logo

Umumiy o'rta ta'lim maktablarida Ona tili fanini o'qitish sifatini oshirishda zamonaviy metod va usullarning ahamiyati

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5782.2236328125 KB
UMUMIY  O‘RTA  TA ’ LI M MA KTA BLA RI DA  ON A  TI LI  FAN IN I  
O ‘ QI TI SH SI FATIN I OSHI RI SHDA  ZA MON AV I Y  METOD VA 
USULLA RN IN G A HAMI YATI YON DASHUV
      MILLIY  DASTURDAAMALDAGI DA STURDA

Grammat ik   y ondashuv   –  grammat ik ani 
t ushunt irish v a y odlat i shga asosl angan.

Til ni ng  grammat ik   st ruk t urasiga 
asosl angan.  Fonet ik a,  k ey i n  lek sik ologiy a, 
k ey in  morfologiy a  k abi  boʻli mlarga  oi d 
qonun-qoidalar oʻrgat iladi. 
Kommunik at iv   y ondashuv   –  t ilni  amaliy  
qoʻllash. 

O‘quv chini  nut qiy  v aziy at larga t ay y orl ash.
Masal an,  do‘k onda,  mehmonda,  rasmiy  
doi ralarda,  int erv y u  beray ot ganda,  huj jat  
t o‘ldirayot ganda,  t aqdi mot   t ay y orlay ot ganda, 
maqola y ozay ot ganda.

  Vazi y at larda  t il dan  samarali  foy dalanish 
k o‘ni k masini shak llant irish. A MA LDAGI DA STURDA

Tilga doir mavzular amaliyotga 
yoʻnaltirilmagan.

Yod olishga yoʻnaltirilgan 
kontent.

Asosan nazariy bilim va 
qoidalar.

Oʻquvchi nutqini oʻstirishga 
jiddiy e’tibor qaratilmagan. •
Amaldagi Ona tilini oʻqitish metodlari 
eskirgan. 
•
Zamonaviy bolalarning dunyoqarashi va 
taʼlimiy ehtiyojlariga mos emas. 
•
Oʻquvchida ona tilini oʻrganishga boʻlgan 
ishtiyoqni oshirmaydi. 
•
Bu oʻquvchi nutqining yaxshi 
rivojlanmasligiga, oʻz fikrini erkin va ravon 
ifodalay olmasligiga sabab boʻladi. 
•
Maktabni bitirgan oʻquvchi fanga doir 
qoidalari yaxshi bilsa-da, oʻz milliy 
tilidan samarali foydalana olmaydi. Ona t i lini oʻqit i shda t oʻrt  k oʻnik mani shak ll ant irish
oʻqib t ushunish t inglab t ushunish nut q soʻzlash y ozi sh
•
Til qonuniyatlari emas, koʻproq tilning amaliy jihatlari oʻrgatiladi. 
•
Oʻquvchi tilni turli ijtimoiy munosabatlarda samarali qoʻllashni oʻrganadi. 
•
Tahliliy, tanqidiy fikrlash, mustaqil oʻrganish, hamkorlikda ishlash koʻnikmalari 
shakllantiriladi;
•
Matematika, fizika, kimyo, biologiya, geografiya, iqtisod, siyosat, 
jamiyatshunoslik kabi fanlarni oʻzlashtirishda til omilini his qiladi. 
•
Kelajakda muayyan soha mutaxassisiga aylanganida maktabda olgan bilimlari 
evaziga oʻzbek tilida ish yuritishga, nutq soʻzlashga, taqdimot oʻtkazish yoki 
maqola yozishga qiynalmaydi.        MILLIY  DASTURDA       MILLIY  DA STURDAAMALDAGI DA STURDA
•
Unli tovushlar va 
harflar
•
Bo‘g‘in
•
Maʼnodosh soʻzlar
•
Feʼl kesim va ot kesim
•
Ega ergash gapli 
qoʻshma gaplar . •
Navbatda turishni bilasizmi?
•
Oy Yerdan kattami?
•
Jamoat transportlari
•
Oʻzim xarid qilaman
•
Til bilganga ming tanga
•
Soʻzdan soʻzning farqi bor
•
Dasturchilik qanday kasb?
•
Nobel mukofotiMAVZULAR NUTQIY MAVZULAR
Mening oilam 
Qarindoshlikni  bildiruvchi  soʻzlar 
va  kishilarning  ismlarini  bildiruvchi  soʻzlarni 
ajrata olish, bu soʻzlarning imlosini bilish kabi 
koʻnikmalar  beriladi.  Shu  bilan  birga  oilaning 
muqaddasligi,  oilaning  ijtimoiy  ahamiyati, 
oilaga xos muayyan anʼanalar haqida muhim 
bilimlar oʻzlashtiriladi.  Qoʻriqlanadigan hayvonlar
Hayvon  nomlari  va  hayvonlarga 
atab  qoʻyilgan  nomlar  imlosi  kabi  grammatik 
bilimlar  o‘rgatiladi.  Oʻzbekistonning  noyob 
tabiati,  Qizil  kitob  va  unga  kiritilgan 
hayvonlar,  tabiat  qoʻriqxonalari  haqidagi 
qiziqarli hamda kerakli bilimlar beriladi.
Oʻzim xarid qilaman
S otuvchi  va  xaridor  oʻrtasidagi  muloqotda 
qoʻllaniladigan  til  birliklari,  ularning  talaffuzi  va  imlosi, 
soʻzlarga  soʻroq  berish  orqali  miqdorni  bildiruvchi  va 
hisob  soʻzlarni  aniqlash,  -ta  qoʻshimchasi  yordamida 
miqdor  sonlarni  hosil  qilish  kabi  grammatik 
koʻnikmalar   beriladi.  Shu   bilan  birga,  bu  bilimlari 
amalda,  bozor  yoki  doʻkondagi  xarid  jarayonlarida 
ham qoʻllay oli sh o‘rgatiladi . O‘quv yilida
132 soat O‘quv yilida
132 soat
O‘quv yilida
264 soatONA TILI VA O‘QISH SAVODXONLIGI FANI JORIY ETILDI
•
Boshlangʻich sinflardagi ona tili 
va oʻqish fanlari birlashtirilib, 
yagona Ona tili va oʻqish 
savodxonligi fani joriy etilmoqda. 
•
Buning sababi har ikki fanning 
maqsad va vazifasi mohiyatan bir 
ekanidir. 
•
Endi o‘quvchi bir vaqtning oʻzida 
muayyan turdagi matnni mutolaa 
qilib oʻqish texnikasini egallashi 
va shu matn tarkibidagi til 
birliklarini oʻzlashtirib borishi 
mumkin. 
•
Ikki fanning birlashtirilishi 
oʻqituvchining umumiy soat 
yuklamasiga taʼsir etmaydi.  YASHIL SAYYORA
(8 soatga mo‘ljallangan mavzu)
Berilgan  matndagi  so‘z  va  birikmalarning  ma’nosini  anglash ,  matndagi 
rangni  bildirgan  so‘zlarni  ajrata  olish  bilan  bog‘liq  mashq  va  topshiriqlar  ustida 
ishlash.   Matn  yuzasidan  berilgan  savol  va  topshiriqlarni  to‘g‘ri  anglash, 
savollarga  tartibli  javob  bera  olish  mashqlari.  X  va  h  tovushlarini  o‘zaro 
farqlash, ushbu tovushlar ishtirok etgan so‘zlar imlosi ustida ishlash mashqlari. 
Berilgan  mavzu  yuzasidan  suhbat  qurish,  unli  va  undosh  tovushlarni  to‘g‘ri 
talaffuz  qilish  bilan  bog‘liq  mashq  va  topshiriqlar  ustida  ishlash.  Fikr 
ifodalashda tartibni bildiruvchi so‘zlardan (birinchidan, ikkinchidan) foydalanish 
mashqlari. 
Tabiatni  asrash  mavzusida  3  yoki  undan  ortiq  gapdan  iborat  matn  yaratish. 
Bu  jarayonda  atoqli  otlardan  foydalanish,  ularning  bosh  harflarda  yozilishi 
haqida tushuncha berish. 
Matnda  berilgan  tasvirlarni  tushunish.  Tasvirga  mos  rasmlar  tanlash  yoki 
chizish. D
A
S
T
U
R     KUTILAYOTGA N NATIJ A

Bitiruvchi kelajakda qaysi soha mutaxassisiga 
aylanmasin, oʻz tilida ravon soʻzlaydi va yozadi;

Davlat tilida ish yuritishga qiynalmaydi;

Ilmiy va ommabop matnlarni tushunadi hamda yoza 
oladi;  

Vaziyatlarni teran mulohazakorlik bilan baholaydi;

Muammolarga ijodiy yondashgan holda yechim 
izlaydi. E’TIBORINGIZ UCHUN 
RAHMAT!

UMUMIY O‘RTA TA ’ LI M MA KTA BLA RI DA ON A TI LI FAN IN I O ‘ QI TI SH SI FATIN I OSHI RI SHDA ZA MON AV I Y METOD VA USULLA RN IN G A HAMI YATI

YON DASHUV MILLIY DASTURDAAMALDAGI DA STURDA  Grammat ik y ondashuv – grammat ik ani t ushunt irish v a y odlat i shga asosl angan.  Til ni ng grammat ik st ruk t urasiga asosl angan. Fonet ik a, k ey i n lek sik ologiy a, k ey in morfologiy a k abi boʻli mlarga oi d qonun-qoidalar oʻrgat iladi.  Kommunik at iv y ondashuv – t ilni amaliy qoʻllash.  O‘quv chini nut qiy v aziy at larga t ay y orl ash. Masal an, do‘k onda, mehmonda, rasmiy doi ralarda, int erv y u beray ot ganda, huj jat t o‘ldirayot ganda, t aqdi mot t ay y orlay ot ganda, maqola y ozay ot ganda.  Vazi y at larda t il dan samarali foy dalanish k o‘ni k masini shak llant irish.

A MA LDAGI DA STURDA  Tilga doir mavzular amaliyotga yoʻnaltirilmagan.  Yod olishga yoʻnaltirilgan kontent.  Asosan nazariy bilim va qoidalar.  Oʻquvchi nutqini oʻstirishga jiddiy e’tibor qaratilmagan. • Amaldagi Ona tilini oʻqitish metodlari eskirgan. • Zamonaviy bolalarning dunyoqarashi va taʼlimiy ehtiyojlariga mos emas. • Oʻquvchida ona tilini oʻrganishga boʻlgan ishtiyoqni oshirmaydi. • Bu oʻquvchi nutqining yaxshi rivojlanmasligiga, oʻz fikrini erkin va ravon ifodalay olmasligiga sabab boʻladi. • Maktabni bitirgan oʻquvchi fanga doir qoidalari yaxshi bilsa-da, oʻz milliy tilidan samarali foydalana olmaydi.

Ona t i lini oʻqit i shda t oʻrt k oʻnik mani shak ll ant irish oʻqib t ushunish t inglab t ushunish nut q soʻzlash y ozi sh • Til qonuniyatlari emas, koʻproq tilning amaliy jihatlari oʻrgatiladi. • Oʻquvchi tilni turli ijtimoiy munosabatlarda samarali qoʻllashni oʻrganadi. • Tahliliy, tanqidiy fikrlash, mustaqil oʻrganish, hamkorlikda ishlash koʻnikmalari shakllantiriladi; • Matematika, fizika, kimyo, biologiya, geografiya, iqtisod, siyosat, jamiyatshunoslik kabi fanlarni oʻzlashtirishda til omilini his qiladi. • Kelajakda muayyan soha mutaxassisiga aylanganida maktabda olgan bilimlari evaziga oʻzbek tilida ish yuritishga, nutq soʻzlashga, taqdimot oʻtkazish yoki maqola yozishga qiynalmaydi. MILLIY DASTURDA

MILLIY DA STURDAAMALDAGI DA STURDA • Unli tovushlar va harflar • Bo‘g‘in • Maʼnodosh soʻzlar • Feʼl kesim va ot kesim • Ega ergash gapli qoʻshma gaplar . • Navbatda turishni bilasizmi? • Oy Yerdan kattami? • Jamoat transportlari • Oʻzim xarid qilaman • Til bilganga ming tanga • Soʻzdan soʻzning farqi bor • Dasturchilik qanday kasb? • Nobel mukofotiMAVZULAR