Ilmiy tadqiqot metodlari va metodologiyasi
![1. Ilmiy tadqiqot metodlari turlari.
2. Emperik tadqiqot usullari.
3. Emperik-nazariy tadqiqot metodlari.
4. Nazariy tadqiqot metodlari. Mavzu: Ilmiy tadqiqot metodlari va metodologiyasi .
Reja:](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_1.png)
![Metod –ilmiy tadqiqot metodikasining asosidir. Metod deganda
ma`lum jarayonni nazariy jihatdan ta`riflab berish va amaliy
jihatdan amalga oshirish uchun foydalanadigan usul tushuniladi.
Tadqiqotlarni ma`lum bir ketma-ketlikda va yuqori samarada
bajarish nuchun qo’llaniladigan metodlarning tizimi metodika
deyiladi.
Metodologiya- o’rganilayotgan masalani xususiyatlarini e`tiborga
olgan holda tadqiqot metodlarini tanlash va qo’llash imkonini
yaratib beruvchi fandir.Metod
Metodika
Metodolo
giya](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_2.png)
![Ilmiy tadqiqot metodlari 3 turga
bo’linadi
Emperik
tadqiqot
metodlari Emperik va
nazariy
tadqiqot
metodlari Nazariy
tadqiqot
metodlariIlmiy tadqiqot metodlari](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_3.png)
![Emperik tadqiqot
metodlariga qo’yidagilar
kiradi
kuzatish Qiyoslash
Hisoblash Ulchash EksperimentEmperik tadqiqot usullari](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_4.png)
![Kuzatish deb- ma`lum
bir ob`ektni
muntazam ravishda
bir maqsad yo’lida
o’rganish yoki ochish
bilan amalga
oshiradigan bilish
usuliga aytiladi. Qiyoslash asosida
olinadigan natijalar
“Kattaroq,
kichikroq yoki teng”
degan javoblar bilan
xulosa qilinadi. Ulchash deb- ma`lum bir
kattalikni o’lchav
birligidagi etalonga
nisbatan raqam sonidagi
qiymatini aniqlashdab
iborat bo’lgan fizik
jarayonga aytiladi.
Eksperement deb- aniq
belgilangan sharoitda
ma`lum bir xodisani aniq
maqsad yo’lida o’rganish
uchun qo’yilgan tajribaga
aytiladi. Hisoblash deb- - tor texnik
ma`noda berilgan majmua
yoki to’plamdagi bir tipli
ob`ektlar sonini aniqlash
jarayoniga aytiladi.Emperik tadqiqot usullari](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_5.png)
![Tahlil
Modellashtirish Sintez
Deduksiya InduksiyaEmperik – nazariy tadqiqot metodlari.](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_6.png)
![Sintez esa – ob`ektni
yaxlit, bir butun
sifatida qismlarining
birligi va o’zaro
bog’liqligi asosida
o’rganiladi.
Tahlil usulida
tadqiqot ob`ekti
fikran yoki jisman
tarkibiy qismlarga
ajratib
o’rganiladi Emperik-
nazariy
tadqiqot
metodlari. Deduksiya
umumiydan
xususiyga bo’lgan
mantiqiy
xulosalarga
asoslanadi.
Modellashtirish usulida
tadqiqot ob`ektining
asosiy xulosalari sun`iy
sistema, ya`niy
modelda o’rganiladi. Induksiya deduksiyaga
qarama-qarshi bo’lib,
mantiqiy xulosalar
xususiydan umumiyga
tomon amalga oshiriladi.](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_7.png)
![Masalaning qo’yilishi
Modellashtirishni
o’rganish Modellashtirishni
yaratish va
tanlash
Model bo’yicha olingan
bilimlarni originalga
ko’chirishModellashtirishning tuzilmasi qo’yidagichadir](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_8.png)
![Nazariy tadqiqot metodlari
Nazariy tadqiqot
metodlari 3 turga
bo’linadi
Umumlashtirish Aksiomatik Abstraksiyala
sh](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_9.png)
![Nazariy tadqiqot metodlar
Umumlashtirish deb umumiy holatni shakllantirish va ob`ektlar
majmuasidagi eng ahamiyatli munosabatlarni aniqlash metodiga aytiladi.
Umumlashtirish yangi ilmiy tushunchalarni hosil bo;lishi va yangi qonun va
nazariyalarni shakllanishi uchun vosita hisoblanadi.
Aksiomatik metod – aksiomalarga, ya`niy isbotsiz qabul qilingan muqarrar
xolatlarga asoslanadi. Unda nazariya, deduksiyadan foydalanilgan holda
mantiqiy isbotlar yordamida yaratiladi.
Abstraksiyalash metodi – ob`ektni ahamiyatsiz xossalardan uzoqlashtirib,
tadqiqotchini qiziqtiruvchi ba`zi bir tomonlarini ajratib olishga
asoslanadi.](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_10.png)
![Nazariy tadqiqot metodlari .
Abstraksiyalash metodi
2 ta bosqichga
bo’linadi
1- bosqichda
E`tiborga olinmasa
ham bo’ladigan
omillar aniqlanadi 2 – bosqichda ob`ektni
xossalarga uncha boy
bo;lmagan
soddalashtirilgan model
bilan almashtiriladi.](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_11.png)
![E`tiboringiz uchun
rahmat](/data/documents/b3ac6fa9-d4bc-44f3-b7ff-4f025a47a2c4/page_12.png)
1. Ilmiy tadqiqot metodlari turlari. 2. Emperik tadqiqot usullari. 3. Emperik-nazariy tadqiqot metodlari. 4. Nazariy tadqiqot metodlari. Mavzu: Ilmiy tadqiqot metodlari va metodologiyasi . Reja:
Metod –ilmiy tadqiqot metodikasining asosidir. Metod deganda ma`lum jarayonni nazariy jihatdan ta`riflab berish va amaliy jihatdan amalga oshirish uchun foydalanadigan usul tushuniladi. Tadqiqotlarni ma`lum bir ketma-ketlikda va yuqori samarada bajarish nuchun qo’llaniladigan metodlarning tizimi metodika deyiladi. Metodologiya- o’rganilayotgan masalani xususiyatlarini e`tiborga olgan holda tadqiqot metodlarini tanlash va qo’llash imkonini yaratib beruvchi fandir.Metod Metodika Metodolo giya
Ilmiy tadqiqot metodlari 3 turga bo’linadi Emperik tadqiqot metodlari Emperik va nazariy tadqiqot metodlari Nazariy tadqiqot metodlariIlmiy tadqiqot metodlari
Emperik tadqiqot metodlariga qo’yidagilar kiradi kuzatish Qiyoslash Hisoblash Ulchash EksperimentEmperik tadqiqot usullari
Kuzatish deb- ma`lum bir ob`ektni muntazam ravishda bir maqsad yo’lida o’rganish yoki ochish bilan amalga oshiradigan bilish usuliga aytiladi. Qiyoslash asosida olinadigan natijalar “Kattaroq, kichikroq yoki teng” degan javoblar bilan xulosa qilinadi. Ulchash deb- ma`lum bir kattalikni o’lchav birligidagi etalonga nisbatan raqam sonidagi qiymatini aniqlashdab iborat bo’lgan fizik jarayonga aytiladi. Eksperement deb- aniq belgilangan sharoitda ma`lum bir xodisani aniq maqsad yo’lida o’rganish uchun qo’yilgan tajribaga aytiladi. Hisoblash deb- - tor texnik ma`noda berilgan majmua yoki to’plamdagi bir tipli ob`ektlar sonini aniqlash jarayoniga aytiladi.Emperik tadqiqot usullari