Mavzu:Qadimgi kichik osiyo sivilizatsiyasi

Markaziy Osiyo mintaqasi qadimdan dehqonchilik uchun qulay bo lib, ʼ eng qadimgi davrlardan bu yer iqlimi yovvoyi boshoqli ekinlar o sishi ʼ uchun qulay joy bo lgan. Аyniqsa, uning janubi-g arbi Kopetdog ʼ ʼ ʼ atroflari bahorgi yog ingarchilik natijasida katta-kichik soylarning quyi ʼ qismida boy, serunum, loyqa tuproqli jilg alar hosil qilgan. Natijada eng ʼ qadimgi davrlarda miloddan avv. VI-IV asrlardayoq bu hududda ilk dehqonchilik manzilgohlari yuzaga kelgan. 1952 yil arxeologlar Аshxoboddan 40 km uzoqlikda Chaqmoqli deb nomlangan joydan dastlabki dehqonchilik manzilgohini topadi. Neolit davriga oid bu joyning Chaqmoqli deb atalishiga sabab, cho ponlar bu yerdan chaqmoqtosh ʼ terishar ekan. Bu joyning ikkinchi nomi Joytun bo lib, bahorgi ʼ yomg irdan so ng ko lmaklar hosil bo lib, oydin kechada ular qop-qora ʼ ʼ ʼ ʼ bo lib ko rinishidan cho ponlar shunday nom qo yganlar. Joytun ʼ ʼ ʼ ʼ yodgorligidan qistirma o roq (mis va toshdan ishlangan), pichoq, ʼ suyakdan ishlangan igna, bigiz va boshqa qurollar topilgan. Olimlarning fikricha Joytun yodgorligi bundan VII-VI ming yil burun shakllangan. Keyinchalik shakllangan va III-II ming yilliklarga oid bo lgan Oltintepa ʼ yodgorligi ham (janubi-sharqiy Turkmaniston) Markaziy Osiyodagi bronza davri yodgorliklardan biri bo lib hisoblanadi. ʼ

Oltintepa yodgorligida dastlabki xom g ishtdan va ʼ paxsadan qurilgan turar joylar, bronza qurollar topilishi bilan birga Markaziy Osiyoning Hindiston va Mesopotamiya bilan bog lab turgan la]l yo lining muhim ʼ ʼ tuguni bo lgan. Bu yerdan oltin va qimmatbaho ʼ metallardan ishlangan buyumlar ko plab topilgan. ʼ Oltintepa aholisida narigi dunyoga ishonch bo lganligi, ʼ kinotaft (mayitsiz qabr) qabrlarini ham o rgatish mumkin. ʼ Mil.avv. III ming yillik oxiri II ming yillik boshlarida Jarqo ton, Sopolitepa yodgorliklari vatanimizdagi ilk ʼ qishloq va shahar tipidagi manzilgohlarning vujudga kelishi bronza davridayoq boshlanganidan dalolatdir. Mil.avv. I ming yillik boshlarida ajdodlarimiz temir qurollardan foydalana boshladilar. Shu davrdan boshlab tog jinslarini qayta ishlash (masalan: temir, oltin, qalay, ʼ qo rg oshin va b.) ʼ ʼ

Аvestoda Katta Xorazm (Аryonam Vayjo) tilga olingan bo lib u dastlabki ʼ davlat birlashmalaridan biri edi. Kopetdog , Marv (Аvestoda Mouru) Kaspiy ʼ va Orol dengizigacha bo lgan hududlarni Daxьyu – Sastar boshqargani ʼ eslatiladi. Bu mil.avv. VII asrda yashagan miletlik Gekatey ma lumotlari ʼ bilan aynan o xshashdir. Yana bir antik muarrix Eron ahamoniylari saroyida ʼ tabib bo lib ishlagan Ktesi ma lumotlari ham mil.avv.(III asr) Katta ʼ ʼ Xorazmni yuqoridagi kabi tasvirlaydi. Demak, mil.avv.1 ming yillik boshlarida vujudga kelgan Katta Xorazm davlati mil.avv. VI-IV asrlarda ham bir qadar mustaqilligini saqlab qolgan. Аldeksandr Makedonskiy yurishlari davrida Xorazm hukmdori Farasmanning tilga olinishi esa yunon-makedon istilosi davrida ham Xorazm o z mustaqilligini saqlab qolganini ko rsatadi. ʼ ʼ Yana bir davlat birlashmasi bo lgan Baqtriya ham mil.avv. I ming yillik ʼ boshlarida paydo bo ladi. Аvestoda Baqtriya (Baxdi) tilga olinib, baland ʼ bayroqli o lka sifatida ta riflanadi. Knidlik Ktesi Ossuriya podshosi Nin ʼ ʼ Bolid va uning xotini Semiramidaning yurishlari haqida ma lumot keltiradi. ʼ Qizig i shundaki, Nin Bolid afsonaviy podsho bo lib, Semiramida tarixiy ʼ ʼ shaxs u mil.avv. VIII asr boshlarida yashagan. Bundan tashqari Ossur podshosi Sargon II yozuvlarida ham Baqtriyadan ikki o rkachli tuyalarda la l ʼ ʼ olib kelinishi haqidagi ma lumotlar mavjud. ʼ