiyaning jan.sharqidagi  tog lardan ʻ  boshlanadi. Al-Qurn  sh.  yaqinida  Furot  daryosi bilan qo shilgach,  ʻ Shatt ul-Arab  deb ataladi va  Fors qo ltig iga ʻ ʻ  quyiladi. Eng yirik  irmoqlari :  Katta Zab ,  Kichik Zab  va  Diala . Yuqori  oqimi , asosan tog lar orasidan, o rta va quyi oqimi  ʻ ʻ Mesopotamiya tekisligidan  o tadi.  ʻ Qishda   Mesopotamiyaga  yoqqan  yomg irdan ʻ ,  bahorda  tog lardagi  ʻ qor  va  muzlarning  erishidan toshadi. O rtacha suv sarfi  ʻ Bag dod ʻ  sh. yaqinida 1240 m³/sek, maksimal suv sarfi 10000 m³/sek, minimal suv sarfi 150 m³/sek.  Yog in ʻ  kam yog ishi,  ʻ bug lanish ʻ  va  sug orishga ʻ  sarflanishi natijasida quyi oqimida  suvi  ancha kamayib ketadi. Daryo ko plab  ʻ loyqa ,  qum ,  shag al ʻ  oqizib keladi. Quyilish joyidan Bag dod sh.gacha (suv ko payganda  ʻ ʻ Mosul  sh.gacha)  kema  qatnaydi.